בעזרת ה' יתברך

יום ב' פרשת וישב, י"ח כסליו, שנת תשפ"ג לפרט קטן

לכבוד ... נרו יאיר

איך האב ערהאלטן דיין בריוו.

בשעת מען מאכט קידוש פרייטאג צו נאכטס ווערט ליכטיג אין אלע וועלטן, און ווען מענטשן וואלטן ווען געוויסט וואס עס טוט זיך אין הימל ווען מען מאכט קידוש - וואלט מען געטאנצן פאר שמחה; ווייל ווען מען מאכט קידוש איז מען זוכה צו באקומען א שטארקע אמונה. אזוי ווי רבי נתן זאגט (לקוטי הלכות ציצית הלכה ה, אות טו) אז ביים נעמען דעם בעכער אין די האנט צו מאכן קידוש - באקומט מען א שטארקע אמונה.

ווען מען מאכט קידוש ווערט מען אן עדות אויף בריאת שמים וארץ. דערפאר, איידער מען מאכט קידוש, ווען מען נעמט דעם בעכער אין די האנט - דארף מען תשובה טון כדי מען זאל נישט זיין קיין פסול'ער עדות. מען דארף טראכטן פון תשובה און פון תיקון המעשים, און חרטה האבן אויף אלע שלעכטע מעשים. דאס איז וואס מען זעט ביי ערליכע אידן א שטארקע דביקות ביים מאכן קידוש און דאס האט מען אויך געזען ביים הייליגן רבי'ן, ווי רבי נתן דערציילט (שיחות הר"ן, סימן קסט): "קֹדֶם הַקִּדּוּשׁ הָיָה נוֹטֵל הַכּוֹס בְּיָדוֹ" איידער דער רבי האט געמאכט קידוש האט ער גענומען דעם בעכער אין האנט, "וְהָיָה עוֹמֵד זְמַן רַב" און ער איז געשטאנען א לאנגע צייט, "עִם הַכּוֹס בְּיָדוֹ" מיט'ן בעכער אין די האנט, "לִפְנֵי הַשֻּׁלְחָן" פאר'ן טיש, "בִּשְׁתִיקָה" שטילערהייט, "וְלֹא הָיוּ שׁוֹמְעִין מִמֶּנּוּ" און מען האט נישט געהערט פון רבי'ן קיין שום זאך, "כִּי אִם קְצָת קוֹל הִשְׁתּוֹקְקוּת" נאר א שטילע קול פון בענקעניש, "וְעָלָה אָז לְמָקוֹם שֶׁעָלָה" און דעמאלט איז דער רבי ארויף מיט זיין מח מחשבה דארט וואו ער איז ארויף. "אַחַר כָּךְ" נאכדעם, "אַחַר שֶׁשָּׁהָה הַרְבֵּה מְאֹד" נאכן לאנג ווארטן "פָּתַח פִּיו בִּנְעִימוּת נִפְלָא: 'יוֹם הַשִּׁשִּׁי'", האט ער אנגעהויבן מיט זיין זיסע קול, יום השישי.

מאך נישט דיין ווייב זאל דארפן שטיין און זיך נישט רירן; לאז איר אנגרייטן די סעודה, לאז איר זיין באשעפטיגט מיט אירע זאכן, און ווען דו ביסט גרייט צו מאכן קידוש - וועט זי קומען, און אז דו וועסט דארפן ווארטן נאך אפאר מינוט - וועסטו קענען נאך אביסל בענקען צום אייבערשטן.

געב אכטונג נישט צו מאכן פון די מצוות - נערווען, מען דארף מאכן די מצוות מיט א שמחה. און ווען דו ביסט מחנך דיינע קינדער זיי זאלן שטיין מיט דרך ארץ ביי קידוש - זאלסטו דאס מאכן מיט שמחה, נישט מיט נערווען; ווייל שבת דארף מען זיין נאר פרייליך. אויך ווען מען גרייט זיך צו מאכן קידוש, מען טוט תשובה - דארף דאס זיין מיט א שמחה, אזוי האט אונז דער רבי געזאגט, (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן יז): "שבת דארף מען זיין זייער פרייליך"; דער רבי האט געפרעגט רבי נתן (שיחות הר"ן, סימן קנה): "ביסט פרייליך שבת?" האט רבי נתן געענטפערט: "איך בין פרום (ערנסט)", האט אים דער רבי געזאגט: "שבת דארף מען זיין פרייליך".

דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

בעזרת ה' יתברך

יום א' פרשת האזינו, ז' תשרי, שנת תשפ"ג לפרט קטן

לכבוד ... נרו יאיר

איך האב ערהאלטן דיין בריוו.

איך האב הנאה אז דו שרייבסט: "איך האב א פראבלעם"; אנדערע וואס האבן די פראבלעם וועלן נישט זאגן: "איך האב א פראבלעם", זיי וועלן ענדערש זאגן: "מיין ווייב האט א פראבלעם זי עסט הויך", "מיין מאן האט א פראבלעם ער קייט הויך"; דאס איז די גרעסטע פראבלעם, ווען מען האט א פראבלעם און מען באשולדיגט די ארומיגע.

עס איז גוט דו זאלסט שמועסן מיט דיין ווייב פון דעם פראבלעם, אז עס שטערט דיר צו הערן יענעם עסן אויפ'ן קול, אזוי וועט זי פרובירן צו עסן שטיל, זי וועט פארמאכן איר מויל ביים קייען, און אזוי וועט זי נישט באליידיגט ווערן ווען דו גייסט אוועק פון טיש ווען זי עסט.

מאך זיך א שיעור אין רבינ'ס ספרים - וועסטו אויסגעהיילט ווערן. דעם רבינ'ס ספרים איז א רפואה פאר אלע פראבלעמען, מען באקומט א נייע קאפ, א נייע שכל, מען גייט ארויס פון דמיון. זאכן וואס פלעגן שטערן - שטערט מער נישט, זאכן וואס פלעגט נערוועז מאכן - מאכט שוין נישט נערוועז; עס איז וואונדערליך ווי דאס היילט אויס.

בעט דעם אייבערשטן עס זאל דיר נישט שטערן די זאכן. תפילה וועט דיך אויסהיילן; אז דו וועסט בעטן אויף דעם טאג נאך טאג - וועסטו זען אז עס וועט דיר מער נישט שטערן די זאכן.

א גמר חתימה טובה.

בעזרת ה' יתברך - יום ד' פרשת חיי שרה, כ"ד מר-חשון, שנת תשפ"ד לפרט קטן

לכבוד ... נרו יאיר

איך האב ערהאלטן דיין בריוו.

עס דארף דיך נישט שטערן די זאכן, דו פארלייג זיך אויף איין זאך, עס זאל זיין ליבשאפט אין שול, און אז דו ווערסט נערוועז פון עפעס - זאלסטו צוריקלויפן אין פעלד שרייען: "אייבערשטער וואס גייט מיך אן דאס, וואס גייט מיך אן יענץ? איך בין דאך א גאסט, איך גיי נאך אביסל זיין א גוסס, א נפטר - וואס איז מיט מיר? וואס ווער איך נערוועז פון יעדע זאך?!" טייערער ברודער, איין עצה איז דא, זיך אויסרעדן צום אייבערשטן; אים דערציילן די אלע נערווען זאכן, די אלע נארישקייטן וואס שטערט.

דו ווייסט אודאי וואס מוהרא"ש האט מיט אונז גע'חזר'ט טויזנטער מאל אין די בריוו, די ווערטער וואס דער רבי האט געזאגט ווען ער איז אוועקגעפארן פון ברסלב אויפן וועג זיך צו באזעצן אין אומאן, און דער בעל עגלה איז שוין געשטאנען אינדרויסן מיט די פערד און וואגן; אויפן וועג ארויס האט זיך דער רבי אפגעשטעלט ביים טיר, ער האט געהאלטן די האנט אויף די מזוזה און געזאגט: "תִּרְאוּ לְהִתְקַבֵּץ יַחַד, וּלְהִתְפַּלֵּל יַחַד", איר זאלט זיך צוזאמנעמען און דאווענען צוזאמען, "כִּי אִם תִּתְפַּלְּלוּ בְּכַוָּנָה, אוּלַי תּוּכְלוּ לְהַמְשִׁיךְ אוֹתִי לְכָאן עוֹד הַפָּעַם", ווייל אויב איר וועט זיך האלטן צוזאמען און דאווענען מיט כוונה, אפשר וועט איר מיר קענען צוריק ממשיך זיין (חיי מוהר"ן, סימן קפה).

