שאלה אין קורצן ענין
#1238 - מ'האט מיר זייער אראפגעקלאפט אלס קינד, ווי אזוי קען איך זיך שטארקן?
התחזקות, שלום בית, זעלבס זיכערקייט

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר אלע שיעורים, דאס געבט מיר כסדר חיזוק און חיות אין מיין לעבן.


איך בין אויפגעוואקסן מיט א שווערע יונגט, מ'האט מיר אלץ אראפגעקלאפט, און וואס איך האב נאר געטון איז קיינמאל נישט געווען גענוג גוט, מ'האט מיר כסדר געמאכט שפירן שלעכט אויף יעדע זאך וואס כ'האב געטון. איך האב כמעט נישט באקומען קיין גוט ווארט, נאר פארקערט, א הויפן פון קריטיק אויף יעדן טריט און שריט. איך האב נישט געוואוסט אז א מענטש קען אמאל מאכן א טעות, און ער דארף נישט שפירן שלעכט מיט דעם פאר עטליכע טעג.


איך האב ברוך ה' זוכה געווען חתונה צו האבן, אבער מיט קיין איין טראפ זעלבס זיכערקייט, וואס האט ווי פארשטענדליך נישט צוגעהאלפן צו די שלום בית, אדער בכלל אין לעבן.


דער אייבערשטער האט געטון מיט מיר א גרויסע חסד אז איך בין געוואויר געווארן פון הייליגן רבי'ן, און דאס האט ממש געטוישט מיין לעבן צום גוטן, מיין שלום בית האט זיך גאר שטארק פארבעסערט, דער אייבערשטער זאל ווייטער העלפן.


אבער איך בין נאכאלץ היבש סענסעטיוו, ווען איינער זאגט מיר נאר א קליין שלעכט ווארט, ווער איך זייער שטארק געטשעפעט, און איך שפיר ממש ווערטלאז, ממש ווי א שטיקל מיסט. איך קען טראכטן פאר לאנגע שעות ווי אזוי אנדערע מענטשן וועלן קוקן אויף מיר און טראכטן וועגן מיר. מיין שאלה איז ווי אזוי איך קען באקומען זעלבסט זיכערקייט, נישט ווערן צעבראכן ווען מ'קלאפט מיר אראפ, אדער ווען מען קריטיקירט מיר.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת כי תשא, כ' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עס איז דא א שיינע בריוו מיט גוטע חיזוק וואס דער רבי האט געשריבן פאר זיין ברודער הרב רבי יחיאל זכרונו לברכה. דער רבי שרייבט אים (חיי מוהר"ן, סימן קסה; מכתבי רבינו ז"ל בתחלת ספר עלים לתרופה, מכתב ג): איך האב גרויס צער אז מען רודפ'ט דיר און איך וואונדער זיך ווי קען זיין קיינער זאל זיך נישט אננעמען פאר דיר; דער רבי שרייבט אים: "אֲהוּבִי אָחִי נַפְשִׁי וּלְבָבִי", מיין ליבער ברידער, "אַל תִּירָא וְאַל תֵּחַת מִפְּנֵיהֶם", האב נישט מורא פון זיי, האב נישט מורא פון קיינעם, "רַק חֲזַק וֶאֱמַץ בַּתּוֹרָה וּבְיִרְאַת ה' כָּל הַיּוֹם", גיי ווייטער אן מיט דיין עבודת השם, שטארק זיך אין תורה און אין יראת שמים, "כִּי כָּל זֶה לְגַדֵּל אוֹתְךָ וּלְהַרְבּוֹת כְּבוֹדְךָ וּלְגַדֵּל שִׂכְלְךָ", ווייל אלעס וואס גייט אריבער אויף דיר איז נאר דיר צו שטארקן, דיר אויפצוהייבן דיין כבוד און גרויס מאכן דיין פארשטאנד.


"כִּי כְּמוֹ שֶׁאִי אֶפְשָׁר לְכָל מִינֵי זֵרְעוֹנִים לָבוֹא לְתַכְלִית גִּדּוּלָם", אזוי ווי קיין שום וואקסונג קען נישט וואקסן, "אֶלָּא עַד שֶׁנּוֹתְנִין מִתְּחִלָּה הַגַּרְעִין בֶּעָפָר", נאר ווען מען נעמט די זומען און מען לייגט עס אין דער ערד, "וְאַחַר כָּךְ הַגַּרְעִין נִתְבַּלֶּה", און די זומען ווערט פארפוילט אין דער ערד, "וְאַחַר בְּלוֹתוֹ יִפְרַח וְיָצִיץ וְנַעֲשֶׂה אִילָן גָּדוֹל", הערשט דעמאלט קען פון איר ארויסקומען א שיינע גרויסע בוים, "כֵּן הַדָּבָר הַזֶּה", אזוי איז מיט'ן מענטש, "שֶׁעַל יְדֵי זֶה שֶׁמַּשְׁפִּילִין אוֹתְךָ עַד עָפָר", ווען מען דערנידערט דעם מענטש ממש ביז צום ערד, "עַל יְדֵי זֶה תִּתְגַּדֵּל וְתָצִיץ וְתִפְרַח בָּעוֹלָם", דורך דעם שפראצט מען אויף אין די וועלט. דער רבי פירט אויס אינעם בריוו: "אִלּוּ הָיוּ יוֹדְעִין אֵלּוּ הָרְשָׁעִים מִזֶּה, בְּוַדַּאי לֹא הָיוּ מְבַזִּין אוֹתְךָ, כִּי כָּל כַּוָּנָתָם לְרַע", ווען די שלעכטע מענטשן וואלטן ווען געוויסט וואס פאר א טובה זיי טוען דיר מיט דעם וואס זיי טשעפען דיר און רודפ'ן דיר, וואלטן זיי דיר נישט פארשעמט.


דער בריוו איז גוטע חיזוק פאר דיר און פאר אלעמען; ווען מען שפירט זיך גארנישט, מען שפירט זיך אזוי דערנידערט - דעמאלט קען מען הערשט אנהייבן צו וואקסן. אזוי ווי א קערל הייבט אן וואקסן און שפראצן נאר נאכדעם ווען זי ווערט אינגאנצן אויס, אזוי אויך קען דער מענטש זוכה זיין צו קומען צו אלע דרגות שבעולם ווען ער איז ביי זיך גארנישט.


נעם אריין דעם אייבערשטן אין דיר וועט דיר נישט אנגיין וואס אנדערע זאגן, וואס אנדערע טראכטן אויף דיר; דו וועסט וואקסן העכער און העכער, דו וועסט צוקומען צו די דרגה פון צדיקים וואס געפונען זיך דא אין עולם הגשמי און זיי שפאצירן אין די עולמות עליונים, זייער מח טראכט שטענדיג פונעם אייבערשטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1237 - זאל איך אנטון ווייסע זאקן אום שבת קודש?
שבת קודש, לבוש

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב געטראכט צוצולייגן צו מיין שבת'דיגע לבוש ווייסע זאקן, אזוי ווי ס'איז איינגעפירט ביי חסידישע אינגעלייט. און איך מיין אז מוהרא"ש זי"ע האט אפילו מקפיד געווען אזוי אין יבנאל.


מיין טאטע גייט נישט קיין ווייסע זאקן, אבער אז איך וועל זיך אנטון ווייסע זאקן וועט ער זיך פרייען, און אויך מיין ווייב תחי' וועט זיך פרייען.


איך בעט זייער דער ראש ישיבה זאל מיר זאגן וואס אין ווי אזוי עס צו טון


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת כי תשא, י"ט אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, צפת


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מוהרא"ש האט זייער מחשיב געווען ווייסע זאקן און אפילו געזאגט פאר אסאך פון די תלמידים זיי זאלן אנטון ווייסע זאקן לכבוד שבת.


דעריבער, אז דיין טאטע וועט זיך פרייען דערצו און דיין ווייב איז דאס אויך מחשיב, זע איך נישט פארוואס דו זאלסט עס נישט אנטון.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1236 - ווי אזוי שטעלט מען איין דרך ארץ ביים שיעור?
חיזוק פאר פרויען, צדיקים, מוהרא"ש, דרך ארץ, דרשות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


מיר מאכן יעדע וואך א חבורה ביי אונז אין שטאט צו הערן אינאיינעם א שיעור פונעם ראש ישיבה שליט"א, ס'זענען אבער דא אזעלכע וואס רעדן ביים שיעור, און דאס שטערט פון קענען געהעריג אויסהערן און מיטהאלטן. וואס קען מען טון אז ס'זאל זיין שטיל ביים שיעור, אז דער עולם זאל זיצן מיט דרך ארץ.


היינט איז ברוך ה' געווען א שיינע חבורה, און מיר האבן זיך שטארק מחזק געווען.


אויך וויל איך וויסן ווען ס'וועט זיין א שיעור פאר פרויען, ווייל פרויען רופן מיין ווייב אז זיי ווארטן שוין אויף דעם.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת כי תשא, י"ט אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, מודיעין עילית, בראכפעלד


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מען קען נישט מקבל זיין תורה פון א רבי נאר אויב עס איז דא דרך ארץ; אויב מען שמועסט בשעת'ן שיעור איז ענדערש נישט צו מאכן קיין שיעור, אויב ווילט איר מאכן א שיעור דארף דאס זיין מיט גרויס דרך ארץ.


ווער עס געדענקט, ווען מוהרא"ש פלעגט געבן א שיעור פלעגט זיין א שטארקע דרך ארץ, אויב איינער האט געוואלט שמועסן פלעגט מוהרא"ש איבערהאקן דעם שיעור און זאגן יענעם נישט צו רעדן, ווייל מען קען נישט מקבל זיין נאר מיט דרך ארץ.


חכמינו זכרונם לברכה זאגן (תנא דבי אליהו רבא, א): "דֶּרֶךְ אֶרֶץ קָדְמָה לַתּוֹרָה"; ווייל די תורה קען נאר איבערגיין פון א רבי צו תלמידים ווען די תלמידים האבן דרך ארץ, זיי זיצן מיט הכנעה. נאך זאגן די הייליגע חכמים (שבת ל:): "כָּל תַּלְמִיד חָכָם שֶׁיּוֹשֵׁב לִפְנֵי רַבּוֹ, וְאֵין שִׂפְתוֹתָיו נוֹטְפוֹת מֹר", די תלמידים וואס זיצן ביי זייער רבי אן דרך ארץ, "תִּכָּוֶינָה", וועט ווערן אפגעבריט זייער ליפן.


ביי אונז מאכט מען אויך שיעורים; אינגעלייט האלטן מיט די שיעורים אין געוויסע געגנטער, אבער אלע זיצן מיט דרך ארץ, מען רעדט נישט; נאר אזוי קען מען מאכן די שיעורים.


די שיעורים וואס מען גרייט אן פאר פרויען קומט אויס בערך יעדן ערב ראש חודש.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1235 - וואס מעג מען קויפן מיט די געלט פון הפצה?
הפצה

תוכן השאלה‎

בעזרת ה' יתברך


א גרויסן יישר כח פאר די שיעורים און ניגונים וואס איז אונז זייער מחזק. מיר נעמען זיך צוזאם דא אין בית שמש יעדע וואך ברוך ה', און מיר זענען זיך מחזק אינאיינעם מיט די עצות פון הייליגן רבי'ן, און מיט די דיבורים פונעם ראש ישיבה שליט"א.


איך בין זוכה ברוך ה' מפיץ צו זיין די קונטרסים פון מוהרא"ש זי"ע, און איך האב געוואלט פרעגן אויב מ'קען נוצן דאס געלט צו קויפן עסן פאר אונזער חבורה, און אויך אויב מ'קען געבן קונטרסים פאר אומזיסט.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת כי תשא, שושן פורים, ט"ז אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, בית שמש


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיר אז דו ביסט זוכה צו פארשפרייטן די הייליגע עצות פון רבי'ן; די קונטרסים און ספרים פון מוהרא"ש - אין ארץ ישראל.


נישטא קיין גרעסערע זאך וואס מיר קענען טון ווי פארשפרייטן די עצות פון רבי'ן פאר אנדערע, דאס איז א תיקון פאר אלע עבירות. דער רבי זאגט (ספר המידות אות ניאוף, סימן מא): "תִּיקוּן לְהוֹצָאַת זֶרַע לְבַטָלָה שֶׁיִּשְׁתַּדֵּל לְהַחְזִיר בְּנֵי אָדָם בִּתְשׁוּבָה", עס איז א תיקון פאר פגם הברית אז מען זאל צוריק ברענגען מענטשן צום אייבערשטן.


ווען דו גייסט פארשפרייטן די ספרים זאלסטו בעטן צדקה, געב נישט אומזיסט; אז מען געבט בחינם האט דאס נישט קיין חשיבות, יענער וועט דאס אוועק ווארפן, ער וועט מזלזל זיין אין דעם. מיט די געלט זאלסטו קויפן נאך ספרים, אויך קענסטו דאס נוצן פאר די חבורה צוצושטעלן עסן און טרינקען, וואס עס פעלט אויס צו מחזק זיין די מפיצים.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1234 - אויב די עלטערן האבן נישט הכרת הטוב, זאל איך אפלאזן מלמדות?
הכרת הטוב, פרנסה, מלמדים, זיכוי הרבים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א מלמד ביי די קלענסטע כתה, וואס זיי ווערן דריי יאר; ברוך ה' איך לייג אריין די גאנצע הארץ און נשמה אין די קינדער, זיי געבן א געשמאק אין תורה, תפלה, ציצית, קאפל און פיאות.


די דרשות פונעם ראש ישיבה געבן מיר אזויפיל צו, און בפרט די חשיבות פון א מלמד, איך דאנק דעם אייבערשטן אז איך פיר זיך אזוי און די פיצלעך קינדער רעדן צום אייבערשטן און רעדן פון באשעפער.


