שאלה אין קורצן ענין
#229 - ווי אזוי קען זיך א מלמד שטארקן אין שמירת הזמנים?
חינוך הילדים, מלמדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר די געוואלדיגע בריוו וואס איך האב באקומען, ווי אזוי מ'שטעלט אוועק א תלמוד תורה, און ווי אזוי מ'דארף מחנך זיין די קינדער.


יעצט וויל איך בעטן חיזוק אויף שמירת הזמנים, איך בין בטבע א פארשלעפטער, אבער דער ראש ישיבה שליט"א דערמאנט כסדר ביי די שיעורים איבער די וויכטיגקייט אז א מלמד זאל זיין צייטליך. יעצט האט מען שוין געעפנט ברוך ה' די חדרים דא אין ארץ ישראל, און איך וויל זיך זייער שטארקן צו זיין צייטליך, איך דארף אבער חיזוק און עצות אויף דעם, ווייל דאס איז קעגן מיין נאטור.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת נשא ב', ט' סיון, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


זיין א מלמד איז פון איין זייט זייער א גרויסע זאך, עס איז פון די חשוב'סטע זאכן אויבן אין הימל, אבער פון די אנדערע זייט איז דאס א גרויסע אחריות; אויב מען טוט נישט די ארבעט אזוי ווי עס דארף צו זיין, מען איז נישט צייטליך, מען קומט שפעט אדער מען גייט ארויס פון כיתה און מען לאזט די קינדער אויף הפקר - איז דאס א גרויסע עבירה, אזוי ווי דער רמב"ם שרייבט (פרק ב' מהלכות תלמוד תורה, הלכה ד): "מְלַמֵּד תִּינוֹקוֹת שֶׁהוּא מַנִּיחַ אֶת הַתִּינוֹקוֹת וְיוֹצֵא", א מלמד פון קינדער וואס גייט ארויס פון כיתה און לאזט איבער די קינדער, "אוֹ שֶׁהוּא עוֹשֶׂה מְלָאכָה אַחֶרֶת עִמָּהֶן", אדער ער טוט מיט די קינדער אנדערע זאכן, "אוֹ שֶׁהוּא מִתְרַשֵׁל בְּתַּלְמוּדָן", אדער ער לערנט נישט מיט זיי – איז ער אינעם כלל פון: "אָרוּר עוֹשֶׂה מְלֶאכֶת ה' רְמִיָּה (ירמיה מח, י)".


א מלמד מוז זיין צייטליך; אז דו קענסט נישט האלטן קיין זמנים זאלסטו זיך אפזאגן פון מלמדות. אזוי ווי דער רבי האט אמאל געפרעגט איינער פון די תלמידים וואס איז געווען א מלמד (שיחות הר"ן, סימן רמ): "וויפיל פארדינסטו א וואך שכר לימוד? צעטייל דיין געלט אויפ'ן טאג און אויפ'ן שעה, וויפיל קומט דיר אויס צו מאכן א מינוט? ממש קליין געלט, קומט אויס אז דו קענסט פארלירן די וועלט און יענע וועלט פאר בלויז אפאר דאללער, ווייל ווען מען גנב'עט געלט פון א צווייטן קען מען דאס באצאלן און יענער קען דאס מוחל זיין, אבער ווען מען איז מבטל תורה פון קינדער קען מען דאס נישט באצאלן און מען קען דאס נישט מוחל זיין".


נישטא קיין חיזוק פאר דעם, די חיזוק איז: "אדער קומסטו צייטליך, און אז דו קענסט נישט זיין צייטליך זאלסטו זיך זוכן א צווייטע פרנסה"; א מלמד דארף וויסן אז זיין פרנסה איז נישט אבי א פרנסה, ער ארבעט פאר'ן אייבערשטן, ער זיצט מיט נשמות פונעם אייבערשטן. דער אייבערשטער כביכול איז אין כיתה און הערט ווי ער לערנט מיט די קינדער, ער ווארט צו זען ווי דער מלמד רעדט צו די קינדער פון אמונה און פון יראת שמים.


מוהרא"ש זכותו יגן עלינו איז געווען יארן א מלמד פאר קינדער, די תלמידים זיינע דערציילן אז ווען זיי האבן געלערנט ביי מוהרא"ש האבן די קינדער געשפירט ווי דער אייבערשטער איז אין כיתה, מען איז געזיצן מיט א שטארקע דרך ארץ, מען האט געשפירט דעם אייבערשטן; מוהרא"ש האט אזוי אריין געברענגט אמונה אין די קינדער, מען האט געלערנט און געדאווענט אויפ'ן קול אזוי ווי ווען א גאסט וואלט ווען אריינגעקומען און מען וויל אים ווייזן ווי שיין מען דאווענט און מען לערנט; מען האט געשפירט ווי דער אייבערשטער איז דא.


א איד דערציילט (עיין ספר פרנסה טובה שיחות והתחזקות, סימן מא) ער האט געדארפט אמאל א טובה פון מוהרא"ש איז ער געגאנגען צו די תלמוד תורה וואו מוהרא"ש איז געווען איינגעשטעלט, ער איז אנגעקומען ווען מוהרא"ש האט געהאלטן אינמיטן פארלערנען חומש פרשת ויצא, מען האט געהאלטן ביי דעם פסוק (בראשית כח, טז): "וַיִּיקַץ יַעֲקֹב מִשְּׁנָתוֹ", איז דער איד געבליבן שטיין אינדרויסן פון כיתה, ער האט אריין געקוקט און זיך צוגעהערט ווי אזוי מוהרא"ש לערנט פאר דעם פסוק פאר די קינדער: "וַיִּיקַץ יַעֲקֹב", יעקב האט זיך אויפגעוועקט, "מִשְּׁנָתוֹ", פון זיין שלאף, "וַיֹּאמֶר", און ער האט געזאגט "אָכֵן", עס איז אמת, "יֵשׁ ה'", דער אייבערשטער איז דא - און מוהרא"ש האט געוויזן מיט די פינגער אויף די כתה - "בַּמָּקוֹם הַזֶּה", אויף דעם ארט, "וְאָנֹכִי", און איך - און מוהרא"ש האט געוויזן אויף זיך - "לֹא יָדָעְתִּי", האב נישט געוואוסט. מוהרא"ש האט דאס איבער גע'חזר'ט עטליכע מאל; דער איד האט דערציילט אז ער האט ממש געשפירט ווי ער געפונט זיך אין 'גן עדן', ער האט געהאט אזא התעוררות פון דעם, ער האט געשפירט ווי דער פסוק מיינט אים אליין, ווי ער וועקט זיך אויף און טראכט צו זיך: 'איך האב נישט געכאפט אז דער אייבערשטער איז דא, נעבן מיר, איך קען דאך רעדן צו אים'; אלע קינדער האבן געשפירט ווי דער אייבערשטער איז דא.


א מלמד דארף אריין לייגן אין די קינדער יראת שמים, זיי פארציילן מעשיות פון צדיקים; ווען קינדער הערן מעשיות פון צדיקים פלאקערט עס אויף זייער הארץ צו וועלן זיין ערליכע אידן, זיי הייבן אן מקנא זיין די צדיקים, אזוי ווי דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן רמח): "דַּע, שֶׁסִּפּוּרֵי מַעֲשִׂיּוֹת מִצַּדִּיקִים, הוּא דָּבָר גָּדוֹל מְאֹד", זאלסט וויסן – זאגט דער רבי – אז דערציילן מעשיות פון צדיקים איז זייער א גרויסע זאך, "כִּי עַל יְדֵי סִפּוּרִים מִצַּדִּיקִים נִתְעוֹרֵר וְנִתְלַהֵב הַלֵּב בְּהִתְעוֹרְרוּת גָּדוֹל לְהַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ, בְּחֵשֶׁק נִמְרָץ מְאֹד". ווייל ווען מען הערט א מעשה פון א צדיק ווערט מען אויפגעפלאמט און מען באקומט א מורא'דיגע חשק צו ווערן אן ערליכער איד; דורכדעם וואס מען זעט ווי דער צדיק האט זוכה געווען און ער איז בייגעשטאנען אלע זיינע נסיונות וויל מען אויך ווערן א צדיק, בפרט קינדער ווען זיי הערן מעשיות פון צדיקים ווערן זיי זייער נתעורר דורך דעם.


עס איז באוואוסט דער סיפור אז דער הייליגער צאנזער רב זכותו יגן עלינו האט אמאל געפרעגט דעם מלמד פון זיינע קינדער צי ער לערנט מוסר מיט זיי, האט דער מלמד אים געזאגט: "יא"; האט ער אים געפרעגט: "וואס פאר א מוסר ספרים לערנסטו מיט זיי?" זאגט ער: "חובות הלבבות", האט אים דער הייליגער צאנזער רב געזאגט: "נישט דאס מיין איך מוסר, איך פרעג צי דו לערנסט 'מוסר', צי דו פארציילסט זיי מעשיות פון הייליגן רבי ר' אלימלך פון ליזענסק זכותו יגן עלינו און זיין ברודער דער הייליגער רבי ר' זושא זי"ע"; ווייל מעשיות פון צדיקים דאס פייערט אויף דאס הארץ צו וועלן זיין אן ערליכער איד.


אז דו וועסט האלטן די זמנים, דו וועסט זיין צייטליך און בשעת דו ביסט מיט די קינדער וועסטו אויסנוצן די צייט אריין צו לייגן אין זיי נאך תורה און נאך יראת שמים - וועסטו זוכה זיין צו גרויסע זכותים, אזוי ווי עס שטייט: "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד (דניאל יב, ג)", וואס חכמינו זכרונם לברכה זאגן אויף דעם (בבא בתרא ח:): "אֵלּוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת", די וואס לערנען תורה מיט אידישע קינדער זענען צוגעגליכן צו די שטערנס וואס באלייכטן און באשיינען די וועלט; אזוי ווי מען קען נישט ציילן די שטערנס פון די וועלט אזוי קען מען נישט ציילן וויפיל זכותים דער וואס לערנט תורה מיט תלמידים קויפט זיך איין.

#228 - דארף מען רעדן שיין און זיך באדאנקען פאר די קינדער?
שלום בית, חינוך הילדים, עצתו אמונה, בריוו, ברית

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך וויל זיך זייער באדאנקען אויף די בריוו וואס דער ראש ישיבה שליט"א שרייבט יעדע וואך, איך און מיין ווייב און קינדער ליינען יעדע וואך דעם קונטרס "עצתו אמונה", מיר זענען זיך מחי' דערמיט, און מיר פרובירן צו לעבן אויף דעם וועג, הלואי זאל דער ראש ישיבה שליט"א שרייבן מער בריוו.


איך האב א שטיקל ויכוח מיט מיין ווייב איבער ווען מ'בעט עפעס פון א קינד אויב מ'זאל זאגן "ביטע" און "יישר כח". איך האלט אז ווען עלטערן בעטן עפעס פון א קינד דארף מען נישט בעטן מיט "ביטע" און מ'דארף זיך נישט באדאנקען, אבער מיין ווייב האלט אז יא, וויל איך וויסן וואס דער ריכטיגער וועג איז.


אויך האב איך געוואלט וואונטשן א מזל טוב צום געבורט פון אייער אייניקל, דער אייבערשטער זאל אייך געבן פיל אידיש נחת פון אלע קינדער און אייניקלעך געזונטערהייט. איך האב געזען אויף די בילדער פונעם ברית אז איר זענט געווען "קוואטער", האב איך געוואלט פרעגן אויב ס'איז דא א ספעציעלער ענין צו זיין קוואטער, און וואס איז דער ענין דערפון.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת נשא א' - ערב יום טוב שבועות, ה' סיון, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך צו הערן אז דו האסט חיזוק פון די בריוו; דו און דיין משפחה זענען זיך מחי' מיט די בריוו. וויסן זאלסטו אז דאס וואס שטייט אין די בריוו איז נישט מיינס, אלעס איז גענומען פונעם הייליגן ספר "אשר בנחל" וואס מוהרא"ש האט געשריבן מיט מסירות נפש זיין גאנץ לעבן. גלייב מיר, איך וויל אויך שרייבן מער, איך קום פשוט נישט אן צו שרייבן און ענטפערן אויף אלע בריוו וואס ווארטן אויף אן ענטפער.


בנוגע צי מען דארף רעדן שיין צו קינדער וכו'; איך בעט דיר זייער, קריג זיך נישט אין שטוב מיט דיין ווייב, בפרט ווען זי איז גערעכט מיט'ן רעדן שיין צו די קינדער. מען דארף רעדן שיין צו יעדן איינעם און זיך שטענדיג באדאנקען און זיכער צו די קינדער, ווייל ווי אזוי מען רעדט צו די קינדער אזוי וועלן זיי רעדן צו אנדערע. קינדער מאכן נאך זייערע עלטערן; אז מען רעדט צו זיי שיין און מען באדאנקט זיך פאר זיי, וועלן זיי אויך רעדן שיין צו אנדערע און זיך באדאנקען. אזוי ווי די הייליגע חכמים זאגן (סוכה נו:): "שׁוּתָא דִּינוּקָא בְּשׁוּקָא - אוֹ דַּאֲבוּהָ אוֹ דְּאִימֵיהּ", וואס א קינד רעדט, איז עס אדער פון די טאטע אדער פון די מאמע; חינוך הייבט זיך אן ביי זיך אליין, ווי אזוי דער מענטש פירט זיך - וועלן זיינע קינדער אים נאכמאכן. נאך זאגן חז"ל (מדרש תנחומא, וישלח, ז) אויפ'ן פסוק (בראשית לד, א): "וַתֵּצֵא דִינָה בַּת לֵאָה", דינה איז ארויס פון שטוב זיך דרייען אין די גוי'שע גאסן, פארוואס רופט מען איר 'בַּת לֵאָה' - די טאכטער פון לאה, פארוואס נישט די טאכטער פון יעקב? נאר וויבאלד זי איז געגאנגען אין די וועג פון איר מאמע, זי האט געזען איר מאמע ארויסגיין אין גאס איז זי אויך ארויס אין גאס, פון דעם זעט מען וואס מענטשן זאגן: "כְּאִמָּה – בִּתָּהּ", אזוי ווי די מאמע פירט זיך אזוי פירן זיך די קינדער.


