בעזהשי"ת
יום ג' פרשת וזאת הברכה-א', ו' תשרי, שנת תשע"ח לפרט קטן
לכבוד דוד נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
איך פריי מיר זייער צו הערן אז דו ביסט זיך מחיה מיט די עצות פונעם הייליגן רבי'ן; דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שמ): "זיי זאלן מיר הערן איין תורה מיט דעם ניגון און מיטן טאנץ, וואלט די גאנצע וועלט אויסגעגאנגען"; ווייל ווער עס הערט דעם רבינ'ס ווערטער, זיינע עצות און התחזקות - ווערט אן ערליכער איד, און הייבט אן בענקען צום אייבערשטן, און אפילו ער פאלט אראפ, שרייט ער צום אייבערשטן פון דארט. מען קען נישט מסביר זיין פאר איינעם וואס האט נאך נישט טועם געווען פון רבינ'ס עצות, וואס דער רבי געבט אונז. די גאנצע לעבן ווערט געטוישט צום גוטן, און מען הייבט אן לעבן מיטן אייבערשטן א גאנצן טאג.
וויסן זאלסטו אז צו זיין אן ערליכער איד, האט נישט צו טון צי מען האט א שיינע קאר און א שיינע דירה, צי נישט; אן ערליכער איד איז איינער וואס גייט דריי מאל א טאג אין שול דאווענען מיט מנין אפילו עס איז אים זייער שווער, ווייל צופרי דארף ער לויפן ברענגען פרנסה, ביינאכט איז ער זייער אויסגעמוטשעט, ווער רעדט נאך אינמיטן טאג ווען ער איז אריין געטון אין פרנסה וכו' - דאך גייט ער אין שול דאווענען די דריי תפילות מיט מסירות נפש. אן ערליכער איד איז איינער וואס רעדט איידל, ער שרייט נישט, ער רעגט זיך נישט אויף ווען עס גייט נישט אזוי ווי ער האט געוואלט וכו', ער רעדט שיין אין שטוב, ער רעדט איידל צו זיין ווייב און קינדער, ער מאכט פרייליך זיין ווייב, ער שטארקט איר און איז איר מחזק - דער איז אן ערליכער איד. אלעס אנדערש איז נארישקייטן, יא שיינע קאר, נישט שיינע קאר, יא שיינע הויז נישט שיינע הויז, דאס געבט גארנישט צו צו ווערן אן ערליכער איד אדער נישט ווערן. א שיינע קאר און א שיינע הויז איז נישט קיין מותרות, מותרות איז טייטש ווען מען לעבט אן דעם אייבערשטן, דעמאלט איז אלעס איבעריג. ווען א מענטש ווייסט אז אלעס וואס ער האט קומט פונעם אייבערשטן, ער דאנקט און לויבט דעם אייבערשטן אויף יעדע זאך, און אויף וואס ער האט, דעמאלט איז עס נישט קיין מותרות.
ווען א מענטש נעמט אריין דעם אייבערשטן אין זיין לעבן, ער ברענגט אריין דעם אלופו של עולם ביי זיך אין שטוב, ווערט "גאט" – דער אייבערשטער געפונט זיך אין זיין שטוב, אבער אויב ער נעמט ארויס דעם אייבערשטן, ער נעמט ארויס דעם 'א' דעם אלופו של עולם בלייבט איבער 'גט', און עס ווערט א גט רחמנא לצלן, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (סוטה יז.): "אִישׁ וְאִשָּׁה שֶׁזָּכוּ - שְׁכִינָה שְׁרוּיָה בֵּינֵיהֶן, לֹא זָכוּ - אֵשׁ אוֹכְלָתָן"; א מאן און ווייב וואס זענען זוכה, זיי לעבן מיטן אייבערשטן, האבן זיי א גוטע לעבן, אבער אויב חס ושלום זיי נעמען ארויס דעם אייבערשטן פון זייער לעבן, מען נעמט ארויס דעם יו"ד פון איש און די ה"א פון אשה, בלייבט איבער אש מיט אש (עיין ברש"י שם) און זיי ווערן פארברענט.
