בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת וירא, י"ד מרחשון, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
עס איז מיר א גרויסע וואונדער צו הערן פון א תלמיד היכל הקודש אזעלכע ווערטער; האסט גארנישט געהערט שלעכטס אויף די מיידל, אדרבה, האסט געהערט אז זי איז אן איידעלע, א וואוילע, און דו זאגסט אפ די שידוך ווייל די עלטערן זענען שלעפערס? ווייל דער טאטע גייט נאך געלט?!
פלאי פלאים, א איד גייט נאך געלט צו קענען מפרנס זיין די שטוב - דאס מאכט אים פאר א שלעפער? א איד נעמט פון קופת צדקה - דאס מאכט אים ווייניגער חשוב? וואו בין איך אויף די וועלט? ביסטו אפשר פון די מדינה פון עשירים וואס אלעס איז וועדליג דאס געלט? מיר זענען דאך פון די בעל תפילה'ס לייט וואס מען קוקט גארנישט אויף געלט.
מענטשן זענען מזלזל אין משפחות וואס זענען נצרכים, זיי ווייסן נישט אז דאס גייט פאסירן ביי די אייגענע קינדער אדער אייניקלעך. אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (שבת קנא:) דער הייליגער רבי חייא האט געזאגט פאר זיין ווייב: "כי אתי עניא", ווען אן ארעמאן קלאפט אין טיר, "אקדימי ליה ריפתא", זאלסטו אים געבן ברויט צו עסן, "כי היכי דלקדמו לבניך", אזוי וועט מען אויך געבן פאר אונזערע קינדער ווען זיי וועלן בעטן צדקה, האט זי געפרעגט רבי חייא: "מילט קא לייטת להו", דו שעלטסט מיר, פארוואס זאגסטו אזוינס? אונזערע קינדער גיין קלאפן ביי די טירן פאר צדקה?! האט רבי חייא איר געזאגט: "קרא קא כתיב", נישט איך זאג דאס, דער פסוק זאגט דאס (דברים טו, י): "כִּי בִּגְלַל הַדָּבָר הַזֶּה יְבָרֶכְךָ ה' אֱלֹקֶיךָ..." די חכמים זאגן, "גלגל הוא שחוזר בעולם", די וועלט דריידט זיך ווי א רעדל, ארעמקייט קומט צוריק צום מענטש, "אם הוא לא בא", און אז עס קומט נישט צום מענטש, דער מענטש האט יא געלט, "בא בנו", קומט די ארעמקייט צום קינד, "ואם בנו לא בא, בן בנו בא", און אז די קינדער זענען נישט ארעם - וועט עס אנקומען צום אייניקל, דעריבער טאר מען נישט מזלזל זיין אין קיין ארעמעלייט.
ביי א שידוך קוקט מען אויף דריי זאכן. די ערשטע זאך פרעגט מען זיך נאך אויב די מיידל איז געזונט, מוהרא"ש זאגט "בראשית ברא", בראשית - די ערשטע זאך, ברא - געזונט, געזונט איז דאס וויכטיגסטע, דאס דארף מען גוט מברר זיין, אויב מען באהאלט נישט עפעס, אויב איז דאס געזונט מיט די נערווען. די צווייטע זאך - אויב זי איז ערליך, אויב זי האט יראת שמים, זי וויל אויפשטעלן א שטוב על דרך התורה, אויפציען קינדער אויף די אידישע וועג. דאס קען מען גרינג מברר זיין, מען קוקט ווער זענען אירע חברט'עס, מוהרא"ש זאגט אז מען וויל דערקענען א מענטש - קוקט מען ווער זענען די חברים; דער מענטש אליינס קען זיך אסאך מאל גוט פארשטעלן, ווען מען זעט די חברים זעט מען אלעס. דריטנס, אויב זי האט גוטע מידות; די דריי זאכן קוקט מען ביי א שידוך.
אויב איז די מיידל געזונט, ערליך און האט גוטע מידות - מאכט מען א צייט און א פלאץ וואו דער בחור און מיידל טרעפן זיך און רעדן פאר א שטיק צייט, מען פרעגט דעם בחור אויב זי האט חן, און מען פרעגט די מיידל אויב ער האט חן און מען ענדיגט די שידוך, דאס איז אויף וואס מען קוקט און מען זוכט.
ווער איז דער טאטע? וואס טוט די מאמע? ווי אלט איז די זיידע און ווי קלוג איז די באבע? די פעטערס זענען רייכע? די מומעס זענען באלעבאסטעס? ווער זענען די מחותנים? זיי האבן יא געלט אדער נישט געלט וכו' וכו'? - דאס איז נישט וויכטיג.