קריג זיך נישט מיט דיין ווייב, מאך נישט קיין ויכוחים. מוהרא"ש פלעגט אונז זייער אסאך זאגן: "מיט א פרוי גייט מען נישט אין ויכוחים"; בפרט אין דיין פאל איז זי דאך גערעכט, אודאי דארף מען זיך באדאנקען און שיין רעדן צו זיי.


בנוגע קוואטער וכו'; עס זענען דא וואס זאגן אז דאס איז א לשון פון קטורת (אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן [כריתות ו:] דער לשון פון קטורת איז דָבָר שֶׁ'קוֹטֵר' וְעוֹלֶה), היות א ברית איז אזוי ווי מקטיר זיין קטורת, פון דעם איז דער ווארט קוואטער. עס איז דא וואס זאגן אז קוואט-טער איז א לשון פון כבוד – טיר, אז דער כיבוד איז ביים טיר ווען מען ברענגט אריין דעם קינד. עס זענען פארהאן אסאך סגולות אין דעם, עס זענען דא וואס זאגן אז עס איז מסוגל פאר קינדער, עס זענען דא וואס זאגן אז עס איז מסוגל פאר עשירות.


א פרייליכן יום טוב.

#227 - ווי אזוי קען איך שלום מאכן מיט מיין ברודער?
שלום בית, חינוך הילדים, מחלוקת, משפחה

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א אינגערמאן וואס איז זיך מחיה מיט די שיעורי חיזוק, און אויך מיט די שיעורים אויף ש"ס, א גרויסן יישר כח.


איך וויל פרעגן אן עצה אויף א זאך וואס שטערט זייער שטארק מיין לעבן. איך האב אן עלטערער ברודער וואס איך בין אמאל געווען זייער גוט מיט אים, מיר האבן אסאך פארברענגט אינאיינעם, למעשה א שטיק צייט צוריק האבן מיר געהאט א סכסוך וועגן געלט זאכן, או דאן האבן מיר זיך צעטיילט, ס'איז געווארן א מחלוקת צווישן אונז, וואס די גאנצע משפחה האט מיטגעהאלטן.


יעצט איז שוין די סיבות בכלל נישט שייך, אבער די שנאה איז געבליבן. כמעט וואס מ'רעדט נישט איינער מיט'ן צווייטן, און ווען יא איז עס זייער קאלט. איך האב פרובירט אפאר מאל צוריקצודרייען אבער ער לאזט זיך נישט, ער טרעפט אלץ א וועג וויאזוי מיך אויפצורעגן אז ס'נעמט נישט קיין עק, איך שפיר איך האלט עס נישט אויס. וויאזוי קען איך מיך איבערבעטן מיט אים?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת במדבר, כ"ז אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מאך זיך נישט צוטון דערפון; ווילאנג דו פון דיין זייט קריגסט זיך נישט און דו האסט אים נישט פיינט דארף דיר עס נישט אנגיין.


בוי אויף דיין משפחה און זיי נישט פארנומען מיט אנדערע; זע אז עס זאל נישט זיין צווישן דיר און דיין ווייב קיין פיינטשאפט, דו מיט דיין ווייב לעבט בשלום און אז דיינע ברידער ווילן רעדן מיט דיר איז גוט און אז זיי ווילן נישט רעדן מיט דיר איז נאך בעסער, עס זיך נישט אויף פון דעם.


טראכט פון תכלית; ווי לאנג איז מען בכלל דא אויף די וועלט? עס גייט אריבער אפאר יאר און מיר וועלן אלע דארפן צוריק גיין צום אייבערשטן, עס בלייבט נישט איבער נאר דאס ביסל וואס מען לערנט און דאווענט, עס בלייבט איבער דורות וואס מען איז זוכה איבערצולאזן.


אנשטאט רעדן מיט דיינע ברידער רעד מיט דיינע קינדער; דערצייל זיי שיינע מעשיות, מעשיות פון צדיקים, מעשיות פון תפילה. אנשטאט רעדן מיט מענטשן רעד צום אייבערשטן; בעט אים ער זאל רחמנות האבן אויף דיר, אז דו זאלסט זוכה זיין צו תשובה טון און אלעס פאררעכטן.

#226 - זאל איך צוריק גיין וואוינען קיין ארץ ישראל?
חינוך הילדים, שלום, פרנסה, דירה

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר אלע חיזוק אין אמונה, התבודדות, דרך הלימוד, און נאך, דאס האט מיר ממש געגעבן א נייעם לעבן.


איך קום פון א קליינע קהלה אין אייראפע, און איך האב חתונה געהאט קיין ארץ ישראל פאר 13 יאר צוריק. פאר די ערשטע 7 יאר האבן מיר געוואוינט אין ארץ ישראל, איך האב אבער זיך געקענט צוגעוואוינען צו די ארטיגע לעבן, איך קום פון א רואיגע שטילע פלאץ, און דארט איז מיר געווען זייער אנגעצויגן, אויך האב איך זיך נישט מסדר געווען מיט א געהעריגע שול און רב, מיין ווייב האט דארט אביסל געארבעט אבער מיר האבן זיך זייער געמוטשעט מיט פרנסה, און דערפאר האב איך אלץ געוואלט צוריק גיין קיין אייראפע.


למעשה זענען מיר טאקע צוריק געקומען קיין אייראפע צו מיין היימשטאט, און מיר וואוינען שוין דא די לעצטע 6 יאר, איך האב געעפנט א ביזנעס, מיר האבן ב"ה ליכטיגע קינדערלעך, און ס'איז געווען זייער גוט ביז יעצט.


מיין ווייב האט זיך אבער נישט געקענט צוגעוואוינען צו די היזיגע לעבן, און זי וויל זייער שטארק צוריקגיין קיין ארץ ישראל. בפרט לעצטנס ווען מיין פרנסה האט אנגעהויבן הינקען, די ביזנעס גייט נישט אזוי גוט אין די לעצטע חדשים, ביז יעצט ווען דעם חודש האב איך שוין נישט געהאט קיין געלט צו צאלן מיין דירה און שכר לימוד.


מיין ווייב זאגט אז דאס איז א סימן פון הימל אז ס'איז צייט צוריק צו גיין קיין ארץ ישראל, מיין יונגסטע קינד ווערט שוין 4 יאר און זי זאגט אז דארט וועט זי שוין קענען אנהויבן געהעריג ארבעטן, און אפשר וועל איך קענען פון דארט ווייטער פירן די היזיגע ביזנעס, כאטש וואס ס'איז נישט אזוי גרינג. אויך זאגט זי אז דארט איז דאס לעבן ביליגער, מיר האבן דארט אן אייגענע דירה און מיר דארפן נישט צאלן קיין דירה געלט, און שכר לימוד איז אויך ביליגער דארט.


איך האב אבער זייער ליב דא צו זיין, איך מיין אויך אז די חינוך פאר די קינדער איז דא בעסער, און איך ווייס באמת נישט וואס צו טון, וואס ס'וועט זיין בעסער פאר אונז. איך האב געמאכט אסאך התבודדות אויף דעם, איך האב געבעטן דעם אייבערשטן איך זאל וויסן וואס צו טון, און ס'איז מיר אויסגעקומען אז איך זאל שרייבן דעם בריוו פאר'ן ראש ישיבה שליט"א, און וואס דער ראש ישיבה וועט זאגן וועל איך טון.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת במדבר, כ"ה אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אז דיין ווייב וויל שטארק צוריק גיין קיין ארץ ישראל און זי איז גרייט דיר צו העלפן וכו' דארפט איר זארגן פאר א גוטע מוסד, אן ערליכע מוסד, א פלאץ פאר אייערע קינדער זיי זאלן קענען אויסוואקסן געזונט און ערליך, און אויב אייערע קינדער ווערן אנגענומען אין אן ערליכע מוסד זאלט איר צוריק גיין קיין ארץ ישראל און איר וועט האבן גרויס הצלחה.


בנוגע פרנסה וכו'; וויסן זאלסטו, אז ווען מען איז מסופק וואו מען זאל וואוינען וכו' איז פרנסה נישט די זאך אויף וואס מען דארף קוקן, דער עיקר וואס א איד דארפט קוקן איז אויף איין זאך: "אויף די חינוך הבנים והבנות"; ווען מען זוכט א פלאץ וואו צו וואוינען איז חינוך הבנים והבנות די וויכטיגסטע זאך; פרנסה געבט דער אייבערשטער וואו אימער מען וואוינט און וואו אימער מען געפונט זיך, עס איז נאריש צו טראכטן אז דעם אייבערשטנס האנט וואס געבט פרנסה קומט אן נאר קיין אייראפע; עס איז דא גענוג און נאך פרנסה אין ארץ ישראל און עס זענען דא גענוג מענטשן וואס מוטשען זיך אויף פרנסה אין אייראפע, דער אייבערשטער שפייזט יעדן איינעם, ער געבט פרנסה פאר יעדן איינעם; א איד דארף קוקן אויף זיינע קינדער, די קינדער זאלן האבן א פלאץ וואו זיי וועלן אויפוואקסן ערליכע אידן.


דעריבער זאלט איר זיך נאכפרעגן אויף א גוטע מוסד, אן ערליכע מוסד, און אז זיי נעמען אריין אייערע קינדער איז גוט פאר ענק צוריק צו גיין קיין ארץ ישראל, בפרט אז איר האט דאך א דירה דארט. און אז דיין ווייב וועט זיין פרייליך פון דעם, זי וועט הנאה האבן צו זיין אין ארץ ישראל וועסטו מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.

#225 - פארוואס רעדט איר קעגן די ערליכע בתי חינוך?
אידיש געלט, שמחות, חינוך הילדים, סקול, חברים, לערערין

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


עס איז שוין פילע יארן וואס איך פיר א בית חינוך לבנות וואס פירט זיך ברוך ה' על דרך ישראל סבא, פון וואו עס זענען שוין ארויסגעגאנגען טויזענטער ערליכע אידישע מאמעס, וואס האבן ווייטער איבערגעגעבן פאר זייערע דורות די חינוך וואס זיי האבן באקומען אין אונזער שולע.


איך האב אסאך געהערט פון אייך, עס איז מיר אבער קיינמאל נישט אויסגעקומען צו הערן אייערע שעורים. פאריגע וואך האט מיר איינער געגעבן צו הערן א שטיקל פון א שיעור ווי איר האקט זייער קעגן די חינוך וואס מען געבט פאר די מיידלעך, איר זאגט אז די מיידלעך ווילן נישט יעצט חתונה האבן אין די קאראנע צייטן ווייל מ'קען נישט מאכן קיין געהעריגע טייערע שמחות, און איר זאגט אז דאס איז א רעזולטאט פון די שלעכטע חינוך וואס מ'געבט זיי אין די בתי חינוך.


עס איז מיר געווען זייער א שטארקע איבעראשונג צו הערן ווי איר רעדט קעגן בתי חינוך וואס מען האט אויפגעשטעלט און עס פירט זיך בדרך ישראל סבא, מען לערנט מיידלעך צו גיין בצניעות, מען לערנט מיידלעך זיי זאלן אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות, ווי אזוי קען מען זאגן דערויף אז דאס איז נישט א גוטע חינוך?


איך וואלט אייך נישט געשריבן, היות יעדער האט זיך זיין וועג ווי אזוי ער פירט זיך, און בדרך כלל מישט מען זיך נישט אינעם צווייטנ'ס דרך, אבער היות איך ווייס אז עס זענען פארהאן תלמידות און לערערינס ביי אונזער מוסד וואס הערן אויס אייערע שיעורים און דאס קען מאכן אז עס זאל האבן א שלעכטע ווירקונג אויף די וועג ווי אזוי זיי קוקן אן די מוסדות החינוך וואס מען ערציעט זיי, דערפאר וויל איך דאס פארשטיין.


יישר כח, א מנהל פון א בית חינוך לבנות

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת במדבר, כ"ד אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


יעצט אין די צייט וואס די רעגירונג לאזט נישט מאכן קיין גרויסע חתונות ווייל מען טאר זיך נישט צוזאמקומען אסאך מענטשן אין איין פלאץ, שטעלט זיך אויס אז די אלע וואס מאכן חתונה אין די יעצטיגע טעג קענען דאס נישט מאכן אין גרויסע זאלן, נאר זיי דארפן דאס מאכן אויף א באשיידענעם וועג, אזוי ווי מען האט חתונה געהאט במשך אלע דורות.


דאס האט געברענגט א גרויסע פראבלעם ביי זייער אסאך משפחות, אז די מיידלעך זאגן אז זיי ווילן נישט א כלה ווערן, זיי זענען נישט מוותר אויף די גרויסע לחיים, אויף די רייכע תנאים און פארשטייט זיך אויף די חתונה נאכט, די שבע ברכות און אזוי ווייטער. נאך א פראבלעם איז דא מיט די וואס זענען שוין כלות און זיי האבן געהאט פלענער פאר שיינע גרויסע רייכע חתונות אז זיי זיצן יעצט און וויינען אז זיי ווילן נישט גיין צו די חתונה, זיי זענען נישט מוותר אויף די גרויסע שיינע רייכע חתונה, זיי ווילן דאס ענדערש אפשטופן, אבי די חתונה זאל זיין אין א זאל מיט אלע צוגעהערן.