איך ארבעט דא נישט וועגן געלט און נישט פאר די געהאלט, איך קען טון אנדערע זאכן פון וואס מ'פארדינט פיל מער, נאר צו זען מיינע פירות פאר די אויגן.


אבער יעצט פורים ווען ס'איז די איינציגסטע געלעגנהייט פון די עלטערן צו געבן די הכרת הטוב צום מלמד ביי די משלוח מנות, בין איך געווארן אזוי צעבראכן, זעענדיג ווי די עלטערן שעצן כמעט נישט, שיקן נארישע זאכן, מיט שוואכע פדיונות, אן א גוט ווארט, נאר גע'ירשנ'ט פון אנדערע.


אנדערע זאגן אז ביי א גרעסערע כתה באקומט מען מער, אדער אז עלטערן האבן נישט געלט, אדער מענטשן קענען נישט ארויסגעבן געפילן.


אויב אזוי טראכט איך צו פארלאזן דעם פלאץ צום נייעם זמן; כאטש וואס איך ווייס אז דער לאך וועט זיין גרויס, קיינער וועט נישט אריינלייגן אזויפיל אין די קינדער. נאר פאר די לעצטע החלטה האב איך געוואלט הערן פון אייך צי איך זאל עס טון.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת כי תשא, שושן פורים, ט"ז אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


ווער עס ארבעט מיט א רבים, צום ביישפיל א מלמד וכדומה - איז זייער וויכטיג צו וויסן אז מען ארבעט פאר'ן אייבערשטן, מען ארבעט נישט פאר קיינעם אנדערש. אז מען ווייסט אז מען ארבעט פאר'ן אייבערשטן דעמאלט האט מען הנאה פון די ארבעט, אנדערש איז ווען מען מיינט אז מען ארבעט פאר דעם און פאר יענעם, דעמאלט ווען מען זעט ווי מענטשן פירן זיך, מען איז נישט מכיר טובה וכו' - באקומט מען חלישות הדעת.


דעריבער זאלסטו נישט ווערן צעבראכן אז עס איז אריבער דעם יום טוב פורים און די עלטערן האבן דיר נישט געגעבן קיין געלט; קוק נישט אויף דעם, דו וועסט באקומען באצאלט פונעם אייבערשטן, די תורה און מצוות פון דיינע תלמידים דאס זאל זיין דיין ציל, אך און וויי פאר מלמדים וואס ארבעטן צו באקומען געלט וכו', עס איז נישטא קיין געלט אין די וועלט וואס קען באצאלן מלמדים און מחנכים וואס לערנען מיט קינדער.


די הייליגע חכמים זאגן (בבא בתרא ח:) אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד - "אֵלּוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת", איינער וואס לערנט תורה מיט אידישע קינדער איז צוגעגליכן צו די שטערנס פון די וועלט; מוהרא"ש זכרונו לברכה פלעגט דאס זייער שיין מסביר זיין, אז פונקט ווי מען קען נישט ציילן די שטערנס פון די וועלט, אזוי קען מען נישט ציילן וויפיל זכותים א מלמד האט, ווייל ער פלאנצט איין אין די קינדער תורה, יראת שמים און אמונה פשוטה אינעם אייבערשטן.


אז דו ביסט מצליח מיט די קינדער זאלסטו אודאי ווייטער ממשיך זיין מיט די ארבעט; קלאפ ארויס די סארט מחשבות פון אפלאזן, דיין גאנץ לעבן זאלסטו בלייבן מלמד.


חכמינו זכרונם לברכה זאגן (עיין מגילה יג ע"ב; פרקי דרבי אליעזר פרק נ) אז מרדכי הצדיק איז געווען פון די גרעסטע אין די סנהדרין; מיט דעם אלעם ווען עס איז געווען די גזירה פון המן איז ער געגאנגען צאמנעמען טויזנטער קינדער, ער האט מיט זיי געדאווענט און אזוי מבטל געווען די גזירה (אסתר רבה ט, ד); עס האט אים געפאסט, אפילו ער איז געווען אזוי גרויס, ער איז געווען פון די ראשי סנהדרין - צו נעמען קינדער, צוויי און צוואנציג טויזנט קינדער - לערנען מיט זיי און אזוי מבטל געווען די גזירה. דארפן מיר דאך זיכער דאס טון, בפרט ווער עס האט די כח און השפעה אויף קינדער, צו לערנען תורה מיט קינדער - און אזוי ברענגען די גאולה.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1233 - פארוואס האבן מיינע חברים נישט מיטגעהאלטן מיין שמחה?
שמחות, חברים, פורים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


דער אייבערשטער איז זייער גוט צו מיר, איך האב ברוך ה' זוכה געווען די פארגאנגענע וואך צו א נייע ליכטיג מיידעלע.


איך האב געלאדענט א פערציג פופציג מענטשן צום קידוש דעם שבת, אבער קיינער נישט אנגעקומען, צום סוף זענען קוים צוויי מענטשן אנגעקומען צום קידוש, און דאס טוט מיר זייער וויי.


איך האלט זיך פאר א תלמיד פון ראש ישיבה, און איך דאווען אין א בית המדרש היכל הקודש, אבער דער עולם פון דארט איז נישט געקומען. מיין בעל הבית אין די ארבעט, און מיינע קאלעגעס ביי די ארבעט, זענען אויך נישט געקומען. און אזוי ווייטער מיינע אנדערע חברים זענען אויך נישט אנגעקומען.


איך פרוביר זיך מחזק צו זיין, אבער ס'טוט מיר באמת זייער וויי, איך האב געמיינט אז אסאך מענטשן וועלן מיטהאלטן מיין שמחה, און דערווייל זע איך אז קיינער טראכט נישט פון מיר. ווי אזוי קען איך זיך שטארקן?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת כי תשא, שושן פורים, ט"ז אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, קרית יואל


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מזל טוב פאר די גרויסע שמחה! דער אייבערשטער זאל העלפן דו זאלסט מגדל זיין דיינע קינדער לתורה ולחופה ולמעשים טובים.


עס איז זייער נישט קיין שיינע זאך אז דיינע חברים זענען נישט געקומען צו דיין שמחה, בפרט ווען עס רעדט זיך פון תלמידי היכל הקודש; אבער פון די אנדערע זייט דארפסטו זיי דן זיין לכף זכות. די וואך שבת זענען אלע געווען זייער אפגעמאטערט, מען איז אריין אין שבת מתוך שכרות; ווען ערב שבת פאלט אום פורים אזוי ווי די יאר זענען כמעט אלע אונסים, מען איז פארנומען א גאנץ פורים מיט מצוות היום און ווען עס קומט שבת זענען אלע זייער אפגעמאטערט, מען האט נישט די כוחות צו גיין און קומען; איך בין זיכער ווען דו וואלסט געמאכט א שמחה אין א געווענליכע שבת וואלטן אלע געקומען זיך פרייען מיט דיין שמחה.


דער עיקר זאלסטו דאנקען דעם אייבערשטן אז דיין ווייב איז געזונט און דו האסט זוכה געווען צו א געזונט קינד. חברים איז נישט א זאך וואס דארף איבערנעמען דעם מענטש, אפילו ווען אלע וואלטן געקומען זיך באטייליגן מיט די שמחה איז נישט דאס דער עיקר שמחה, דער עיקר שמחה איז אז מען איז זוכה צו ברענגען נאך א קינד צום אייבערשטן, ווייל מיט יעדע קינד וואס מען ברענגט אויף די וועלט ברענגט מען נענטער די גאולה. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (יבמות סב.): "אֵין בֶּן דָוִד בָּא עַד שֶׁיִכְלוּ כָּל הַנְּשָׁמוֹת שֶׁבַּגּוּף", משיח וועט קומען ווען אלע נשמות וועלן אראפקומען אויף דער וועלט.


יא חברים, נישט חברים - דאס איז נישט לעבן, דאס געבט נישט צו און נעמט נישט אוועק; אנשטאט וויינען אויף חברים, זאלסטו נעמען א תהילים און דאנקען דעם אייבערשטן אויף די ניסים וואס ער טוט מיט דיר, וועסטו זען נאך ניסים אין לעבן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1232 - וואס מיינט זיך מתוודה זיין פאר א תלמיד חכם?
אומאן, צדיקים, קברי צדיקים, תשובה, וידוי

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


אין אייער זכות בין איך זוכה צו לערנען דעם הייליגן ספר ליקוטי מוהר"ן. איך האב א שאלה איבער דעם וואס דער רבי שרייבט אז מ'דארף זיך מתוודה זיין פאר א תלמיד חכם, דאס מיינט זיך מתוודה זיין ביים ציון פון הייליגן רבי'ן אין אומאן? אדער מיינט דאס בפשטות צוצוגיין צו א צדיק און א תלמיד חכם וואס לעבן, און זיך מתוודה זיין פאר אים? און אויב מיינט עס די צווייטע פשט, ווי אזוי קען איך וויסן ווער ס'איז דער אמת'ער צדיק צו וועמען זיך מתוודה צו זיין?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ו' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דער הייליגער רבי האט אונז מגלה געווען וואס טוט זיך אפ ווען מען זינדיגט, מען טוט עבירות רחמנא לצלן; די עבירות ווערן איינגעקריצט אין די ביינער. אזוי ווי דער נביא זאגט (יחזקאל לב, כז): "וַתְּהִי עֲוֹנֹתָם עַל עַצְמוֹתָם", ענקערע עבירות זענען איינגעקריצט אין די ביינער, און דאס הרג'עט דעם מענטש השם ירחם, אזוי ווי עס שטייט (תהלים לד, כב): "תְּמוֹתֵת רָשָׁע רָעָה", דאס שלעכטס הרג'עט דעם רשע; ווי אזוי איז מען זוכה ארויסצונעמען די עבירות פון די ביינער? דורך ווידוי דברים, אז מען איז זיך מתודה צום אייבערשטן, מען דערציילט פאר'ן אייבערשטן אלעס וואס מען האט געטון - דורך דעם גייען ארויס אלע עבירות פון די ביינער.


דאס איז די מצוה פון תשובה, מען זאל זיך מתוודה זיין פאר'ן הייליגן באשעפער, און אזוי ווערט גע'פסק'נט (רמב"ם פרק א מהלכות תשובה, הלכה א), יעדע מצווה אין די תורה, סיי א מצות עשה און סיי א מצות לא תעשה, אויב מען האט עובר געווען אויף איינע פון די מצוות, סיי בשוגג סיי במזיד - דארף מען זיך מתוודה זיין צום הייליגן באשעפער, אזוי ווי די תורה זאגט (במדבר ה, ז): "וְהִתְוַדּוּ אֶת חַטָּאתָם אֲשֶׁר עָשׂוּ", ווי אזוי איז מען זיך מתודה? זאגט דער רמב"ם, מען זאל אזוי זאגן: "אָנָּא הַשֵּׁם חָטָאתִי עָוִיתִי פָּשַׁעְתִּי לְפָנֶיךָ וְעָשִֹיתִי כָּךְ וָכָךְ וַהֲרֵי נִחַמְתִּי וּבוֹשְׁתִּי בְּמַעֲשַׂי, וּלְעוֹלָם אֵינִי חוֹזֵר לְדָבָר זֶה", איך בעט דיר אייבערשטער, איך האב געזינדיגט פאר דיר, איך האב געטון די און די עבירה, איך האב חרטה אויף וואס איך האב געטון, איך שעם זיך מיט מיינע מעשים וואס איך האב געטון, איך נעם זיך פאר אז איך גיי עס מער קיינמאל נישט טון; דאס איז ווידוי, און דער רמב"ם פירט אויס: "וְכָל הַמַּרְבֶּה לְהִתְוַדּוֹת וּמַאֲרִיךְ בְּעִנְיָן זֶה, הֲרֵי זֶה מְשֻׁבָּח", ווער עס פארמערט זיך מתוודה צו זיין פאר'ן אייבערשטן, דער איז געלויבט.


אין אנהייב איז דאס זייער שווער צו טון; עס איז בכלל נישט קיין גרינגע זאך מען זאל צוקומען צו די מדריגה זיך צו קענען עפענען פאר'ן אייבערשטן, אים אלעס דערציילן און נישט פארהוילן קיין שום זאך; ווייל ווען מען זינדיגט באשאפט מען קליפות ומשחיתים וואס זיי מאכן דער מענטש זאל נישט שפירן דעם אייבערשטן, עס הייבט זיך אן דאכטן פאר'ן מענטש ווי דער אייבערשטער איז ברוגז, מען הייבט אן האבן ספיקות אין די אמונה, עס ווערט שווער צו רעדן צום אייבערשטן. אזוי ווי דער נביא זאגט (ישעיה נט, ב): "כִּי אִם עֲוֹנֹתֵיכֶם הָיוּ מַבְדִּלִים בֵּינֵכֶם לְבֵין אֱלֹקֵיכֶם", ענקערע עבירות מאכן א צווישנשייד צווישן אייך אינעם באשעפער.


דערפאר זאגט דער רבי, כדי די עבירות זאלן ארויסגיין פון די ביינער - דארף מען זיך מתוודה זיין פאר א תלמיד חכם; דאס איז גרינגער פאר'ן מענטש צו טון, און ווען ער רעדט זיך אויס פאר'ן אמת'ן צדיק איז דאס אזוי ווי ער רעדט יעצט צום אייבערשטן, ווייל דער צדיק איז דאך בטל ומבוטל צום אייבערשטן, ער זיצט טאג און נאכט ביים אייבערשטן, ער זאגט פאר'ן איבערשטן: "הער וואס דער מענטש רעדט צו מיר", ביז דער מענטש איז זוכה צו קענען דאס אלעס דערציילן דעם אייבערשטן.