אין די לעצטע בריוו וואס מוהרא"ש האט געשריבן אין שפיטאל פאר אונז אפאר שעה פארן הסתלקות, האט ער געשריבן: "עֶס גֵייט מִיר אִין לֶעבְּן אַז מַיינֶע תַּלְמִידִים זָאלְן זִיךְ הַאלְטְן צוּזַאמֶען מִיט שָׁלוֹם אוּן לִיבְּשַׁאפְט"; האלט די ווערטער פאר דיינע אויגן, וועסטו נישט נערוועז ווערן פון קיינעם.

דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

בעזרת ה' יתברך

יום ד' פרשת משפטים, ל"ח שובבי"ם, כ"ד שבט, שנת תשפ"ג לפרט קטן

מרת ... תחי'

איך האב ערהאלטן אייער בריוו.

ווען עס קומען אריין די שלעכטע מחשבות זאלט איר זיך נישט טענה'ען מיט זיי, ווייל ווי מער מען טענה'ט מיט די מחשבות - ווערן זיי נאר שטערקער און שטערקער. די ריכטיגע עצה איז אנהויבן טראכטן פונעם אייבערשטן, טראכטס: 'דער אייבערשטער איז דא, דער אייבערשטער איז מיט מיר, ביי מיר און נעבן מיר, אלעס איז נאר ער און ער איז אלעס'; אזוי וועלן אוועק גיין די שלעכטע מחשבות.

דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק א, סימן עב): "כִּי זֶה טֶבַע וּסְגֻלַּת שֶׁל אֵלּוּ הַיְצָרִין הָרָעִים הַמְזֹהָמִים", אזוי ארבעט די שלעכטע שמוציגע יצר הרע, "כָּל מַה שֶּׁרוֹצִים לְהִתְגַּבֵּר עַל אֵלּוּ הַמַּחֲשָׁבוֹת", ווי מער מען וויל זיך שטארקן אויף זיי, "יוֹתֵר וְיוֹתֵר הֵם מִתְגַּבְּרִים", שטארקן זיי זיך שטערקער אויפ'ן מענטש. "כִּי הוּא כְּמוֹ שֶׁאָדָם בּוֹרֵחַ מִדָּבָר", די מחשבות זענען אזוי ווי ווען מען לויפט אוועק פון איינעם, "וּמִסְתַּכֵּל מִן הַצַּד כִּלְאַחַר יָד עַל זֶה הַדָּבָר שֶׁבָּרַח מִמֶּנּוּ", און אז מען קוקט צוריק אויף די זאך פון וואס מען לויפט אוועק - "וַאֲזַי הַדָּבָר הַזֶּה מִתְגַּבֵּר עָלָיו בְּיוֹתֵר", דעמאלט ווערט יענע זאך שטערקער, "כִּי לֹא הִסִּיחַ דַּעְתּוֹ מִזֶּה", ווייל ווען זיי זעען ווי מען קוקט צוריק - דאס מאכט זיי זאלן ווייטער נאכלויפן, "רַק אַדְּרַבָּא, שֶׁמִּסְתַּכֵּל בְּכָל פַּעַם לְאַחֲרָיו עַל זֹאת הַמַּחֲשָׁבָה", אדרבה, זיי ווערן נאר שטערקער ווען זיי זעען ווי מען קוקט צוריק אויף זיי; אזוי ארבעט די שלעכטע מחשבות, ווי מער מען וויל זיך שטארקן אויף זיי - ווערן זיי שטערקער.

מאכט זיך נישט וויסנדיג פון די מחשבות. ווען עס קומט אריין די שלעכטע מחשבה וואס קלאפט אייך אראפ אז איר זענט נישט גוט - זאלט איר אנהויבן בעטן אויף שמחה און אויף אמונה, בעטס דעם אייבערשטן איר זאלט זיין פרייליך, בעטס די תפילה:

"רבונו של עולם, העלף מיר איך זאל זיין פרייליך, איך זאל שפירן די שמחה אין אלע מיינע אברים, פון קאפ ביז די פיס, אז איך זאל אנהויבן טאנצן פון גרויס פרייד אויף די גרויסע חסד אז דו האסט מיך באשאפן א איד און מיר געגעבן די הייליגע מצוות.