אזוי איז מיט יעדע זאך וואס א מענטש האט. ווען א מענטש עסט, אויב מאכט ער א ברכה, ער דאנקט דעם אייבערשטן, דעמאלט מעג ער הנאה האבן פון דעם. פארקערט, דער אייבערשטער האט באשאפן אלע גוטע עסן נאר אז מענטשן זאל הנאה האבן פון דעם און אים דאנקען, אזוי ווי עס שטייט (דברים ח, י): "וְאָכַלְתָּ וְשָׂבָעְתָּ וּבֵרַכְתָּ אֶת ה' אֱלֹהֶיך, עַל הָאָרֶץ הַטֹּבָה אֲשֶׁר נָתַן לָך". אזוי אויך זעען מיר אין גמרא, חכמינו זכרונם לברכה פרעגן א קשיא (ברכות לה.): איינמאל שטייט (תהלים כד, א): "לַה' הָאָרֶץ וּמְלוֹאָהּ", די וועלט באלאנגט פארן אייבערשטן, און ביי א צווייטע פלאץ שטייט (תהלים קטו, טז): "וְהָאָרֶץ נָתַן לִבְנֵי אָדָם", אז דער אייבערשטער האט געגעבן די ערד פאר די מענטשן? ענטפערן חכמינו זכרונם לברכה: "כָּאן קוֹדֶם בְּרָכָה, כָּאן לְאַחַר הַבְּרָכָה", ווען א מענטש מאכט א ברכה דעמאלט ווערט עס דעם מענטש'נס זאך, ער מעג דאס עסן און הנאה האבן פון דעם, אבער אויב ער מאכט נישט קיין ברכה, דעמאלט איז ער א גנב.
דאס וואס דו פרעגסט מיר וואס טוט זיך מיט "קַדֵּשׁ עַצְמְ בַּמֻּתָּר לָ"; דער הייליגער ישמח משה זכותו יגן עלינו זאגט (פרשת קדושים): "קַדֵּשׁ עַצְמְ בַּמֻּתָּר לָך" מִתְקַיֵּם עַל פִּי שְׁנֵי דְּרָכִים; אוֹ שֶׁמְמָאֵס בְּמוֹתָרוֹת, וְלִפְעָמִים בְּהֵפֶך - כַּמְּבֹאָר בְּשֻׁלְחָן עָרוּ שֶׁמַשְׂבִּיעַ עַצְמוֹ מִן הַהֶתֵּר כְּדֵי שֶׁא יָבֹא לִידֵי אִיסוּר, וְהַכֹּל לְפִי מַּה שֶׁהוּא אָדָם בְּאוֹתָהּ שָׁעָה, וּבִלְבַד שֶׁיִּהְיֶה כַּוָּנָתוֹ לַשָּׁמַיִם, וְהַיְינוּ גַם כֵּן קַדֵּשׁ עַצְמְך בַּמֻּתָּר לָך, שֶׁעַל יְדֵי הַמֻּתָּר הוּא מְקַדֵּשׁ עַל עַצְמוֹ שֶׁא יָבֹא לִידֵי אִיסוּר, וְגַם אִם עָשָׂה לְכַוָּנָה זוּ, הֱוֵי עֲבוֹדָה לַשֵּׁם בָּרוּך הוּא וּבָרוּך שְׁמוֹ, וּמְקַדֵּשׁ עַצְמוֹ, וְהָבֵן, עַיֵין שָׁם, מען קען עס מקיים זיין אויף צוויי וועגן, אדער אז מען איז ממאס אין אלע איבעריגע זאכן וכו', אדער פארקערט, מען טוט אלעס וואס מען מעג טון - בהיתר, אזוי וועט מען נישט צו קומען צו קיין עבירות; זעט מען פון דעם אז עס איז דא א וועג מקיים זיין קדש עצמך במותר לך אז מען זאל טון אלעס וואס מען מעג טון בהיתר, כדי מען זאל נישט צו קומען צו טון עבירות.
