בעזרת ה' יתברך - ערב שבת קודש פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תשפ"ה לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, מנהל תלמוד תורה היכל הקודש קרית ברסלב
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
געב זיך אכטונג נישט צו טוישן די וועג ווי מען לערנט מיט די קינדער די הייליגע עברי.
אויסלערנען א' ב' איז א הייליגע לימוד, און מען מוז דאס לערנען לויט די מסורה וואס מיר האבן פון די הייליגע צדיקים. מוהרא"ש זכותו יגן עלינו שרייבט קלאר (אשר בנחל אידיש), מען זאל אויסלערנען די א' ב' לויט די הייליגע מסורה פון ארויסזאגן קמץ אלף א; דער לשון פון אשר בנחל: "דֶער יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת אִיז אוֹיסְלֶערְנֶען קִינְדֶערְלֶעךְ אַלֶף בֵּית מִיט דִי אַלְטֶע מֶעטָאדְן אַזוֹי וִוי מֶען הָאט מִיט אוּנְז גֶעלֶערְנְט אִין חֵדֶר, אוּן אַזוֹי וִוי מֶען הָאט גֶעלֶערְנְט מִיט אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְן אוּן מִיט אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְנְ'ס עֶלְטֶערְן, נִישְׁט מִיט קַיין נֵייעֶ מֶעטָאדְן "אָ", "בָּ", וְכוּ' וְכוּ', נָאר "קָמֶץ אַלֶף אָ", "קָמֶץ בֵּית בָּ", וָואס אִין דֶעם לִיגְט גְרוֹיסֶע סוֹדוֹת, סְ'אִיז נִישְׁט סְתַּם אוֹיסְגֶעלֶערְנְט אַ קִינְד. מַה שֶׁאֵין כֵּן דִי גוֹי'אִישֶׁע מֶעטָאדְן "אָ", "בָּ", לִיגְט אִין דֶעם טְרֵיפָה'נֶע דֵעוֹת נִפְסָדוֹת וְכוּ'".
געב אויך איבער פאר דיין טאכטער תחי' וואס זי גרייט אן די לימודים פאר די סקול, פאר בית פיגא, אז מען זאל לערנען מיט די תלמידות די עברי אזוי ווי די מסורה.
איך שיק דיר די גאנצע בריוו וואס מוהרא"ש שרייבט ווי א חדר דארף זיך פירן, עס שטייט אינעם בריוו זייער וויכטיגע יסודות, דאס דארף מען כסדר חזר'ן, און זען אז די מלמדים זאלן לערנען אזוי מיט די קינדער.
אשר בנחל אידיש, חלק ג', מכתב רמא:
בְּעֶזְרַת הַשֵׁם יִתְבָּרַךְ, יוֹם רְבִיעִי לְסֵדֶר פִּנְחָס, י"א תַּמוּז ה'תשע"א.
שָׁלוֹם וּבְרָכָה אֶל ... נֵרוֹ יָאִיר
אִיךְ הָאבּ דֶערְהַאלְטְן דַיין לַאנְגֶען בְּרִיוו.
דוּ דַארְפְסְט וִויסְן אַז חִינוּךְ דָאס אִיז דֶער יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת בַּיים אִידִישְׁן פָאלְק, וָוארוּם מִיר אַלֶע לֶעבְּן נָאר כְּפִי מְסוֹרַת אֲבוֹתֵינוּ וַאֲבוֹת אֲבוֹתֵינוּ וְכוּ' וְכוּ', וָואס מִיר הָאבְּן מְקַבֵּל גֶעוֶוען פוּן אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְן אוּן אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְנְ'ס עֶלְטֶערְן וְכוּ'.
