בעזהשי"ת
יום ד' פרשת וזאת הברכה-ב, י"ד תשרי, ערב סוכות, שנת תשע"ח לפ"ק
לכבוד הבחור אליעזר נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
מיר זענען יעצט געווען ביים הייליגן רבי'ן אין אומאן ראש השנה דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן תג): "גאר מיין זאך איז ראש השנה, נישט נאר מיינע מענטשן זענען אנגעהאנגען אין מיין ראש השנה נאר די גאנצע וועלט איז תלוי אין מיין ראש השנה". ר' נתן זכרונו לברכה האט געזאגט: "מיין זאך איז יום כיפור", ווייל אין יום כיפור איז דער אייבערשטער מוחל יעדן איינעם אלע עבירות, אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (ויקרא טז, ל): "כִּי בַיּוֹם הַזֶּה יְכַפֵּר עֲלֵיכֶם, לְטַהֵר אֶתְכֶם מִכֹּל חַטֹּאתֵיכֶם, לִפְנֵי ה' תִּטְהָרוּ". מוהרא"ש זכרונו לברכה האט געזאגט: "מיין זאך איז בחורים; איך בין אראפ געקומען אויף דער וועלט פאר בחורים און מיידלעך"; און מען זעט אז די ראשי תיבות פון ר'אש השנה, ב'חורים, און י'ום כיפורים, איז ר'ב'י'.
טויזענטער בריוו האט מוהרא"ש געשריבן פאר בחורים - זיי מחזק זיין זיי זאלן נישט אויפגעבן; מוהרא"ש שרייבט אז עס איז דא הונדערטער טויזענטער שאלות ותשובות ספרים פון גדולי ישראל צדיקים וקדושים וואס האבן געשריבן תשובות פאר אלע סארט שאלות פאר כלל ישראל, אבער קיינער שרייבט נישט קיין תשובות פאר בחורים וואס האבן שאלות צי זיי קענען נאך תשובה טון; זיי פרעגן: "וואס זאלן מיר טון אז מיר האלטן אין איין פאלן פון קדושה?" דערפאר האט מוהרא"ש זכרונו לברכה אפגעשריבן זיבעציג טויזענט בריוו, וואס א גרויסע פראצענט דערפון איז פאר בחורים, זיי מחזק זיין זיי זאלן נישט אויפגעבן.
מוהרא"ש שרייבט פאר אלע בחורים וואס פרעגן און בעטן אן עצה ווי אזוי זיי קענען ארויס גיין פון זייער פלאנטער, אז זיי זאלן זאגן יעדן טאג ח"י פרקים משניות, ווייל דאס ראטעוועט פון אלעם שלעכטס; דאס וואס דו שרייבסט מיר אז דו זאגסט ח"י פרקים משניות און דו זעסט נישט עס זאל העלפן, דאס טאר מען נישט זאגן, ווייל מי יודע ווען דו זאגסט ווען נישט די ח"י פרקים משניות צי דו וואלסט נאך אפילו געשריבן אזא בריוו - ווי דו שרייסט אז דו ווילסט זיין ערליך... וויפיל בחורים זענען שוין נעבעך אזוי אראפגעפאלן אז זיי שרייען שוין נישט "ראטעווע מיך!" דאס אליינס אז דו שרייסט נאך: "ראטעווע מיר, איך וויל זיין א ערליכע איד" - דאס אליינס דארף זיין דיין גרעסטע התחזקות, אז דו ווילסט נאך זיין גוט.
