לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,
יישר כח אויף אייער תשובה אויף דעם וואס איך האב אנגעפרעגט אז איך האב נישט קיין געדולד צו לערנען, ס'ציעט מיר מער צו ליינען ביכער און צייטונגען. איך מיין אז איר האט מיר אבער נישט גוט פארשטאנען.
איך בין נישט א שוואכער אינגערמאן וואס ווייסט נישט ווי אזוי מ'לערנט א בלאט גמרא, איך האב געלערנט זיבן יאר אין כולל, און איך האב אפילו מסיים געווען ש"ס, און איך האב פארשטאנען וואס איך לערן. היינט לערן איך אויך גמרא רש"י תוספות, מיין פראבלעם איז נאר אז איך פארליר שנעל די חשק צו די גמרא, און נאכ'ן לערנען אביסל ציעט מיר ענדערש צו גיין ליינען נארישקייטן.
איך שפיר אז דער סדר דרך הלימוד פון זאגן תורה איז נישט פאר מיין דרגא, דאס איז געמאכט פאר שוואכערע בחורים און אינגעלייט. איך בין נישט מזלזל אין דעם חלילה, אבער איך פיל אז אויב וועל איך לערנען אויף דעם אופן, וועט דאס מיר אינגאנצן אראפקלאפן.
איך וועל ענדיגן מיט וואס די גמרא זאגט (שבת ל"א.) 'שאלות הרבה יש לי לשאול ומתיירא אני שמא תכעוס'...
יישר כח.
מנחם
בעזרת ה' יתברך
יום ב' לסדר טהרה, ב' דראש חודש אייר, ט"ז לעומר, שנת תשע"ח לפרט קטן
לכבוד מנחם נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
דאס וואס דו שרייבסט אז דער "סדר דרך הלימוד" איז נאר פאר שוואכערע וכו', דאס איז א טעות פון דיין זייט.
עס איז כדאי דו זאלסט אריין קוקן אין שיחות הר"ן סימן ע"ו, דארט וועסטו זען וואס דער רבי שרייבט בפירוש: "שֶׁאֵין צְרִיכִין בְּלִמּוּד רַק הָאֲמִירָה לְבַד, לוֹמַר הַדְּבָרִים כְּסֵדֶר, וּמִמֵּילָא יָבִין", מען דארף נישט פארשטיין ווען מען לערנט, מען דארף נאר זאגן די ווערטער פון די הייליגע תורה און צום סוף וועט מען פארשטיין. "וְלֹא יְבַלְבֵּל דַּעְתּוֹ בִּתְחִלַּת לִמּוּדוֹ שֶׁיִּרְצֶה לְהָבִין תֵּכֶף, וּמֵחֲמַת זֶה יִקְשֶׁה לוֹ הַרְבֵּה תֵּכֶף וְלֹא יָבִין כְּלָל, רַק יַכְנִיס מֹחוֹ בְּהַלִּמּוּד, וְיֹאמַר כְּסֵדֶר בִּזְרִיזוּת וּמִמֵּילָא יָבִין", מען זאל נישט ווערן צעבראכן ווען מען זעט אז מען פארשטייט נישט וואס מען לערנט, וואס דאס אליין - אז מען וויל גלייך פארשטיין - מאכט עס זאל זיין שווער צו פארשטיין דאס לערנען, נאר מען זאל בלויז זאגן די ווערטער כסדרן און מען וועט פון זיך אליינס פארשטיין, "וְאִם לֹא יָבִין תֵּכֶף, יָבִין אַחַר כָּךְ, וְאִם יִשָּׁאֲרוּ אֵיזֶה דְּבָרִים, שֶׁאַף עַל פִּי כֵן לֹא יוּכַל לַעֲמֹד עַל כַּוָּנָתוֹ - מַה בְּכָךְ?" און אויב מען פארשטייט נישט דעם ערשטן מאל וועט מען עס פארשטיין ביים צווייטן מאל, און אויב מען וועט נישט פארשטיין דעם צווייטן מאל איז אויך גארנישט, "כִּי מַעֲלַת רִבּוּי הַלִּמּוּד עוֹלָה עַל הַכֹּל, וּכְמוֹ שֶׁאָמְרוּ רַבּוֹתֵינוּ זִכְרוֹנָם לִבְרָכָה: 'לִגְּמוֹר וַהֲדַר לִסְבֹּר, וְאַף עַל גַּב דְּלָא יָדַע מַה קָאָמַר' שֶׁנֶּאֱמַר: 'גָּרְסָה נַפְשִׁי