נייער קאנגרעס ספיקער דזשאנסאן ארבעט שווער צו פארמיידן א רעגירונג פארשליסונג

נאכדעם וואס דער פריערדיגער ספיקער איז ארויסגעווארפן געווארן פון אמט נאר צוליב זיין באשטעטיגונג פאר פאנדן די רעגירונג אויף ביז נאוועמבער 18 למספרם אן קיין טוישונגען וואס פאלט אויס אין בלויז דריי טעג, האט דער יעצטיגער ספיקער דזשאנסאן דעם זעלבן פראבלעם, מען שטייט בלויז אביסל מער פון א חודש דערויף און ער דארף דורכגיין דעם זעלבן פארהער.   דזשאנסאן זאגט אז ער וועט דורכפירן דעם נייעם ספענדינג ביל צוטיילט אין עטליכע שטאפלען, באזונדער דאמעסטיק שפענדינג, און באזונדער מיליטערישע הילף פאר אנדערע לענדער, און באזונדער פאר סעקיוריטי געלטער. ביידע בילס וועלן זיין אזוי די פריערדיגע בלויז קורץ טערמיניג אבער די פאנדן פארן דאמעסטיק ביל וועלן אפלויפן מיט א חודש פריער פון די סעקיוריטי ביל.    דער קאנגרעס ספיקער דזשאנסאן ארבעט שווער צו צוזאם ברענגען זיינע רעפאבליקאנער קאלעגעס און אין די זעלבע צייט נישט אויפצורעגן די דעמאקראטן צו וועם ער דארף אויך צוקומען צוליב וואס ער האפט אז אויך עטליכע פון זיי וועלן מיטשטימען דערויף אנשטאט די עטליכע שארף רעכטע וואס וועלן נישט זיין צופרידן דערפון, צוליב וואס עס שניידט נישט דעם בודזשעט דעפעציט.   יעצט איז נאר געבליבן צו זען צו פארן ספיקער וועט געלונגען דאס וואס עס איז נישט געלונגען פאר די פריערדיגע ספיקער ווען ער האט אויפגערעגט טייל פון זיין באזע ווייל ער איז געווען צו נאכגעביג פאר די דעמאקראטן. ער טרעפט זיך דא אינעם זעלבן האקעלן פלאנטער וואס מעקארטי האט זיך געפונען נישט לאנג צוריק, ווען פון איין זייט דארף ער טרעפן א וועג צו קענען פאנדן די רעגירונג און צו דעם מוז ער צוקומען צו די דעמאקראטן, און אין די זעלבע צייט וועט ער אויסשטיין א מעגליכע נקמה פון זיינע שטארק רעכטע קאנגרעסלייט, און וועט זיך טרעפן אינדרויסן פון זיין פאזיציע אין עטליכע טעג אינאיינעם מיט זיין פארגייער.   די אפשטימונג פאר דעם ביל דארף פארקומען אין די יעצטיגע שעות, און אויב פאלט עס דורך, קען עס צוברענגען א "גאווערמענט שאט דאון" דאס מיינט אז די רעגירונג האט נישט קיין געלט אויסצוגעבן, און פילע דעפארטמענטס ווערן צוגעשפארט, און הונדערטער טויזנטער ארבייטער ווערן געזאגט אהיים צו גיין. די נויטיגע אפטיילונגען פון די רעגירונג בלייבן אפן, צום ביישפיל די מיליטער, עף בי איי, און אנדערע סעקיורטי אגענטורן, אבער די אנדערע דעפארטמענטס ווי די עדיוקעישאן דעפארטמענט, די ענווייראמענטל פראטעקשאן אגענטור, און די שטייער איינמאנען אגעטור די "איי אר עס" ווערן נישט פאררעכענט אלץ קריטיש וויכטיג און ווערן אין אזא פאל צייטווייליג פארשפארט.   