חכמינו זכרונם לברכה פארציילן (חולין קמב.) אסאך מעשיות ווי אזוי גרויסע מענטשן זענען אוועק געפאלן פון אידישקייט ווייל זיי האבן געהאט קשיות אויף די תורה, "הֲרֵי שֶׁאָמַר לוֹ אָבִיו, עֲלֵה לַבִּירָה וְהָבֵא לִי גּוֹזָלוֹת, וְעָלָה, וְשָׁלַח אֶת הָאֵם, וְלָקַח אֶת הַבָּנִים, וּבַחֲזָרָתוֹ נָפַל וָמֵת - הֵיכָן אֲרִיכוּת יָמָיו שֶׁל זֶה? וְהֵיכָן טוֹבָתוֹ שֶׁל זֶה?" א טאטע האט געהייסן זיין זון 'גיי ברענג מיר אפאר פייגליך פונעם נעסט', איז דער קינד געגאנגען און געמאכט די מצוה פון שלוח הקן, און אויפן וועג אראפ איז ער אראפגעפאלן פונעם לייטער און געשטארבן - וואו איז דער אריכות ימים פון דעם מענטש? ווי איז די גוטס וואס דער מענטש דארף באקומען פאר דעם מצוה? זאגן דארט חכמינו זכרונם לברכה אז אחר האט דאס געזען, און ער האט געהאט די קשיא וכו'.
אזוי איז דא זייער אסאך מצוות וואס עס שטייט ארויס געשריבן די שכר פאר דעם וואס טוט די מצוה, אזוי ווי עס שטייט (במדבר טו, מ): "לְמַעַן תִּזְכְּרוּ וַעֲשִׂיתֶם אֶת כָּל מִצְוֹתָי"; ביי תפילין שטייט (שמות יג, ט): "וְהָיָה לְךָ לְאוֹת עַל יָדְךָ, וּלְזִכָּרוֹן בֵּין עֵינֶיךָ, לְמַעַן תִּהְיֶה תּוֹרַת ה' בְּפִיךָ", פרעג איך דיר - אויב איינער טוט אן ציצית און דאך פאלט ער אראפ אין עבירות, אדער איינער וואס טוט אן תפילין יעדן טאג און דאך איז זיך דער יצר הרע מתגבר אויף אים, זאל ער אפלאזן זיין תפילין? זאל ער זיך חס ושלום גיין שמד'ן? וואס ליידער - זייער אסאך וואס זענען אוועק געפאלן פון אידישקייט, זענען נאר צוליב די אלע קשיות וואס איז אריין אין זיי, וואס געווענדליך אז דער מענטש האט נישט קיין סבלנות, הייבט ער אן צו האבן קשיות, און נאכדעם פאלט ער נעבעך אינגאנצן אוועק.
דערפאר דארף א מענטש האבן אסאך סבלנות, און וויסן אז אלעס וואס די הייליגע תורה און וואס חכמינו זכרונם לברכה זאגן - איז אמת, און עס איז דא אסאך זאכן וואס מיר קענען נישט פארשטיין.
דו זאג ווייטער משניות, און גלייב אז די תורה וועט דיך ראטעווען פון עבירות, אזוי ווי דער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן יט): "אֲפִלּוּ אוֹתָן הָאֲנָשִׁים הָרְחוֹקִים מִן הַקְּדֻשָּׁה מְאֹד, שֶׁנִּלְכְּדוּ בִּמְצוּדָה רָעָה, עַד שֶׁרְגִילִין בַּעֲבֵרוֹת חַס וְשָׁלוֹם, רַחֲמָנָא לִצְלָן רַחֲמָנָא לִשֵׁזְבָן", אפילו א מענטש וואס איז נעבעך אריין געפאלן אין די הענט פונעם יצר הרע, ער איז שוין אראפגעפאלן אין שאול תחתיות, "אַף־עַל־פִּי־כֵן, הַכֹּחַ שֶׁל הַתּוֹרָה גָּדוֹל כָּל־כָּךְ, עַד שֶׁיְּכוֹלָה לְהוֹצִיא אוֹתָם מִן הָעֲבֵרוֹת שֶׁרְגִילִין בָּהֶם חַס וְשָׁלוֹם. וְאִם יַעֲשׂוּ לָהֶם חֹק קָבוּעַ וְחִיּוּב חָזָק, לִלְמֹד בְּכָל יוֹם וָיוֹם כָּךְ וְכָךְ, יִהְיֶה אֵיךְ שֶׁיִּהְיֶה, בְּוַדַּאי יִזְכּוּ לָצֵאת מִמְּצוּדָתָם הָרָעָה, עַל יְדֵי הַתּוֹרָה, כִּי כֹּחַ הַתּוֹרָה גָּדוֹל מְאֹד", אויב וועט ער זיך מאכן א קביעות צו לערנען יעדן טאג "כך וכך", וועט ער סוף כל סוף ארויסגיין פון זיין בלאטע, ווייל די כח פון תורה איז אזוי גרויס אז עס נעמט ארויס דעם מענטש פון זיין שלעכטס.