איך בעט דיר הייליגער באשעפער, האב רחמנות אויף מיר און נעם אוועק פון מיר די עצבות און מרה שחורה. העלף מיר איך זאל נאר זיין פרייליך און פרייליך מאכן אנדערע, און בזכות שמחה זאל איך זוכה זיין נכלל ווערן אינגאנצן אין דיר; איך זאל מער נישט זען פאר מיינע אויגן נאר דיך באשעפער, איך זאל זען און שפירן ווי דו ביסט אלעס און עס איז מער גארנישט דא אויף די וועלט נאר דו אליינס, און זוכה זיין צו תשובה שלימה, מעתה ועד עולם אמן סלה".

טוט אלעס וואס מאכט אייך פרייליך; הערט לעבעדיגע ניגונים, פרייליכע ניגונים. טאנצט און זינגט, טוט אלעס וואס מאכט פרייליך. דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן, שם): "גַּם עַצְבוּת הוּא מַזִּיק מְאֹד וְנוֹתֵן כֹּחַ לְזֶה הַיֵּצֶר הָרָע הָעָב הַגַּשְׁמִי", זיין דערביטערט און דעפרעסט איז זייער מסוכן פאר די שלעכטע מחשבות; עס מאכט שטערקער די שלעכטע מחשבות, און פארקערט, שמחה, פרייליכקייט - נעמט אוועק די אלע מחשבות, עס צעברעכט דעם יצר הרע.

זייט שטארק מיט די צוויי עצות. איינס, יעדע מאל עס קומט אן די שלעכטע שווערע מחשבה - זאלט איר גלייך בעטן אויף אמונה און שמחה. צווייטנס, טון וואס מען קען נאר צו זיין פרייליך; וועט איר פטור ווערן פון די שלעכטע מחשבות, איר וועט זיין א פרייליכע ווייב און א געזונטע מאמע פאר די קינדער.

דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

בעזרת ה' יתברך

יום א' פרשת האזינו, ז' תשרי, שנת תשפ"ג לפרט קטן

לכבוד ... נרו יאיר

איך האב ערהאלטן דיין בריוו.

אשריך ואשרי חלקך אז דו האסט זוכה געווען צו זיין אין אומאן ביים הייליגן רבי'ן אויף ראש השנה, דער רבי האט בפירוש געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן תה): "איך קען ראש השנה פאררעכטן אפילו די וואס א גאנץ יאר קען איך זיי נישט פאררעכטן"; און אז דו האסט זיך גע'טובל'ט און געזאגט די תיקון הכללי ביים ציון - האסטו פארראכטן וואס דו האסט פוגם געווען, דו דארפסט זיך גארנישט זארגן.

דאס וואס דו ביסט אזוי צעבראכן פון וואס עס האט פאסירט מיט דיר אין אומאן, דו ביסט אראפגעפאלן אין מקרה לילה; עס איז כדאי דו זאלסט זען די ווערטער וואס דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן קיז): "מַה שֶּׁמְּבַלְבֵּל אֶת הָאָדָם, כְּשֶׁנִּכְנָס לִקְדֻשָּׁה גְבוֹהָה", דאס וואס גייט אריבער אויפ'ן מענטש ווען ער קומט צו א העכערע דרגא, "כְּגוֹן כְּשֶׁמִּתְקָרֵב לְצַדִּיק הָאֱמֶת וְכַיּוֹצֵא", ווען ער קומט צום אמת'ן צדיק, "אֲזַי דַּיְקָא יִקְרֶה לוֹ מִקְרֶה בִּלְתִּי טָהוֹר, חַס וְשָׁלוֹם", דעמאלט פאסירט מיט אים אז ער פאלט אראפ אין מקרה לילה חס ושלום. "צָרִיךְ לָדַעַת", וויסן זאלסטו, "כְּשֶׁהָאָדָם נִכְנָס לִקְדֻשָּׁה", ווען דער מענטש קומט אריין שטערקער אין די קדושה, "מִתְגַּבֵּר עָלָיו הַיֵּצֶר הָרָע בְּיוֹתֵר", דעמאלט פארלייגט זיך דער יצר הרע אויף אים אסאך שטערקער, "כִּי כָל מַה שֶּׁנִּכְנָס בִּקְדֻשָּׁה יוֹתֵר", ווייל ווי מער מען ווערט הייליגער, "יֵשׁ לוֹ בְכָל פַּעַם יֵצֶר הָרָע חָדָשׁ גָּדוֹל מִבַּתְּחִלָּה", אלץ קומט דער יצר הרע שטערקער.