דאס וואס מען האט געזען א בילד פון די מיידל, זי גייט אנגעטון זייער פשוט; אויף דעם דערציילן שוין די הייליגע חכמים (נדרים סו.), א בחור האט אמאל געמאכט א נדר, ער גייט נישט טון א געוויסע שידוך, שפעטער האט דער הייליגער תנא רבי ישמעאל געזאגט מען זאל אנטון די מיידל מיט שיינע קליידער און איר שיין מאכן, מען האט געמאכט נאך א בעשוי און דער בחור האט געזאגט: "די מיידל וויל איך יא", האט דער הייליגער תנא רבי ישמעאל געוויינט, ער האט געזאגט: "וואס קען מען טון אז עס איז דא ארעמע מיידלעך וואס קענען זיך נישט אנטון שיין און עס גייט זיי נישט קיין שידוכים..."
איך וויל דיר נישט וויי טון, אבער קוק ביי דיר; דו ביסט א טייערער בחור, איך האלט זייער פון דיר, איך פרוביר דיר אנצוטראגן שידוכים; וועט איינער קומען זאגן ער וויל דיר נישט נעמען פאר אן איידעם ווייל ער הערט אז דיינע עלטערן קריגן זיך וכו'? איי, וואס ביסטו שולדיג? איי, וואס האט דאס מיט דיר? וואס קענסטו טון אז דיינע עלטערן האבן נישט געהאט דעם רבי'ן אין זייער לעבן? זיי ווייסן נישט פון דעם אז מען קען לעבן דא בזה העולם א חיים טובים; די קשיא איז נישט אזוי שווער אויף אנדערע מענטשן, ווייל אזוי טראכטן מענטשן, מען קוקט אויף די ארום און ארום; אבער מיר תלמידי היכל הקודש וואס מוהרא"ש האט אונז שוין געעפנט דעם קאפ - דארפן אנדערש צו גיין צו א שידוך.
בעט דעם אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף דיר, זאג פאר'ן אייבערשטען ווי שווער עס איז דיר צו זיין אליין, אז דו ווילסט חתונה האבן, מער נישט זיין קיין פלג גוף, און זאג נישט אפ קיין שידוך נאר אויב עס איז דא א פראבלעם אין געזונט און יראת שמים.
דא האסטו א שיינע תפילה צו זאגן יעדן טאג ביז דו טרעפסט דיין שידוך:
"רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין צוּ טְרֶעפְן אַ גוּטֶע שִׁידוּךְ, אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן שְׁנֶעל אוּן גְרִינְג אוּן נִישְׁט דַארְפְן וַוארְטְן מֶער אַזוֹי לַאנְג.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער אִיךְ וֵוייס אַז אִיךְ הָאבּ זִיךְ נִישְׁט אוֹיפְגֶעפִירְט וִוי עֶס דַארְף צוּ זַיין, אוּן אַז אִיךְ בִּין נִישְׁט אֵייבִּיג גֶעוֶוען אַזוֹי וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ. אִיךְ בֶּעט דִיר אָבֶּער, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז דוּ זָאלְסְט נִישְׁט קוּקְן אוֹיף דֶעם אוּן צוּלִיבּ דֶעם צוּרִיק הַאלְטְן מַיין שִׁידוּךְ. זֵיי מִיר מוֹחֵל אוֹיף אַלֶעס וָואס אִיךְ הָאבּ נִישְׁט גוּט גֶעטוּן, אוּן הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין שְׁנֶעל חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דָאס וֶועט מִיר הֶעלְפְן אוּן רַאטֶעוֶוען אַז אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט טוּן קַיין עֲבֵירוֹת אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זַיין וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ.
וָואס זָאל אִיךְ טוּן, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם? פוּן מַיין זַייט בִּין אִיךְ גְרֵייט חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן הַיינְט נַאכְט! וָואס קֶען אִיךְ טוּן אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט גֶעטְרָאפְן מַיין שִׁידוּךְ? אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ בֶּעט דִיר שׁוֹין אַזוֹי לַאנְג אַז אִיךְ וִויל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דֶערְוַוייל אִיז עֶס נָאכְנִישְׁט אָנְגֶעקוּמֶען.
דִי חַזַ"ל זָאגְן אוּנְז אַז וֶוען אֵיינֶער הָאט חֲתוּנָה נָאךְ דִי צְוָואנְצִיג יָאר, וֶועט עֶר שׁוֹין זַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן דוּ זָאגְסְט אוֹיף אַזַא מֶענְטְשׁ אַז זַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין. פַארְוָואס זָאל מִיר קוּמֶען אַזַא הַארְבֶּער עוֹנֶשׁ אַז אִיךְ זָאל מַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן אַז מַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין? וָואס בִּין אִיךְ דֶען שׁוּלְדִיג? פַארְוָואס קוּמְט עֶס מִיר? אִיז מִיר נִישְׁט גֶענוּג דִי שְׁרֶעקְלִיכֶע פַּיין אוּן וֵוייטָאג וָואס אִיךְ הָאבּ פוּן דֶעם אַלֵיין אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט חֲתוּנָה גֶעהַאט?