לֵיידֶער לֵיידֶער הָאבְּן לֶעצְטְנְס זִיךְ אַרַיינְגֶעכַאפְּט בַּיי דִי הֵיימִישֶׁע עוֹלָם דֵעוֹת נִפְסָדוֹת וָואס עֶס נֶעמְט זִיךְ פוּן דִי גוֹיִם וְכוּ', נֵייעֶ מֶעטָאדְן וְכוּ' וִויאַזוֹי צוּ לֶערְנֶען מִיט קִינְדֶער וְכוּ', אוּן דָאס אִיז אַ גְרוֹיסֶער בְּרָאךְ אַז מֶען דַארְף אָנְקוּמֶען צוּ גוֹיִם עַרֵלִים טְמֵאִים וְכוּ', פְּסִיכָאלָאגְן פֶּעדַאגָאגְן וְכוּ', וָואס זֵיי זָאלְן אוּנְז לֶערְנֶען וִויאַזוֹי מְחַנֵךְ זַיין דִי קִינְדֶער עַל פִּי דֶרֶךְ הַתּוֹרָה וְהַיִרְאָה וְכוּ', אִיז דָאס נִישְׁט קַיין גֶעלֶעכְטֶער?! וָואס קֶען שׁוֹין אַ גוֹי עָרֵל טָמֵא וִויסְן וָואס הֵייסְט חִינוּךְ? לָאמִיר נָאר זֶען וִויאַזוֹי דִי גוֹיִם זֶענֶען מְחַנֵךְ זֵייעֶרֶע קִינְדֶער? אוּן דָאס אִיז דִי גְרֶעסְטֶע צָרָה אַז מֶען מִישְׁט אוֹיס פִינְסְטֶער מִיט לֶעכְט, גוּטְס מִיט שְׁלֶעכְטְס וְכוּ' וְכוּ', מִיר אִידְן דַארְפְן זִיךְ נִישְׁט לֶערְנֶען פוּן דִי גוֹיִם, מִיר הָאבְּן אַ שֻׁלְחָן עָרוּךְ, וָואס דָארְטְן אִיז אַרוּמְגֶערֶעדְט בַּאֲרִיכוּת וִויאַזוֹי אַ מְלַמֵד דַארְף זִיךְ אוֹיפְפִירְן בִּפְרָטֵי פְּרָטִית, אוּן וִויאַזוֹי עֶר דַארְף לֶערְנֶען מִיט קִינְדֶער, אוּן וִויפִיל קִינְדֶער דַארְפְן זַיין אִין קְלַאס וְכוּ' וְכוּ'.
אִיבֶּערְדֶעם וָואלְט אִיךְ דִיר גֶערָאטְן זָאלְסְט קוֹדֶם אִיבֶּערְלֶערְנֶען גוּט גוּט הִלְכוֹת מְלַמְדִים (שֻׁלְחָן עָרוּךְ יוֹרֶה דֵעָה, סִימָנִים רמ"ה-רמ"ו), טוּר, בֵּית יוֹסֵף, אוּן שֻׁלְחָן עָרוּךְ, אוּן זָאלְסְט דָאס קֶענֶען קְלָאר, אוּן דֶעמָאלְט קֶענְסְטוּ עֶרְשְׁט אָנְהֵייבְּן רוּפְן זִיךְ מְלַמֵד.