יעצט ווערט נתגלה פאר אלעמען ווי ליידיג און לער מיידלעך וואקסן אויף דורכאויס זייערע יארן אין סקול, יעצט ווערט אנטפלעקט אז זיי וואקסן אויף נישט האבנדיג קיין אנונג וואס דאס לעבן איז; אז מיידלעך זאגן אז זיי ווילן נישט חתונה האבן, ווייזט דאס אז זיי ווייסן נישט וואס דאס לעבן איז, ווייל די גאנצע פרייליכקייט פון חתונה האבן איז נישט די חתונה אליינס, נאר די חבר'טעס, די זאל, די מוזיק, די בלומען און די טייערע כלה קלייד וכו' וכו', דאס איז נישט א חינוך פון דרך ישראל סבא, דאס איז נישט קיין חינוך פון אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות.


ווען עס וואלט געווען וואר וואס דו שרייבסט, אז די מיידלעך באקומען א חינוך פון דרך ישראל סבא וואלטן די מיידלעך געזאגט פאר די עלטערן: מיר ווילן גארנישט, מיר דארפן גארנישט, מיר ווילן נאר טון וואס דער אייבערשטער הייסט, נישט שטיין און אויסגעבן טויזנטער דאללער פאר נארישע כבוד; מענטשן ווערן קראנק פון חתונה מאכן די קינדער, פאר נישטיגע פאר שעה שווענדט מען אוועק צענדליגער טויזנטער דאללער, פאר נישטיגע פאר שעה ווערט מען א בעל חוב; פון ווען מען מאכט דעם שידוך ביז'ן לחיים, תנאים - איז מען שוין א בעל חוב פון צען טויזנט דאללער אויב נישט מער, יעדן טאג וואס מען האט א חתן כלה אין שטוב קאסט עס אפ פאר'ן מענטש טויזנטער דאללער; פארוועם? פארוואס? פאר די מיידל וואס ווייסט נישט וואס לעבן איז? די מיידלעך וואלטן ווען געדארפט באקומען א חינוך פון דרך ישראל סבא, מען וואלט זיי געדארפט לערנען זיי זאלן אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות; מען זאל חוזק מאכן פון גיין אנגעטון טייער, די מיידלעך זאלן זיך שעמען צו קויפן א כלה קלייד פון טויזנטער דאללער פאר די פאר שעה פון די חתונה; מען וואלט געדארפט אריין לייגן אין זיי א חוזק, אפשפעטן פון לעבן פאר א צווייטן. דאס איז דרך ישראל סבא, דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות.


וואס טראכסטו, ווער איז שולדיג אין די טייערע שמחות? ווער איז שולדיג אז עלטערן ווערן צובלוטיגט ווען עס קומט צו מאכן שמחות? אנשטאט זיך פרייען בשעת א שמחה, אנשטאט הנאה צו האבן יעדע רגע פון די שמחה דארף מען זוכן וואו און פון וועם צו בארגן געלט, מען ווערט אלט און שוואך ביז עס טרעט צו צום געזונט; ווער איז שולדיג אין דעם? נאר די סקול'ס! מען לערנט נישט מיט די מיידלעך וואס דאס לעבן איז, מען לערנט מיט זיי טיפע לימודים וואס זיי דארפן בכלל נישט וויסן און נישט קענען, מען מאכט זיי משוגע מיט זאכן וואס וועט זיי גארנישט העלפן אין לעבן; דאס איז א חינוך וואס דו רופסט דרך ישראל סבא? דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות?


איך פרעג דיר, ווער איז שולדיג אז אינגעלייט קענען נישט לעבן? טייערע כולל אינגעלייט תלמידי חכמים, זיי ווילן לערנען נאך די חתונה, זיי ווילן לעבן א פשוט'ע לעבן - ווערן בעלי חובות ווען די ווייבער קויפן טייערע קליידער פאר זיך און פאר די קינדער, אלץ פאר יענעם, אלץ פאר די חבר'טעס פון סקול; דאס איז דרך ישראל סבא? דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות?


טייערע אינגעלייט וואס ארבעטן ביטער שווער צו קענען ברענגען פרנסה ווערן פארקלעמט, זיי פאלן אריין אין גרויסע חובות ווען זייערע ווייבער האלטן אין איין קויפן טייערע חפצים, טייערע קינדער וועגעלעך (קערידזש) וכדומה. דאס גאנצע לעבן איז פאר חבר'טעס; ווער איז שולדיג אין דעם אויב נישט די חינוך? וואס באקומט א מיידל אלע אירע יארן אין סקול? וואס נעמט זי מיט אויף נאך איר חתונה פון אלע יארן סקול? דאס איז א חינוך וואס דו רופסט דרך ישראל סבא? דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות?


אז מען רעדט שוין פון סקול'ס דארף מען אויך רעדן איבער ווער עס איז שולדיג אז יעדע צווייטע מיידל און ווייבל דארפן גיין צו טערעפיסטן זיך היילן, אויב נישט די סקולס וואס לייגן א שרעקליכע לחץ אויף די קינדער; מען פארלאנגט פון די מיידלעך זיי זאלן לערנען און זיך פארהערן סיי ענגליש און סיי אידיש, די קינדער קענען נישט נעמען די דרוק, און אויב זיי קענען נישט די בחינות ווערן זיי פארשעמט; דאס איז דרך ישראל סבא? אויב א מיידל האט א שארפע פארשטאנד איז זי א מצוינת און אויב א מיידל פארשטייט נישט וואס מען לערנט ווערט זי פון די שוואכע און זי דארף שוין האבן הילף - דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות?


אנשטאט אויסלערנען מיידלעך זאלן העלפן אין שטוב, זיי זאלן זיך אויסלערנען ווי אזוי מען פירט א אידישע שטוב, זיי לאזן העלפן די מאמע, די באבע - שיקט מען זיי אהיים מיט היים ארבעט ביז אין די שפעטע שעות, דאס איז א חינוך פון דרך ישראל סבא? דאס מיינט אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות? דאס איז געווען די מטרה פון אונזערע צדיקים ווען זיי האבן געפענט די סקול'ס?


ווער ווייסט אויב די גאנצע פרשה פון פארמאכן די מיידל סקול'ס איז נישט פון די טרערן פון אידישע מאמעס וואס וויינען אויף דעם וואס מען פייניגט זייערע קינדער אין סקול'ס; מיידלעך וואס דארפן גארנישט וויסן פאר'ן לעבן, מאכט מען זיי צעדרייט מיט לערנען טיפע חכמות וואס קיינער דארף עס נישט האבן. זיי דארפן איין זאך וויסן, אז זיי זענען ווערד, זיי זענען חשוב און דער אייבערשטער האט זי ליב - זיי זאלן קענען אויפציען א אידישע שטוב, נעמט מען דאס אויך אוועק פון זיי.


חינוך פון דרך ישראל סבא איז אויסלערנען קינדער נישט אויסצוגעבן געלט, נישט גיין אנגעטון מיט קליידער וואס דאס גאנצע חן דערפון איז אז עס טראגט א טייערע נאמען פון א קאמפאני; דער פראבלעם איז אז די טיטשער אליינס האלט נישט ביי דעם, קען זי דאס נישט אריין ברענגען צווישן אירע תלמידות. הלואי זאל זיין אזוי ווי דו שרייבסט, אז דו לערנסט מען זאל אוועקשטיין פון די פרעמדע גאס און פון די פאלטשע מאדערענע השקפות.

#224 - זאל מען אויסלערנען פאר קליינע קינדער דעם סדר דרך הלימוד?
חינוך הילדים, סדר דרך הלימוד

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


יישר כח פאר די שיינע לעבן וואס איר האט מיר געגעבן, ובפרט פאר'ן סדר דרך הלימוד.


איך וואוין אין ארץ ישראל, און איך בין א מלמד פאר אכט יעריגע קינדער. איך זע אסאך מאל קינדער וואס מוטשען זיך זייער צו פארשטיין דאס לערנען, וויל איך וויסן אויב איך מעג זיי אויך זאגן איבער'ן סדר דרך הלימוד, אז זיי קענען זאגן אפילו אן פארשטיין, אדער דארפן יונגע קינדער זיך יא מוטשען מער און פרובירן צו פארשטיין?


און אויב מעג מען זיי יא זאגן, זאל איך עס זאגן נאר שטילערהייט פאר די געציילטע קינדער וואס מוטשען זיך, אדער זאל איך עס זאגן ברבים פאר די גאנצע קלאס?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת בהר בחקותי, ט"ז אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דער דרך הלימוד (המבואר בשיחות הר"ן, סימן עו) איז זייער גוט פאר קינדער זיי זאלן אויסנוצן די פרייע צייט, דאס קען אבער נישט גיין אויפ'ן חשבון פון לערנען מיט זיי אין חדר; מיט קינדער פון אכט יאר אלט דארף מען לערנען חומש און משניות, זיי זאלן זיך אויסלערנען ווי אזוי מען לערנט.


מיט די קינדער וואס מוטשען זיך צו פארשטיין דארף מען לערנען שטייטליך, נאכאמאל און נאכאמאל, ביז דער אייבערשטער העלפט אז זיי הייבן אן צו פארשטיין ווי אזוי מען לערנט.


איך שיק דיר א בריוו וואס מוהרא"ש האט מיר געשריבן צען יאר צוריק (דער בריוו איז געדרוקט אין אשר בנחל-אידיש חלק ג, מכתב רסג); א מורא'דיגע בריוו ווי אזוי מען לייגט אראפ דעם פונדאמענט פאר א תלמוד תורה און וואס מען דארף לערנען מיט קינדער אין יעדע כתה; דער בריוו וועט דיר זיין א גרויסער חיזוק.


"בְּעֶזְרַת הַשֵׁם יִתְבָּרַךְ, יוֹם ב' לְסֵדֶר מַסְעֵי, כ"ג תַּמוּז ה'תשע"א.


שָׁלוֹם וּבְרָכָה 


אִיךְ הָאבּ דֶערְהַאלְטְן דַיין בְּרִיוו.


אַזוֹי וִוי דוּ הָאסְט מִיר גֶעשְׁרִיבְּן דָאס דוּ הָאסְט זֵייעֶר לִיבּ וֶוען אִיךְ זָאג דִיר אָפְן וָואס צוּ פַארֶעכְטֶען אוּן וִוי אַזוֹי זִיךְ צוּ פִירְן וְכוּ' וְכוּ', הָאבּ אִיךְ זִיךְ מְיַישֵׁב גֶעוֶוען אִיךְ וֶועל דִיר שְׁרַייבְּן אַפָּאר נְקוּדוֹת כְּדֵי עֶס זָאל זַיין אַ תּוֹעֶלֶת פַאר דִיר, אוּן פַאר יֶעדְן אֵיינֶעם וָואס עֶר פִירְט אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה.


וִויסְן דַארְפְסְטוּ וִויסְן דָאס דֶער הֵיילִיגְסְטֶער זַאךְ בַּיי דִי אִידִישֶׁע קִינְדֶער אִיז תִּינוֹקוֹת שֶׁל בֵּית רַבָּן, וָואס נָאר אִין זֵייעֶר זְכוּת שְׁטֵייט דֶער וֶועלְט, וִוי דִי חֲזַ"ל זָאגְן (כַּלָה רַבָּתִי, פֵּרֶק ב') תָּאנָא בְּכָל יוֹם מַלְאָךְ יוֹצֵא מִלִפְנֵי הַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לְחַבֵּל אֶת הָעוֹלָם וּלְהָפְכוֹ לִכְמוֹת שֶׁהָיָה, אֶלָא כֵּיוָן שֶׁהַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מִסְתַּכֵּל בְּתִּינוֹקוֹת שֶׁל בֵּית רַבָּן וּבְתַלְמִידֵי חֲכָמִים שֶׁיוֹשְׁבִים בְּבָתֵּי מִדְרָשׁוֹת, מִיַד נֶהְפַךְ כַּעְסוֹ לְרַחֲמִים.


זֶעט מֶען פוּן דֶעם דִי גְרוֹיסְקֵייט פוּן קִינְדֶערְלֶעךְ וָואס זֵיי לֶערְנֶען תּוֹרָה אִין חֵדֶר, וִוי חָשׁוּב דָאס אִיז. אַז מֶען מַאכְט אוֹיף אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה דַארְף מֶען וִויסְן אַז מֶען לֶערְנְט יֶעצְט נִישְׁט מִיט קִינְדֶערְלֶעךְ, נָאר מִיט הֵיילִיגֶע נְשָׁמוֹת, אוּן דִי שְׁכִינָה אִיז דָארְטְן.


אִיבֶּערְדֶעם דַארְף מֶען נֶעמֶען מְלַמְדִים נָאר יִרְאֵי הַשֵׁם וָואס זֵיי גֶעבְּן זִיךְ אָפּ מִיט דִי קִינְדֶער, אוּן זֵיי לֶערְנֶען מִיט זֵיי אַלֶ"ף בֵּי"ת, אוּן מֶען לֶערְנְט זֵיי אוֹיס וִוי צוּ דַאוֶוענֶען אִין סִידוּר, אוּן מֶען לֶערְנְט מִיט זֵיי חוּמָשׁ, אוּן מֶען לֶערְנְט מִיט זֵיי מִשְׁנַיוֹת, אוּן מֶען לֶערְנְט מִיט זֵיי גְמָרָא וְכוּ', דָאס הֵייסְט דִי יוּנְגֶע קְלַאסְן מוּזְן זַיין אָפְּגֶעטֵיילְט אֵיינְס פוּן דֶעם אַנְדֶערְן, כִּיתָּה א' אִיז דִי וִויכְטִיגְסְטֶע כִּיתָּה, מֶען לֶערְנְט אוֹיס דִי קִינְדֶער אַלֶ"ף בֵּי"ת, אוּן וִוי צוּ צַאמְשְׁטֶעלְן וֶוערְטֶער בִּיז זֵיי זָאלְן קֶענֶען דַאוֶוענֶען אִין אַ סִידוּר, אוּן זָאגְן דִי בְּרָכוֹת, דִי קְלַאס אִיז גָאר וִויכְטִיג, מֶען קֶען נִישְׁט נֶעמֶען אַ מְלַמֵד וָואס שְׁפִּילְט זִיךְ אָפּ מִיט דִי קִינְדֶער אוּן בַּיים סוֹף קֶענֶען זֵיי אֲפִילוּ נִישְׁט קַיין עִבְרֵי וְכוּ' אוּן זֵיי בְּלַייבְּן בַּעֲלֵי מוּמִין אוֹיפְ'ן גַאנְץ לֶעבְּן, וִוי דוּ אַלֵיין הָאסְט שׁוֹין גֶעזֶען דֶערְוַואקְסֶענֶע בָּחוּרִים וָואס זֵיי קֶענֶען נֶעבֶּעךְ נִישְׁט קַיין עִבְרֵי וְכוּ'.