כאפ זיך אריבער קיין יבניאל צו מוהרא"ש'ס ציון; מוהרא"ש זכרונו לברכה האט מבטיח געווען בזה הלשון: "אִיךְ זָאג צוּ, אַז יֶעדֶער בָּחוּר אָדֶער מֵיידְל וָואס דַארְף אַ שִׁידוּךְ, אוּן זֵיי וֶועלְן קוּמֶען דָא אוֹיף מַיין קֵבֶר, אוּן דוּרְכְזָאגְן גַאנְץ סֵפֶר תְּהִלִים פוּן אָנְפַאנְג בִּיזְן סוֹף פַאר מַיין זְכוּת, וֶועל אִיךְ טוּן אַלֶעס וָואס אִיךְ קֶען, אַז זֵיי זָאלְן טְרֶעפְן זֵייעֶר שִׁידוּךְ, אוּן דָאס זָאג אִיךְ צוּ מִיט אַ שְׁטַארְקֶע צוּזָאג".
איך שרייב דיר דא א תפילה וואס מוהרא"ש האט געשריבן פאר בחורים צו זאגן יעדן טאג, עס איז געדרוקט אין 'קונטרס מציאות הזיווג', דאס איז איבערגעשריבן אין אידיש, זאג עס יעדן טאג וועסטו זוכה זיין צו טרעפן דיין זיווג בקרוב:
אַ תְּפִלָה צוּ בֶּעטְן דֶעם אֵייבֶּערְשְׁטְן יֶעדְן טָאג אוֹיף אַ שִׁידוּךְ
רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין צוּ טְרֶעפְן אַ גוּטֶע שִׁידוּךְ, אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן שְׁנֶעל אוּן גְרִינְג אוּן נִישְׁט דַארְפְן וַוארְטְן מֶער אַזוֹי לַאנְג.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער אִיךְ וֵוייס אַז אִיךְ הָאבּ זִיךְ נִישְׁט אוֹיפְגֶעפִירְט וִוי עֶס דַארְף צוּ זַיין, אוּן אַז אִיךְ בִּין נִישְׁט אֵייבִּיג גֶעוֶוען אַזוֹי וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ. אִיךְ בֶּעט דִיר אָבֶּער, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז דוּ זָאלְסְט נִישְׁט קוּקְן אוֹיף דֶעם אוּן צוּלִיבּ דֶעם צוּרִיק הַאלְטְן מַיין שִׁידוּךְ. זֵיי מִיר מוֹחֵל אוֹיף אַלֶעס וָואס אִיךְ הָאבּ נִישְׁט גוּט גֶעטוּן, אוּן הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שׁוֹין שְׁנֶעל חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דָאס וֶועט מִיר הֶעלְפְן אוּן רַאטֶעוֶוען אַז אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט טוּן קַיין עֲבֵירוֹת אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זַיין וואוֹיל אוּן עֶרְלִיךְ.
וָואס זָאל אִיךְ טוּן, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם? פוּן מַיין זַייט בִּין אִיךְ גְרֵייט חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן הַיינְט נַאכְט! וָואס קֶען אִיךְ טוּן אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט גֶעטְרָאפְן מַיין שִׁידוּךְ? אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ וַוארְט אוּן אִיךְ בֶּעט דִיר שׁוֹין אַזוֹי לַאנְג אַז אִיךְ וִויל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן, אוּן דֶערְוַוייל אִיז עֶס נָאכְנִישְׁט אָנְגֶעקוּמֶען.