אַ מְלַמֵד דַארְף הָאבְּן גֶעוַואלְדִיגֶע גֶעדוּלְד, אַ מְלַמֵד דַארְף עֶסְן אוּן טְרוּנְקֶען אוּן שְׁלָאפְן, כְּדֵי עֶר זָאל זַיין אוֹיסְגֶערוּעֶט אוּן עֶר זָאל הָאבְּן גֶעדוּלְד צוּ קִינְדֶער, וָוארוּם דֶער יְסוֹד אִין חִינוּךְ אִיז אַז דֶער מְלַמֵד זָאל זַיין אוֹיסְגֶערוּעֶט, אוּן עֶר זָאל הָאבְּן גֶעדוּלְד צוּ יֶעדְן אִינְגֶעלֶע, אוּן אַרַיינְשַׁיינֶען אִין אִים דֶער עִיקָר אֱמוּנָה פְּשׁוּטָה אִין בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים, אוּן נָאכְדֶעם זָאל עֶר אַרַיינְשַׁיינֶען אִין אִים דִי טֶעגְלִיכֶע הֲלָכוֹת וָואס דָאס אִיז דֶער רָצוֹן פוּן בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים, וִוי אַ אִינְגֶעלֶע טָאר זִיךְ נִישְׁט לֵייגְן שְׁלָאפְן בִּיז עֶר הָאט זִיךְ צוּגֶעגְרֵייט נֶעגְל וַואסֶער, אַ שִׁיסְל מִיט אַ טֶעפְּל וַואסֶער נֶעבְּן בֶּעט, אוּן עֶר זָאל לֵיינֶען קְרִיאַת שְׁמַע שֶׁעַל הַמִיטָה אִין אַ סִידוּר, אוּן עֶר זָאל קוּשְׁן דִי מְזוּזָה אוּן בֶּעטְן דֶעם בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים אַז זַיין נְשָׁמָה זָאל אַרוֹיפְגֵיין אוֹיסְגֶערוּטֶערְהֵייט, אוּן עֶר זָאל זוֹכֶה זַיין אוֹיפְצוּשְׁטֵיין אִינְדֶערְפְרִי אוֹיסְגֶערוּטֶערְהֵייט, וִויפֶער מֶען שְׁטֵייט אוֹיף זָאל מֶען גְלַייךְ אָפְּגִיסְן זִיךְ דִי הֶענְט, אוּן מֶען זָאל נִישְׁט גֵיין ד' אַמוֹת אוּמְאָפְּגֶעגָאסְן זִיךְ דִי הֶענְט, אוּן אוֹיסְלֶערְנֶען דִי קִינְדֶער בְּרָכוֹת, וָואס דָאס אִיז דִי יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת אִין יִרְאַת שָׁמַיִם, אַ קְלֵיין אִינְגֶעלֶע זָאל מַאכְן אַ בְּרָכָה אוֹיף יֶעדֶע זַאךְ וָואס עֶר עֶסְט, אוּן אַ נָאךְ בְּרָכָה, וּבִּפְרַט בֶּענְטְשְׁן, אוּן אוֹיבּ דוּ וֶועסְט דָאס אַרַיינְפְלַאנְצְן אִין קִינְדֶער, דָאס וֶועט בְּלַייבְּן מִיט זֵיי אַ גַאנְץ לֶעבְּן.
זִינְגֶען דַארְף מֶען מִיט זֵיי זִינְגֶען נָאר נִיגוּנִים פוּן אֱמוּנָה, אוּן הֵיימִישֶׁע נִיגוּנִים, נִישְׁט גוֹי'אִישֶׁע נִיגוּנִים וָואס מֶען הָאט אִין דֶעם אַרַיינְגֶעלֵייגְט אִידִישֶׁע וֶוערְטֶער, דָאס אִיז אַן עֶקְל, דָאס נֶעמְט זִיךְ פוּן פְּרָאסְטֶע מְגוּשָׁמֶ'ע גְרָאבְּיַאנֶען, עֶקְלְהַאפְטִיגֶע אִינְגֶעלַייט, וָואס זֶענֶען דוּרְכְגֶעפַאלְן אִין שְׁמוּצִיגֶע עֲבֵירוֹת וְכוּ', פוּן זֵיי דַארְפְן מִיר נֶעמֶען נִיגוּנִים? אוּן אוּנְזֶערֶע הֵיילִיגֶע קִינְדֶערְלֶעךְ וָואס אִיז הֵיילִיגֶע נְשָׁמוֹת דַארְפְן דָאס אִין זִיךְ אַרַיינְלֵייגְן? דָאס דַארְף זַיין בַּיי אוּנְז מִיאוּס בְּתַּכְלִית הַמִיאוּס, שִׁיקוּץ בְּתַּכְלִית הַשִׁיקוּץ, מֶען טָאר נִישְׁט לֶערְנֶען מִיט קִינְדֶערְלֶעךְ נָאר הֵיימִישֶׁע נִיגוּנִים.