אִיבֶּערְדֶעם כִּיתָּה א' מוּז זַיין נָאר אֵיין קְלַאס נִישְׁט מִישְׁן גְרֶעסֶערֶע קִינְדֶער צוּם בֵּיישְׁפִּיל אַרַיינְלֵייגְן קִינְדֶער פוּן כִּתָּה ב' אָדֶער ג' וְכוּ', דָאס וֶועט נִישְׁט אַרְבֶּעטְן, אוּן דִי קִינְדֶער וֶועלְן בְּלַייבְּן בַּעֲלֵי מוּמִין אוֹיפְ'ן גַאנְץ לֶעבְּן, אִיבֶּערְדֶעם כִּיתָּה א' מוּז זַיין אַ עֶקְסְטֶערֶע קְלַאס, אֲפִילוּ עֶס זָאל נִישְׁט זַיין דָארְטְן נָאר צְוֵויי אָדֶער דְרֵיי קִינְדֶערְלֶעךְ.


אַזוֹי אוֹיךְ כִּיתָּה ב' דַארְף זַיין אַן עֶקְסְטֶערְן מְלַמֵד וָואס וֶועט אָנְהֵייבְּן לֶערְנֶען מִיט דִי קִינְדֶער חוּמָשׁ [בַּיי אוּנְז חֲסִידִים לֶערְנְט מֶען נָאר דִי פַּרְשַׁת הַשָׁבוּעַ, נִישְׁט כְּסִדְרָן], דִי קְלַאס כִּיתָּה ב' דַארְף אָנְהֵייבְּן צוּ לֶערְנֶען אֵיין פָּסוּק אוּן בִּיזְ'ן סוֹף יָאר דַארְפְן דִי קִינְדֶערְלֶעךְ שׁוֹין קֶענֶען צְוִוישְׁן אַכְצְן אוּן צְוָואנְצִיג פְּסוּקִים, פַארְשְׁטֵייט זִיךְ מֶען דַארְף הָאבְּן אַסַאךְ גֶעדוּלְד, אוּן דֶעם עֶרְשְׁטְן פָּסוּק דַארְף מֶען חַזְרְ'ן אָן אַ שִׁיעוּר מָאל, זָאגְן דֶעם פָּסוּק מִיט טַייטְשׁ, אוּן דֶער עִיקָר אִיז אַז דִי קִינְדֶערְלֶעךְ זָאלְן שְׁרֵייעֶן מִיט אַ בְּרֶען דֶעם פָּסוּק, אוּן פַארְשְׁטֵייט זִיךְ דֶער מְלַמֵד דַארְף זֵיי דֶערְצֵיילְן דִי פַּרְשָׁה פוּן דִי וָואךְ דָאס דִי קִינְדֶער זָאלְן וִויסְן וָואס עֶס רֶעד זִיךְ דִי פַּרְשָׁה.


כִּיתָּה ג' דַארְף שׁוֹין לֶערְנֶען מֶער פְּסוּקִים יֶעדֶע וָואךְ, וָוארוּם זֵיי זֶענֶען שׁוֹין צוּגֶעוואוֹינְט פוּן כִּיתָּה ב', אָבֶּער זֵיי דַארְפְן אָנְהֵייבְּן צוּ לֶערְנֶען מִשְׁנַיוֹת אוֹיכֶעט, מֶען הֵייבְּט אָן אֵיין מִשְׁנֶה, אוּן מֶען חַזְרְ'ט עֶס אִיבֶּער אָן אַ שִׁיעוּר מָאל בִּיז זֵיי קֶענֶען עֶס אוֹיסְנְוֵויינִיג, אוּן נָאכְדֶעם נֶעמְט מֶען נָאךְ אַ מִשְׁנֶה אוּן נָאךְ אַ מִשְׁנֶה, אַלְץ שְׁטַייטֶעלֶעךְ, מֶען דַארְף נִישְׁט יָאגְן, קְלֵיינֶע קִינְדֶער מוּזְן קֶענֶען אוּן פַארְשְׁטֵיין וָואס זֵיי לֶערְנֶען.


[עֶס אִיז דָא וָואס זֵיי לֶערְנֶען מִשְׁנַיוֹת מִיט דִי קְלַאס בָּבָא מְצִיעָא וְכוּ' אָבֶּער אִיךְ הַאלְט אַז עֶס אִיז כְּדַאי צוּ לֶערְנֶען אַ מְסֶכְתָּא וָואס עֶס וֶועט זַיין נָאנְט צוּ זֵייעֶר קֶעפֶּעלֶעךְ צוּ פַארְשְׁטֵיין, אוּן אוֹיסְמָאלְן, צוּם בֵּיישְׁפִּיל מַסֶכֶת סוּכָּה, סְ'אִיז הַיינְט דָא צוּ קְרִיגְן מִשְׁנַיוֹת מַסֶכֶת סוּכָּה מִיט בִּילְדֶער אוֹיף יֶעדֶע מִשְׁנֶה, אַזוֹי קֶען יֶעדֶער קִינְד פַארְשְׁטֵיין וָואס עֶר לֶערְנְט, אוּן עֶס וֶועט זַיין פַאר אִים אוֹיסְגֶעמָאלֶען וִוי אַזוֹי אַ סוּכָּה זֶעט אוֹיס, אוּן וָואס אִיז כָּשֵׁר, אוּן וָואס אִיז פָּסוּל וְכוּ' וְכוּ'].


אוּן כִּיתָּה ד' דַארְפְן שׁוֹין אָנְהֵייבְּן צוּ לֶערְנֶען גְמָרָא, מֶען הֵייבְּט אָן צוּ לֶערְנֶען פֵּרֶק הַמֵנִיחַ לַאנְגְזַאם אַפָּאר שׁוּרוֹת, אוּן מֶען אִיז דָאס גוּט גוּט מַסְבִּיר, אוּן מֶען חַזְרְ'ט עֶס אִיבֶּער אָן אַ שִׁיעוּר מָאל, בִּיז דִי קִינְדֶער קֶענֶען דָאס אוֹיסְנְוֵויינִיג.


דִי פִיר כִּיתּוֹת, כִּיתָּה א', כִּיתָּה ב', כִּיתָּה ג', כִּיתָּה ד', דַארְפְן הָאבְּן עֶקְסְטֶערֶע מְלַמְדִים, נִישְׁט מִישְׁן קַיין קְלַאסְן, אוֹיבּ מֶען וִויל הָאבְּן הַצְלָחָה מִיט דִי קִינְדֶער, אֲפִילוּ אִין יֶעדֶע קְלַאס וֶועט נִישְׁט זַיין מֶער וִוי צְוֵויי דְרֵיי קִינְדֶערְלֶעךְ דַארְף מֶען אוֹיכֶעט הַאלְטְן מְלַמְדִים, דִי אַלֶע גְרוֹיסֶע תַּלְמוּד תּוֹרָה'ס הָאבְּן אַזוֹי אָנְגֶעהוֹיבְּן, עֶס אִיז גֶעוֶוען זֵייעֶר שְׁוֶוער צוּ צָאלְן עֶקְסְטֶערֶע מְלַמְדִים, וַוייל סְ'אִיז גֶעוֶוען וִוינְצִיג קִינְדֶער אִין יֶעדֶע קְלַאס, אָבֶּער פוּנְדֶעסְטְוֶועגְן זֶענֶען זֵיי גֶעוֶוען עַקְשָׁנִים, זֶענֶען דִי קִינְדֶער גֶעשְׁטִיגְן אוּן גֶעקֶענְט לֶערְנֶען.


(פַארְשְׁטֵייט זִיךְ אַז יֶעדֶע קְלַאס מוּז אוֹיכֶעט לֶערְנֶען חוּמָשׁ פוּן דִי וָואכֶעדִיגֶע סֶדְרָה, כִּיתָּה ב' הֵייבְּט שׁוֹין אָן צוּ לֶערְנֶען דִי אוֹתִיוֹת פוּן רַשִׁ"י אוּן אַפָּאר וֶוערְטֶער בִּיז אַ פָּסוּק רַשִׁ"י, כִּיתָּה ג' הֵייבְּט שׁוֹין אָן צוּ לֶערְנֶען מֶער פְּסוּקִים רַשִׁ"י, כִּיתָּה ד' לֶערְנְט שׁוֹין נָאכְמֶער פְּסוּקִים רַשִׁ"י [פַארְשְׁטֵייט זִיךְ נָאר דִי רַשִׁ"י'ס וָואס עֶס רֶעדְן נִישְׁט פוּן דִקְדוּק, כְּדֵי דִי קִינְדֶער זָאלְן פַארְשְׁטֵיין דִי רַשִׁ"י פוּן דִי פְּסוּקִים]).


דִי פִיר כִּיתּוֹת אִיז דִי וִויכְטִיגְסְטֶע אִין לֶעבְּן פוּן אַ אִינְגְל, אוֹיבּ מֶען וִויל אַז דָאס קִינְד זָאל אוֹיפְוַואקְסְן אַ יוֹדֵעַ סֵפֶר מוּז מֶען לֵייגְן אַ דָגוּשׁ אוֹיף דִי עֶרְשְׁטֶע פִיר מְלַמְדִים, אַוַדַאי אוּן אַוַדַאי קָאסְט דָאס גֶעלְט, אָבֶּער מֶען דַארְף אִינְזִינֶען הָאבְּן דִי תּוֹעֶלֶת פוּן דִי קִינְדֶער, נִישְׁט פוּן גֶעלְט, אָדֶער וָואס אַנְדֶערֶע זָאגְן וְכוּ' וְכוּ'.


אִיךְ הָאבּ אַזוֹי אָנְגֶעהוֹיבְּן מִיט אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה אִין יַבְנְאֵל, אוּן גֶעהַאט אוֹיסְנַאם הַצְלָחָה, אוּן פַארְגֶעס נִישְׁט דָאס אִיז קִינְדֶער פוּן סְפַרְדִ'ישְׁן אָפְּשְׁטַאם, אוֹיךְ קִינְדֶער פוּן בַּעֲלֵי תְּשׁוּבָה וְכוּ' וָואס לֵיידֶער זֵיי זֶעעֶן נִישְׁט אַ בֵּיישְׁפִּיל פוּן דִי זֵיידֶעס מִיט דִי בַּאבֶּעס וְכוּ', וָואס זֵיי זֶענֶען לֵיידֶער דֶערְוַוייל אִינְגַאנְצְן פְרֵיי, מְחַלְלֵי שַׁבָּתוֹת, אוֹכְלֵי טְרֵיפוֹת לֹא עָלֵינוּ וְכוּ', פוּנְדֶעסְטְוֶועגְן הָאבּ אִיךְ אַוֶועק גֶעשְׁטֶעלְט אִין דִי פִיר קְלַאסְן גוּטֶע עֶרְלִיכֶע מְלַמְדִים, וָואס יֶעדֶער אֵיינֶער הָאט זִיךְ אָפְּגֶעגֶעבְּן מִיט זַיין קְלַאס, אַזוֹי הָאבְּן דִי קִינְדֶער גֶעהַאט הַצְלָחָה.


אַוַדַאי אוּן אַוַדַאי אִיז דָא דִי אַלְטֶע קַשְׁיָא "כֶּסֶף מְנָלָן"? אָבֶּער אוֹיבּ מֶען וִויל הָאבְּן הַצְלָחָה מִיט אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה, מוּז מֶען אַזוֹי אָנְהֵייבְּן, אַנְדֶערְשׁ וֶועט עֶס נִישְׁט גֵיין.


כִּיתָּה ה' פַארְשְׁטֵייט זִיךְ לֶערְנֶען שׁוֹין מֶער חוּמָשׁ רַשִׁ"י אוּן מִשְׁנַיוֹת אוּן גְמָרָא, דֶעמָאלְט קֶען מֶען זֵיי צוּגֶעוואוֹינֶען זֵיי זָאלְן אָנְהֵייבְּן וֶוען זֵיי הָאבְּן אַ פְרֵייעֶ צַייט זָאגְן מִשְׁנַיוֹת כְּסִדְרָן, נִישְׁט פְרִיעֶר בְּשׁוּם פָּנִים וָאוֹפָן, אוּן אוֹיכֶעט נָאר מִשְׁנַיוֹת זָאלְן זֵיי זָאגְן אִין דִי פְרֵייעֶ צַייט אָבֶּער נִישְׁט גְמָרָא זָאגְן.