עס מיינט ביידע; ווען מען גייט צום הייליגן רבינ'ס ציון און מען איז זיך דארט מתוודה, מען דערציילט אלעס וואס מען האט געטון - דאס איז איין וועג פון ווידוי דברים פאר א תלמיד חכם, דורך דעם איז מען זוכה צו אלע תיקונים וואס דער הייליגער רבי האט מבטיח געווען (ליקוטי מוהר"ן חלק א, סימן ד) און אזוי אויך דארף מען זוכן א תלמיד חכם א גרויסער צדיק און אים דערציילן וואס מען האט געטון; וואויל איז דעם וואס איז זוכה צו מקורב ווערן צו א צדיק וואס איז בטל צום אייבערשטן, א צדיק וואס איז נכלל אינעם אייבערשטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1231 - וואס מ'דארף אינזין ביי די ערשטע פסוק פון קריאת שמע?
קריאת שמע

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין אזוי דאנקבאר אז דער ראש ישיבה שליט"א נעמט אראפ פון די טייערע צייט צו ענטפערן אזויפיל שאלות און שרייבן אזויפיל בריוו. איך ליין די בריוו יעדע וואך און ס'געבט מיר אזויפיל שכל און הדרכה אין לעבן.


איך וויל וויסן די כוונות וואס מ'דארף אינזין ווען מ'ליינט די ערשטע פסוק פון קריאת שמע? איך בין זייער צעמישט אין דעם.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ו' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


די מצוה פון קריאת שמע איז זייער א גרויסע מצוה. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (תנחומא קדושים, ו): "לֹא תְּהֵא קְרִיאַת שְׁמַע קַלָּה בְּעֵינֶיךָ, מִפְּנֵי שֶׁיֵּשׁ בָּהּ מָאתַיִם וְאַרְבָּעִים וּשְׁמוֹנֶה תֵּבוֹת כְּמִנְיַן אֵיבָרִים שֶׁבָּאָדָם", קריאת שמע האט אין זיך צוויי הונדערט אכט און פערציג ווערטער, די זעלבע אין צאל וויפיל אברים א מענטש האט, "אָמַר הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, אִם שָׁמַרְתָּ אֶת שֶׁלִּי לִקְרוֹת קְרִיאַת שְׁמַע כְּתִקְּנָהּ, אֲנִי אֶשְׁמֹר אֶת שֶׁלְּךָ", דער אייבערשטער זאגט, אויב דו ליינסט קריאת שמע אזוי ווי די הלכה זאגט - וועל איך היטן אלע דיינע אברים; זעט מען ווי חשוב די מצוה פון קריאת שמע איז, דער אייבערשטער היט אפ דעם מענטש וואס ליינט ערליך קריאת שמע.


ווען מען ליינט קריאת שמע איז מען מקבל אויף זיך עול מלכת שמים; דאס מיינט 'איך גלייב אז דער אייבערשטער אונזער גאט פירט די וועלט, עס איז גארנישט דא אויף די וועלט אויסער דעם אייבערשטן'. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות יג.): "לָמָּה קָדְמָה שְׁמַע לִוְהָיָה אִם שָׁמֹעַ", פארוואס ליינט מען צום ערשט שמע ישראל און דערנאך והיה אם שמוע? "אֶלָּא כְּדֵי שֶׁיְּקַבֵּל עָלָיו עֹל מַלְכוּת שָׁמַיִם תְּחִלָּה", נאר צום ערשט דארף מען מקבל זיין אויף זיך צו גלייבן אז דער אייבערשטער פירט די וועלט, ער איז אלעס און ער טוט אלעס, "וְאַחַר כָּךְ יְקַבֵּל עָלָיו עֹל מִצְוֹת", ערשט שפעטער קען מען נעמען אויף זיך קבלת המצוות.


מען קען זיך נישט פארשטעלן וואס פאר א סודות עס ליגט אין די ווערטער פון קריאת שמע, וואס עס פאסירט אין אלע וועלטן ווען מען ליינט קריאת שמע. מיר דארפן אינזין האבן די טייטש פון די ווערטער: "שְׁמַע יִשְׂרָאֵל", הער צו איד - דאס מיינט מען זיך אליינס, "ה' אֱלֹקֵינוּ", דער אייבערשטער איז אונזער גאט, "ה' אֶחָד", דער אייבערשטער איז איינער אליינס, אויף די וועלט און אויף אלע זיבן וועלטן; דאס איז קבלת עול מלכת שמים, מען גלייבט אז דער אייבערשטער איז אלעס און אלעס איז ער.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1230 - ווי אזוי דערהאלט מען זיך ביז מען באקומט די ישועה?
ישועות, סבלנות, תפילה והתבודדות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א ריזיגן דאנק פאר אלע שיעורים, איך בין זייער דאנקבאר און איך בין זיך זייער מחזק מיט די אלע עצות וואס איך באקום דא אין די הייליגע פלאץ היכל הקודש.


איך האב א שאלה ווי אזוי מען דערהאלט זיך ביז מען באקומט די ישועה אויף וואס מען בעט דערויף א גאנצן טאג? עס איז אזוי שווער ווען מען בעט דעם אייבערשטן און מען פילט ווי גארנישט געשעט. זעט ער מיין צער? וויאזוי איז מען זיך מחזק?


איך דארף נישט אויסרעכענען דא די דעטאלן פון אלעס וואס איך מאך מיט, ס'מאכט נישט קיין חילוק אויף די נושא, אבער ווי אזוי געבט מען זיך אן עצה מיט די התבודדות, אסאך מאל פארליר איך די מוט פון בעטן נאכאמאל, ווען איך זע ווי זאכן גייען מיר אזוי שווער, און איך בעט און בעט אזויפיל און איך זע נישט די ישועה.


ווי אזוי קען איך זיך שטארקן?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ו' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וויסן זאלסטו, מען דארף האבן אסאך סבלנות אין לעבן; בפרט ווען עס קומט צו תפילה והתבודדות, מען בעט דעם אייבערשטן און מען זעט נישט ווי מען באקומט א ישועה; דארף מען האבן גאר אסאך סבלנות נישט אויפצוגעבן, נישט ווערן מיואש. ווייל חכמינו הקדושים זאגן (ברכות לב:): "אִם רָאָה אָדָם שֶׁהִתְפַּלֵּל וְלֹא נֶעֱנֶה, יַחְזוֹר וְיִתְפַּלֵּל", אויב א מענטש בעט דעם אייבערשטן אויף א זאך און ער זעט נישט זיין ישועה, זאל ער נאכאמאל בעטן, אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (תהילים כז, יד): "קַוֵּה אֶל ה', חֲזַק וְיַאֲמֵץ לִבֶּךָ, וְקַוֵּה אֶל ה'"; מען דארף זיך עקשנ'ען מיט תפילה, בעטן דעם אייבערשטן נאכאמאל און נאכאמאל ביז מען זעט גרויסע ישועות.


איך בעט דיר זייער, ווען דו בעטסט דעם אייבערשטן ער זאל דיר העלפן - זאלסטו בעטן מיט רחמנות, נישט חס ושלום גנב'ענען מיט כח. דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א', סימן קצו): "אָסוּר לָאָדָם לַעֲמֹד עַצְמוֹ עַל שׁוּם דָּבָר, הַיְנוּ שֶׁאָסוּר לְהִתְעַקֵּשׁ בִּתְפִילָּתוֹ, שֶׁהַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא יַעֲשֶׂה לוֹ דַּוְקָא אֶת בַּקָּשָׁתוֹ וכו'", א מענטש טאר זיך נישט איינ'עקשנ'ען ביים אייבערשטן אז דער אייבערשטער מוז מיט אים טון אזוי ווי ער וויל, "רַק צָרִיךְ לְהִתְפַּלֵּל וּלְהִתְחַנֵּן לִפְנֵי הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ בְּרַחֲמִים וְתַחֲנוּנִים, אִם יִתֵּן הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ, יִתֵּן, וְאִם לָאו, לָאו", נאר מען דארף בעטן דעם אייבערשטן מיט רחמנות, אזוי ווי מען בעט זיך ביי איינעם ער זאל רחמנות האבן; אז דער אייבערשטער וועט אים העלפן איז גוט און אז ער וועט אים נישט נאכגעבן - איז נישט, אז מען נעמט מיט געוואלד קען מען ווערן זייער צעבראכן, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות סד.): "כָּל הַדּוֹחַק אֶת הַשָּׁעָה, הַשָּׁעָה דוֹחַקְתּוֹ", ווער עס עקשנ'ט זיך, ער זאגט 'עס מוז יעצט געשען דאס און דאס' - דער וועט ווערן זייער אנטוישט און צעבראכן.


וואויל איז דעם וואס ווארט אויס אויף זיין ישועה, ער האט סבלנות ביז זיין ישועה קומט.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1229 - ווי אזוי מאכט מען אז א שטארקע אמונה זאל נישט שטערן דאס לעבן?
הלכה, אמונה

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


שוין א לאנגע צייט וואס איך בין געוואויר געווארן פון די געוואלדיגע שיעורים, דאס האט מיר ממש געטוישט דאס לעבן צום גוטן אין אלע הינזיכטן, איך בין זיך מחי' מיט יעדע דרשה, בריוו, און מיט די ספרים און קונטרסים פון מוהרא"ש, עס העלפט מיר אזויפיל בגשמיות וברוחניות, ס'איז נישט מעגליך אלעס אויסצורעכענען.


לעצטנס האב איך זיך גאר שטארק אריינגעלייגט אין אמונה, מוהרא"ש שרייבט ממש אין יעדן בלאט פון יעדן ספר אז א איד דארף ארייננעמען אין זיך אז ס'איז גארנישט דא אויסער דעם אייבערשטן, ער איז ממלא כל עלמין וסובב כל עלמין אין שום מציאות מבלעדיו יתברך כלל. איך האב זיך זייער שטארק אריינגעלייגט אין דעם, ביז איך שפיר ממש אז ס'איז גארנישט דא, איך בין נישטא, ס'איז נישטא קיין מענטשן, ס'איז נישטא קיין וועלט, ס'איז אלעס נאר דמיונות, באמת איז אלעס נאר דער אייבערשטער.


דאס האט מיר געברענגט נאך ווייטער, צו שפירן ממש למעלה מן הזמן, ס'איז נישטא קיין נעכטן, נישטא קיין מארגן, ס'איז בכלל נישטא אזא זאך ווי צייט וואס רוקט זיך, אלעס איז דאך נאר דער אייבערשטער, דאס וואס מיר שפירן אז ס'איז דא צייט איז נאר אין אונזער דמיון אז ס'איז דא טבע מקרה און מזל.


איך וויל באטאנען אז איך גיי ברוך ה' ווייטער אן אין לעבן ווי געהעריג, מיט מיין ווייב און קינדער, מיט מיין פרנסה, מיט מיין אידישקייט און ערליכקייט, און אזוי ווייטער. אבער אין מיין קאפ שפיר איך ווי איך לעב ממש אין א דמיון, אלעס איז דמיונות, באמת איז נישטא קיין מקום, נישטא קיין זמן, ס'איז גארנישט דא אויסער דעם אייבערשטן.


דער פראבלעם איז אבער אז לעצטנס האט מיר דאס אנגעהויבן זייער שטערן אין מח, איך שפיר ווי איך פלי און איך לעב אין א דמיון, ס'איז זייער שרעקעדיג צו טראכטן אז די גאנצע וועלט איז א בלויזע דמיון. דאס הויבט מיר אן ברענגען פחדים, אז אפשר וועט זיך דער דמיון אפשטעלן אין די סעקונדע און איך וועל ווערן אויס. איך בין צוגעוואוינט צו א 'נארמאלע' לעבן, אלעס זאל אנגיין ווי געהעריג, און אויב אלעס איז בלויז א דמיון איז מיר זייער שווער אנצוגיין אין לעבן.


איך הויב אן טראכטן אז אפשר איז ברסלב טאקע צו א הויכע זאך וואס איז נישט געמאכט פאר יעדן איינעם, אפשר זענען די מחשבות צו הויך פאר מיר און איך קען עס נישט פארנעמען? פון די אנדערע זייט ווייס איך דאך אבער וויפיל מתנות איך האב באקומען פון ברסלב, ווי שטארק מיין לעבן האט זיך אזויפיל פארבעסערט ממש אויף יעדן ריר. אפשר דארף איך נאר אפלאזן די מחשבות פון די גאר שטארקע אמונה, אויב דאס שטערט מיר אזוי שטארק?


איך האף דער ראש ישיבה שליט"א וועט מיר קענען העלפן און אויסקלארן אין דעם ענין.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ו' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אזוי איז עס טאקע, עס איז גארנישט דא אויף די וועלט אויסער דעם אייבערשטן; אלעס אלעס איז ער אליינס - עצם עצמיות חיות אלקותו יתברך שמו. דאס וואס מיר זעען א שיינע וועלט, איינגעטיילט אין די פיר זאכן: דומם, צומח, חי און מדבר - דאס איז אלעס א לבוש, א פארשטעלאכץ פונעם אייבערשטן; מיט פליישיגע אויגן זעט אויס ווי עס איז דא א וועלט וכו' וכו' אבער דאס איז נאר א דמיון, אלעס איז נאר דער אייבערשטער אליינס.


דאס לערנען די הייליגע צדיקים שבכל דור ודור מיט זייערע תלמידים, מען זאלן וויסן אז עס איז דא א באשעפער אויף די וועלט, ער איז אלעס און אלעס איז ער. אין אונזער דור האבן מיר זוכה געווען צו מוהרא"ש וואס האט אראפגעברענגט אזא ליכטיגקייט, אזא גילוי אלקות, אז אפילו מיר פשוט'ע מענטשן, אפילו מיר וואס מיר זענען אזוי פארגרעבט - זאלן אויך שפירן דעם אייבערשטן, מיר זאלן שפירן די זיסע טעם, די געשמאקע טעם - פון שפירן דעם אייבערשטן אין יעדע זאך. און אין די זעלבע צייט דארפן מיר וויסן און געדענקען אז דער אייבערשטער וויל עס זאל אויסזען ווי עס איז דא א וועלט פון שטיינער, ביימער, חיות און מענטשן, און אונזער ארבעט איז מיר זאלן אויפזוכן דעם אייבערשטן אין יעדע פלאץ.