דֶער יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת אִיז אוֹיסְלֶערְנֶען קִינְדֶערְלֶעךְ אַלֶף בֵּית מִיט דִי אַלְטֶע מֶעטָאדְן אַזוֹי וִוי מֶען הָאט מִיט אוּנְז גֶעלֶערְנְט אִין חֵדֶר, אוּן אַזוֹי וִוי מֶען הָאט גֶעלֶערְנְט מִיט אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְן אוּן מִיט אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְנְ'ס עֶלְטֶערְן, נִישְׁט מִיט קַיין נֵייעֶ מֶעטָאדְן "אָ", "בָּ", וְכוּ' וְכוּ', נָאר "קָמֶץ אַלֶף אָ", "קָמֶץ בֵּית בָּ", וָואס אִין דֶעם לִיגְט גְרוֹיסֶע סוֹדוֹת, סְ'אִיז נִישְׁט סְתַּם אוֹיסְגֶעלֶערְנְט אַ קִינְד. מַה שֶׁאֵין כֵּן דִי גוֹי'אִישֶׁע מֶעטָאדְן "אָ", "בָּ", לִיגְט אִין דֶעם טְרֵיפָה'נֶע דֵעוֹת נִפְסָדוֹת וְכוּ'.
אַ קִינְד דַארְף מֶען אוֹיסְלֶערְנֶען עֶר זָאל הָאבְּן חֵשֶׁק צוּ דַאוֶוענֶען, עֶר זָאל וֶועלְן דַאוֶוענֶען, עֶר זָאל לִיבּ הָאבְּן דֶעם סִידוּר, וּמִכָּל שֶׁכֵּן וֶוען עֶס קוּמְט צוּ לֶערְנֶען חוּמָשׁ דַארְף מֶען וִויסְן אַז מֶען לֶערְנְט דֶעם בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים'ס תּוֹרָה, דָאס דַארְף זַיין בְּאֵימָה וּבְיִרְאָה בְּרֶתֶת וּבְזִיעָה, וּמִכָּל שֶׁכֵּן אַז דָאס אִינְגֶעלֶע וֶוערְט נָאךְ גְרֶעסֶער דַארְף מֶען מִיט אִים לֶערְנֶען רַשִׁ"י, אוּן אַרַיינְגֶעבְּן דִי חַבִיבוּת פוּן יֶעדֶע הֵיילִיגֶע רַשִׁ"י, וִוי עֶר בְּרֶענְגְט אַלֵיין (בְּרֵאשִׁית ג', ח'), "וַאֲנִי לֹא בָּאתִי אֶלָא לְפַרֵשׁ פְּשׁוּטוֹ שֶׁל מִקְרָא".
עֶס אִיז בַּאוואוּסְט אַז מֶען הָאט אַמָאל גֶערוּפְן דֶעם בְּרִיסְקֶער רָב זי"ע עֶר זָאל פַארְהֶערְן אַ קְלַאס, אִיז עֶר אַרַיינְגֶעקוּמֶען אוּן עֶר הָאט גֶעפְרֶעגְט אַ אִינְגְל פְּשַׁט אִין אַ פָּסוּק, הָאט דֶער אִינְגֶעלֶע גֶעעֶנְטְפֶערְט אַז דֶער רַשְׁבַּ"ם זָאגְט אַזוֹי וְכוּ' וְכוּ', הָאט דֶער בְּרִיסְקֶער רָב זַ"ל גֶעגֶעבְּן אַ בֵּייזְן קוּק אוֹיפְ'ן מְלַמֵד, אוּן וֶוען זֵיי זֶענֶען אַרוֹיסְגֶעגַאנְגֶען הָאט עֶר פָארְגֶעהַאלְטְן פַארְ'ן מְלַמֵד, וִוי קוּמְט דָאס אַז עֶר לֶערְנְט מִיט אִינְגֶעלֶעךְ אַנְדֶערֶע מְפָרְשִׁים, פַאר מֶען לֶערְנְט פֵּירוּשׁ רַשִׁ"י וָואס דָאס אִיז אָנְגֶענוּמֶען בַּיי כְּלַל יִשְׂרָאֵל? עֶר הָאט אִים זֵייעֶר אוֹיסְגֶע'מוּסָרְ'ט.