כִּיתָּה ו' לֶערְנְט מֶען שׁוֹין מֶער חוּמָשׁ מִיט רַשִׁ"י מִיט מִשְׁנַיוֹת מִיט גְמָרָא, אוּן דֶעמָאלְט קֶענֶען זֵיי אָנְהוֹיבְּן צוּ זָאגְן שַׁ"ס נָאר אִין דִי פְרֵייעֶ צַייט, אוֹיבּ מֶען שְׁטֶעלְט אוֹיף אַ חֵדֶר אוֹיף אַזַא אוֹפָן, הָאבְּן דִי קִינְדֶער אַ אוֹיסְנַאם'דִיגֶע הַצְלָחָה, אִיךְ הָאבּ דָאס גֶעזֶען בַּיי מִיר אִין יַבְנְאֵל, דִי זֶעקְס כִּיתּוֹת זֶענֶען יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת פוּן אַ אִידִישׁ קִינְד, אוּן אוֹיבּ מֶען וִויל אַז זֵיי זָאלְן אוֹיפְוַואקְסְן תַּלְמִידֵי חֲכָמִים אוּן עֶרְלִיכֶע אִידִישֶׁע קִינְדֶערְלֶעךְ, דַארְף מֶען נָאר אַזוֹי זִיךְ פִירְן.


פַארְשְׁטֵייט זִיךְ אַז מֶען דַארְף זֵייעֶר אַכְטוּנְג גֶעבְּן וָואסְפַארַא מְלַמְדִים מֶען נֶעמְט, בְּשׁוּם פָּנִים וָאוֹפָן טָאר מֶען נִישְׁט נֶעמֶען קַיין בָּחוּרִים פַאר מְלַמְדִים, וִוי דִי חֲזַ"ל זָאגְן (קִידוּשִׁין פ"ב.) לֹא יִלְמַד אָדָם רַוָוק סוֹפְרִים [עַיֵין רַשִׁ"י, לֹא יִלְמַד רַוָוק סוֹפְרִים: רַוָוק פָּנוּי בְּלֹא אִשָׁה. סוֹפְרִים: מְלַמְדֵי תִּינוֹקוֹת, כְּלוֹמֶר לֹא יַרְגִיל רַוָוק עַצְמוֹ לִהְיוֹת מִן הַסוֹפְרִים וְכוּ'], אוּן אַזוֹי וֶוערְט גֶעבְּרֶענְגְט אִין שֻׁלְחָן עָרוּךְ (אֶבֶן הָעֶזֶר, סִימָן כ"ב, סְעִיף כ') מִי שֶׁאֵין לוֹ אִשָׁה לֹא יִלְמוֹד תִּינוֹקוֹת, מִפְּנֵי שֶׁאִמוֹת הַבָּנִים בָּאוֹת לְבֵּית הַסֵפֶר לִבְנֵיהֶם, וְנִמְצָא מִתְגַרֶה בְּנָשִׁים וְכוּ', עַיֵין שָׁם.


בִּכְלַל טָארְן זִיךְ נִישְׁט בָּחוּרִים זִיךְ דְרֵייעֶן בְּשׁוּם פָּנִים וָאוֹפָן צְוִוישְׁן דִי קִינְדֶערְלֶעךְ, [סְ'אִיז צְוֵויי עֶקְסְטֶערֶע וֶועלְטְן, בִּפְרַט גְרוֹיסֶע בָּחוּרִים וָואס זֵיי הָאבְּן לֵיידֶער דוּרְכְגֶעפַאלְן וְכוּ' אוּן זֵיי כַאפְּן זִיךְ צוּרִיק אוּן זֵיי זֶענֶען עוֹסֵק אִין גִירְסָא מִשְׁנַיוֹת גְמָרָא וְכוּ' וְכוּ', דָאס הָאט נִישְׁט צוּ טוּן מִיט קִינְדֶערְלֶעךְ וָואס זֵיי הֵייבְּן יֶעצְט אָן זֵייעֶר לֶעבְּן].


עֶס אִיז שְׁטְרֶענְג פַארְבָּאטְן דָאס בָּחוּרִים זָאלְן זִיךְ דְרֵייעֶן צְוִוישְׁן קִינְדֶערְלֶעךְ, וּמִכָּל שֶׁכֵּן נִישְׁט שְׁפִּילְן זִיךְ מִיט זֵיי, וּבִּפְרַט הַיינְטִיגֶע צַייטְן וָואס עֶס אִיז אַ הֶפְקֵר וֶועלְט דַארְף מֶען הִיטְן דִי קִינְדֶערְלֶעךְ זֵיי זָאלְן זִיךְ נִישְׁט מִישְׁן מִיט בָּחוּרִים וְכוּ', אֲפִילוּ אַ בִּמְקוֹם [סָאבְּסִיטוּט בְּלַעַ"ז] טָאר נִישְׁט זַיין אַ בָּחוּר.


וֶוען דִי קִינְדֶערְלֶעךְ עֶסְן טָאר אוֹיךְ נִישְׁט זַיין דָארְטְן קַיין בָּחוּרִים, נָאר אַ מְלַמֵד זָאל אַכְטוּנְג גֶעבְּן אוֹיף זֵיי, אוּן בֶּענְטְשְׁן מִיט זֵיי, [אוֹיכֶעט יֶעדֶע קְלַאס לוֹיט אִיר שְׁטֵייגֶער, דִי עֶרְשְׁטֶע קְלַאס קֶען נִישְׁט בֶּענְטְשְׁן נָאר דִי עֶרְשְׁטֶע בְּרָכָה, אוּן אַזוֹי דִי צְוֵוייטֶע קְלַאס, בִּיז דִי דְרִיטֶע קְלַאס קֶען שׁוֹין בֶּענְטְשְׁן דָאס גַאנְצֶע בֶּענְטְשְׁן].


וֶוען מֶען בְּרֶענְגְט דִי קִינְדֶער צוּם חֵדֶר, אוּן וֶוען מֶען נֶעמְט זֵיי אַהֵיים פוּן חֵדֶר מִיט אַ בָּאס, טָאר אוֹיךְ נִישְׁט אַ בָּחוּר זִיצְן אוּן אַכְטוּנְג גֶעבְּן אוֹיף דִי קִינְדֶער, וָוארוּם דִי מַאמֶעס וַוארְטְן אָפּ אוּן דָאס גֵייט אַרַיין אוֹיכֶעט אִין כְּלַל פוּן "לֹא יִלְמַד אָדָם רַוָוק סוֹפְרִים".


אִיךְ הָאבּ שׁוֹין גֶעזָאגְט זֵייעֶר אַסַאךְ מְלַמְדִים אוּן מְנַהֲלִים מֶען זָאל אַכְטוּנְג גֶעבְּן וָואסֶערֶע נִיגוּנִים מֶען לָאזְט שְׁפִּילְן פַאר דִי קִינְדֶערְלֶעךְ, נָאר הֵיימִישֶׁע נִיגוּנִים, פוּן חֲסִידִישֶׁע בַּעַל מְנַגְנִים, נִישְׁט נִיגוּנִים פוּן הוּלְטַייעֶן וָואס מַאכְן נָאךְ גוֹיִם, אָדֶער זֵיי זִינְגֶען גוֹי'שֶׁע נִיגוּנִים, דָאס אִיז דִי אַרְגְסְטֶע זַאךְ וָואס עֶס קֶען זַיין, וִוי דִי חֲזַ"ל זָאגְן (חַגִיגָה ט"ו:) אַחֵר מַאי, זֶמֶר יְוָונִי לֹא פָּסַק מִפּוּמֵיה; וִוי אַזוֹי אִיז אֱלִישָׁע וָואס וֶוערְט אָנְגֶערוּפְן אַחֵר וָואס עֶר אִיז גֶעוֶוען קוֹדֶם אַזוֹי גְרוֹיס, עֶר אִיז גֶעוֶוען פוּן דִי פִיר וָואס זֵיי זֶענֶען אַרַיינְגֶעגַאנְגֶען אִין פַּרְדֵ"ס, דָאס הֵייסְט אִין דִי עוֹלָמוֹת הָעֶלְיוֹנִים, גֶעוֶוען דָבוּק אִין בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים, וִוי אַזוֹי אִיז עֶר אַוֶועקְגֶעפַאלְן, וַוייל "זֶמֶר יְוָונִי לֹא פָּסַק מִפּוּמֵיה" עֶר הָאט גֶעזִינְגֶען גְרִיכִישֶׁע אַפִּיקוֹרְסִישֶׁע נִיגוּנִים, אוּן וִוי דֶער הֵיילִיגֶער רֶבִּי זָאגְט (לִיקוּטֵי מוֹהֲרַ"ן, חֵלֶק א', סִימָן ג') אַז נִיגוּנִים פוּן רְשָׁעִים טוּט אוֹיסְרֵייסְן דֶעם מֶענְטְשׁ פוּן זַיין שׁוֹרֶשׁ, אוּן עֶס אִיז זֵייעֶר שְׁוֶוער צוּ זַיין אַ עֶרְלִיכֶער אִיד מִיט דֶעם.


אִיבֶּערְדֶעם טָאר מֶען בִּכְלַל נִישְׁט זִינְגֶען דִי גֶעמֵיינֶע שְׁמוּצִיגֶע נִיגוּנִים פוּן דִי עֶקְלְהַאפְטִיגֶע זִינְגֶערְס, שָׁנָה וּפֵּירֵשְׁ'נִיקֶעס, הֵן מִיט בָּחוּרִים, אוּן מִכָּל שֶׁכֵּן נִישְׁט מִיט קִינְדֶערְלֶעךְ דִי הֵיילִיגֶע נְשָׁמָה'לֶעךְ, אַוַדַאי דַארְף מֶען אַרַיינְלֵייגְן אִין דִי קִינְדֶער אַסַאךְ דִי כֹּחַ הַנְגִינָה, אוּן אַזוֹי אוֹיכֶעט אִין בָּחוּרִים אַרַיינְלֵייגְן אִין זֵיי כֹּחַ הַנְגִינָה וְרִיקוּדִים, אָבֶּער אַכְטוּנְג גֶעבְּן נִישְׁט טְרֵיפָה'נֶע גוֹי'שֶׁע נִיגוּנִים, עֶס אִיז אוֹיף דֶעם נִישְׁטָא קַיין שׁוּם הֶיתֵּר.


אוֹיבּ אַחֵר וָואס אִיז גֶעוֶוען אֱלִישָׁע אֵיינֶע פוּן דִי פִיר וָואס זֶענֶען אַרַיין לִפְנֵי וְלִפְנִים וְכוּ' הָאט אִים גֶעשַׁאדְט דָאס זִינְגֶען גְרִיכִישֶׁע נִיגוּנִים, עַל אַחַת כַּמָה וְכַמָה אִין אוּנְזֶער דוֹר דַארְף מֶען זֵייעֶר אַכְטוּנְג גֶעבְּן אוֹיף דֶעם, וָוארוּם נְגִינָה אִיז בַּיים הֵיילִיגְן רֶבִּי'ן גֶעוֶוען אַ גְרוֹיסֶער זַאךְ, אוּן עֶר הָאט גֶעזָאגְט (שִׂיחוֹת הָרַ"ן, סִימָן רע"ג) אַז מֶען דַארְף זִיךְ זֵייעֶר צוּגֶעוואוֹינֶען צוּ זִינְגֶען אַ נִיגוּן, אוּן דָאס הֵייבְּט אוֹיף דִי נְשָׁמָה זֵייעֶר זֵייעֶר הוֹיךְ, אָבֶּער זֶעלְבְּסְט פַארְשְׁטֶענְדְלִיךְ נָאר נִיגוּנִים פוּן הֵיימִישֶׁע מְנַגְנִים.


אוֹיבּ דוּ וֶועסְט אוֹיפְבּוֹיעֶן אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה אוֹיף דֶעם וֶועג וָואס דָא שְׁטֵייט, וֶועסְטוּ הָאבְּן גָאר אוֹיסֶערְגֶעוֶוענְלִיכֶע הַצְלָחָה, אוֹיבּ וֶועסְטוּ מִיר נִישְׁט פָאלְגְן, וֶועסְטוּ זֶען אַז דֶער תַּלְמוּד תּוֹרָה וֶועט נִישְׁט הָאבְּן קַיין קִיוּם.


אִיךְ וֶועל מְחַיֵיב זַיין דִי אַלֶע וָואס זֵיי הָאבְּן גֶעמוּזְט פַארְמַאכְן תַּלְמוּד תּוֹרָה'ס אָדֶער יְשִׁיבוֹת וְכוּ' וְכוּ', אִיךְ הָאבּ זִיךְ אַרַיינְגֶעצוֹיגְן אִין אַ שְׁטֶעטְל וָואס הֵייסְט יַבְנְאֵל, חִיצוֹנִיוּת אִיז דָאס דִי שֶׁענְסְטֶע פְּלַאץ אִין גַאנְץ אֶרֶץ יִשְׂרָאֵל, אָבֶּער בִּפְּנִימִיוּת אִיז דָארְטְן דָאס אַרְגְסְטֶע פְּלַאץ אִין אֶרֶץ יִשְׂרָאֵל, וָוארוּם דָארְטְן הָאט מֶען מַעֲבִיר גֶעוֶוען עַל הַדַת צְוֵויי הֵיילִיגֶע עֵדוֹת, דִי תֵּימָנֶ'ער אִידְן, אוּן דִי תּוּנִיסֶ'ער אִידְן, דָארְטְן הָאט מֶען זֵיי אָפְּגֶעשְׁנִיטְן דִי פֵּיאוֹת, דָארְטְן אִיז גֶעוֶוען זֵייעֶר אוֹשְׁוִויץ וְכוּ' וְכוּ', אוּן דַיְיקָא דָארְטְן הָאבּ אִיךְ אוֹיפְגֶעשְׁטֶעלְט אַ קְהִילָה קְדוֹשָׁה וָואס צֵיילְט זִיךְ שׁוֹין מֶער פוּן דְרֵיי הוּנְדֶערְט מִשְׁפָּחוֹת, אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה, אַ מֵיידְל שׁוּלֶע, אַ יְשִׁיבָה קְטַנָה, אַ יְשִׁיבָה גְדוֹלָה, אַ כּוֹלֵל, אוּן אַ כּוֹלֵל לְהוֹרָאָה, אִין תַּלְמוּד תּוֹרָה אוּן אִין מֵיידְל שׁוּלֶע אוּן אִין קִינְדֶערְגַארְטְן הָאבְּן מִיר שׁוֹין הֶעכֶער זִיבְּן הוּנְדֶערְט קִינְדֶער.