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן סַבְלָנוּת אוּן גֶעדוּלְד, אוּן אוֹיסְוַוארְטְן מִיט רוּאִיגְקֵייט בִּיז אִיךְ וֶועל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל נִישְׁט הָאבְּן קַיין קֻשְׁיוֹת אוֹיף דִיר. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל גְלֵייבְּן מִיט אַ שְׁטַארְקֶע אֱמוּנָה אַז דוּ טוּסְט אַלֶעס נָאר צוּם גוּטְן, אוּן יֶעדֶע זַאךְ הָאט אַ פּוּנְקְטְלִיכֶער חֶשְׁבּוֹן, אוּן מִיט דֶעם זָאל אִיךְ זִיךְ שְׁטַארְקְן אוּן נִישְׁט זַיין אַזוֹי צוּבְּרָאכְן פוּן מַיינֶע שְׁוֶוערִיקַייטְן.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נָאר דוּ קֶענְסְט מִיר פַארְשְׁטֵיין! נָאר דוּ וֵוייסְט מַיינֶע גֶעפִילְן! וִוי אַזוֹי אִיךְ שְׁפִּיר זִיךְ אַזוֹי פַארְשֶׁעמְט אוּן דֶערְנִידֶערְט פוּן מִיר אַלֵיין! אַז אַלֶע מַיינֶע חֲבֵרִים הָאבְּן שׁוֹין חֲתוּנָה גֶעהַאט אוּן נָאר אִיךְ בִּין גֶעבְּלִיבְּן אַלֵיין! הֶעלְף מִיר אַז דִי בִּזְיוֹנוֹת זָאלְן זַיין פַאר כַּפָּרַת עַווֹנוֹת אַז מִיט דֶעם זָאל אִיךְ אָפְּקוּמֶען אַלֶע מַיינֶע עֲבֵירוֹת, אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט דַארְפְן לַיידְן אַזוֹיפִיל אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן בְּקָרוֹב.
אִיךְ וֵוייס אוּן אִיךְ גְלֵייבּ, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, אַז דוּ וֶועסְט מִיר זִיכֶער נִישְׁט פַארְלָאזְן. סוֹף כָּל סוֹף וֶועל אִיךְ זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. אוּן דֶערְפַאר בֶּעט אִיךְ דִיר, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז וֶוען אִיךְ וֶועל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן זָאל אִיךְ זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן אַ גוּטֶע שָׁלוֹם בַּיִת, אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט קְרִיגְן אִינְדֶערְהֵיים, עֶס זָאל שְׁטֶענְדִיג הֶערְשְׁן בַּיי אוּנְז אַהֲבָה וְאַחְוָה וְשָׁלוֹם וְרֵעוּת, מִיר זָאלְן זִיךְ לִיבּ הָאבְּן אוּן הָאבְּן אַ גְלִיקְלִיךְ לֶעבְּן אִינְאֵיינֶעם, אוּן אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט דַארְפְן גֶט'ן חַס וְשָׁלוֹם.
הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שְׁטֶענְדִיג זַיין אַ וַתְּרָן, אִיךְ זָאל אֵייבִּיג מְוַותֵּר זַיין אוּן נִישְׁט זִיךְ קְרִיגְן נָאר שְׁטֶענְדִיג אַרוֹיסְהֶעלְפְן. מִיר זָאלְן הָאבְּן אַ פְרֵיילִיכֶע הוֹיז, עֶס זָאל זִיךְ שְׁפִּירְן דִי שִׂמְחָה אִין דִי לוּפְט בַּיי אוּנְז אִינְדֶערְהֵיים. אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן גֶעזוּנְטֶע אוּן עֶרְלִיכֶע קִינְדֶער, אִיךְ זָאל זֵיי אוֹיפְצִיעֶן אוֹיפְ'ן עֶרְלִיכְן אִידִישְׁן וֶועג אוּן זֶען אַסַאךְ אִידִישׁ נַחַת פוּן זֵיי. מַיין שְׁטוּבּ זָאל זַיין אָפְן פַאר אַנְדֶערֶע אִידִישֶׁע קִינְדֶער אַרַיינְצוּנֶעמֶען אוֹרְחִים אוּן צוּ טוּן אַסַאךְ צְדָקָה אוּן חֶסֶד.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נֶעם אָן מַיין תְּפִלָה, אוּן הֶעלְף מִיר שׁוֹין, אִין זְכוּת פוּן אַלֶע צַדִיקִים וּבִּפְרַט אִין דִי זְכוּת פוּן הֵיילִיגְן רֶבִּי'ן רַבֵּינוּ נַחְמָן בֶּן פֵיגָא זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, [אוּן אִין זְכוּת פוּן רַבֵּינוּ אֱלִיעֶזֶר שְׁלֹמֹה בֶּן מְנַחֶם זְאֵב זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, וָואס הָאט גֶעמַאכְט דִי תְּפִלָה], אָמֵן כֵּן יְהִי רָצוֹן".
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.