זֶעט מֶען פוּן דֶעם אַז אַ מְלַמֵד וָואס הָאט נִישְׁט גֶעלֶערְנְט קַיין רַשִׁ"י, עֶר הָאט גֶעלֶערְנְט אַנְדֶערֶע מְפָרְשִׁים, הָאט עֶר אִים אוֹיסְגֶע'מוּסָרְ'ט. עַל אַחַת כַּמָה וְכַמָה וָואסֶערֶע בּוּשָׁה אוּן אַ חֶרְפָּה אִיז, אַז אַ מְלַמֵד לֶערְנְט נִישְׁט מִיט דִי קִינְדֶער בִּכְלַל רַשִׁ"י, וָואס דֶער הֵיילִיגֶער רֶבִּי הָאט גֶעזָאגְט (שִׂיחוֹת הָרַ"ן, סִימָן רכ"ג) אַז רַשִׁ"י הַקָדוֹשׁ אִיז דֶער בְּרוּדֶער פוּן דִי תּוֹרָה, וָוארוּם גַאנְץ כְּלַל יִשְׂרָאֵל לֶערְנְט רַשִׁ"י.
אִיבֶּערְדֶעם אִיז זֵייעֶר וִויכְטִיג צוּ לֶערְנֶען חוּמָשׁ מִיט רַשִׁ"י מִיט קְלֵיינֶע קִינְדֶערְלֶעךְ, אוּן זִינְגֶען דֶעם אַלְטְן חֵדֶר נִיגוּן, נִישְׁט נֵייעֶ גוֹי'אִישֶׁע עֶקְלְהַאפְטִיגֶע נִיגוּנִים וְכוּ', וָואס דָאס אִיז אַ בִּזָיוֹן, וָואס אוֹיף דֶעם זָאגְט שְׁלֹמֹה הַמֶלֶךְ (מִשְׁלֵי י"א, כ"ב) "נֶזֶם זָהָב בְּאַף חֲזִיר". וּמִכָּל שֶׁכֵּן וְכָל שֶׁכֵּן וֶוען מֶען הֵייבְּט אָן צוּ לֶערְנֶען מִיט אַ אִינְגֶעלֶע מִשְׁנַיוֹת, דַארְף מֶען מִיט אִים לֶערְנֶען לַאנְגְזַאם, אוּן מַסְבִּיר זַיין יֶעדֶע מִשְׁנֶה, אוּן וָואס יֶעדֶע תַּנָא זָאגְט. אוּן הַיינְט אִיז דָאס זֵייעֶר זֵייעֶר גְרִינְג, וַוייל מֶען הָאט הַיינְט גֶעדְרוּקְט מִשְׁנַיוֹת מִיט בִּילְדֶער, וָואס דָאס קִינְד קֶען זֶען לֶעבֶּעדִיג פַאר זִיךְ יֶעדֶע מִשְׁנֶה, הֵן אִין הִלְכוֹת שַׁבָּת, הֵן אִין הִלְכוֹת סוּכָּה, מַמָשׁ לְהַפְלִיא פִּלְאֵי פְּלָאוֹת, עֶס אִיז אַזוֹי גְרִינְג מַסְבִּיר צוּ זַיין פַאר יֶעדְן אִינְגֶעלֶע יֶעדֶע מִשְׁנֶה. אוּן מֶען דַארְף דָאס מִיט זֵיי חַזְרְ'ן קְלָאר אוּן דֵייטְלִיךְ בִּיז זֵיי זָאלְן דָאס קֶענֶען אוֹיסְנְוֵויינִיג, מֶען דַארְף נִישְׁט יָאגְן אוּן לוֹיפְן, נָאר יֶעדֶע מִשְׁנֶה חַזְרְ'ן חַזְרְ'ן אוּן חַזְרְ'ן מִיטְ'ן טַייטְשׁ זֵיי זָאלְן דָאס קֶענֶען. אוּן אַזוֹי אוֹיכֶעט וֶוען מֶען הֵייבְּט אָן צוּ לֶערְנֶען גְמָרָא, הֵייבְּט מֶען אָן צוּ לֶערְנֶען אָדֶער פֵּרֶק אֵלוּ מְצִיאוֹת, אָדֶער פֵּרֶק הַמֵנִיחַ, אָדֶער פֵּרֶק הַכּוֹנֵס, וָואס דָאס אִיז אָנְגֶענוּמֶען בַּיי כְּלַל יִשְׂרָאֵל, נִישְׁט נֶעמֶען נֵייעֶ וֶועגְן, אוּן מֶען לֶערְנְט מִיט קִינְדֶער קְלָאר אוּן דֵייטְלִיךְ יֶעדֶע שְׁטִיקֶעלֶע גְמָרָא אוּן מֶען חַזְרְ'ט אִיבֶּער. אַזוֹי אִיז מֶען מְחַנֵךְ קִינְדֶער, דָאס אִיז דֶער יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת אִין אִידִישְׁקֵייט.