דִי רִשְׁעוּת אוּן דִי אַכְזָרִיוּת וָואס מִיר שְׁטֵייעֶן דָארְטְן אוֹיס פוּן רְשָׁעִים אַרוּרִים, אִיז נִישְׁט צוּ בַּאשְׁרַייבְּן, עֶס קְרֶענְקְט זֵיי וִוי זֵיי זֶעעֶן לֶעכְטִיגֶע קִינְדֶערְלֶעךְ מִיט לַאנְגֶע פֵּיאוֹת, אִינְגֶעלַייט מִיט שְׁטְרַיימְל אוּן בֶּעקֶעטְשֶׁע מִיט וַוייסֶע זָאקְן שַׁבָּת, אוּן פְרוֹיעֶן אָפְּגֶעשָׁארְן וְכוּ', אוּן מִיט דִי גְרֶעסְטֶע צְנִיעוּת, דָאס בְּרֶענְט זֵיי גֶעפֶערְלִיךְ, אוּן זֵיי הֶערְן נִישְׁט אוֹיף שׁוֹין פִינְף אוּן צְוָואנְצִיג יָאר צוּ טוּן דִי אַרְגְסְטֶע רִשְׁעוּת וָואס מֶען קֶען זִיךְ נִישְׁט פָארְשְׁטֶעלְן, אָבֶּער מִיט עַקְשָׁנוּת וְכוּ', אוּן מִיט רְצוֹנוֹת וְכוּ', הָאט אוּנְז דֶער הֵיילִיגֶער רֶבִּי גֶעלֶערְנְט קֶען מֶען אַלֶעס דוּרְךְ בְּרֶעכְן, [דַאכְט זִיךְ מִיר אַז דוּ הָאסְט דָאס גֶעזֶען מִיט דַיין אֵייגֶענֶע אוֹיגְן, דָאס אִיז נִישְׁט קַיין חָלוֹם אוּן פַאנְטַאזִיעֶ].


דִי רְשָׁעִים אַרוּרִים הָאבְּן אוּנְז נִישְׁט גֶעלָאזְט בּוֹיעֶן אַ בֵּית מֶדְרָשׁ אִיבֶּער צְוָואנְצִיג יָאר, גֶעהַאלְטְן אִין אֵיין מַסֶרְ'ן, דִי תַּלְמוּד תּוֹרָה אוּן דִי מֵיידְל שׁוּלֶע אִיז אִין צוּבְּרָאכֶענֶע קַארַאוַואנֶען [בַּארַאקְן] אַזוֹי וִוי אִין אוֹשְׁוִויץ, וִוינְטֶער רֶעגְנְט אַרַיין, זוּמֶער וֶוערְט מֶען פַארְבְּרֶענְט פוּן דִי הִיץ, נָאךְ גְרוֹיסֶע אוּן שְׁוֶוערֶע מִשְׁפָּטִים הָאבְּן מִיר בַּאקוּמֶען לַאנְד לֶעבְּן בֵּית עַלְמִין, וִוי מִיר הָאבְּן אַוֶועקְגֶעשְׁטֶעלְט דִי קַארַאוַואנֶען [בַּארַאקְן] עֶס לָאזְט זִיךְ נִישְׁט גְלֵייבְּן בִּיז מֶען זֶעט עֶס נִישְׁט מִיט דִי אוֹיגְן, פוּנְדֶעסְטְוֶועגְן מִיט שְׁטַארְקֶע רְצוֹנוֹת אוּן כִּיסוּפִין דוּרְכְצוּבְּרֶעכְן דִי קְלִיפָּה פוּן דִי טָמֵא'נֶע אַפִּיקוֹרְסִים, דָאס הָאט זִיךְ אַלֶעס גֶעלוֹינְט.


אַזוֹיפִיל בִּין אִיךְ גֶעוָואר גֶעוָוארְן מִיט מַיין קוּמֶען אִין יַבְנְאֵל, דָאס וֶוער הָאט אַ יַד אִין מַעֲבִיר זַיין עַל הַדַת אֲחֵינוּ בְּנֵי יִשְׂרָאֵל מֵעֵדוֹת הַמִזְרָח דִי סְפַרְדִישֶׁע אִידְן, נָאר דִי פַארְדָארְבֶּענֶע רַע-בָּנִים, וָואס זֶענֶען קַלִים וְרֵיקִים וּפּוֹחֲזִים, עַמֵי אֲרַצִים גְמוּרִים, אוּן זֵיי הָאבְּן אַ יַד אִין אַלֶע גְזֵירוֹת, אוּן לֹא בְּחִינָם דֶער טָמֵא מְטוּמָא דָוִד גְרִין פוּן פְּלוֹנְסְק שֵׁם רְשָׁעִים יִרְקָב אִיז גֶעגַאנְגֶען אִין לֶעבְּן אוֹיפְצוּשְׁטֶעלְן אַ פַּארַאט פוּן רַבָּנִים, וָוארוּם עֶר הָאט גֶעוואוּסְט אַז סְפַרְדִישֶׁע אִידְן קֶען מֶען נִישְׁט מַעֲבִיר זַיין עַל הַדַת, נָאר דוּרְךְ רַבָּנִים, וָוארוּם זֵיי הָאט מֶען אוֹיסְגֶעלֶערְנְט אַז מֶען טָאר נִישְׁט רֶעדְן אוֹיף "כְּבוֹד הָרַב", אוּן וָואס עֶר זָאגְט אִיז הֵיילִיג, אוּן לֵיידֶער טְרַאכְטְן זֵיי נִישְׁט אַרַיין וֶוער אִיז יָא אַן עֶרְלִיכֶער רָב, אוּן וֶוער אִיז נִישְׁט אַן עֶרְלִיכֶער רָב, וָואס מִיר הָאבְּן אוֹיסְצוּשְׁטֵיין פוּן דֶעם שְׁטְרָאף [שֶׁקוֹרִין רָב] פוּן שְׁטֶעטְל אִיז נִישְׁט צוּ בַּאשְׁרַייבְּן.


אִיז לֹא בְּחִינָם וָואס דֶער הֵיילִיגֶער סַאטְמַארֶער רֶבִּי זי"ע בַּעַל "דִבְרֵי יוֹאֵל" בְּרֶענְגְט אִין זַיינֶע סְפָרִים דָאס וָואס דַארְפְן דִי אַפִּיקוֹרְסִים רַבָּנִים? אַז סְ'גֵייט זֵיי אַזוֹי אִין לֶעבְּן זֵיי זָאלְן הָאבְּן רַבָּנִים? נָאר זֵיי הָאבְּן גֶעוואוּסְט אַז אָן רַע-בָּנִים וֶועט מֶען נִישְׁט קֶענֶען דִי סְפַרְדִישֶׁע אִידְן מַעֲבִיר זַיין עַל הַדַת, [עֶס אִיז דָא אַסַאךְ מַאֲרִיךְ צוּ זַיין אִין דֶעם, אָבֶּער דָא אִיז נִישְׁט דֶער פְּלַאץ פוּן דֶעם].


עַל כָּל פָּנִים אֲפִילוּ אִין אַזַא מִין פְּלַאץ וואוּ מֶען הָאט מַעֲבִיר גֶעוֶוען עַל הַדַת הָאבּ אִיךְ גֶעקֶענְט דָאס בַּאוַוייזְן וְכוּ', וֶועל אִיךְ מְחַיֵיב זַיין דִי אַלֶע וָואס קֶענֶען נִישְׁט הַאלְטְן אָפְן אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה אָדֶער אַ מֵיידְל שׁוּלֶע. וֶועסְטוּ מֵיינֶען דָאס מִיר הָאבְּן אַ אוֹצָר פוּן גֶעלְט? מוּז אִיךְ דִיר זָאגְן, מִיר זֶענֶען אַלֶע אָרִימֶעלַייט וָואס מֶען קֶען קוֹים דוּרְךְ שְׁטוּפְּן דֶעם וָואךְ וְכוּ' וְכוּ', אוּן פוּנְדֶעסְטְוֶועגְן הָאבְּן מִיר בַּאזוּנְדֶערֶע מְלַמְדִים אוֹיף יֶעדֶע כִּיתָּה, אוּן מִיט אַ שְׁטַארְקְן רָצוֹן אוּן מִיט אַסַאךְ תְּפִלָה הֶעלְפְט אוּנְז דֶער בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים מִיט וואוּנְדֶערְלִיכֶע נִסִים צוּ בַּאצָאלְן דִי מְלַמְדִים אוּן טִיטְשֶׁערְס, דָאס אִיז לְמַעְלָה מִדֶרֶךְ הַטֶבַע, מֶען קֶען דָאס נִישְׁט מַסְבִּיר זַיין.


קֵיינֶער אִין דֶער וֶועלְט וֶועט דָאס נִישְׁט פַארְשְׁטֵיין, מִיר הָאבְּן נִישְׁט קַיין אֵיין נָדִיב, קַיין אֵיין גְבִיר וְכוּ', אוּן פוּנְדֶעסְטְוֶועגְן הָאבְּן מִיר אַ קִיוּם, נָאר מַחְמַת דֶעם שְׁטַארְקְן רָצוֹן אוּן דֶער מֵיינֶען עֶס אֱמֶת לְשֵׁם שָׁמַיִם.


אִיךְ הָאבּ מַאֲרִיךְ גֶעוֶוען דֶעם בְּרִיוו, וַוייל דוּ הָאסְט מִיר גֶעשְׁרִיבְּן אִיךְ הָאבּ לִיבּ וֶוען מוֹהֲרָא"שׁ זָאגְט מִיר וָואס אִיךְ דַארְף פַארֶעכְטֶען, אוּן וִוי אַזוֹי זִיךְ צוּפִירֶען וְכוּ' וְכוּ', הָאבּ אִיךְ זִיךְ גֶענוּמֶען דִי מִיה אוּן אַבִּיסְל מַאֲרִיךְ גֶעוֶוען, וָואס גְלֵייבּ מִיר אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט אָנְגֶעהוֹיבְּן צוּ שְׁרַייבְּן וָואס אִיךְ דַארְף שְׁרַייבְּן, וָוארוּם אִיךְ זֶע וָואס עֶס טוּט זִיךְ אִין אַנְדֶערֶע תַּלְמוּד תּוֹרָה'ס, וְכוּ', וְכוּ', אִיז נִישְׁט קַיין וואוּנְדֶער וָואס זֵיי דַארְפְן נָאכְדֶעם פַארְשְׁלִיסְן וְכוּ', אוּן זֵיי פַאלְן צַאם וְכוּ'.


דֶער רַמְבַּ"ם זָאגְט (פֵּרֶק ב' מֵהִלְכוֹת תַּלְמוּד תּוֹרָה, הֲלָכָה ג') מְלַמֵד הַתִּינוֹקוֹת שֶׁהוּא מֵנִיחַ הַתִּינוֹקוֹת וְיוֹצֵא אוֹ שֶׁהוּא עוֹשֶׂה מְלָאכָה אַחֶרֶת עִמָהֶן אוֹ שֶׁהוּא מִתְרַשֵׁל בְּלִימוּדָן הֲרֵי זֶה בִּכְלַל אָרוּר עוֹשֶׂה מְלֶאכֶת ה' רְמִיָה לְפִיכָךְ אֵין רָאוּי לְהוֹשִׁיב מְלַמֵד אֶלָא בַּעַל יִרְאָה מָהִיר לִקְרוֹת וּלְדַקְדֵק: דָאס אִיז אַ יְסוֹד הַיְסוֹדוֹת פוּן אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה, וָוארוּם עֶס אִיז נִישְׁט קַיין קִינְדֶער שְׁפִּיל, אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה פַאר קְלֵיינֶע קִינְדֶער דָאס אִיז דִי הֶעכְסְטֶע זַאךְ וָואס עֶס קֶען נָאר זַיין, מֶען אִיז מְחַנֵךְ הֵיילִיגֶע נְשָׁמוֹת וָואס זֵיי זֶענֶען דִי צוּקוּנְפְט פוּן כְּלַל יִשְׂרָאֵל, דָאס טָאר מֶען נִישְׁט נֶעמֶען אַבִּי וֶועמֶען פַאר אַ מְלַמֵד, אָדֶער אַ עוֹזֵר מְלַמֵד, וְכוּ', וִוי סְ'שְׁטֵייט אוֹיךְ אִין שֻׁלְחָן עָרוּךְ (יוֹרֶה דֵעָה, סִימָן רמ"ה, סְעִיף י"ז) וְאֵין לִמְלַמֵד לִנְעוֹר בַּלֵילָה יוֹתֵר מִדַאי שֶׁלֹא יִהְיֶה עָצֵל בַּיוֹם לִלְמוֹד וְכֵן לֹא יִתְעַנֶה אוֹ לַעֲצוֹר בְּמַאֲכָל וּמִשְׁתֶּה אוֹ לֶאֱכוֹל וְלִשְׁתּוֹת יוֹתֵר מִדַאי כִּי כָּל אֵלוּ הַדְבָרִים גוֹרְמִים שֶׁלֹא יוּכַל לְלַמֵד הֵיטֵב וְכָל הַמְשַׁנֶה יָדוֹ עַל הַתַּחְתּוֹנָה וּמְסַלְקִין לֵיהּ.