אויך דארפן מיר וויסן אז דער אייבערשטער האט אונז געגעבן די הייליגע תורה און מיר דארפן זיך פירן מיט די תורה, עס איז בכלל נישט קיין סתירה מיט דעם אז דער אייבערשטער איז אלעס; ידיעה און בחירה גייט אינאיינעם. פון איין זייט איז פארהאן ידיעה - מען זאל וויסן אז עס איז גארנישט דא אויסער דעם באשעפער, פון די אנדערע זייט האבן מיר א בחירה צו אויסוועלן דעם גוטן וועג, די וועג פון די תורה, די וועג פון מצוות און מעשים טובים.


יעצט וועסטו פארשטיין פארוואס דער רבי האט געזאגט מיר זאלן יעדן טאג זיך מתבודד זיין און אויך לערנען הלכה; די צוויי זאכן מוז מען האבן אינאיינעם. ווייל ווען מען איז זיך מתבודד הייבט מען אן זען ווי אלעס איז אייבערשטער, צוביסליך זעט מען מער און מער אז עס איז גארנישט פארהאן אויף די וועלט - נאר אייבערשטער; דומם, צומח, חי און מדבר - אלעס איז אייבערשטער, קען מען אנהייבן טראכטן אז מען קען טון וואס מען וויל, עס איז דאך סיי ווי אלעס דער אייבערשטער, מען הייבט אן שפירן ווי 'איך בין בכלל נישט דא, איך קען גארנישט טון, אלעס איז דער אייבערשטער און ער טוט אלעס איינער אליין', קען מען חס ושלום טראכטן פון אויפהערן טון די מצוות, דערפאר האט דער רבי אונז אזוי שטארק מזהיר געווען מיר זאלן לערנען שולחן ערוך (כמבואר בשיחות הר"ן, סימן כט), זיך נישט אפטון פון הלכה און אויך זאלן מיר זיך אסאך מתבודד זיין, אזוי וועלן מיר זיין ארומגענומען מיט'ן אייבערשטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1228 - דארף מען מקפיד זיין צו לערנען גמרא נאר אויפ'ן צורת הדף?
לימוד התורה, גמרא

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין ברוך ה' זוכה צו לערנען אסאך תורה אין זכות פונעם סדר דרך הלימוד פון הייליגן רבי'ן, און אין זכות פון אייערע דרשות.


איך האב באמערקט אז ווען איך לערן אין די גמרות פון ארטסקראל וכדומה, האב איך א גרעסערע סיפוק און חשק צו לערנען, ס'האט אבער א חסרון אז ס'איז נישט אויף צורת הדף. וויל איך וויסן וואס איז ענדערש, צו מקפיד זיין צו לערנען אויפ'ן צורת הדף, אדער ענדערש לערנען אויף א וועג וואס געבט מיר מער חשק און הנאה אין דאס לערנען.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תרומה, ד' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עס איז נישט קיין שום פראבלעם צו לערנען אין די גמרות מהדורת שוטנשטיין; אדרבה, אז מען לערנט אין די גמרא קען מען זייער גוט פארשטיין וואס מען לערנט, די איינציגסטע זאך איז אז עס גייט נישט אויפ'ן צורת הדף און ווער עס וויל געדענקען די גמרא אויפ'ן צורת הדף וועט עס אים זיין שווער, אבער עס איז נישט קיין שום פראבלעם צו לערנען דערין.


שטארק זיך, לערן אסאך גמרא. דער הייליגער רבי זאגט אז גמרא פארברענט די קליפות, דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א, סימן ריד): "תַּלְמוּד בְּגִימַטְרִיָּא אוֹתִיּוֹת שֶׁל שְׁמָהּ 'לִילִית'", תלמוד באטרעפט אזוי ווי די קליפה וואס ווארפט אראפ דעם מענטש אין פגם הברית רחמנא לצלן, תלמו"ד באטרעפט פיר הונדערט אכציג און די קליפה לילי"ת באטרעפט אויך פיר הונדערט אכציג, "עַל כֵּן יֵשׁ כֹּחַ בְּלִמּוּד הַתַּלְמוּד לְהַכְנִיעַ אוֹתָהּ", אז מען לערנט גמרא איז מען מכניע די קליפה.


דאס איז דער עיקר וואס דער רבי האט געוואלט, מען זאל לערנען און דאווענען. עס איז דא א בריוו וואס דער רבי שרייבט פאר זיין איידעם רבי יוסקא (מכתבי רבינו ז"ל בתחלת ספר עלים לתרופה, מכתב ב. ועיין שם, מכתב ז): "בַּקָּשָׁתִי מַאֲהוּבִי חֲתָנִי, שֶׁתִּלְמַד בְּכָל יוֹם שִׁיעוּר גְמָרָא וּפוֹסֵק, שֶׁלֹא תַּעֲשֶׂה חַס וְשָׁלוֹם מִטָפֵל עִיקָר, רַק אֶת הָאֱלֹקִים יְרֵא וְכוּ', כִּי זֶה כָּל הָאָדָם", איך בעט דיר זייער מיין טייערער איידעם, שרייב מיר צוריק וויפיל בלאט גמרא דו לערנסט יעדן טאג און וויפיל בלאט הלכה דו לערנסט; מאך נישט פון טפל עיקר און פון עיקר טפל.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1227 - ווי אזוי קען איך זיך שטארקן נישט צו שניידן די בארד?
בארד און פאות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


אילו פינו מלא שירה כים, איז ממש נישט מעגליך צו באשרייבן וואס דער ראש ישיבה האט געטון מיט מיר און טוט נאכאלץ. דער ראש ישיבה האט געטוישט מיין לעבן, פשוטו כמשמעו. איך קען שרייבן און שרייבן און קיינמאל נישט פארטיג ווערן.


דער ראש ישיבה זיצט זיך אזוי רואיג אין ווילאמסבורג, און געבט זיך דארט די שיעורים, אבער דערווייל דרייט זיך איבער א וועלט א דאנק די הייליגע שיעורים, איך קען ממש נישט מסביר זיין וואס די שיעורים טוען מיט מיר. ס'איז נישטא אזא מושג ביי מיר ווי א טאג אן א שיעור. מיינע רצונות מיינע השקפות מיינע עשיות און אלעס אין מיין לעבן האט זיך אינגאנצן געטוישט. מיין חיות קומט שוין נישט פון נארישקייטן, נאר פון נאך א משנה און נאך א דף גמרא און נאך אביסל רעדן צום אייבערשטן וכו'.


א גרויסן יישר כח פאר אלעס ביז אהער, דער אייבערשטער זאל באצאלן פאר'ן ראש ישיבה בכפלי כפלים און געבן כח ווייטער אנצוגיין מיט א שטארקייט.


איך האב געוואלט בעטן אפאר ווערטער חיזוק אויף ווייטער ובפרט אויפ'ן ענין פון נישט שניידן די בארד. אפאר חדשים צוריק, נאכ'ן הערן אזוי סאך שיעורים, האב איך זיך אונטערגענומען מער נישט צו שניידן מיין בארד, און ברוך ה' איך שנייד נישט, אבער לעצטנס האט עס אנגעפאנגען ווערן גרעסער עס צעוואקסט זיך פון אלע זייטן, איך פיל אסאך מאל ווי איך קען עס מער נישט דערליידן, און איך וויל נאר געבן א קליינע שנייד דא און א קליינע שנייד דארט. קען מיר דער ראש ישיבה באלייכטן מיינע אויגן?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת משפטים, כ"ז שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


נעם א ליקוטי הלכות און קוק וואס דער הייליגער רבי נתן זאגט (הלכות גילוח הלכה ג', אות ב): "עִקַּר הַדַּת יִשְֹרָאֵל וְעִקַּר הַיַּהֲדוּת תָּלוּי בְּזָקָן וּפֵאוֹת", די בארד און פיאות איז אן עיקר פון א איד און פון דאס גאנצע אידישקייט, "וּבָהֶם נִכָּר הַיְּהוּדִי כִּי הוּא מִזֶּרַע בָּרֵךְ ה', מִזֶּרַע יִשְֹרָאֵל", און מען דערקענט א איד דורך זיין בארד און פיאות אז ער איז א אידיש קינד. "וּמִי שֶׁרוּחַ אַחֶרֶת עִמּוֹ, חַס וְשָׁלוֹם, וְרוֹצֶה לִכְפֹּר, חַס וְשָׁלוֹם, בֶּאֱלֹקֵי יִשְֹרָאֵל", און ווער עס וויל לייקענען אינעם אייבערשטן, "תְּחִלַּת הַכְּפִירָה הוּא, שֶׁמַּשְׁלִיךְ חַס וְשָׁלוֹם מֵעָלָיו הַזָּקָן וְהַפֵּאוֹת", די ערשטע זאך נעמט ער אראפ זיין בארד און פיאות, "כִּי בֶּאֱמֶת כָּל דַּת יִשְֹרָאֵל הַקָּדוֹשׁ הוּא תָּלוּי בְּזָקָן וּפֵאוֹת", ווייל דאס גאנצע אידישקייט איז אנגעהאנגען אינעם בארד און פיאות; קוק אריין דארט זיינע הייליגע ווערטער מער באריכות, די פאר ווערטער דארף זיין גענוג און נאך אכטונג געבן נישט צוצורירן די בארד און פיאות.


וואויל איז דעם וואס שניידט נישט די בארד און פיאות, ער גרויסט זיך מיט זיין צלם אלוקים. דער הייליגער רבי האט געזאגט: "וואס דארף א נפטר זארגן אז ער ליגט אויף דער ערד מיט זיין בארד און פיאות".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1226 - וואס טוט מען מיט א קליין קינד וואס הערט נישט אויף פארפירן?
חינוך הילדים, תפילה והתבודדות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


די שיעורים זענען מיר ממש מחי', און זענען מיר מקרב צום אייבערשטן, א גרויסן יישר כח.


איך האב ברוך ה' געענדיגט ששה סדרי משנה צום צווייטן מאל, איך האב יעצט אנגעהויבן לערנען יעדן טאג ח"י פרקים משניות, דער אייבערשטער זאל העלפן איך זאל דאס קענען אנהאלטן.


מיין דריי יעריגע טאכטער פירט זיך אז יעדעס מאל זי דארף עפעס, זי וויל מ'זאל איר עפעס געבן, הויבט זי אן וויינען און פארפירן אויף א געפערליכן פארנעם, זי לייגט זיך אראפ אויף דער ערד און וויינט ביז מ'דארף זיך אונטערגעבן פאר איר. זי טוט דאס אסאך מאל א טאג, און דאס שטערט מיר זייער שטארק.


איך וועל זיך פרייען צו באקומען אן עצה איר אויסצולערנען ווי אזוי צו בעטן אויף א נארמאלע וועג, און נישט וויינען ביז זי באקומט עס.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ו שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אזוי זענען קינדער, דאס איז זייער געזונטע נאטור; ווען זיי דארפן עפעס וויינען זיי, זיי ווארפן זיך אראפ אויף דער ערד, זיי וויינען און שרייען ביז די עלטערן געבן זיי וואס זיי בעטן; הלוואי זאלן מיר זיך אפלערנען פון קינדער ווי אזוי מען דארף זיך עקשנ'ען ביים אייבערשטן.


מוהרא"ש זאגט, מיר געפונען צען לשונות אויף תפילה (עיין דברים רבה ב, א), איינע פון די לשונות פון תפילה איז 'פגיעה'; זאגט מוהרא"ש, דאס קומט אונז לערנען אז מיר זאלן גיין צום אייבערשטן אים בעטן און בעטן, פגע'ן דעם אייבערשטן אזוי ווי א קינד מוטשעט און מוטשעט ביז מען געבט אים וואס ער בעט. מוהרא"ש האט אונז אזוי געלערנט, מיר זאלן זיך אראפלייגן אויף דער ערד אויסגעשטרעקט די הענט און פיס, אפילו פאר אפאר מינוט אין א פארמאכטע צימער, וויינען צום אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן און ראטעווען פון עבירות, אזוי ווי א קינד ווארפט זיך אראפ און וויינט. מוהרא"ש פלעגט דאס טון טאג און נאכט, ליגן אויף דער ערד און וויינען צום אייבערשטן.


דער הייליגער רבי האט אזוי געטון (פעלת הצדיק, סימן תתקעה), מען איז דאס ערשט געוואויר געווארן סוף ימיו ווען דער רבי איז איינגעשטאנען ביי איינעם אין אומאן, דער רבי האט פארשלאסן דעם טיר אבער דער בעל הבית האט געהאט א שליסל, ער האט געוואלט זען וואס דער רבי טוט יעצט אין צימער, ווען ער האט געעפנט די טיר האט ער געזען ווי דער רבי ליגט אויף דער ערד און וויינט. דאס איז געווען סוף ימיו, ווען דער רבי האט שוין נישט געהאט קיין כח, קוים וואס דער רבי האט געקענט גיין, דער רבי איז געווען אזוי שוואך מען האט אים געדארפט טראגן מיט א בענקל; דאך האט דער רבי זיך אראפגעווארפן אויף דער ערד ווען קיינער האט נישט געזען און געוויינט צום אייבערשטן; פון דעם איז געווארן אז אנשי שלומינו טוען דאס.