דֶעם סֵדֶר דֶרֶךְ הַלִימוּד פוּן רֶבִּי'ן (שִׂיחוֹת הָרַ"ן, סִימָן ע"ו) אִיז גֶעמַאכְט פַאר בָּחוּרִים וָואס זֵיי הָאבְּן אַ שְׁוַואכֶע הַבָנָה, אוּן אַ שְׁוֶוערֶע תְּפִיסָה, הָאט דֶער הֵיילִיגֶער רֶבִּי אוּנְז גֶעלֶערְנְט אַ דֶרֶךְ צוּ זָאגְן אַסַאךְ מִשְׁנַיוֹת אוּן צוּ זָאגְן אַסַאךְ גְמָרָא, אוּן מִיט דִי צַייט וֶוערְט אִים גֶעעֶפְנְט דֶער מֹחַ וְכוּ', אוּן זַיין הַבָנָה אוּן זַיין שֵׂכֶל וֶוערְט פַארְבְּרֵייטֶערְט וְכוּ', אוּן עֶר קֶען אָנְהֵייבְּן צוּ פַארְשְׁטֵיין וָואס עֶר לֶערְנְט.
אָבֶּער קְלֵיינֶע קִינְדֶער דַארְף מֶען לֶערְנֶען אַזוֹי וִוי אוּנְזֶערֶע אָבוֹת הָאבְּן אוּנְז גֶעלֶערְנְט, אַזוֹי וִוי אוּנְזֶערֶע מְלַמְדִים הָאבְּן אוּנְז גֶעלֶערְנְט, פָּשׁוּט דַאוֶוענֶען אִין סִידוּר, אוּן פַארְטַייטְשְׁן יֶעדֶעס וָוארְט, דָאס קִינְד זָאל וִויסְן וָואס עֶר דַאוֶוענְט, מִכָּל שֶׁכֵּן חוּמָשׁ זָאל עֶר חַזְרְ'ן מִיט אַ בְּרֶען, אוּן מִכָּל שֶׁכֵּן וְכָל שֶׁכֵּן יֶעדֶע רַשִׁ"י זָאל מֶען מַסְבִּיר זַיין [נַאטוּרְלִיךְ דִי רַשִׁ"י וָואס רֶעדְט פוּן דִקְדוּק לָאזְט מֶען אוֹיס] נָאר דָאס פֵּירוּשׁ הַפָּשׁוּט דַארְף גֵיין אַלְץ אוֹיפְ'ן וֶועג פוּן רַשִׁ"י הַקָדוֹשׁ, נִישְׁט אַרַיינְמִישְׁן נֵייעֶ פֵּירוּשִׁים, דָאס אִיז אוֹיסְגֶעהַאלְטְן דֶער אִידִישֶׁער וֶועג, אוּן וֶוער עֶס פַארְנַאכְלֶעסִיגְט דֶעם לִימוּד חוּמָשׁ מִיט רַשִׁ"י מִיט קְלֵיינֶע אִינְגֶעלֶעךְ טָאר נִישְׁט זַיין קַיין מְלַמֵד, אִין אַ יְשִׁיבָה וָואס מֶען לֶערְנְט נִישְׁט קִינְדֶערְלֶעךְ חוּמָשׁ מִיט רַשִׁ"י, אוּן דִי הֶעכֶערֶע קְלַאסְן מִשְׁנַיוֹת, אוּן פַארְטַייטְשְׁן יֶעדֶע מִשְׁנָה אוּן חַזְרְ'ן אָן אַ שִׁיעוּר מָאל בִּיז זֵיי