אנשטאט צו שטיין און ארבעטן אויף אוועקרייסן פון זיך אלע תענוגים וכו', דארף מען שטיין און זוכן 'וואס נאך קען איך טון צו ווערן נענטער צום אייבערשטן'. עס שטייט אין פסוק (תהלים לד, טו): "סוּר מֵרָע וַעֲשֵׂה טוֹב", עס איז דא צוויי דרכים ווי אזוי צו לערנען פשט אין דעם פסוק, איין וועג איז דער דרך המוסר - מען זאל קודם ארבעטן אפ צו טון פון זיך דעם שלעכטס, און נאכדעם זאל מען עוסק זיין אין עשה טוב. נאכדעם איז דא די וועג פונעם בעל שם טוב הקדוש זכותו יגן עלינו און זיינע תלמידים - מען זאל קודם עוסק זיין אין עשה טוב, און דורך דעם וועט פון זיך אליינס ווערן סור מרע, זיי לערנען פשט אינעם פסוק אזוי: סור מרע - ווילסט ארויסגיין פון דיין שלעכטס, ווי אזוי? דורך ועשה טוב, ווייל אז מען צינדט אן א ליכט אין א טינקעלע שטוב ווערט ליכטיג, און די טינקלקייט גייט פון זיך אליין אוועק, אזוי אויך ווען א מענטש טוט א מצוה ווערט ליכטיג אין אלע וועלטן, און מיט די צייט וועט ער שוין אפלאזן זיינע שלעכטע מעשים.
עס איז באקאנט די מעשה וואס איז געווען ביים רבי'ן (חיי מוהר"ן, סימן תמז) אז א איד איז געקומען צום רבי'ן און זייער געוויינט אז ער ליגט אין א טיפע בלאטע, ער זינדיגט נעבעך און טוט זייער גראבע עבירות, ער וויל דער רבי זאל אים העלפן ארויס קריכן פון זיין בלאטע. האט אים דער רבי געזאגט: "דו טו גוטס, און די שלעכטס וועט פון זיך אליינס אוועק פאלן"; דאס איז די וועג פון הייליגן רבי'ן, מען זאל עוסק זיין אין תורה תפילה וועט די שלעכטס אליינס אוועק פאלן. דער יצר הרע האט זייער מורא פון לימוד התורה ווייל ווען מען לערנט תורה ווערט ער אויס, בפרט ווען מען לערענט א דף גמרא ווערט ער אינגאנצען פארברענט, דערפאר וועט ער אלעס לאזן טון אבי מען זאל נישט לערנען א דף גמרא יעדן טאג.
דערפאר, אז דו בעטסט מיר איך זאל דיר שרייבן איבער דעם נושא, זאלסטו געדענקען אז דער עיקר איז מען זאל זען אריין צו כאפן יעדן טאג אביסל תורה תפילה, ווייל נאר דאס בלייבט פונעם מענטש. דער רבי שרייבט פאר זיין איידעם: "בַּקָּשָׁתִי מֵאֲהוּבִי חֲתָנִי, שֶׁתִּלְמוֹד בְּכָל יוֹם שִׁיעוּר גְמָרָא וּפוֹסֵק, שֶׁא תַּעֲשֶׂה חַס וְשָׁלוֹם מִטָּפֵל עִיקָר, רַק אֶת הָאֱלֹקִים יְרֵא וְכוּ', כִּי זֶה כָּל הָאָדָם", מיין ליבער איידעם, איך בעט דיר זייער, זאלסט לערנען יעדן טאג גמרא און שלחן ערוך, זאלסט חס ושלום נישט מאכן פון טפל אן עיקר און פון עיקר א טפל; זעט מען וואס דער רבי האט געוואלט, און וואס עס איז געווען ביים רבי'ן אן עיקר - נאר תורה ותפילה ויראת שמים.
זייער אסאך בחורים און אינגעלייט מיינען אז צו זיין אן ערליכער איד דארף מען זיין א בטלן, וואוינען אין אן אלטן הויז, מיט א שמאטע קאר, מיט צעריסענע בגדים וכו' וכו', און דאס מאכט אז זיי זאלן אפלאזן זייער רצון צו וועלן זיין נאנט צום אייבערשטן. זייער אסאך מענטשן זענען זיך טועה אין דעם, זיי מיינען אז א ל"ו צדיק גייט מיט צעריסענע בגדים און שמוציג אנגעטון. עס איז נישט אזוי, א צדיק איז איינער וואס טראכט פונעם אייבערשטן א גאנצן טאג, ער לעבט מיט אמונה, ער גייט ארום פרייליך.