לְתַאֲבָה'", ווייל די מעלה פון לערנען אסאך שטייגט אלעס איבער, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (עבודה זרה יט.) אז א מענטש זאל קודם אסאך זאגן די ווערטער פון די הייליגע תורה אפילו ער פארשטייט נישט וואס ער לערנט און דערנאך זאל ער לערנען צו פארשטיין, "כִּי עַל יְדֵי רִבּוּי הַלִּמּוּד, שֶׁיִּלְמַד בִּמְהִירוּת וְיִזְכֶּה לִלְמֹד הַרְבֵּה, עַל יְדֵי זֶה יִזְכֶּה לַעֲבֹר כַּמָּה פְּעָמִים אֵלּוּ הַסְּפָרִים שֶׁלּוֹמֵד – לְגָמְרָם, וְלַחֲזֹר לְהַתְחִיל וּלְגָמְרָם פַּעַם אַחַר פַּעַם, וְעַל יְדֵי זֶה מִמֵּילָא יָבִין וכו'", אז מען געוואוינט זיך צו צו לערנען שנעל קען מען זוכה זיין צו לערנען זייער אסאך, ווייל אזוי איז מען זוכה איבערצוגיין יעדע זאך זייער אסאך מאל, ביז מען איז זוכה צו פארשטיין וואס מען לערנט.
דער הייליגער ר' נתן זאגט דארט ווייטער: "וְדִבֵּר הַרְבֵּה מְאֹד בְּעִנְיָן זֶה, וְאִי אֶפְשָׁר לְבָאֵר דְּבָרִים אֵלּוּ בִּכְתָב הֵיטֵב, אֲבָל בֶּאֱמֶת הוּא דֶּרֶךְ עֵצָה טוֹבָה מְאֹד בְּעִנְיַן הַלִּמּוּד, כִּי עַל יְדֵי זֶה יְכוֹלִים לִזְכּוֹת לִלְמֹד הַרְבֵּה מְאֹד, לִגְמֹר כַּמָּה וְכַמָּה סְפָרִים, וְגַם יִזְכֶּה לְהָבִין הַדְּבָרִים יוֹתֵר, מֵאֲשֶׁר הָיָה לוֹמֵד בְּדִקְדּוּק גָּדוֹל, כִּי זֶה מְבַלְבֵּל מְאֹד מִן הַלִּמּוּד", דער רבי האט זייער אסאך גערעדט פונעם דרך הלימוד, אז מען זאל נישט זוכן צו פארשטיין גלייך ווען מען לערנט, נאר מען זאל לערנען אסאך אן פארשטיין, ביז מען וועט זוכה זיין צו פארשטיין.
ווען מען לערנט אויפן סדר דרך הלימוד איז מען זוכה אנצוקומען אסאך מער ווי ווען מען לערנט שטייט און מען קלערט אריין אין יעדעס ווארט, וואס דאס שטערט נאר דאס לערנען, "וְכַמָּה בְּנֵי אָדָם פָּסְקוּ מִלִּמּוּדָם לְגַמְרֵי עַל יְדֵי רִבּוּי הַדִּקְדּוּקִים שֶׁלָּהֶם, וּמְאוּמָה לֹא נִשְׁאַר בְּיָדָם", און זייער אסאך מענטשן האבן אינגאנצן אויפגעהערט צו לערנען צוליב דעם וואס זיי האבן געלערנט און געקוועטשט וכו'.
"אֲבָל כְּשֶׁיַּרְגִּיל עַצְמוֹ לִלְמֹד בִּמְהִירוּת כַּנִּזְכָּר לְעֵיל - בְּלִי דִּקְדּוּקִים הַרְבֵּה, הַתּוֹרָה תִּתְקַיֵּם בְּיָדוֹ, וְיִזְכֶּה לִלְמֹד הַרְבֵּה מְאֹד, גְּמָרָא וּפוֹסְקִים כֻּלָּם, וְתַנַ"ךְ ּמִדְרָשִׁים וְסִפְרֵי הַזוֹהַר וְקַבָּלָה, וּשְׁאָר סְפָרִים כֻּלָּם", אבער אז א מענטש געוואוינט זיך צו צו לערנען שנעלערהייט - אזוי ווי אויבן דערמאנט, וועט ער זוכה זיין צו לערנען זייער אסאך און ער וועט אנקומען צו לערנען די גאנצע תורה - גמרא מיט אלע פוסקים, תנ"ך מיט אלע מדרשים און זוהר הקדוש, "וּכְבָר מְבֹאָר שִׂיחָתוֹ שֶׁל רַבֵּנוּ זִכְרוֹנוֹ לִבְרָכָה, שֶׁטּוֹב לָאָדָם שֶׁיַּעֲבֹר בְּחַיָּיו בְּכָל הַסְּפָרִים שֶׁל הַתּוֹרָה הַקְּדוֹשָׁה", אזוי ווי דער רבי האט געוואלט אז מיר זאלן דורך לערנען כל התורה כולה. עיין שיחות הר"ן (סימן כח) עיי"ש.