מאך זיך נישט צוטון ווען דיינע קינדער וויינען וכו' וכו', ווער נישט אויסער זיך; זיי וועלן דאס אויסוואקסן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1225 - זאל איך גיין באזוכן מיין זיידע וואס קריטיקירט מיר אסאך?
כיבוד אב ואם, יונגע יארן, מוסר, בין אדם לחבירו, עלטערע יארן

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך וויל פרעגן אויב איך דארף גיין באזוכן מיין זיידע, וואס איז מיר זייער אומבאקוועם ווען איך בין דארט, ער געבט מיר זייער אסאך קריטיק, יעדע ריר וואס איך געב, מאכט ער מיר שפירן פון דעם זייער נישט באקוועם.


אויב געפין איך זיך אין זיין געגנט און איך גיי נישט אריין צו אים, וועט ער מיר פארהאלטן פארוואס איך בין נישט געקומען, וואס זאל איך אבער טון אז איך האב זייער נישט ליב צו גיין צו אים, ער קריטיקירט מיר צופיל.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


זייער אסאך מענטשן האבן די פראגע, מען שפירט זיך נישט באקוועם צו גיין באזוכן עלטערן און עלטערנס עלטערן צוליב דעם וואס מען באקומט נאר קריטיק. מענטשן האבן ליב צו הערן גוטע ווערטער, שיינע ווערטער; קיינער האט נישט ליב צו הערן קריטיק. דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן כט): "כִּי טוֹב הַכֹּל חֲפֵצִים"; גוטע ווערטער, פאזעטיווע ווערטער - האט מען ליב צו הערן.


מען דארף אסאך ארבעטן אין די יונגע יארן צו רעדן שיין צו יעדן איינעם און זיכער צו די אייגענע משפחה, אז די קינדער און אייניקלעך זאלן וועלן קומען באזוכן אויף די עלטער. די עלטערן וואס רעדן שיין, זוכן דאס גוטס אין יעדן קינד, אין יעדן אייניקל - צו זיי האט מען ליב צו קומען. די אייניקלעך פרייען זיך אלץ ווען מען קען גיין צו די זיידע אדער די באבע וואס רעדט שיין, שמייכלט און געבט יעדן איינעם גוטע ווערטער.


מיט דעם אלעם וואס דיין זיידע קריטיקירט דיר, זאלסטו נאכאלץ גיין אים באזוכן; ווען ער שרייט אויף דיר און געבט דיר פסקים - זאלסטו דאס נישט נעמען פערזענליך; ממה נפשך, איז דאס זאכן וואס דו דארפסט פאררעכטן - זאלסטו אים זאגן: "יישר כח זיידי, איך האב ליב ווען זיידי זאגט מיר ווי אזוי זיך צו פירן", איז עס סתם שלעכטיקייט, נערוועזקייט - זאלסטו רחמנות האבן אויף אים און אים ווייטער מכבד זיין, נישט ווערן באליידיגט.


רבי נתן האט געזאגט: "מען דארף אסאך הארעווען אין די יונגע יארן צו זיין א פשוט'ע איד אויף דער עלטער"; יעצט איז די צייט מיר זאלן ארבעטן אויף די מידות, מיר זאלן מקיים זיין וואס דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א', סימן רפב), זוכן אין יעדן איינעם גוטע זאכן, זען דאס גוטס ביי זיך אין ביי אנדערע; יעצט איז די צייט אויסצוארבעטן די שלעכטע בלוט, ארבעטן נישט צו קריטיקירן אנדערע נאר רעדן שיין צו אנדערע.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1224 - ווי אזוי שטארקט מען זיך אויפצושטיין צייטליך?
התחזקות, תפילות אויף אידיש, תפילה והתבודדות, מוהרא"ש, שלאפן, התחדשות, סדר היום

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב געליינט א בריוו וואס מוהרא"ש זי"ע שרייבט צו איינעם, "איך האב באקומען דיין בריוו וואס דו האסט מיר שוין געשיקט צוואנציג מאל, ס'וואלט געווען בעסער אז אנשטאט מיר צו דערציילן וואס עס גייט אויף דיר דורך, זאלסטו עס ענדערש דערציילן פאר'ן אייבערשטן".


האב איך דאן פארשטאנען אז באמת וואלט בעסער געווען אז אנשטאט איך זאל דערציילן פאר'ן ראש ישיבה שליט"א נאכאמאל און נאכאמאל וואס איך מוטשע זיך אויפצושטיין צייטליך אינדערפרי, וואלט איך עס ווען ענדערש געדארפט דערציילן פאר'ן אייבערשטן.


אבער אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א מיר געבן חיזוק ווי אזוי צו רעדן צום אייבערשטן און אים בעטן אז איך זאל שוין מצליח זיין אויפצושטיין אביסל פריער?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


טאקע אזוי, גיי צום אייבערשטן, דערצייל אים ווי שטארק דו ווילסט אויפשטיין יעדן טאג און עס גייט דיר נישט; בעט אים ער זאל רחמנות האבן אויף דיר, דו זאלסט זוכה זיין דאווענען, לערנען און אים דינען, דו זאלסט נישט פארברענגען דיינע טעג און יארן מיט נארישקייטן.


גלייב מיר, די פאר ווערטער וואס דו האסט געליינט אינעם בריוו וואס מוהרא"ש זכותו יגן עלינו שרייבט - דאס איז אין קורצן וואס מוהרא"ש האט געוואלט און געטון זיין גאנץ לעבן, אריינברענגען אין אונז מיר זאלן גיין צום אייבערשטן; מיר זאלן לעבן מיט אים, אים אלעס דערציילן און אים בעטן אויף יעדע זאך וואס גייט אריבער אויף אונז; מיר זאלן וויסן און לאזן וויסן פאר אנדערע אז קיינער קען מיר נישט העלפן, קיינער קען מיר נישט גוטס טון און קיינער קען מיר נישט שלעכטס טון, נאר דער אייבערשטער; אלעס וואס גייט אריבער אויף מיר און מיין משפחה איז נאר פונעם אייבערשטן, אלעס איז נאר פאר מיין טובה, פאר מיין תיקון און פאר מיין עתיד; ווען מען לעבט מיט דעם, מען ווייסט און מען געדענקט אז אלעס איז דער אייבערשטער - דעמאלט לעבט מען אין גן עדן, דער גאנצער לעבן איז איין שטיק אלוקית.


בעט דעם אייבערשטן: "רבונו של עולם, העלף מיר, איך קען זיך נישט מתגבר זיין אויפצושטיין דאווענען און לערנען; איך בין אזוי צעבראכן, דאס מאכט איך זאל אריינשלאפן ביז אין טאג אריין, נאכדעם ווער איך נאכמער צעבראכן און איך גיי צוריק שלאפן, ביז איך דאווען נישט און לערן נישט. העלף מיר איך זאל זיין פרייליך, איך זאל זיך קענען שטארקן אינדערפרי אויפצושטיין לערנען און דאווענען"; אזוי זאלסטו בעטן און בעטן ביז דו וועסט זען דיין ישועה.


אז דו שטייסט אויף שפעט זאלסטו נישט אפלאזן דיין ווילן, זאלסט נישט אפלאזן דעם טאג; הייב אן פון דעמאלט דינען דעם אייבערשטן מיט א שמחה און געשמאק, נישט גיין צוריק שלאפן און טראכטן 'היינט איז שוין א גע'הרג'עטע טאג, היינט איז שוין נישט קיין טאג וכו'', נאר הייב אן פון דעמאלט דינען דעם אייבערשטן, כאילו גארנישט וואלט געשען; גיי אין מקוה, לויף אין שול דאווענען און זיי זיך אביסל מתבודד - וועסטו מצליח זיין.


פון איין זייט זאלסטו נישט אפלאזן דיין ווילן אויפצושטיין פרי, זאלסט ווייטער בעטן דעם אייבערשטן אויף דעם, אבער אין די זעלבע צייט זאלסטו זיין פעלזן פעסט, עס זאל דיר נישט צעברעכן ווען דו שטייסט אויף שפעט; זאלסט האבן עזות דקדושה נישט זיך צו שעמען און טראכטן 'פון מיר וועט שוין גארנישט זיין וכו'', זאלסט האבן עזות דקדושה און זאגן 'פון יעצט וועל איך זיין אן ערליכער איד'.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1223 - טאר מען נישט אריינצופלעכטן די פינגער פון איין האנט אין די אנדערע?
חינוך הילדים, מנהגים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א מלמד, און איך זע ביי די קינדער אז זיי פלעכטן אריין די פינגער פון די רעכטע האנט אין די לינקע האנט, וויל איך פרעגן צי עס איז דא א מקור אז מען זאל נישט אריין פלעכטן די הענט איינע אין די אנדערע.


אלס קינד האב איך געהערט אז מען טאר נישט, עפעס א טעם ווייל דאס איז א צלם, אבער איך וויל זיי נישט זאגן דאס נישט צו טון, ווען איך בין נישט זיכער אז דאס האט א מקור לאיסור.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


מוצאי שבת קודש פרשת יתרו, מברכים אדר, כ"ה שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מען טאר נישט אריינפלעכטן די פינגער איינס אין צווייטן, דאס ברענגט דינים אויף די וועלט און אויף זיך אליינס.


אודאי זאלסטו אויסלערנען דיינע תלמידים דאס נישט צו טון. דער מקור פון דעם איז דער אריז"ל, דער אר"י הקודש זאגט (שער המצוות אנהייב פרשת עקב, דף לז:): "אָסוּר לָאָדָם לְחַבֵּר וּלְשַׁלֵּב אֶצְבְּעוֹת יַד יְמִינוֹ עִם אֶצְבְּעוֹת יַד שְׂמֹאלוֹ", מען טאר נישט אריינפלעכטן די פינגער פון די רעכטע האנט אין די לינקע האנט, "כְּמוֹ שֶׁנּוֹהֲגִים לַעֲשׂוֹת בְּנֵי אָדָם לְפִי תּוּמָם דֶרֶךְ מִקְרֶה", אזוי ווי מענטשן טוען ווען מען טראכט נישט, מען לייגט די פינגער איינס אין צווייטן, "וְהַטַּעַם הוּא לְפִי שֶׁהֵם כֹּחוֹת עֶלְיוֹנִים יְמָנִיִּים וּשְׂמָאלִיִּים, וְאֵין לְעָרְבָם", ווייל די פינגער ווייזן אויף הויכע כוחות, די רעכטע האנט איז חסדים און די לינקע האנט ווייזט אויף דינים און מען טאר דאס נישט אויסמישן.


דאס וואס מען זעט ביי מענטשן, זיי כאפן זיך נישט און לייגן אריין די פינגער איינע אין די אנדערע, אויף דעם זאגט דער הייליגער זוהר (ויקרא כד.): "כֵּיוָן דִּשְׂמָאלָא אִסְתְּכַּם בִּימִינָא", ווען ביידע כוחות - די לינקע מיט די רעכטע, ביידע אינאיינעם - ווילן שטראפן דעם מענטש, "כְּדֵין לָא תַּלְיָא בִּתְשׁוּבָה, וְהָא אוּקְמוּהָ", דעמאלט קומט דער עונש, עס העלפט נישט קיין תשובה, "וּכְדֵין כֹּלָּא אִסְתְכָּמוּ עָלֵיהּ בְּדִינָא", ווייל אלע ווילן עס זאל קומען די שטראף אויפ'ן מענטש, "וְדִינָא שַׁרְיָא עָלֵיהּ" עס רוט אויפ'ן מענטש דינים, "וְכַד דִּינָא אִשְׁתְּלִים וְשַׁרְיָא עָלֵיהּ דְּבַּר נָשׁ, כְּדֵין אִסְתָּיָים", און ווען די דינים רוען אויפ'ן מענטש, "וְאִתְתְּקָנוּ אֶצְבְּעָן, חָמֵשׁ בְּגוֹ חָמֵשׁ, יְמִינָא בִּשְׂמָאלָא", דעמאלט לייגט דער מענטש אינאיינעם זיינע פינגער, די רעכטע אין די לינקע, "לְאַחֲזָאָה דְּהָא כֹּלָּא אִסְתְּכָמוּ עָלֵיהּ בְּהַהוּא דִּינָא", צו ווייזן אז ביידע כוחות זענען מסכים צו שטראפן דעם מענטש, "וְיָדוֹי מִתְיַשְּׁרָן, לְאַחֲזָאָה מִלָּה בְּלָא כַּוָונָה דְּבַּר נָשׁ", אזוי ווי מען זעט אז די פינגער ליגט איינס אין צווייטן אן כוונה, דער מענטש כאפט אליינס נישט וואס ער האט געטון, "וְלָא יִתְכְּוּון בֵּיהּ", ער טוט דאס נישט מיט כוונה, עס פאסירט פון זיך אליינס; קוק נאך דעם לשון פון זוהר.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1222 - וואס טו איך אז מ'זאגט אפ שידוכים צוליב מיין בארד?
שידוכים, תפילות אויף אידיש, עבודת השם, בארד און פאות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך דארף חיזוק, איך ווייס נישט וואס צו טון, מען האט מיר שוין נאכאמאל אפגעזאגט א שידוך ווייל איך טראג א בארד.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת יתרו, י"ט שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דעם לעצטן ערב יום כיפור פון רבי'ן, שנת תקע"א איז געווען ביים רבי'ן א מעשה. איינער פון רבינ'ס מענטשן איז געקומען צום רבי'ן זאגן אז ער דארף א ברכה, ער איז זייער אפגעשוואכט און ער האט גרויסע יסורים. בשעת ער האט דאס דערציילט דעם רבי'ן איז געווען דארט איינער וואס האט געקענט דעם מענטש, זיינס א חבר, און יענער האט זיך אנגערופן צום רבי'ן: "דער רבי זאל וויסן, אלעס וואס גייט אריבער אויף אים איז ווייל ער גייט אין מקוה, דאס מאכט אים קראנק", האט דער רבי געזאגט: "לָמָה אַתֶּם תּוֹלִים הַכְבָּדַת הַחוֹלַאַת בְּמִצְווֹת", פארוואס זאלסטו צאמשטעלן זיין קראנקייט מיט מצוות? "טוֹב וְרָאוּי יוֹתֵר שֶׁתִּתְלוּ בַּעֲבֵרוֹת", ענדערש זאלסטו דאס אנהענגען אין עבירות (שיחות הר"ן, סימן רצח).