ר' נחמן טולטשינער זכרונו לברכה פלעגט זאגן: "די וועלט מיינט אז צו זיין א צדיק דארף מען האבן עשרה קבין מרה שחורה, און צו זיין פון די ל"ו צדיקים דארף מען זיין א וואסער טרעגער, עס איז נישט אזוי - פלעגט ער אויס פירן - מען קען זיין א פרייליכער אידל און זיין א גרויסער צדיק, און מען קען זיין א בעל הבית און א גרויסער עשיר אזוי ווי ר' אברהם בערניו (דעם רבינ'ס אייניקל) און זיין פון די ל"ו צדיקים".
דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן קטז): "יֵשׁ טוֹעִים סוֹבְרִים, שֶׁצְּרִיכִין לְהַכִּיר אֶת הַצַּדִּיק אוֹ שְׁאָר דָּבָר שֶׁבִּקְדֻשָּׁה לְהַכִּירוֹ בְּפָנָיו בְּצַלְמוֹ וּדְמוּתוֹ, שֶׁיִּהְיֶה מְשֻׁנָּה בִּדְמוּתוֹ וּבִתְנוּעוֹתָיו דַּיְקָא, וּבֶאֱמֶת לֹא כֵן הוּא. כִּי הַצַּדִּיק הוּא בִּדְמוּת וְצֶלֶם כְּכָל הָאֲנָשִׁים וְאֵין בּוֹ שׁוּם שִׁנּוּי, וְאַף־עַל־פִּי־כֵן הוּא עִנְיָן אַחֵר לְגַמְרֵי" עיין שם; מענטשן זענען זיך טועה און זיי מיינען אז מען דארף דערקענען א צדיק פון אינדרויסן - פון זיין אנטון, פון זיין פנים וכו', אבער עס איז נישט אזוי - זאגט דער רבי, דער צדיק זעט אויס פון אינדרויסן פונקט ווי א צווייטער, נאר דער חילוק איז, אז זיין פנימיות איז גאר אן אנדערע ענין.
דאס איז א טעות וואס זייער אסאך מענטשן מאכן, מען מיינט אז מען דארף גיין איינגעבויגן ווי אן איינגעבויגענעם לולב צו זיין אן ערליכער איד, און מען דארף גיין מיט געמאסטענע טריט וכו', אבער דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן קצז): "כִּי בְּוַדַּאי אֵין זֶה מַעֲלַת הָעֲנָוָוה לְהַרְאוֹת עַצְמוֹ בִּכְפִיפַת ראשׁ בְּדֶרֶך שְׁטוּת כְּאִלּוּ הוּא עָנָו, כִּי זֶה עֲנָוָוה פְּסוּלָה", עס איז נישט קיין ענוה צו גיין מיט אן איינגעבויגענעם קאפ, מען קען גיין מיט א גראדע אויפגעהויבענע קאפ; און זיין ביי זיך צעבראכן כחרס הנשבר, מען קען זען בילדער פון צדיקים פונעם פריערדיגן דור ווי זיי גייען אנגעטון זייער צאמגענומען וכו'.
דער אייבערשטער זאל דיר העלפן דו זאלסט האבן א שיינעם קאר און א שיינעם הויז, און מיט דעם טון דעם רצון פונעם אייבערשטן; מיט דיין קאר זאלסטו טון חסד, און אין דיין הויז זאלסטו מאכן א מקדש מעט, זאלסטו פרייליך מאכן דיין ווייב און קינדער, זאלסט מחנך זיין דיינע קינדער זיי זאלן ליב האבן דעם אייבערשטן, ליב האבן ערליכע אידן, ליב האבן צו טון מצות.
איך וואלט נאך געדארפט אסאך מער מאריך זיין, אבער איך בין נעכטן צוריק געקומען פון אומאן, און עס ווארט אויף מיר אסאך ארבעט וכו'.
דער אייבערשטער זאל העלפן אז דו זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.
א גמר חתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.