דִי חַזַ"ל זָאגְן אוּנְז אַז וֶוען אֵיינֶער הָאט חֲתוּנָה נָאךְ דִי צְוָואנְצִיג יָאר, וֶועט עֶר שׁוֹין זַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן דוּ זָאגְסְט אוֹיף אַזַא מֶענְטְשׁ אַז זַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין. פַארְוָואס זָאל מִיר קוּמֶען אַזַא הַארְבֶּער עוֹנֶשׁ אַז אִיךְ זָאל מַיין גַאנְץ לֶעבְּן טְרַאכְטְן פוּן עֲבֵירוֹת, אוּן אַז מַיינֶע בֵּיינֶער זָאלְן צוּגֵיין? וָואס בִּין אִיךְ דֶען שׁוּלְדִיג? פַארְוָואס קוּמְט עֶס מִיר? אִיז מִיר נִישְׁט גֶענוּג דִי שְׁרֶעקְלִיכֶע פַּיין אוּן וֵוייטָאג וָואס אִיךְ הָאבּ פוּן דֶעם אַלֵיין אַז אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט חֲתוּנָה גֶעהַאט?
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן סַבְלָנוּת אוּן גֶעדוּלְד, אוּן אוֹיסְוַוארְטְן מִיט רוּאִיגְקֵייט בִּיז אִיךְ וֶועל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל נִישְׁט הָאבְּן קַיין קֻשְׁיוֹת אוֹיף דִיר. הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל גְלֵייבְּן מִיט אַ שְׁטַארְקֶע אֱמוּנָה אַז דוּ טוּסְט אַלֶעס נָאר צוּם גוּטְן, אוּן יֶעדֶע זַאךְ הָאט אַ פּוּנְקְטְלִיכֶער חֶשְׁבּוֹן, אוּן מִיט דֶעם זָאל אִיךְ זִיךְ שְׁטַארְקְן אוּן נִישְׁט זַיין אַזוֹי צוּבְּרָאכְן פוּן מַיינֶע שְׁוֶוערִיקַייטְן.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נָאר דוּ קֶענְסְט מִיר פַארְשְׁטֵיין! נָאר דוּ וֵוייסְט מַיינֶע גֶעפִילְן! וִוי אַזוֹי אִיךְ שְׁפִּיר זִיךְ אַזוֹי פַארְשֶׁעמְט אוּן דֶערְנִידֶערְט פוּן מִיר אַלֵיין! אַז אַלֶע מַיינֶע חֲבֵרִים הָאבְּן שׁוֹין חֲתוּנָה גֶעהַאט אוּן נָאר אִיךְ בִּין גֶעבְּלִיבְּן אַלֵיין! הֶעלְף מִיר אַז דִי בִּזְיוֹנוֹת זָאלְן זַיין פַאר כַּפָּרַת עַווֹנוֹת אַז מִיט דֶעם זָאל אִיךְ אָפְּקוּמֶען אַלֶע מַיינֶע עֲבֵירוֹת, אִיךְ זָאל מֶער נִישְׁט דַארְפְן לַיידְן אַזוֹיפִיל אוּן אִיךְ זָאל שׁוֹין זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן בְּקָרוֹב.
אִיךְ וֵוייס אוּן אִיךְ גְלֵייבּ, הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, אַז דוּ וֶועסְט מִיר זִיכֶער נִישְׁט פַארְלָאזְן. סוֹף כָּל סוֹף וֶועל אִיךְ זוֹכֶה זַיין חֲתוּנָה צוּ הָאבְּן. אוּן דֶערְפַאר בֶּעט אִיךְ דִיר, רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, אַז וֶוען אִיךְ וֶועל שׁוֹין חֲתוּנָה הָאבְּן זָאל אִיךְ זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן אַ גוּטֶע שָׁלוֹם בַּיִת, אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט קְרִיגְן אִינְדֶערְהֵיים, עֶס זָאל שְׁטֶענְדִיג הֶערְשְׁן בַּיי אוּנְז אַהֲבָה וְאַחְוָה וְשָׁלוֹם וְרֵעוּת, מִיר זָאלְן זִיךְ לִיבּ הָאבְּן אוּן הָאבְּן אַ גְלִיקְלִיךְ לֶעבְּן אִינְאֵיינֶעם, אוּן אִיךְ זָאל זִיךְ קֵיינְמָאל נִישְׁט דַארְפְן גֶט'ן חַס וְשָׁלוֹם.