דאס זעלבע זאג איך דיר, פארוואס זאלסטו אנהענגען אז דו האסט נאכנישט קיין שידוך ווייל דו האסט א בארד מיט פיאות? ענדערש זאלסטו תשובה טון, זאלסט זיך מתבודד זיין, בעטן דעם אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף דיר, ער זאל אננעמען דיין תשובה, זאלסט פאררעכטן אלעס וואס דו האסט פוגם געווען בפגם הברית, דעמאלט וועסטו טרעפן דיין שידוך.


נעם די עצה פון התבודדות; גיי אין א שטילע פלאץ און וויין זיך אויס צום אייבערשטן. בעט אים איבער, טו תשובה; זאג דעם אייבערשטן ווי שטארק דו ווילסט זיין ערליך און ווי דער יצר הרע ווארפט דיר אראפ, דאס וועט צואיילן דיין שידוך.


דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן פז): "דַּע, שֶׁכַּוָּנַת אֱלוּל הֵם תִּקּוּן לִפְגַם הַבְּרִית", חודש אלול איז מסוגל צו פאררעכטן פגם הברית, "וְלִפְעָמִים, מֵחֲמַת זֶה הַפְּגָם יוּכַל לְאַבֵּד אֶת זִוּוּגוֹ, כִּי מֵאַחַר שֶׁנָּטָה מִזִּוּוּגוֹ קָשֶׁה לוֹ לִמְצֹא אֶת זִוּוּגוֹ", ווייל ווען א מענטש זינדיגט אין פגם הברית פארלירט ער זיין שידוך, "וַאֲפִילּוּ אִם יִמְצָא אֶת זִוּוּגוֹ, תִּהְיֶה לוֹ מְנַגֶּדֶת וְלא תִּהְיֶה נוֹטָה אַחַר רְצוֹנוֹ", און אפילו איינער וואס האט שוין זיין שידוך, ער האט שוין חתונה געהאט, וועט זיך זיין ווייב קריגן מיט אים וכו', אבער אז מען טוט תשובה "אֲזַי מוֹצֵא זִוּוּגוֹ, וְהִיא אֵינָהּ כְּנֶגְדּוֹ, רַק כִּרְצוֹנוֹ", ממילא איז מען דעמאלט זוכה צו טרעפן דעם שידוך.


עס איז דא זייער שיינע תפילות פאר בחורים אין מיידלעך אינעם ספר "דיין שידוך וועט אנקומען" (מציאת הזיווג). איך וועל דיר דא אראפברענגען א שיינע תפילה וואס מוהרא"ש האט געמאכט פאר בחורים צו מתפלל זיין פאר א שידוך, אויב מען זאגט די תפילה איז מען זוכה צו טרעפן דעם שידוך:


"רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין צוּ טְרֶעפְן אַ גוּטֶע שִׁידוּךְ, אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן שְׁנֶעל אוּן גְרִינְג אוּן נִישְׁט דַארְפְן וַוארְטְן מֶער אַזוֹי לַאנְג.


הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער אִיךְ וֵוייס אַז אִיךְ הָאבּ זִיךְ נִישְׁט אוֹיפְגֶעפִירְט וִוי עֶס דַארְף צוּ זַיין, אוּן אַז אִיךְ בִּין נִישְׁט אֵייבִּיג גֶעוֶוען אַזוֹי וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ. אִיךְ בֶּעט דִיר אָבֶּער, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז דוּ זָאלְסְט נִישְׁט קוּקְן אוֹיף דֶעם אוּן צוּלִיבּ דֶעם צוּרִיק הַאלְטְן מַיין שִׁידוּךְ. זֵיי מִיר מוֹחֵל אוֹיף אַלֶעס וָואס אִיךְ הָאבּ נִישְׁט גוּט גֶעטוּן, אוּן הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין שְׁנֶעל חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דָאס וֶועט מִיר הֶעלְפְן אוּן רַאטֶעוֶוען אַז אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט טוּן קַיין עֲבֵירוֹת אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זַיין וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ.


וָואס זָאל אִיךְ טוּן, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם? פוּן מַיין זַייט בִּין אִיךְ גְרֵייט חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן הַיינְט נַאכְט! וָואס קֶען אִיךְ טוּן אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט גֶעטְרָאפְן מַיין שִׁידוּךְ? אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ בֶּעט דִיר שׁוֹין אַזוֹי לַאנְג אַז אִיךְ וִויל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דֶערְוַוייל אִיז עֶס נָאכְנִישְׁט אָנְגֶעקוּמֶען.


דִי חַזַ"ל זָאגְן אוּנְז אַז וֶוען אֵיינֶער הָאט חֲתוּנָה נָאךְ דִי צְוָואנְצִיג יָאר, וֶועט עֶר שׁוֹין זַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן דוּ זָאגְסְט אוֹיף אַזַא מֶענְטְשׁ אַז זַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין. פַארְוָואס זָאל מִיר קוּמֶען אַזַא הַארְבֶּער עוֹנֶשׁ אַז אִיךְ זָאל מַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן אַז מַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין? וָואס בִּין אִיךְ דֶען שׁוּלְדִיג? פַארְוָואס קוּמְט עֶס מִיר? אִיז מִיר נִישְׁט גֶענוּג דִי שְׁרֶעקְלִיכֶע פַּיין אוּן וֵוייטָאג וָואס אִיךְ הָאבּ פוּן דֶעם אַלֵיין אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט חֲתוּנָה גֶעהַאט?


הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן סַבְלָנוּת אוּן גֶעדוּלְד, אוּן אוֹיסְוַוארְטְן מִיט רוּאִיגְקֵייט בִּיז אִיךְ וֶועל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל נִישְׁט הָאבְּן קַיין קֻשְׁיוֹת אוֹיף דִיר. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל גְלֵייבְּן מִיט אַ שְׁטַארְקֶע אֱמוּנָה אַז דוּ טוּסְט אַלֶעס נָאר צוּם גוּטְן, אוּן יֶעדֶע זַאךְ הָאט אַ פּוּנְקְטְלִיכֶער חֶשְׁבּוֹן, אוּן מִיט דֶעם זָאל אִיךְ זִיךְ שְׁטַארְקְן אוּן נִישְׁט זַיין אַזוֹי צוּבְּרָאכְן פוּן מַיינֶע שְׁוֶוערִיקַייטְן.


הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נָאר דוּ קֶענְסְט מִיר פַארְשְׁטֵיין! נָאר דוּ וֵוייסְט מַיינֶע גֶעפִילְן! וִוי אַזוֹי אִיךְ שְׁפִּיר זִיךְ אַזוֹי פַארְשֶׁעמְט אוּן דֶערְנִידֶערְט פוּן מִיר אַלֵיין! אַז אַלֶע מַיינֶע חֲבֵרִים הָאבְּן שׁוֹין חֲתוּנָה גֶעהַאט אוּן נָאר אִיךְ בִּין גֶעבְּלִיבְּן אַלֵיין! הֶעלְף מִיר אַז דִי בִּזְיוֹנוֹת זָאלְן זַיין פַאר כַּפָּרַת עַווֹנוֹת אַז מִיט דֶעם זָאל אִיךְ אָפְּקוּמֶען אַלֶע מַיינֶע עֲבֵירוֹת, אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט דַארְפְן לַיידְן אַזוֹיפִיל אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן בְּקָרוֹב.


אִיךְ וֵוייס אוּן אִיךְ גְלֵייבּ, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, אַז דוּ וֶועסְט מִיר זִיכֶער נִישְׁט פַארְלָאזְן. סוֹף כָּל סוֹף וֶועל אִיךְ זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. אוּן דֶערְפַאר בֶּעט אִיךְ דִיר, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז וֶוען אִיךְ וֶועל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן זָאל אִיךְ זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן אַ גוּטֶע שָׁלוֹם בַּיִת, אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט קְרִיגְן אִינְדֶערְהֵיים, עֶס זָאל שְׁטֶענְדִיג הֶערְשְׁן בַּיי אוּנְז אַהֲבָה וְאַחְוָה וְשָׁלוֹם וְרֵעוּת, מִיר זָאלְן זִיךְ לִיבּ הָאבְּן אוּן הָאבְּן אַ גְלִיקְלִיךְ לֶעבְּן אִינְאֵיינֶעם, אוּן אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט דַארְפְן גֶט'ן חַס וְשָׁלוֹם.


הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שְׁטֶענְדִיג זַיין אַ וַתְּרָן, אִיךְ זָאל אֵייבִּיג מְוַותֵּר זַיין אוּן נִישְׁט זִיךְ קְרִיגְן נָאר שְׁטֶענְדִיג אַרוֹיסְהֶעלְפְן. מִיר זָאלְן הָאבְּן אַ פְרֵיילִיכֶע הוֹיז, עֶס זָאל זִיךְ שְׁפִּירְן דִי שִׂמְחָה אִין דִי לוּפְט בַּיי אוּנְז אִינְדֶערְהֵיים. אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן גֶעזוּנְטֶע אוּן עֶרְלִיכֶע קִינְדֶער, אִיךְ זָאל זֵיי אוֹיפְצִיעֶן אוֹיפְ'ן עֶרְלִיכְן אִידִישְׁן וֶועג אוּן זֶען אַסַאךְ אִידִישׁ נַחַת פוּן זֵיי. מַיין שְׁטוּבּ זָאל זַיין אָפְן פַאר אַנְדֶערֶע אִידִישֶׁע קִינְדֶער אַרַיינְצוּנֶעמֶען אוֹרְחִים אוּן צוּ טוּן אַסַאךְ צְדָקָה אוּן חֶסֶד.


הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נֶעם אָן מַיין תְּפִלָה, אוּן הֶעלְף מִיר שׁוֹין, אִין זְכוּת פוּן אַלֶע צַדִיקִים וּבִּפְרַט אִין דִי זְכוּת פוּן הֵיילִיגְן רֶבִּי'ן רַבֵּינוּ נַחְמָן בֶּן פֵיגָא זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, [אוּן אִין זְכוּת פוּן רַבֵּינוּ אֱלִיעֶזֶר שְׁלֹמֹה בֶּן מְנַחֶם זְאֵב זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, וָואס הָאט גֶעמַאכְט דִי תְּפִלָה,] אָמֵן כֵּן יְהִי רָצוֹן".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1221 - מיין ווייב האט נישט ליב מיין נוסח, ווי אזוי געבט מען זיך אן עצה?
שלום בית, נוסח

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


יישר כח פאר אלע חיזוק וואס איך באקום פון די שיעורים און די קונטרסים, איך מיט מיין ווייב זענען זיך זייער מחזק מיט די אלע עצות פון הייליגן רבי'ן, ס'העלפט אונז אזויפיל אין לעבן.


איך קום ארגיניעל פון א געוויסע חסידות און מיין ווייב קומט פון אן אנדערע סארט חסידות. און דער נוסח איז גאר אנדערש ביי מיין טאטן אין שטוב ווי ביי מיין שווער, און דאס איז א זאך וואס שטערט אונזער לעבן, מיין ווייב האט זייער נישט ליב מיין נוסח, און זי פארשטייט נישט פארוואס מ'דארף אזויפיל קוועטשן.


איך בין אויפגעוואקסן מיט א נוסח וואס איז זייער לאנג יעדע זאך, און מיט א קוועטש. למשל ביי קידוש איז דאס גאר א לאנגע נוסח, איך האב דאס זייער ליב, אבער פאר מיין ווייב שמעקט עס נישט, און זי טענה'ט אויך אז אונזערע קינדער וועלן נישט האבן צופיל געדולד צו אזעלכע זאכן.


איך האב אבער זייער ליב דעם נוסח און דעם וועג, און איך וויל באמת נאר דינען דעם אייבערשטן בתמימות ופשיטות. וואס זאל איך טון? זאל איך טוישן דעם נוסח, און אריבערגיין צו די וועלטליכער נוסח וואס איז קורצער און גרינגער?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


בעט דעם אייבערשטן דו זאלסט וויסן די וועג ווי אזוי זיך אויסצוקומען מיט דיין ווייב. רבי נתן האט זיך אמאל אויסגעדרוקט: "איך וואלט ווען געדארפט שרייבן נאך א גאנצע סעט ליקוטי הלכות נאר אויף שלום בית; ווייזן א וועג פאר אלעמען ווי אזוי צו לעבן אין שטוב, מאן און ווייב מיט'ן אייבערשטן".


מוהרא"ש פלעגט דערציילן פונעם הייליגן צדיק רבי אברהם בן רבי נחמן זכר צדיק לברכה. ער פלעגט נישט זיין אין שטוב, רוב וואך איז ער געווען באהאלטן, ער האט עוסק געווען מיט התבודדות צום איבערשטן און מיט זיינע שיעורים; פלעגן קומען פרויען, אומפארגינערישע שכנים - אנהעצן זיין ווייב קעגן אים, זיי פלעגן איר טשעפען זאגנדיג: "דו האסט א מאן א משוגע'נער", זיי פלעגן איר זאגן: "דו ביסט א רחמנות"; אזעלכע ווערטער פלעגן זיי איר זאגן ביז זי איז געווארן אויפגעהעצט קעגן אים און ווען ער איז אהיים געקומען האט זי אים געזאגט: "עד כאן, איך גיי נישט מער אזוי לעבן מיט דיר וכו' וכו'", אבער רבי אברהם בן רבי נחמן האט געוויסט דעם סוד ווי אזוי צו רעדן מיט א ווייב, ער האט גערעדט צו איר זייער שיין, זייער ווייך, ער פלעגט איר זאגן אזעלכע שיינע ווערטער ביז זי האט אפגעמאכט אז זי גייט מער נישט אויסהערן די שכנים. למעשה פלעגט זי יא צוריק פאלן; זי פלעגט נאכאמאל ווערן אויפגעהעצט, אבער דער צדיק האט אזוי שיין גערעדט צו איר, ער האט איר שטענדיג אונטער געקויפט און אלץ שלום געמאכט.