אִיךְ הָאבּ אוֹיכֶעט גֶעהַאט אַסַאךְ מְלַמְדִים וָואס אִיךְ הָאבּ גֶעמוּזְט אַוֶועק שִׁיקְן אָן רַחֲמָנוּת, זֵיי הָאבְּן גֶעלָאזְט דִי קִינְדֶער אוֹיף הֶפְקֵר אַרוּמְבָּארְדֶעוֶוען וְכוּ', זֵיי הָאבְּן גֶעטוּן אַנְדֶערֶע אַרְבֶּעט אִינְמִיטְן לֶערְנֶען וְכוּ', פַארְשְׁטֵייט זִיךְ אַז אִיךְ הָאבּ זֵיי גֶעמוּזְט אַוֶועקְשִׁיקְן אָן רַחֲמָנוּת, וָוארוּם קִינְדֶערְלֶעךְ זֶענֶען הֵיילִיגֶע נְשָׁמָה'לֶעךְ, דֶעם בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים'ס פַארְמֶעגְן, אוּן נָאר צוּלִיבּ זֵיי הָאט עֶר אוּנְז גֶעגֶעבְּן דִי תּוֹרָה הַקְדוֹשָׁה אוֹיפְ'ן בַּארְג סִינַי, וִוי דִי חֲזַ"ל זָאגְן (תַּנְחוּמָא, וַיִגַשׁ) בְּשָׁעָה שֶׁבִּקֵשׁ הַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לִיתֵּן אֶת הַתּוֹרָה לְיִשְׂרָאֵל אָמַר לָהֶן תְּקַבְּלוּ תּוֹרָתִי, אָמְרוּ לוֹ הֵן, אָמַר לָהֶן תְּנוּ לִי עָרֵב שֶׁתְּקַיְימוּ אוֹתָהּ אָמְרוּ לוֹ אַבְרָהָם יִצְחָק וְיַעֲקֹב יִהְיוּ עֲרֵבִים, אָמַר לָהֶן אֲבוֹתֵיכֶם הֵן בְּעַצְמָם צְרִיכִים עֲרֵבִים, אַבְרָהָם אָמַר (בְּרֵאשִׁית ט"ו, ח') "בַּמָה אֵדַע", יִצְחָק אָהַב אֶת שׂוֹנְאִי דִכְתִיב (מַלְאָכִי א', ג') "וְאֶת עֵשָׂו שָׂנֵאתִי" יַעֲקֹב אָמַר (יְשַׁעְיָה מ', כ"ז) "נִסְתְּרָה דַרְכִּי", אָמְרוּ לוֹ בְּנֵינוּ יִהְיוּ עֲרֵבִים שֶׁלָנוּ, מִיַד קִבְּלָן הַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא וְנָתַן אֶת הַתּוֹרָה לְיִשְׂרָאֵל, שֶׁנֶאֱמַר (תְּהִלִים ח', ג') "מִפִּי עוֹלְלִים וְיוֹנְקִים יִסַדְתָּ עוֹז".


זֶעט מֶען פוּן דֶעם אַז דֶער גַאנְצֶער תּוֹרָה הָאט דֶער בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים נִישְׁט גֶעוָואלְט גֶעבְּן פַאר אוּנְז, נָאר אִין זְכוּת פוּן אוּנְזֶערֶע קִינְדֶער, אוּן דִי חֲזַ"ל זָאגְן (שַׁבָּת קי"ט:) אֵין הָעוֹלָם מִתְקַיֵים אֶלָא בִּשְׁבִיל הֶבֶל פִּיהֶם שֶׁל תִּינוֹקוֹת שֶׁל בֵּית רַבָּן; אִיבֶּערְדֶעם, אוֹיבּ וֶועסְטוּ מִיר פָאלְגְן, וֶועסְטוּ הָאבְּן גְרוֹיס הַצְלָחָה, אַזוֹי וִוי דוּ הָאסְט גֶעהַאט הַצְלָחָה מִיט דִי יְשִׁיבָה.


גֶעדֶענְק גוּט וָואס דֶער הֵיילִיגֶער רֶבִּי הָאט אוּנְז גֶעזָאגְט (סֵפֶר הַמִדוֹת, אוֹת דֶרֶךְ, חֵלֶק ב', סִימָן א') עַל יְדֵי וִוידוּי דְבָרִים גוֹרְמִים שֶׁהַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מַזְמִין מְלַמְדֵי תִּינוֹקוֹת שֶׁלוֹמְדִים בֶּאֱמוּנָה; אִיבֶּערְדֶעם גֶעוואוֹין זִיךְ צוּ, צוּ רֶעדְן צוּם בּוֹרֵא כָּל עוֹלָמִים, אוּן דֶערְצֵייל אִים אַלֶעס אוֹיס אוֹיף פְּרָאסְט אִידִישׁ, וֶועסְטוּ זֶען אַז דוּ וֶועסְט הָאבְּן אוֹיסְטֶערְלִישֶׁע הַצְלָחָה.


אִיךְ הָאבּ מַאֲרִיךְ גֶעוֶוען אַבִּיסְל, אָבֶּער אִיךְ הָאבּ נָאכְנִישְׁט אָנְגֶעהוֹיבְּן צוּ שְׁרַייבְּן וָואס עֶס לִיגְט מִיר אִין פֶעדֶער, וָוארוּם הַאלְטְן אַ תַּלְמוּד תּוֹרָה אִיז פוּן דִי הֶעכְסְטֶע זַאכְן בַּיי כְּלַל יִשְׂרָאֵל, אוּן בִּפְרַט הַיינְט וָואס דֶער דוֹר אִיז אַזוֹי הֶפְקֵר וְכוּ', אוּן מֶען קֶען זֶען אַלֶע שְׁמוּץ וְכוּ', אוּן עֶקְלְהַאפְטִיגֶע זַאכְן וְכוּ', אִיז דִי שְׁוֶוערְסְטֶע זַאךְ צוּ הַאלְטְן אַ עֶרְנְסְטֶע תַּלְמוּד תּוֹרָה אוּן אַ מֵיידְל שׁוּלֶע.


קוּם אִין יַבְנְאֵל, וֶועסְטוּ זֶען וָואס מֶען קֶען בַּאוַוייזְן נָאר מִיט רְצוֹנוֹת וְכִּיסוּפִים אוּן מִיט אַסַאךְ תְּפִילוֹת.


זָאלְסְט הָאבְּן אַ לֶעכְטִיגְן טָאג אוּן פְרֵיילִיכְן תָּמִיד".

#223 - ווי אזוי היט מען די קינדער פון קשיות אויף אמונה פון א קרוב?
חינוך הילדים, אמונה, קשיות, משפחה

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


קודם וויל איך זאגן א גרויסן יישר כח פאר אלע שיעורים און חיזוק, ס'געבט מיר לעבן אין אלע תחומים, איך זאל זיך קענען אומגיין מיט מיין ווייב און קינדער, און צו קענען לערנען אזויפיל תורה אויפ'ן סדר דרך הלימוד.


איך האב א שוואגער וואס איז נישט קיין שומר תורה ומצות, ער האט זיך דערקלערט אלס אפיקורס, און ער קומט אסאך צו מיין שווער אינדערהיים, און ס'שטערט מיר זייער שטארק ווען ער דרייט זיך דארט, בפרט ווען מיינע קינדער פרעגן קשיות.


יעצט גייט אויסקומען א משפחה שמחה וואו מיר גייען זיין דארט צוזאמען, וויל איך וויסן צי מ'קען אים מצרף זיין צו מנין, צום דאווענען אדער בענטשן, און בכלל ווי אזוי מ'דארף צו האנדלען אין אזא פאל.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת אמור, י' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


רעד צו דיינע קינדער אסאך דיבורי אמונה, דאס איז וואס דו קענסט טון.


מען קען נישט נאכגיין קינדער פיר און צוואנציג שעה; וואס ווייסטו וואס זיינע חברים רעדן? וואס ווייסטו וואס ער הערט אין גאס? וואס ווייסטו מיט וועם ער חבר'ט זיך? ליידער ליידער זענען דא זייער אסאך געפאלענע מענטשן וואס קענען פארדרייען קליינע קעפעלעך מיט כלומר'ישע קשיות, וואס נאר מיט א קליינע קאפ איז דאס א קשיא. אזוי ווי דער רבי זאגט (שיחות הר"ן, סימן לב) מען פרעגט פון א קינד א שאלה, אז ביי איינעם אין שטוב האט זיך אויסגעשאסן א פענסטער האט ער גענומען א פענסטער פונעם אנדערן צימער און געלייגט אין דעם צימער, פרעגט מען דאס קינד: "פארוואס האט מען ארויס גענומען די פענסטער פון דעם אנדערן צימער און געלייגט אין דעם צימער, אמער, די פייגל קען דאך יעצט ארויס פליען פון יענעם צימער, וואס האט מען אויפגעטון?!" ווען מען פרעגט אים די קשיא לייגט מען אריין דעם תירוץ אין די קשיא, בלייבט דאס קינד צעמישט מיט די קשיא; איי די קשיא איז נישט געשטויגן און נישט געפלויגן, ער האט נישט קיין פייגלעך, ער האט געלייגט דעם פענסטער עס זאל נישט זיין קאלט וכדומה, אבער דער קליינער מח בלייבט פארטומלט און ווייסט נישט וואס צו ענטפערן.


אז מען וויל אויפשטעלן ערליכע דורות איז דא איין עצה: "רעדן אסאך פון אמונה"; ווי מער מען רעדט פון אמונה אלץ שטערקער ווערט אויפגעבויט די אמונה, מען שפירט דעם אייבערשטן מיט אזא שטארקייט, ממש מען זעט דעם אייבערשטן. אזוי ווי דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן סב): אויף דעם וואס שטייט אין זוהר הקדוש (משפטים צה.): "עוּלִימְתָּא שַׁפִּירְתָּא דְּלֵית לָהּ עֵינִין, גּוּפָא טְמִירְתָא וְאִתְגְּלֵי, נָפְקַת בְּצַפְרָא וּמִתְכַּסְיָא בִּימָמָא, מִתְקַשְּׁטַת בְּקִשּׁוּטִין דְּלָא הֲווֹ"; זאגט דער רבי אזוי: עוּלִימְתָּא שַׁפִּירְתָּא - דאס איז אמונה, אבער דְּלֵית לָהּ עֵינִין - עס האט נישט קיין אויגן, דאס הייסט מען טאר נישט פרעגן קיין קשיות, נאר מען דארף זיך שטארקן מיט אמונה פשוטה אינעם אייבערשטן. גּוּפָא טְמִירְתָא – זי איז באהאלטן, ווען דו וועסט בעטן איינער וואס האט אמונה ער זאל דיר מסביר זיין א טעם און א סברה אין די אמונה, וועט ער נישט האבן וואס צו ענטפערן, ווייל אז מען פרעגט א מאמין בהשם יתברך, זיי מסביר וואס דער אייבערשטער איז, קען ער דיר נישט ענטפערן, אבער וְאִתְגְּלֵי - ביי אים איז עס אזוי קלאר, אזוי ווי ער זעט דאס מיט די אויגן. נָפְקַת בְּצַפְרָא - יעדן צופרי ווערט צוריק באנייט די אמונה, וּמִתְכַּסְיָא בִּימָמָא - און דורכ'ן טאג ווערט עס פארדעקט, ווייל מען ווערט אריין געשלעפט אין די ארבעט און מען לויפט נאך געלט, צוביסלעך פארגעסט מען פונעם אייבערשטן.


בנוגע אים מצרף זיין צו מנין וכו'; על פי רוב זענען די אלע נישט קיין אפיקורסים, זיי זענען צעבראכענע דיפרעסטע מענטשן, עס פאסט זיי נישט צו זאגן אז זיי זענען צעבראכן און זיי דארפן אויפמערקזאמקייט, דעריבער זאגן זיי אז זיי זענען נישט גלויביגע, מיינענדיג אז אזוי וועלן זיי באקומען זייער אויפמערקזאמקייט (אטענשאן), אבער טיף אין הארץ גלייבן זיי אויך אז דער אייבערשטער פירט די וועלט און ער טוט אלעס.


וואויל איז פאר די עלטערן וואס לייגן אריין אסאך אמונה מיט שמחה אין זייערע קינדער, דורכדעם וועלן זיי זען אסאך נחת.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#222 - ווי אזוי לערנט מען אויס קינדער זיך צו פירן איידל?
חינוך הילדים, קדושה, תפלות אויף אידיש

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר אלע שיעורים, ספעציעל פאר די שיעורים פאר פרויען, וואס האבן מיר געהאלפן א געוואלד, ס'האט געהאלפן אויפבויען מיין שטוב, און איך האב א הערליכע שלום בית מיט מיין מאן לכבוד די שיעורים.


מיר האבן ברוך ה' ליכטיגע קינדער מיט אסאך ענערגיע, יעצט ווען מ'זיצט אינדערהיים מיט די קינדער האבן מיר געקויפט אסאך ערליי שפילצייג און ארטס און קרעפטס, און מיר שפילן אסאך מיט די קינדער.


איך האב אבער א פראבלעם אז איך זע אז די קינדער פירן זיך נישט איידל, און רירן אן אויף נישט איידעלע פלעצער, און וויפיל מיר האבן שוין גערעדט צו זיי וועגן דעם זייער שטרענג, האט עס נישט געהאלפן.


די שאלה איז וואס מיר דארפן טון ווייטער, מער זאגן? שרייען? אדער נאך מער פון דעם? בפרט יעצט ווען די קינדער זענען א גאנצן טאג אינדערהיים, מוזן מיר וויסן ווי אזוי זיך צו פירן.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' לסדר טהרה, כ"ט ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


מען דארף אויסלערנען קינדער ווען זיי זענען נאך גאר יונג אז מען טאר נישט לייגן די הענט אויפ'ן אות ברית קודש; פון ווען זיי זענען נאך גאר קליין דארף מען זיי זאגן אן א שיעור מאל: "דא טאר מען נישט לייגן די הענט, דער אייבערשטער לאזט נישט אנרירן", און אויב מען זעט אז זיי פירן זיך נישט איידל וכו' געבט מען א פעטשל אויף די הענט און מען זאגט נאכאמאל מיט א שטרענגע טאן: "דא טאר מען נישט לייגן די הענט!" ביז זיי פארשטייען אז דאס איז זייער א הארבע זאך, וועלן זיי זיך היטן און אויף וואקסן הייליג.