בלייבט אונז נאר איבער צו זען צי די פאליטיקאנטן וועלן זיך קענען דורכקומען און טרעפן א פשרה איינע מיטן צווייטן. אונז אידישע קינדער מאמינים בני מאמינים באזארגט עס בכלל נישט, מיר ווייסן אז יעדע פעני איז אנגעשריבן פון אויבערשטן, און מיר קענען בלויז אננעמען א מוסר השכל פון די פאליטיקאנטן וואס זענען דא בלויז פאר זייער בענקל, און עס אינטערעסירט זיי בכלל נישט צו טון וואס איז פאר די טובה פונעם כלל. יעדע סטעיטמענט וואס זיי זאגן, און יעדע מאל זיי שטימען אהער אדער אהין, איז עס בלויז ווייל זיי ווילן מען זאל זיי אנקוקן אזוי אדער אזוי. אונז וועלן זיך שטארק מיט תורה ומצוות, אמונה און יראת שמים, זוכן צו געפעלן נאר פארן אויבערשטן, און מיר וועלן זיך שטארקן צו טון נאר זיין רצון, און וואס מענטשן זאגן וועט אונז בכלל נישט אינטערעסירן. ווייל דער אמת איז אז די מענטשן וואס קוקן שלעכט, וועלן סיי ווי רעדן שלעכט, נישט קיין חילוק וואס מיר וועלן נאר טון.   דער ראש ישיבה שליט"א האט אמאל אהיים שפאצירט אין וויליאסמבורג פון בית המדרש אין א שבת צופרי נאכן דאווענען מיט הר"ר יואל טייטלבוים שליט"א גבאי ביהמ"ד היכל הקודש פרעמישלאן, ווען אינמיטן האט דער ראש ישיבה שליט"א באגעגענט זיינס אן אלטער באקאנטער, מען האט זיך באגירסט גוט שבת, און דער איד פרעגט דעם ראש ישיבה "ווי האט איר די כחות צו לאכן פון די גאנצע וועלט? וויאזוי קענט איר אנגרייט מיט אזא שטארקייט, כאטש די וועלט שפעט פון היכל הקודש?", דער ראש ישיבה האט געשמייכעלט צו יענעם און געזאגט "יא, יא", און מען איז געגאנגען ווייטער, נאכדעם האט זיך דער ראש ישיבה אנגערפון, "איך האב אים נישט געענטפערט ווייל עס איז א שאד די צייט, אבער איך פארשטיי אז עס איז שווער צו לאכן פון די וועלט, אבער איך פארשטיי נישט פון וואו דער איד נעמט די כחות צו באדינען די וועלט, א זאך וואס איז אוממעגליך צו טון".   די וועלט איז נישט און מען קען עס נישט האבן, יענע וועלט איז יא און מען קען עס דערגרייכן (מוהרנ"ת)

< זעה מער ב כסלו תשפ"ד 📝

אינפלאציע און אינטערעסט ראטעס

וואו קען מען קויפן אינפלאציע פאר א גוטע פרייז? איך הער אז די פרייזן דערפון זענען לעצטענס שטארק ארויף...   וויצן אין די זייט געלייגט וואס פונטליך מיינט דאס אינפלאציע? און וואס קען מען טון דערמיט?   כדי צו מסביר זיין אינפלאציע אין "איין ווארט" וועלן מיר פארציילן א קורצע מעשה. פאר בערך זעכציג יאר צוריק האט מוהרא"ש זי"ע זיך זייער געפלאגט פאר פרנסה, אין יענע צייט איז נישט געווען ווי היינט, אויב מען האט נישט געהאט צו צאלן רענט, האט דער לענדלארד געשיקט זיינע דזשאנדארן און פשוט און פראסט אנגעכאפט דעם טענענט און ארויסגעטראגן אים זיין ווייב און קינדער און אלע האב און גוטס פשוט אויפן גאס. דאס איז געווען מעשים בכל יום וואס מען האט געקענט טרעפן אויפן סיידוואק און פארענט פון די הויז א משפחה מיט זייערע פוירטניטשער אן קיין דאך איבערן קאפ. איין ערב שבת קודש וואס איז שוין געווען דער ערשטער טאג אין די מאנאט און מען האט "געמוזט" באצאלן די רענט פארן לענדלארד, אבער מוהרא"ש האט נישט געהאט