הֶעלְף מִיר אַז אִיךְ זָאל שְׁטֶענְדִיג זַיין אַ וַתְּרָן, אִיךְ זָאל אֵייבִּיג מְוַותֵּר זַיין אוּן נִישְׁט זִיךְ קְרִיגְן נָאר שְׁטֶענְדִיג אַרוֹיסְהֶעלְפְן. מִיר זָאלְן הָאבְּן אַ פְרֵיילִיכֶע הוֹיז, עֶס זָאל זִיךְ שְׁפִּירְן דִי שִׂמְחָה אִין דִי לוּפְט בַּיי אוּנְז אִינְדֶערְהֵיים. אִיךְ זָאל זוֹכֶה זַיין צוּ הָאבְּן גֶעזוּנְטֶע אוּן עֶרְלִיכֶע קִינְדֶער, אִיךְ זָאל זֵיי אוֹיפְצִיעֶן אוֹיפְ'ן עֶרְלִיכְן אִידִישְׁן וֶועג אוּן זֶען אַסַאךְ אִידִישׁ נַחַת פוּן זֵיי. מַיין שְׁטוּבּ זָאל זַיין אָפְן פַאר אַנְדֶערֶע אִידִישֶׁע קִינְדֶער אַרַיינְצוּנֶעמֶען אוֹרְחִים אוּן צוּ טוּן אַסַאךְ צְדָקָה אוּן חֶסֶד.
הֵיילִיגֶער בַּאשֶׁעפֶער, נֶעם אָן מַיין תְּפִלָה, אוּן הֶעלְף מִיר שׁוֹין, אִין זְכוּת פוּן אַלֶע צַדִיקִים וּבִּפְרַט אִין דִי זְכוּת פוּן הֵיילִיגְן רֶבִּי'ן רַבֵּינוּ נַחְמָן בֶּן פֵיגָא זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, אוּן אִין זְכוּת פוּן רַבֵּינוּ אֱלִיעֶזֶר שְׁלֹמֹה בֶּן מְנַחֶם זְאֵב זְכוּתוֹ יָגֵן עָלֵינוּ, וָואס הָאט גֶעמַאכְט דִי תְּפִלָה, אָמֵן כֵּן יְהִי רָצוֹן.
דו קענסט זיך נישט פארשטעלן וואספארא רעש עס ווערט אויבן אין הימל ווען א בחור אדער א מיידל קומען צום אייבערשטן, און זאגן: "באשעפער, איך וויל זיין ערליך, איך וויל נישט זינדיגן, אבער וואס זאל איך טון אז דער יצר הרע ווארפט מיר אראפ נאכאמאל און נאכאמאל אין עבירות וכו'; איך וויל חתונה האבן, אז איך וועל חתונה האבן וועל איך מער נישט טון די עקעלדיגע עבירה", ווען א בחור אדער מיידל זאגן דאס פארן אייבערשטן ווערט אויבן אזא רעש, אלע מקטריגים אנטלויפן, זיי שעמען זיך מיט זייערע קטרוג וואס זיי שטייען א גאנצע טאג און זענען מקטרג אויף בחורים וכו', ווייל דער אמת קומט ארויס, און מען זעט קלאר אז בחורים זענען נישט שולדיג.
איך בעט דיר זייער שטארק, דראפע דיר און דערהאלט זיך; דו זאג ווייטער משניות, און פריי זיך אז דו האסט געפאלגט דעם רבי'ן, און דו ביסט געקומען קיין אומאן אויף ראש השנה, דו האסט זיכער גע'פועל'ט א שידוך, און דער אייבערשטער וועט דיר העלפן אז דו וועסט זוכה זיין בקרוב אויפצושטעלן א בית נאמן בישראל אמן.
א גוט יום טוב.