עס איז דא א וועג ווי אזוי מען קען לעבן מיט די ווייב זי זאלן ווערן איינס מיט'ן מאן, די הייליגע חכמים זאגן (עירובין ק:): "אִלְמָלֵא לֹא נִתְּנָה תּוֹרָה", ווען מיר וואלטן נישט געהאט די תורה, "לָמַדְנוּ דֶרֶךְ אֶרֶץ מִתַּרְנְגוֹל", וואלטן מיר געלערנט דרך ארץ פון א האן, דער האן זאגט פאר'ן הינדל: "זִיגָא זָבֵינְנָא לִיךְ", איך גיי דיר קויפן א שיינעם מאנטל, "דְּמָטֵי לִיךְ עַד אַרְעָא", א מאנטל וואס וועט צודעקן דיינע פיס, "וּבָתַר הָכִי", נאכן לעבן אינאיינעם זאגט ער איר: גלייב מיר, אויב וואלט איך ווען געהאט געלט וואלט איך דיר דאס געקויפט, איך האב נישט; ער זאגט איר, גלייב מיר אז איך מיין עס אמת'דיג, אויב נישט: "לִישְׁמְטֵיהּ לְכַרְבַּלְתֵּיהּ דְּהַהוּא תַרְנְגוֹלָא, אִי אִית לֵיהּ וְלָא זַבְּנִינָא לָךְ", - זאל מיין קאפ אויסגעריסן ווערן, איך האב פשוט נישט קיין געלט.


בעט דעם אייבערשטן דו זאלסט וויסן ווי אזוי צו רעדן אין שטוב, איר געבן וואס זי דארף, זי זאל שפירן ווי זי איז חשוב און טייער; דעמאלט וועט זי מסכים זיין צו דינען דעם אייבערשטן אויף דיין וועג.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1220 - זאל איך ארויסנעמען אן הלוואה צו קענען קויפן א קאר?
חובות, תפילה והתבודדות, ספיקות, בלבולים, קאר

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין זיך ווייטער מחזק מיט די שיעורים און מיט די בריוו אין עצתו אמונה, און די ניגונים געבן מיר אריין ממש א נייע לעבן.


איך האב א קאר, איך וויל יעצט קויפן א נייע, איך האב אבער נישט דאס געלט דערפאר, וויל איך פרעגן אויב איך זאל נעמען אן הלוואה פון די באנק אויף דעם. מיין פראבלעם איז ווייל דער רבי זאגט דאך אז ווער ס'וויל תשובה טון זאל אכטונג געבן נישט צו זיין א בעל חוב.


די גרעסטע בלבול האב איך ווען איך טראכט פארוואס איך דארף בכלל בארגן געלט. דאס איז נישט דוקא נאר ביי די קאר נאר ביי יעדע זאך אין לעבן, ווי אזוי ווייס איך אויב איך טו ריכטיג אדער נישט? דער אייבערשטער פירט דאך יעדע זאך, וואלט איך דאך געדארפט נאר בעטן דעם אייבערשטן אויף יעדע זאך וואס איך דארף, און בלויז זיצן און ווארטן מיט געדולד, אויב איז עס גוט פאר מיר וועט עס מיר דער אייבערשטער דאך געבן, ער האט דאך אלעס און ער קען אלעס, און אויב איז עס נישט גוט פאר מיר, וועל איך דאך עס סיי ווי נישט באקומען. ווי אזוי קען איך וויסן וואס איך האב צו טון?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דער רבי האט טאקע געזאגט (ספר המידות, אות תשובה, סימן מו): "מִי שֶׁרוֹצֶה לָשׁוּב - יִזָּהֵר מִלִּהְיוֹת בַּעַל חוֹב", ווער עס וויל תשובה טון זאל אכטונג געבן פון האבן חובות; אבער אז דו דארפסט האבן א קאר זאלסטו נעמען אן הלואה פון באנק און קויפן די קאר.


א קאר איז א וויכטיגע זאך, דער רבי זאגט (חיי מוהר"ן, סימן רל): "טּוֹב הָיָה שֶׁיִּהְיֶה לְאִישׁ כָּשֵׁר סוּסִים שֶׁיִּסַּע בְּכָל פַּעַם עִם בְּנֵי הַנְּעוּרִים לְתוֹךְ אֵיזֶה יַעַר וְכַיּוֹצֵא, וְשָׁם יְדַבְּרוּ יִרְאַת שָׁמַיִם וְיִהְיֶה לָהֶם הִתְבּוֹדְדוּת וְכוּ', כִּי בְּשָֹדֶה וְיַעַר טוֹב מְאֹד לְהִתְבּוֹדְדוּת", עס איז גוט צו האבן אן אייגענע קאר, אזוי קען מען גיין התבודדות און זיך מחזק זיין.


אויף דיין צווייטע פראגע, ווי אזוי דו קענסט וויסן וואס יא און וואס נישט? זיי זיך מתבודד וועסטו וויסן וואס יא און וואס נישט; אז מען בעט דעם אייבערשטן מיט אן אמת, מען שמועסט זיך דורך מיט אן אמת, מען שמועסט אויס אלע פרטים - באקומט מען ענטפערס, און אז מען ווייסט נאכאלץ נישט - קען מען אלץ פרעגן אן ערליכער איד ווי אזוי זיך צו פירן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1219 - ווי אזוי בארואיגט מען די נערווען?
רפואה, לימוד התורה, תפילה והתבודדות, אמונה, משניות, נערווען

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך נעם מעדעצינען ווייל איך לייד אויפ'ן נפש, אפאר וואכן צוריק האב איך אנגעהויבן מאכן שטארק התבודדות אויף דעם, און און איך האב באקומען דערפון זייער א גוטע געפיל וואס איך האב שוין נישט געהאט פאר יארן לאנג, פיל מער פון אלע מיינע מעדעצינען.


די לעצטע צוויי וואכן בין איך געווארן אביסל שוואכער מיט די התבודדות, און איך בין געווארן צוריק מער דעפרעסט, נעכטן ביינאכט אויפ'ן וועג אהיים פון שול האב איך געמאכט התבודדות, און היינט אינדערפרי בין איך אויפגעשטאנען מיט א געוואלדיגע גוטע געפיל.


יישר כח ראש ישיבה אויף די שיעורים וואס געבן מיר אטעם און יישר כח אז דער ראש ישיבה ברענגט מיר צו עולם הזה און צו עולם הבא.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אלע נערוון קומט פון חסרון אמונה. דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן ה): "הָעִקָּר הוּא הָאֱמוּנָה, וְצָרִיךְ כָּל אֶחָד לְחַפֵּשׂ אֶת עַצְמוֹ, וּלְחַזֵּק אֶת עַצְמוֹ בֶּאֱמוּנָה", דער עיקר אויף וואס א מענטש דארף ארבעטן צוצוקומען - איז אמונה, "כִּי יֵשׁ סוֹבְלֵי חֳלָאִים, שֶׁיֵּשׁ לָהֶם מַכּוֹת מֻפְלָאוֹת, וְהֵם סוֹבְלִים הֶחֳלָאִים רַק בִּשְׁבִיל נְפִילַת הָאֱמוּנָה", ווייל עס זענען דא זייער אסאך מענטשן וואס ליידן מחלות בלויז ווייל זיי האבן נישט קיין אמונה; דאס גייט ארויף אויף יסורי הנפש וואס מענטשן ליידן נעבעך. זאגט דער רבי ווייטער: "כִּי עַל יְדֵי נְפִילַת הָאֱמוּנָה, בָּאִים מַכּוֹת מֻפְלָאוֹת שֶׁאֵין מוֹעִיל לָהֶם - לֹא רְפוּאוֹת, וְלֹא תְּפִלָּה, וְלא זְכוּת אָבוֹת", ווען א מענטש האט נישט קיין אמונה און ער ליידט נעבעך פון די מחלות וואס קומט פון חסרון אמונה, דעמאלט העלפט אים נישט קיין רפואות, עס העלפט נישט קיין תפילה און אויך נישט זכות אבות. דאס גייט ארויף אויף די יסורים וואס מענטשן מאכן נעבעך מיט פון אלע סארט יסורי הנפש; עס פייניגט זיי פון אינעווייניג - יעדער מיט זיינע שלעכטע מחשבות, און די איינציגסטע רפואה אויף דעם איז אמונה.


איך האב פערזענליך מיטגעהאלטן אסאך מעשיות ווי בחורים און אינגעלייט זענען ארויסגעקראכן פון די אלע זאכן, עד כדי כך זיי זענען אראפ פון מעדעצין - דורכדעם וואס זיי האבן גענומען דעם רבינ'ס עצה זייער ערנסט, זיי האבן זיך געשטארקט אין די צוויי נקודות, איינס אין התבודדות ותפילה, זיי האבן אסאך גערעדט צום אייבערשטן; צווייטנס, זיי האבן גענומען ערנסט דעם סדר דרך הלימוד (כמבואר בשיחות הר"ן, סימן עו), זיי האבן געלערנט יעדן טאג אסאך פרקים משניות און אסאך בלעטער גמרא - אפילו אן פארשטיין, זיי האבן געזאגט און געזאגט בלי הבנה כלל ביז זיי זענען אויסגעהיילט געווארן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1218 - ווען מעג א פרוי גיין אויף קברי צדיקים?
רפואה, חיזוק פאר פרויען, קברי צדיקים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב געוואלט פרעגן איבער א פרוי אין ספעציעלע אומשטענדען, אויב זי מעג גיין צו א ציון פון א צדיק?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מען פירט זיך אז פרויען זאלן נישט גיין אין א בית החיים; אבער גיין צו א ציון פון א צדיק איז עפעס אנדערש.


מוהרא"ש דערציילט (פעלת הצדיק, אות יט), איידער דער רבי איז געבוירן געווארן, דורכאויס די אלע חדשים פלעגט דער רבי'ס מאמע - פיגא די נביאה גיין צום ציון פון בעל שם טוב זכותו יגן עלינו; זי פלעגט דארט וויינען זייער אסאך, זי האט מתפלל געווען אז די קינד וואס זי ווארט זאל זיין א גרויסער צדיק, זי פלעגט זיין ביים ציון לאנגע שעות, זי האט דארט מיחד געווען יחודים און זי האט טאקע זוכה געווען צו האבן א קינד א צדיק, דער הייליגער רבי.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1217 - זאל איך לאזן מיין ווייב ווייזן ווידיאס פאר די קינדער?
חינוך הילדים, מאוויס

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א אינגערמאן, איך האב ברוך ה' א וואוילע ווייב מיט ליכטיגע קינדערלעך. דער אייבערשטער זאל ווייטער העלפן.


איך האב א פראבלעם אז ווען די קינדער קומען אהיים פון חדר און שולע האבן זיי נישט וואס צו טון. מיר האבן נישט קיין שכנים מיט וועמען די קינדער זאלן קענען שפילן, און דאס איז א פראבלעם.


ספעציעל מיין אינגל, ווען ער קומט אהיים פון חדר איז ער די ערשטע פאר מינוט גאנץ רואיג, אבער שפעטער ווערט ער זייער נערוועז און אויפגערעגט, ער שלאגט און קריגט זיך מיט די שוועסטערס, און איך ווייס נישט וואס צו טון.


לעצטנס האט מיין ווייב אנגעהויבן ווייזן ווידיאס פאר די קינדער, זי טענה'ט אז אזוי ווערן זיי רואיג און מאכן נישט נערוועז די עלטערן און קריגן זיך ווייניגער, איך וויל דאס זייער נישט, און איך ווייס נישט ווי אזוי איר צו ערקלערן אז דאס איז נישט גוט, זי זאל זיי נישט ווייזן קיין זאכן אויפ'ן קאמפיוטער.


אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א מיר מדריך זיין ווי אזוי צו האנדלען דעם ענין.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בשלח, י"ב שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דאס נישט, נישט קיין ווידיאס; איך בעט דיר טו דאס נישט, מאך נישט דעם טעות, ווייז נישט די קינדער קיין ווידיאוס. עס איז נישט קיין חינוך, עס איז נישט גוט פאר זיי; קען זיין אויף די מינוט בארואיגט דאס, מען קען זיי מיט דעם שטיל מאכן, אבער עס איז נישט גוט פאר זיי.


קינדער מעגן זיין ווילד, געזונטע קינדער טאנצן און שפרינגען, קינדער דארפן זיך אויסגעבן; מוהרא"ש זאגט: "ווי מער מען לאזט קינדער זיך אויסגעבן יונגערהייט איז דאס געזונט פאר זיי"; אלע קינדער וואס קומען אהיים פון חדר דארפן זיך אויסלופטערן, נאכן זיצן א גאנצן טאג לערנען און דאווענען קומט אז זיי זאלן לויפן און קריכן, טאנצן און שפרינגען, זיי מעגן זיך אויסגעבן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1216 - ווי אזוי קען איך מאכן מיין ווייב זאל אויפגעבן איר טריפה'נע טעלעפאן?
שלום בית, סמארטפאון

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


פאר בערך א יאר און א האלב יאר צוריק האב איך זיך אנגעטראפן מיט די נומער פון "קול ברסלב", און פון דעמאלט בין איך שולדיג א גרויסע הכרת הטוב פאר'ן ראש ישיבה שליט"א פאר אזויפיל זאכן וואס האט זיך מיר געטוישט צום גוטן אין לעבן. למשל האב איך דאס יאר צום ערשטן מאל מעביר סדרה געווען יעדע וואך, איך לערן יעדן טאג א בלאט גמרא, אינדערפרי אויפ'ן וועג צום ארבעט הער איך אויס די גמרא שיעור, און אויפ'ן וועג אהיים ביינאכט הער איך אויס די חיזוק שיעור, און דאס העלפט מיר אזויפיל אין לעבן, ברוחניות ובגשמיות.