קיין פרוטה אין טאש. מוהרא"ש זי"ע האט זיך אריבערגעכאפט צום צעלימער בית המדרש אין וויליאמסבורג, קיינער איז נישט דארט געווען, מוהרא"ש איז צוגעגאנגען צום ארון הקודש און זיך גוט אויסגעוויינט צום באשעפער זאל אים צושיקן דאס געלט פאר די רענט, און פארשטייט זיך אז מוהרא"ש האט אויך נישט פארמאגט ביי זיך קיין דאלער פאר א שבת ארדער, נאכן זיך גוט אויסוויינען פארן באשעפער, הערט מוהרא"ש ווי די טיר עפענט זיך, מוהרא"ש האט שנעל אפגעווישט זיינע טרערן, און זיך צוגעזצט צו א ספר זיך מאכענדיג ווי ער לערענט, אבער דער איד וואס האט געעפענט דעם טיר גייט גלייך צו צו מוהרא"ש און נעמט ארויס פון בוזעם אן ענוועלאפ און זאגט אים "איך דריי מיך שוין ארום א שטיק צייט מיט מעשר געלט אין מיין טאש, און יעצט האב איך געהאט א חלום אז איך זאל געבן דאס געלט פאר די ערשטע מענטש וועם איך טרעף, דא האסטו דאס געלט", מוהרא"ש האט געעפענט דעם ענוועלאפ, און ווי וואונדערליך האט אים דער אויבערשטער צוגעשיקט פינף און זיבעציג דאלער, וואס האט אים געגעבן פונקט גענוג געלט וויפיל ער האט געדארפט האבן, זיבעציג דאלער פאר די רענט, און פינף דאלער פאר די שבת ארדער.   דאס איז אן אמת'ע מעשה וואס מוהרא"ש פלעגט אסאך מאל פארציילן ארויסצוברענגען וואס דאס מיינט תפילה, און אז מיר זאלן זען ווי דער אויבערשטער העלפט ווען מען בעט אים.   די געלט חלק פון די מעשה איז אין איין ווארט אינפלאציע. פאר זעכציג יאר צוריק האט מען געקענט דינגען א (פיצעלע בעיסמענט) דירה אין ברוקלין פאר זיבעציג דאלער, און מען האט געקענט קויפן א מינימאלע שבת ארדער פאר פינף דאלער. אינפלאציע מיינט דאס וואס די געלט ווערט ווייניגער ווערט.   אינפלאציע איז אויך א בריאה וואס דער אויבערשטער געמאכט און עס איז אפילו "געזונט" פאר אן עקאנאמיע צו האבן אינפלאציע. - פארשטייט זיך מיט א מאס. עס איז אויך דא דאס פארקערטע פון אינפלאציע, ווען די פרייזן פון זאכן נעמען זיך פאלן, וואס אויבנאויף זעט עס אויס ווי א געוואונטשענע זאך, מען קען קויפן זאכן פאר ביליגער. אבער ניין, אויב פרייזן נעמען זיך פאלן קען עס פירן צו ממש א צוזאם בראך פון אן עקאנאמיע. ווייל עס קען פירן אז מענטשן זאל אויפהערן איינצוקויפן, ווייל מען וויל ווארטן ביז די פרייזן זאל נאך מער פאלן, און דאס האט שוין אונטערגעברענגט עקאנאמיעס פון לענדער.   מען קען הערן מענטשן רעדן ווי שרעקליך די אינפלאציע איז, און ווי מען קען זיך נישט גלייבן ווי פרייזן הייבן זיך, "היינט קאסט א ברויט שוין מער פון פיר דאלער!", ווען קוים עטליכע יאר צוריק האט זיך עס געדרייט ביי צוויי דאלער, אבער די זעלבע שמועס איז פארגעקומען צווישן צוויי מענטשן פאר צוואנציג יאר צוריק ווען זיי האבן זיך געבייזערט אז בעקערייען האבן די חוצפה צו בעטן צוויי דאלער פאר א ברויט ווען מיט קוים עטליכע יאר צוריק האט מען געבעטן דעפאר בלויז איין דאלער.   