"וּבֶאֱמֶת הַבִּלְבּוּל הַזֶּה שְׁטוּת", נישטא וואס צו צעבראכן ווערן פון דעם, ווייל ממה נפשך, "אִם יִקְרֶה לוֹ מֵחֲמַת הִרְהוּר, מִי חַיָּב בָּזֶה", אויב האט דאס פאסירט פון טראכטן שלעכטע מחשבות - איז דאך נישטא וועם צו באשולדיגן, אז מען טראכט שלעכט פאלט מען אראפ, "וְאֵין לוֹ לְהִתְרַעֵם כְּלָל", קענסטו נישט האבן קיין טענות אויף קיינעם, "מֵאַחַר שֶׁהוּא בְּעַצְמוֹ גָּרַם לוֹ", ווייל דו האסט דאס אליינס גורם געווען. "וְאִם אֵינוֹ מֵחֲמַת הִרְהוּר, אֲזַי בְּוַדַּאי אֵינוֹ סִימָן רַע כְּלָל", האט דאס פאסירט אן טראכטן שלעכטס? איז דאס נישט קיין שלעכטע זאך, "כִּי אִם הָיָה עִנְיָן רַע, לֹא הָיוּ רַבּוֹתֵינוּ זִכְרוֹנָם לִבְרָכָה נוֹתְנִין אוֹתוֹ לְסִימָן יָפֶה לְחוֹלֶה", אויב וואלט דאס געווען א שלעכטע זאך - וואלטן די הייליגע חכמים נישט געגעבן דער זאך פאר א גוטע סימן פאר א חולה. אזוי ווי די הייליגע חכמים זאגן (ברכות נז:) קרי איז א סימן יפה פאר א חולה.

"וּבֶאֱמֶת", נאר וואס דען? "אַדְּרַבָּא, מֵחֲמַת שֶׁנִּתְקָרֵב לִקְדֻשָּׁה גָבוֹהַ מְאֹד, מֵחֲמַת זֶה נִזְדַּמֵּן לוֹ", דיקא ווייל מען איז אנגעקומען צו אזא הייליגע פלאץ, מען איז אריין אין די קדושה - האט דאס פאסירט. ווייל די הייליגע חכמים זאגן "כִּי (תענית ח.): 'כָל הַמַּצְדִּיק אֶת עַצְמוֹ מִלְּמַטָּה, מַצְדִּיקִין עָלָיו הַדִּין מִלְּמַעְלָה'", ווען מען הייליגט זיך פון אונטן, קומען די מקטריגים און זוכן ווי זיי קענען אראפווארפן דעם מענטש, "שֶׁנֶּאֱמַר", אזוי ווי עס שטייט (תהלים צ, יא): "וּכְיִרְאָתְךָ עֶבְרָתֶךָ", איז דאך נישטא אויף וואס צו זיין צעבראכן; פארקערט, ווייל דו ביסט אנגעקומען צום הייליגן רבי'ן - דעריבער קומט דער שטן און רייצט זיך מיט דיר און וויל דיך צעברעכן.

איך בעט דיר זייער, צעברעך זיך נישט און מאך נישט קיין נערווען וכו'. דו היט זיך פון קוקן עבירות און זיי ממשיך מיט דינען דעם אייבערשטן, אבער מאך זיך נישט קראנק, ווער נישט קיין נערווען קראנקער מענטש. נישט דאס איז רצון השם - מורא האבן צו גיין שלאפן, אויב מען וועט אראפפאלן. מען דארף מורא האבן פונעם אייבערשטן, מען דארף מורא האבן פון טון עבירות, אבער מורא האבן פון גיין שלאפן - דאס איז שוין א נערווען זאך, דאס אליינס קען אראפווארפן דעם מענטש.