דער ראש ישיבה רעדט אסאך קעגן קוקן מאוויס, ברוך ה' אז איך קוק שוין נישט קיין מאוויס, אבער קליינע קליפס וואס מ'שיקט מיר אויף וואטסעפפ קוק איך נאך יא ליידער, איך האף אז איך וועל זיך אפגעוואוינען אויך פון דעם.


איך מיט מיין ווייב האבן ביידע סמארטפאונס, מיינס איז אבער אפן נאר וואטסעפפ און איין פלאץ פון נייעס, אבער ביי מיין ווייב'ס איז אלעס אפן. איך האב איך געקויפט א נייעם טעלעפאן וואס האט נאר וואטסעפפ אז זי זאל זיך קענען שרייבן מיט משפחה, און מיר זאלן נישט האבן א טריפה'נעם טעלעפאן אין שטוב, ווען איך האב אבער געוואלט אוועקנעמען די טריפה'נע טעלעפאן האט זי נישט מסכים געווען, זי זאגט זי דארף עס האבן, זי האט דארט רעצעפטן צו קאכן און באקן, און זאכן פאר איבונגען וכדומה.


איך האב נישט געוואלט גיין מיט כח קעגן איר, אבער איך וויל וויסן ווי אזוי זיך אן עצה צו געבן אין דעם ענין, ווי אזוי זע איך ארויס דעם טריפה'נעם טעלעפאן פון מיין הויז?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בשלח, י"ב שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אזוי ווי דו אליינס האסט אפגעלאזט די שלעכטע זאכן; דו שרייבסט אז זייט דו ביסט מקורב געווארן צום רבי'ן, דו הערסט די חיזוק פון רבי'ן - האסטו אנגעהויבן לערנען און דו קוקסט מער נישט קיין מאוויס, אזוי וועט זיך צוביסלעך טוישן ביי דיין ווייב; זי וועט אויך אפלאזן די זאכן, זי וועט אוועקלייגן די טעלעפאן.


גיי נישט בכח, רעד נישט פון דעם; ארבעט פון די אנדערע זייט, דו ברענג אריין דעם רבי'ן אין דיין שטוב. דער רבי וועט שוין מאכן די ארבעט, דער רבי וועט ארויסנעמען אלע שלעכטס פון דיר און פון דיין ווייב. דער רבי רייניגט פון אלע פלעקן, אזוי ווי דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שלב): "אֲנִי נָהָר הַמְטַהֵר מִכָּל הַכְּתָמִים", איך בין א טייך וואס רייניגט פון אלע שמוציגע פלעקן; נאך האט דער רבי געזאגט (שם, סימן שנח): "מיט יעדע שמועס וואס איך שמועס מיט ענק קען מען זוכה זיין צו זיין אן ערליכער איד, און אפילו א צדיק גמור א גאנץ לעבן - אן ערליכער איד אזוי ווי איך מיין אן ערליכער איד"; נאך האט דער רבי געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שכ): "כָּל מִי שֶׁיְּצַיֵּת אוֹתִי וִיקַיֵּם כָּל מַה שֶּׁאֲנִי מְצַוֶּה, בְּוַדַּאי יִהְיֶה צַדִּיק גָּדוֹל יִהְיֶה מַה שֶּׁיִּהְיֶה", ווער עס וועט מיר פאלגן און טון אלעס וואס איך הייס וועט זיכער ווערן א גרויסער צדיק - זאל עס זיין ווער עס זאל נאר זיין.


זע איין זאך, ברענג אריין דעם רבי'ן אין שטוב; רעד פון רבי'ן, דערצייל מעשיות פון רבי'ן, דער רבי זאל ווערן א חלק פון ענקער לעבן; וועסטו זען וואס וועט פאסירן, מען וועט נישט דערקענען נישט דיר און נישט דיין ווייב, עס וועט ווערן נייע מענטשן. א נייע שטוב; א שטוב פון יראת שמים, א שטוב פון שמחה, א לעבעדיגע שטוב, א ליכטיגע שטוב.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1215 - ווי אזוי ראטעוועט מען זיך פונעם שלעכטן יצר הרע?
נסיונות, עבירות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך פיר ברוך ה' א שיינע שטוב, פרייליך און געזונט, מיט פרומע ערליכע קינדער. איך לערן ברוך ה' זייער פלייסיג, איך הייס א שיינער תלמיד חכם, אבער אינדערהיים איז נישטא קיין געשמאק, און איך אנטלויף צו טון עקלדיגע זאכן אפילו אן טמא'נע כלים, ס'איז ממש אן מיין ווילן, אבער דער יצר הרע שטארקט זיך אויף מיר.


איך בעט דעם ראש ישיבה זאל מיר העלפן פאר ס'איז שוין צו שפעט.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בשלח, י"ב שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עס לאזט זיך נישט גלייבן ווי נאריש דו ביסט; פון אינדרויסן זעסטו אויס ווי א פארשטענדליכער מענטש, דו שטעלסט א פנים פון א תלמיד חכם און שטילערהייט גייסטו טון עבירות, דו ביסט א נואף, א זינדיגער מענטש בשעת דו האסט א ווייב; א וואוילע ווייב, אן אשת חיל, גייסטו אונטער איר רוקן טון עבירות?!


געוואלד און געשריגן! וואו איז דיין שכל? דו ביסט גרייט צו פארלירן דיין לעבן וועגן א תענוג פון א פערטל שעה? דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן קח): "אַ מֶענְטְשׁ פוּן אֵיין תַּעֲנוּגְ'ל וֶועגְן פוּן אַ פֶערְטְל שָׁעָה, קָאן עֶר אָן וֶוערְן גָאר דֶעם עוֹלָם הַזֶּה מִיט דֶעם עוֹלָם הַבָּא".


עס גייט נישט אריין אין קאפ וואס איז די זאך פון גיין זינדיגן; איך זאג דיר דעם אמת, דו ביסט אין מיינע אויגן א גרויסער שוטה, ווייל עס איז נישט קיין שכל'דיגע זאך וואס דו טוסט, עס איז קעגן נארמאלקייט; א מענטש וואס האט א ווייב מיט קינדער, א געבענטשטע משפחה, וואס איז די שכל צו גיין אונטערן רוקן פון די ווייב - פון אמת'ע ליבשאפט, אמת'ע פריינטשאפט, אמת'ע פרידן, אמת'ע נאנטקייט און גיין צאלן געלט פאר שדים און שידות זיי זאלן זיך מאכן ווי זיי זענען פאר דיר?! זיי זאלן דיר איינרעדן פאר א פערטל שעה אז זיי זענען דיינע פריינט? דיינע ליבהאבער? דיינע נאנטע? ביסט משוגע?! דו געבסט געלט פאר קליפות און רוחות רעות זיי זאלן דיר צונעמען דיין לעבן?


מיין נישט אז דו וועסט צו לאנג קענען טראגן דעם סוד, רעד זיך נישט איין אז מען קען זיך באהאלטן פונעם אייבערשטן; "וְעֵין נֹאֵף", די זינדיגע מענטשן, "שָׁמְרָה נֶשֶׁף", ווארטן עס זאל ווערן טונקל, עס זאל ווערן נאכט, "לֵאמֹר", זיי זאגן, "לֹא תְשׁוּרֵנִי עָיִן", ביינאכט קענען מיר זינדיגן, קיינער זעט נישט (איוב כד, טו), אבער דער אייבערשטער מאכט גאר עפעס אנדערש, "הַנּוֹאֵף אוֹמֵר אֵין בְּרִיָה יוֹדַעַת בִּי", דער זינדיגער מענטש זאגט, קיינער ווייסט נישט ווער איך בין, וואו איך בין און וואס איך טו, "לְפִי שֶׁכָּל מַעֲשָׂיו אֵינָן אֶלָּא בַּחשֶׁךְ", ווייל ער גייט אין באהאלטענע פלעצער, ער מאכט זיכער אז קיינער זאל נישט וויסן וואס ער טוט, "וְהַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מְפַרְסְמָן בָּעוֹלָם (במדבר רבה ט, א)", אבער דער אייבערשטער פארשעמט אים אין די גאנצע וועלט.


איך ציטער פאר דיר, איך ציטער וואס וועט זיין; באלד וועלן אלע זען ווער דו ביסט, מען וועט זיך דערוויסן אז דו ביסט א נואף, דיין ווייב וועט דיר אפלאזן, דיינע קינדער וועלן זיך שעמען מיט דיר, זיי וועלן נישט רעדן מיט דיר, דו וועסט אלעס פארלירן. זיי נישט נאריש, ווארט נישט עס זאל ווערן צו שפעט. מען הערט כסדר מעשיות פון זינדיגע מענטשן וואס ווערן פארשעמט; עס וועט נישט נעמען צו לאנג און מען וועט געוואויר ווערן ווער דו ביסט און וואס דו טוסט.


חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בראשית רבה כו, ה): "עַל הַכֹּל הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מַאֲרִיךְ אַפּוֹ, חוּץ מִן הַזְּנוּת", אויף אלע עבירות וואס א מענטש טוט, ווארט דער אייבערשטער אז מען זאל תשובה טון, אבער ווען עס קומט צו ניאוף רחמנא לצלן, דארט איז דער אייבערשטער נישט מאריך אף, נאר דער אייבערשטער באשטראפט דעם מענטש מיט א ביטערן עונש.


אז דו וועסט תשובה טון - וועסטו געראטעוועט ווערן, אז נישט - וועסטו אלעס פארלירן, די וועלט און יענע וועלט.

#1214 - יישר כח פאר'ן מיר געבן צען מאל ששה סדרי משנה
לימוד התורה, משניות, לצנות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב ברוך ה' זוכה געווען היינט צו מאכן א סיום אויף ששה סדרי משנה, צום צענטן מאל אין לעבן.


א גרויסן יישר כח פאר אלעס

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בשלח, י"ב שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק אז דו לערנסט די הייליגע תורה, דו לערנסט ששה סדרי משנה אויפ'ן סדר דרך הלימוד פון רבי'ן (כמבואר בשיחות הר"ן, סימן עו) וואס האט אונז געזאגט מיר זאלן לערנען אפילו אן פארשטיין, יעצט האסטו זוכה געווען צו ענדיגן די צענטע מאל משניות.


משניות ברענגט צו די העכסטע מדריגות; דער הייליגער בית יוסף זכותו יגן עלינו האט זוכה געווען צו א מגיד פון הימל, דער מגיד פלעגט שטענדיג קומען לערנען מיט אים און אים זאגן מוסר וכו' - אלעס בזכות משניות; יעדעס מאל וואס דער הייליגער בית יוסף האט געלערנט משניות האט זיך דער מגיד צו אים באוויזן.


שטארק זיך, זיי ממשיך צו לערנען יעדן טאג אכצן פרקים משניות; קוק נישט אויף דעם אז דו פארשטייסט נישט וואס דו לערנסט. דער הייליגער טשערנאבלער מגיד זכותו יגן עלינו זאגט (ליקוטי תורה טשערנאביל, הדרכה ו): "תֹּאמַר חַ"י פְּרָקִים מִשְׁנַיוֹת", מען זאל זאגן אכצן פרקים משניות, "בְּלִי פֵּירוּשׁ", אן פארשטיין, "בְּכָל יוֹם", יעדן טאג, "כְּדֵי שֶׁתִּגְמוֹר בְּכָל הַחוֹדֶשׁ כָּל הַשִּׁשָּׁה סְדָרִים", אזוי וועט מען דאס ענדיגן יעדן חודש, "כֵּן תִּנְהַג כָּל יְמֵי חַיֶּיךָ", אזוי זאל מען זיך פירן א גאנץ לעבן.


ווער נישט צעפאלן פון לצים, קוק נישט אויף קיינעם; קוק נאר אויף זיך. עס וועט קומען א צייט וואס די פרקים משניות וועלן דיר צוניץ קומען, ווען מען גייט אוועק פון די וועלט דעמאלט נוצט גארנישט נאר די פרקים משניות - דאס וועט דיר היטן פון חיבוט הקבר און פון גיהנום.


דער הייליגער חיד"א זאגט (עיין מורה באצבע סימן ב, אות מב): "אָשֵׁר בֶּן יַעֲקֹב יוֹשֵׁב עַל פִּתְחוֹ שֶׁל גֵיהִנוֹם", אשר בן יעקב זיצט ביים טיר פון גיהנום, "וּמִי שֶׁהִרְבָּה לִלְמוֹד מִשְׁנַיוֹת אֵינוֹ מַנִּיחוֹ לְהִכָּנֵס שָׁם", ווער עס האט געלערנט משניות לאזט ער נישט אריין אין גיהנום; דער חיד"א טייטשט מיט דעם דער פסוק (בראשית מט, כ): "מֵאָשֵׁר שְׁמֵנָה לַחְמוֹ", 'שְׁמֵנָה' איז די אותיות 'מִשְׁנָה', אשר בן יעקב - זיין זאך איז משניות, "וְהוּא יִתֵּן מַעֲדַנֵּי מֶלֶךְ", ווער עס לערנט משניות וועט ער אים געבן גן עדן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.