א געזונטע אינפלאציע ראטע איז בערך דריי פראצענט, דאס הייסט אז די פרייזן האבן זיך אין דורכשניט מיט דריי פראצענט, דאס איז א ראטע וואס איז נישט צו דראמאטיש און דרייט נישט איבער די סדרי בראשית אבער איז גוט פאר די עקאנאמיע און העלפט צו עס זאלן וואקסן גוט. אויב די אינפלאציע וואקסט צו שנעל וועלן זיך געווענליך די רעגירונגען פרובירן אריינצומישן כדי עס אפצושטעלן, ווייל צופיל אינפלאציע קען אויך שווער אויסקלאפן אויף די עקאנאמיע, איינע פון די עיקר וועגן וואס די רעגירונגען וועלן געווענליך טון איז העכערן די אינטערעסט ראטעס, דאס מיינט אז די רעגירונג האט א געוויסע קאנטראל אויף וויפיל די בענק דארפן צאלן כדי צו בארגן געלט, און אויב מען העכערט זייערע ראטעס מוזן זיי אויך העכערן די ראטעס פאר די וואס ווילן בארגן געלט פון זיי, און ווען עס ווערט שווערער צו שאפן געלט שטאטערט עס אפ די עקאנאמיע וואס איז גורם די אינפלאציע זאל זיך פארשטאטערן.   דאס איז די סיבה פארוואס פילע האבן יעצט גרויסע שוועריקייטן צו קענען שליסן (קלאוזן) ביים קויפן א דירה, ווייל דאס געלט וואס די רעגירונג האט געווארפן אין די קאוויד תקופה האט גורם געווען א שטארקע העכערונג אין די אינפלאציע (בערך אכט פראצענט א יאר) וואס די רעגירונג וויל יעצט באקעמפן מיט די הויכע אינטערעסט ראטעס.    די הויכע אינטערעסט ראטעס פארשווערן טאקע פון איין זייט צו קענען נעמען און באצאלן א מארטגעזש, אבער פון די אנדערע זייט איז עס גורם אז פרייזן פון הייזער קענען אנהייבן צו פאלן, אדער לכל הפחות עס זאל זיך נישט הייבן.   דער אויבערשטער האט געהאלפן אז די אינפלאציע איז שוין צוריק געגאנגען אין די לעצטע יאר צו נארמאלע ציפערן, בערך דריי פראצענט, און מיר זענען מתפלל אז דער אויבערשטער זאל העלפן אז די אינטערעסט ראטעס זאלן אויך צוריק קומען צו עפארדעבל ראטעס, און אלע אידן וואס ווארטן צו קענען קויפן א הויז זאלן אנקומען דערצו מיט הרחבת הדעת.   דער רבי האט געזאגט אין שיחות הר״ן סימן לו "עוֹד יִהְיֶה זְמַן שֶׁמִּי שֶׁיִּהְיֶה אִישׁ כָּשֵׁר פָּשׁוּט, יִהְיֶה חִדּוּשׁ גָּדוֹל כְּמוֹ הַבַּעַל־שֵׁם־טוֹב ז"ל." אז עס וועט קומען א טאג (היינטיגע צייטן) וואס א פשוטע ערליכער איד וועט זיין אזא חידוש ווי דער בעל שם טוב, און היינטיגע צייטן איז די חשיבות פון יעדע מצוה, א איד מיט בארד און פיאות, א איד וואס האלט שבת, לייגט תפילין, איז ממש אזא חידוש ווי דער בעל שם טוב.   און לגבי קויפן א הויז, איז דא א וועג צו קויפן א הויז, די בעסטע קוואליטעט, אין די בעסטע לאקעישאן, אן צאלן די הויכע אינטערעסט ראטעס. מוהרא"ש האט געזאגט אז דורכדעם וואס א איד לערנט יעדן טאג א בלאט בבלי, א בלאט ירושלמי, און א פרק תוספתא, קויפט ער זיך דערמיט א בית נצחי א הויז אויף יענע וועלט. אבער אויך האט ער געזאגט איז עס מסוגל מען זאל קענען קויפן א גשמיות'דיגע הויז דא אויף דער וועלט.  

< זעה מער כח חשון תשפ"ד 📝