דריי אויס דיין קאפ אויף טראכטן גוטס; אנשטאט טראכטן: 'אפשר גיי איך אראפפאלן?' טראכט: 'איך האב פיאות, איך האב א בארד, איך האב ציצית, איך טו אן תפילין'; דאס איז נישט זאכן פון 'אפשר', דאס איז 'זיכערע' זאכן! 'איך היט שבת, איך עס כשר'ס'. און ווען דער שטן שלעפט דיך אריין צוריק אין לאך 'אפשר גיי איך אראפפאלן?' זאלסטו זאגן: 'איך בין א איד! איך גלייב אינעם אייבערשטן, איך דאווען, איך לערן, איך בין גע'מל'עט, איך בין אנגעפילט מיט מצוות כרמון'.

ליין קריאת שמע און גרייט זיך אן נעגל וואסער, נעם אין בעט א ספר - אגדות חז"ל אדער מעשיות פון צדיקים; דאס וועט דיך היטן.

א גמר חתימה טובה.

בעזרת ה' יתברך

יום א' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן

לכבוד ... נרו יאיר

איך האב ערהאלטן דיין בריוו.

אלע נערוון קומט פון חסרון אמונה. דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן ה): "הָעִקָּר הוּא הָאֱמוּנָה, וְצָרִיךְ כָּל אֶחָד לְחַפֵּשׂ אֶת עַצְמוֹ, וּלְחַזֵּק אֶת עַצְמוֹ בֶּאֱמוּנָה", דער עיקר אויף וואס א מענטש דארף ארבעטן צוצוקומען - איז אמונה, "כִּי יֵשׁ סוֹבְלֵי חֳלָאִים, שֶׁיֵּשׁ לָהֶם מַכּוֹת מֻפְלָאוֹת, וְהֵם סוֹבְלִים הֶחֳלָאִים רַק בִּשְׁבִיל נְפִילַת הָאֱמוּנָה", ווייל עס זענען דא זייער אסאך מענטשן וואס ליידן מחלות בלויז ווייל זיי האבן נישט קיין אמונה; דאס גייט ארויף אויף יסורי הנפש וואס מענטשן ליידן נעבעך. זאגט דער רבי ווייטער: "כִּי עַל יְדֵי נְפִילַת הָאֱמוּנָה, בָּאִים מַכּוֹת מֻפְלָאוֹת שֶׁאֵין מוֹעִיל לָהֶם - לֹא רְפוּאוֹת, וְלֹא תְּפִלָּה, וְלא זְכוּת אָבוֹת", ווען א מענטש האט נישט קיין אמונה און ער ליידט נעבעך פון די מחלות וואס קומט פון חסרון אמונה, דעמאלט העלפט אים נישט קיין רפואות, עס העלפט נישט קיין תפילה און אויך נישט זכות אבות. דאס גייט ארויף אויף די יסורים וואס מענטשן מאכן נעבעך מיט פון אלע סארט יסורי הנפש; עס פייניגט זיי פון אינעווייניג - יעדער מיט זיינע שלעכטע מחשבות, און די איינציגסטע רפואה אויף דעם איז אמונה.

איך האב פערזענליך מיטגעהאלטן אסאך מעשיות ווי בחורים און אינגעלייט זענען ארויסגעקראכן פון די אלע זאכן, עד כדי כך זיי זענען אראפ פון מעדעצין - דורכדעם וואס זיי האבן גענומען דעם רבינ'ס עצה זייער ערנסט, זיי האבן זיך געשטארקט אין די צוויי נקודות, איינס אין התבודדות ותפילה, זיי האבן אסאך גערעדט צום אייבערשטן; צווייטנס, זיי האבן גענומען ערנסט דעם סדר דרך הלימוד (כמבואר בשיחות הר"ן, סימן עו), זיי האבן געלערנט יעדן טאג אסאך פרקים משניות און אסאך בלעטער גמרא - אפילו אן פארשטיין, זיי האבן געזאגט און געזאגט בלי הבנה כלל ביז זיי זענען אויסגעהיילט געווארן.

דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.