וֶועלְן קֶענֶען דָאס אוֹיסְנְוֵויינִיג, אוּן מִכָּל שֶׁכֵּן וְכָל שֶׁכֵּן דִי הֶעכֶערֶע קְלַאס וָואס מֶען לֶערְנְט שׁוֹין פֵּרֶק הַמֵנִיחַ אָדֶער פֵּרֶק הַכּוֹנֵס אָדֶער פֵּרֶק אֵלוּ מְצִיאוֹת וְכוּ', דַארְף מֶען אַוַדַאי אַוַדַאי אַרַיינְלֵייגְן אִין זֵיי הַבָנַת הַתּוֹרָה, דִי גֶעשְׁמַאק פוּן תּוֹרָה, אוּן אוֹיבּ אַ יְשִׁיבָה, אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה, לֶערְנְט נִישְׁט אוֹיף דֶעם אוֹיסְגֶעטְרָאטֶענֶעם וֶועג דַארְף דָאס פַארְמַאכְט וֶוערְן, טָאר נִישְׁט זַיין אַזַא תַּלְמוּד תּוֹרָה, אוּן מֶען טָאר נִישְׁט אַרַיינְלֵייגְן דִי קִינְדֶער אִין אַזַא תַּלְמוּד תּוֹרָה.
גְלֵייבּ מִיר אִיךְ הָאבּ גָארְנִישְׁט מְחַדֵשׁ גֶעוֶוען אִין דֶעם, סְ'אִיז פָּשׁוּט שֵׂכֶל, אוּן מֶען זֶעט דָאס דִי אַלֶע אִינְגֶעלֶעךְ וָואס זֵיי זֶענֶען דוּרְכְגֶעגַאנְגֶען כִּיתָּה א', כִּיתָּה ב', כִּיתָּה ג', כִּיתָּה ד', וְכוּ', מִיט אַזֶעלְכֶע הַקְדָמוֹת, זֶענֶען גֶעוַואקְסְן עֶרְלִיכֶע קִינְדֶער, אָבֶּער דִי תַּלְמוּד תּוֹרָה'ס וָואס מֶען הָאט גֶענוּמֶען קַאלִיקֶעס פַאר מְלַמְדִים, אָדֶער מֶען הָאט צַאמְגֶענוּמֶען דְרֵיי פִיר קְלַאסְן אִינְאֵיינֶעם, אוּן דֶער מְלַמֵד אִיז אַרוֹיס אוּן גֶעטְרוּנְקֶען קַאוֶוע וְכוּ' אָדֶער עֶר הָאט גֶעשְׁמוּעֶסְט וְכוּ', אִיז עֶר בִּכְלַל וָואס דִי חֲזַ"ל זָאגְן (בָּבָא בַּתְרָא כ"א:, וְעַיֵין שֻׁלְחָן עָרוּךְ יוֹרֶה דֵעָה, סִימָן רמ"ה, סָעִיף ט"ז) "מְלַמֵד תִּינוֹקוֹת שֶׁמֵנִיחַ הַתִּינוֹקוֹת וְיוֹצֵא, אוֹ שֶׁעוֹשֶׂה מְלָאכָה אַחֶרֶת עִמָהֶם, אוֹ שֶׁמִתְרַשֵׁל בְּתַּלְמוּדוֹ, הֲרֵי זֶה בִּכְלַל אָרוּר עֹשֶׂה מְלֶאכֶת הֲוַיָ"ה רְמִיָּה (יִרְמְיָהוּ מ"ח, י')".