וויסן זאלסטו אז די אלע וואס האבן אנגענומען דעם רבינ'ס ווערטער בתמימות ופשיטות און האבן אנגעפאנגען צו לערנען אויפן סדר דרך הלימוד, האבן זייער שיין מצליח געווען.
איך פארשטיי נישט וואס דו זאגסט אז דו האסט א גוטע קאפ און דער 'דרך הלימוד' איז נאר פאר שוואכע קעפ; דער הייליגער רבי נתן זכרונו לברכה האט געהאט זייער א גוטע קאפ, ער האט געקענט אויסענווייניג גאנץ ש"ס מיט אלע תוספות, דאך האט אים דער רבי געהייסן "זאגן" יעדן טאג ח"י פרקים משניות (עיין שיחות הר"ן, סימן קפה). ווען ר' נתן איז אהיים געקומען און זיין טאטע רבי נפתלי הירץ זכרונו לברכה האט אים געזען "זאגן" משניות האט ער זיך זייער אויפגערעגט אויף אים, ער האט געשריגן: "מיין נתנ'לע הייסט ער "זאגן" ח"י פרקים משניות?!" און ער האט אנגעהויבן א מחלוקת.
למעשה זעט מען אז דער רבי האט נישט געמאכט קיין חילוק צווישן א גוטע קאפ און א שוואכע קאפ – אזוי ווי דו ווילסט מחלק זיין; דער רבי האט געוואלט אז מיר אלע זאלן לערנען אויפן "סדר דרך הלימוד".
אמאל איז געווען א תירוץ נישט צו לערנען ווייל מען פארשטייט נישט קיין לערנען, אמאל האט מען געקענט הערן אינגעלייט קרעכצן אז זיי קענען נישט לערנען ווייל מען האט זיי נישט אנגעקוקט אין חדר און אין ישיבה, אבער היינט ווען מיר האבן דעם סדר דרך הלימוד פון הייליגן רבי'ן איז שוין נישט דא דער תירוץ, נאר יעדער איינער קען זוכה זיין צו לערנען.
וואס טוט דער יצר הרע? ער איז דא מיט א נייע מניעה צו לערנען; ער האט א נייע תירוץ פאר די פוילע מענטשן וואס זוכן תירוצים, ער מאכט דעם מענטש טראכטן: 'איך פארשטיי לערנען'; 'איך האב א גוטע קאפ'; 'איך בין א געזונטער למדן'; אמאל האט מען געזאגט: "איך קען נישט לערנען ווייל איך פארשטיי נישט קיין לערנען", אבער היינט שרייבסטו מיר: "איך לערן נישט, איך ליין צייטונגען, איך גיי ליידיג ווייל 'איך "קען" לערנען'".
פארוואס טראכסטו אז דער "סדר דרך הלימוד" וועט דיר אראפ קלאפן וכו'? פרוביר דאס אויס, וועסטו זען אז דאס וועט דיר נאר אויפהייבן.
ווען ר' נתן איז צוריק געקומען פון לעמבערג האט ער געזאגט: "זיי זענען למדנים אבער מיר לערנען"... ער האט דארט געזען גרויסע לומדים, אבער אז מען לערנט נישט אויפן "סדר דרך הלימוד" לערנט מען נישט, יעדן טאג האט מען אן אנדערע תירוץ וכו', האט ער געזאגט: "זיי זענען טאקע לומדים, אבער מיר לערנען די הייליגע תורה".
דו שרייבסט (שבת לא.): "שְׁאֵלוֹת הַרְבֵּה יֶשׁ לִי לִשְׁאוֹל, וּמִתְיָרֵא אֲנִי שֶׁמָּא תִּכְעוֹס"; אדרבה, איך בין גרייט צו הערן דיינע שאלות, און געדענק וואס הלל הזקן האט אים געענטפערט: "הֱוֵי זָהִיר בְּרוּחֲךָ"...
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