עַל אַחַת כַּמָה וְכַמָה מֶען דַארְף זֵייעֶר אַכְטוּנְג גֶעבְּן אַז אַ בָּחוּר זָאל נִישְׁט זַיין קַיין מְלַמֵד, אַזוֹי וִוי דִי חֲזַ"ל זָאגְן (קִדוּשִׁין פ"ב.) "לֹא יִלְמַד אָדָם רַוָוק סוֹפְרִים" [עַיֵין רַשִׁ"י: לֹא יִלְמַד רַוָוק סוֹפְרִים: רַוָוק, פָּנוּי בְּלֹא אִשָׁה. סוֹפְרִים: מְלַמְדֵי תִּינוֹקוֹת. כְּלוֹמַר, לֹא יַרְגִיל רַוָוק עַצְמוֹ לִהְיוֹת מִן הַסוֹפְרִים וְכוּ'], בִּפְרַט הַיינְטִיגְן פְּרָאסְטְן דוֹר, דַארְף מֶען זֵייעֶר זֵייעֶר אַכְטוּנְג גֶעבְּן, דָאס אִיז גֶעזָאגְט גֶעוָוארְן אֲפִילוּ אוֹיף אַן עֶרְלִיכְן בָּחוּר, כָּל זְמַן עֶר אִיז אַ בָּחוּר טָאר עֶר נִישְׁט זַיין קַיין מְלַמֵד, דָאס אִיז מִדִינָא דִגְמָרָא, וּמִכָּל שֶׁכֵּן וְכָל שֶׁכֵּן נֶעמֶען קַאלְיֶעדִיגֶע בָּחוּרִים וְכוּ', אוּן זֵיי זָאלְן זַיין דִי מְלַמְדִים, זֵיי זָאלְן זַיין דִי שׁוֹמְרִים אוֹיף דִי הֵיילִיגֶע קִינְדֶערְלֶעךְ, דָאס אִיז אַן עַוְולָה שֶׁאֵין כָּמוֹהוּ.
אִיךְ בֶּעט דִיר זֵייעֶר דוּ זָאלְסְט דָאס אִיבֶּערְגֶעבְּן פַאר דִי מְנַהֲלִים פוּן דַיין תַּלְמוּד תּוֹרָה, אוּן אוֹיבּ זֵיי וֶועלְן דָאס נִישְׁט פַארְבֶּעסֶערְן, מֶעג מֶען פַארְמַאכְן דִי תַּלְמוּד תּוֹרָה.
נָאכְאַמָאל וִויל אִיךְ דִיר אִיבֶּערְ'חַזְרְ'ן, אַז אַ מְלַמֵד מוּז הָאבְּן גֶעדוּלְד, וָוארוּם אוֹיבּ עֶר הָאט נִישְׁט קַיין גֶעדוּלְד צוּ קִינְדֶער זָאל עֶר עֶנְדֶערְשׁ גֵיין אַרְבֶּעטְן אִין סַאנִיטֶעישְׁן [דִי וָואס זֵיי קְלוֹיבְּן אוֹיף דִי מִיסְט], דִי הָאבְּן נִישְׁט קַיין גֶעדוּלְד, אוּן זֵיי וַוארְפְן דִי גַארְבִּיטְשׁ קֶענְס [דִי מִיסְט בְּלֶעכְן] מִיט רְצִיחָה אִין טְרָאק. אַ מְלַמֵד דַארְף הָאבְּן גֶעדוּלְד, אַ מְלַמֵד טָאר נִישְׁט שְׁלָאגְן קַיין קִינְדֶער, טָאר נִישְׁט שְׁפֶּעטְן פוּן קִינְדֶער, טָאר נִישְׁט פַארְשֶׁעמֶען קִינְדֶער, טָאר נִישְׁט דֶערְנִידֶערְן קִינְדֶער. אוּן אוֹיבּ עֶר טוּט דָאס אִיז עֶר אַ רוֹצֵחַ גָמוּר. אִיךְ הָאף אַז דוּ וֶועסְט דָאס אַרַיינְלֵייגְן גוּט גוּט אִין דַיין הַארְץ, וֶועט דִיךְ גוּט זַיין אוֹיף דִי וֶועלְט אוּן אוֹיף יֶענֶע וֶועלְט.
זָאלְסְט הָאבְּן אַ פְרֵיילִיכְן טָאג אוּן אַ לֶעכְטִיגְן תָּמִיד.
*
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.