נעמטס אריין דעם כלל, ווי יונגער מען הייבט אן מחנך זיין די קינדער אלץ גרינגער וועט זיין די ארבעט מיט זיי שפעטער, אבער אז מען איז נישט מחנך די קינדער ווען זיי זענען נאך יונג, מען טראכט אז זיי זענען נאך קליינטשיג וכו' וכו' - דעמאלט איז זייער שווער שפעטער, בפרט אין קדושה; אז מען זאגט נישט אן די קינדער יונגערהייט פון וואס מען דארף זיך היטן איז זייער שווער שפעטער.


דער עיקר זאלט איר אסאך בעטן דעם אייבערשטן פאר אייערע דורות, אז די קינדער זאלן זיין ערליך און הייליג, זיי זאלן קיינמאל נישט פוגם זיין אין קיין שום מידה און זיי זאלן זיין אפגעהיטן אין קדושה, ווייל תפילה איז די איינציגסטע זאך וואס איז א זיכערע עצה, אלע עצות וואס מען געבט פאר'ן מענטש איז א ספק צי עס וועט נישט ערגער מאכן און א ספק ספיקא צי עס וועט העלפן; פאר איינעם העלפט עס יא און פאר א צווייטן העלפט עס נישט, עס מאכט אים נאר ערגער, אבער תפילה - דאס איז א עצה פאר יעדן, דאס איז א זיכערע עצה. אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות לב.): "כָּל הַמַּאֲרִיךְ בִּתְפִלָּתוֹ", ווען א מענטש בעט דעם אייבערשטן און טרעט נישט אפ פון דעם, ער בעט און בעט און מוטשעט - "אֵין תְּפִלָּתוֹ חוֹזֶרֶת רֵיקָם", וועט ער נישט אוועק גיין מיט ליידיגע הענט, ער וועט געהאלפן ווערן; בפרט א אידישע מאמע וואס בעט דעם אייבערשטן טאג און נאכט: "הייליגער באשעפער, געב מיר הייליגע קינדער וואס וועלן ליכטיג מאכן די וועלט, העלף מיר אז מיינע קינדער זאלן קיינמאל נישט פוגם זיין בברית, זיי זאלן אויסוואקן ריין", זי בעט אויף איר שפראך טאג און נאכט פאר אירע קינדער - וועט זי זוכה זיין צו ליכטיגע קינדער בנים צדיקים.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#221 - ווי אזוי קען איך מאכן אז מיינע מיידלעך זאלן דאווענען?
חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, תפילה והתבודדות, תפלות אויף אידיש

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א פרוי וואס איז זיך מחי' מיט די שיעורים, עס געבט מיר פיל חיזוק אין לעבן.


מיינע טעכטער זענען ב"ה זייער וואויל, זיי פאלגן, זיי העלפן מיט די שטוב ארבעט מיט א געוואלדיגע געטריישאפט, און איך דאנק דעם אייבערשטן דערפאר. עס איז אבער דא איין זאך וואס באדערט מיר זייער, איך בין אויפגעוואקסן אין א היימישע שטוב, און ביי אונז האבן די מיידלעך אלעמאל געדאווענט פרייטאג צו נאכטס און שבת אינדערפרי, דער גאנצער שבת האט זיך געדרייט אויפ'ן דאווענען, מיט א געשמאק און א חיות. ווי אויך האבן מיר יעדן אינדערפרי געזאגט ברכות. פאר מיינע טעכטער פאלט אבער בכלל נישט איין צו דאווענען, אפילו אין דער וואכן, זיי ווייסן אז פרויען זענען פטור פון דאווענען און שוין.


איך ווייס נישט אויב ס'פעלט זיי יראת שמים, אדער ווייסן זיי פשוט נישט ווי אזוי זיך צו פירן, אדער אפשר בין איך דער וואס ווייסט נישט ריכטיג, אפשר דארפן זיי טאקע גארנישט דאווענען.


אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א מיר זאגן ווי אזוי איך דארף צו באהאנדלען די זאך.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' לסדר טהרה, כ"ו ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אמאל אז געווען א אידענע וואס איז געקומען צום רב מיט אן ענליכע בקשה וואס איר האט, זי האט זיך באקלאגט אז זי ווייסט נישט פארוואס ביי איר איז אנדערש ווי ביי איר מאמע, ביי איר מאמע עליה השלום פלעגט שטענדיג וואקסן אין גארטן אונטערן שטוב טאמאטעס, איגערקעס, פאפריקע וכו', עס איז געווען אזוי געשמאק; ווען מען איז אויפגעשטאנען אינדערפרי פלעגט מען גיין ארויס נעמען פרישע גרינס, מען פלעגט זיך ממש דערקוויקן, ביי מיר - וויינט די פרוי - וואקסט נישט קיין שום גרינס; זי האט געוויינט און געבעטן אן עצה. האט דער רב איר געענטפערט מיט א שמייכל: "אייער מאמע עליה השלום פלעגט פלאנצן, זי האט געאקערט, געזייט און באוואסערט, איז נאכדעם ארויסגעקומען פיינע גרינס, אז איר ווילט האבן פיינע גרינס זאלט איר זיך באפלייסן מיט'ן פלאנצן וכו' וועט ביי אייך אויך וואקסן".


דאס זעלבע זאג איך אייך, קינדער וואקסן נישט פון זיך אליין, מען דארף אסאך הארעווען צו זען שיינע פירות. אזוי ווי ווען מען פלאנצט איז דא ווייכע ערד און הארטע ערד, אזוי איז מיט קינדער. יעדעס קינד איז א באזונדערע וועלט פאר זיך, ביי איינעם זעט מען שנעלער די פירות און ביי א צווייטן נעמט דאס אביסל לענגער, אבער דאס איז זיכער, אז מען אקערט און מען פלאנצט זעט מען שיינע פירות.


קינדער דאווענען נישט פון זיך אליין, מען דארף זיי זאגן איין מאל און א צווייטע מאל און א דריטע מאל, טויזנט מאל איז ווייניג געזאגט - ביז זיי הייבן אן דאווענען פון זיך. אייער מאמע האט אין אייך אריין געלייגט א גוטע חינוך, זי האט אייך מחנך געווען צום דאווענען, דאס דארפט איר נאכמאכן; איר דארפט רעדן מיט די קינדער, זיי זאגן: "יעצט דארף מען דאווענען"; די קינדער וועלן מן הסתם נישט הערן ווי איר רעדט צו זיי, זיי וועלן זיין פארנומען מיט זייערע זאכן; איינער מיט ליינען, א צווייטער מיט שפילן, אזוי ווי די געזונטע נאטור ביי קינדער איז, אז זיי הערן נישט, זאלט איר דאס נאכאמאל זאגן, מיט אביסל א העכערע קול, ביז זיי וועלן זען אז מען דארף פאלגן און זיי וועלן דאווענען.


עס איז בכלל נישט קיין שאלה צו מיידלעך דארפן דאווענען, אודאי דארפן מיידלעך דאווענען, חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות כ:): "וְחַיָּבִין בִּתְפִלָה", פרויען זענען מחויב צו דאווענען; און אז זיי ווילן נישט דאווענען דארפט איר נישט ווערן פארלוירן, נאר זיי זאגן נאכאמאל און נאכאמאל ביז זיי וועלן דאווענען און אויסוואקסן ערליכע אידן.


ווען איר צינדט אן די שבת ליכט זאלט איר בעטן דעם אייבערשטן מיט די הענט אויפ'ן פנים, איר זאלט נישט שוינען קיין טרערן; בעטס:


"הייליגער באשעפער איך דאנק דיר פאר מיין לעבן, פאר מיין מאן, פאר מיינע קינדער און פאר אלעס וואס דו טוסט מיט מיר.


הייליגער באשעפער העלף מיר איך זאל זוכה זיין צו קינדער צדיקים, העלף מיר איך זאל זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן דיר דינען, קינדער וואס וועלן לערנען און דאווענען און זיך פירן מיט יראת שמים; טאטע זיסער לייג אריין א זיסע טעם אין מיינע קינדער זיי זאלן ליב האבן צו דאווענען, זיי זאלן ליב האבן דעם סידור, זיי זאלן שפירן ווי דער סידור איז זייער לעבן, וואס זיי דארפן אין לעבן זאלן זיי נאר בעטן פון דיר.


נעם אן מיין געבעט בזכות די הייליגע צדיקים וואס האבן אוועק געגעבן זייער לעבן פאר דיין כבוד וועגן, יִהְיוּ לְרָצוֹן אִמְרֵי פִי וְהֶגְיוֹן לִבִּי לְפָנֶיךָ יְיָ צוּרִי וְגֹאֲלִי".


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#220 - ווי אזוי האלט מען זיך רואיג נישט צו שלאגן די קינדער?
חינוך הילדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


צום ערשטן וויל איך זיך זייער באדאנקען פאר די פילע עצות און חיזוק וואס איך באקום פון די געוואלדיגע שיעורים, עס האט ממש געטוישט מיין לעבן צום גוטן. אויך האב איך ב"ה זוכה געווען די פארגאנגענע יאר צו מעביר סדרה זיין יעדע וואך מיט די עצה צו מעביר סדרה זיין יעדן טאג אביסל, איך האב ב"ה געענדיגט משניות, און יעצט לערן איך ש"ס, און אלעס אין אייער זכות.


איך הער אסאך פונעם ראש ישיבה שליט"א אז מ'זאל נישט שלאגן די קינדער, איך פרוביר זייער שטארק דאס איינצוהאלטן, אבער ס'קען זיך אמאל מאכן נאך א שווערע טאג ארבעט, און די קינדער ווייסן פונקטליך ווי אזוי מיר אויפצורעגן, ברוך ה' אז ס'מאכט זיך נישט אפט, אבער ס'קען געשען אז איך זאל זיך פארלירן און שלאגן. איז מיין שאלה ווי אזוי צו האנדלען נאכדעם, ווי אזוי דאס צו פאררעכטן, זאל איך זיי איבערבעטן? זאל איך זיי זאגן אז איך האב געטון נישט ריכטיג? ווי אזוי פאררעכט מען דאס?


נאכאמאל א גרויסן יישר כח פאר אלעס, דער ראש ישיבה קען מיר בכלל נישט, און איך קען נישט אזוי גוט דעם ראש ישיבה, און פון דעסט וועגן באקום איך אזויפיל חיזוק אין לעבן פונעם ראש ישיבה.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' לסדר טהרה, כ"ו ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


שלאגן קינדער איז נישט קיין שום שכל, עס איז נאר אויסצובלאזן די אנגעצויגענע נערוון; דעריבער זאלסטו אכטונג געבן נישט צו שלאגן דיינע קינדער און זיכער נישט שלאגן פון איבערגעשטרענגטקייט, ווייל אויב מען שלאגט די קינדער ווען מען איז איבערגעשטרענגט און פארלוירן קען דאס זיין א גרויסע סכנה, מען קען זיי מאכן בעלי מומין פאר זייער גאנץ לעבן. אזוי ווי עס האט פאסירט מיט'ן הייליגן צאנזער רב זכותו יגן עלינו ווען ער איז געווען א יונג קינד, ער האט איבערגעדרייט א שווערע באנק און דער מלמד זיינער איז געווען איבערגעשטרענגט און אומגעדולדיג, ער איז געווארן בכעס אויפ'ן קליינעם חיימ'ל און אנגעהויבן טאנצן אויפ'ן באנק וואס איז געלעגן אויף זיין פוס, ער האט געשפרינגען דערויף און געשריגן: "פארוואס האסטו איבערגעדרייט דעם באנק?!" שפעטער ווען חיימ'ל איז אהיים געקומען האט ער מורא געהאט צו דערציילן פאר זיין טאטע וואס האט פאסירט אין חדר, אזוי איז ער געבליבן מיט א פארווייטאגטע פוס כל ימיו.


נישט דא אזא זאך שלאגן די קינדער ווען מען איז פארלוירן אדער איבערגעשטרענגט; א מענטש אן שכל שלאגט די קינדער ווען ער איז איבערגעשטרענגט, אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המידות, אות בנים, סימן צו): "מִי שֶׁאֵין לוֹ רַחֲמָנוּת עַל בָּנָיו, בְּיָדוּעַ שֶׁאֵין לוֹ חֵלֶק בְּשֵׂכֶל דִּקְדֻשָּׁה", ווער עס האט נישט רחמנות אויף זיינע קינדער איז א סימן אז ער האט נישט קיין שכל, נישט דא אזא זאך ווי שלאגן ווען מען איז מיד וכו'.


אין פאל מען דארף געבן א פעטשל פאר'ן קינד, ווען ער פירט זיך מיט חוצפה אדער ווען ער טוט סכנה'דיגע זאכן, דארף דאס זיין מיט ישוב הדעת, אן קיין פארלוירנקייט און אן קיין איבערגעשטרענגטקייט, ווייל אז מען שלאגט פון פארלוירנקייט אדער פון כעס איז דאס בכלל נישט קיין חינוך; אפילו מען רעדט זיך איין בשעת מעשה אז דאס איז חינוך, דארף מען וויסן אז דאס איז נישט קיין חינוך, נאר די כעס און די נערוון זאגן און רעדן איין דעם מענטש: 'יעצט דארף מען שלאגן', 'יעצט דארף מען פראסקענען'.


עלטערן דארפן אסאך וויינען צום אייבערשטן אויף ערליכע קינדער; מען האט געפרעגט דעם הייליגן חתם סופר זכותו יגן עלינו ווי אזוי האט ער זוכה געווען צו אזעלכע גוטע קינדער, האט דער הייליגער חתם סופר זי"ע געענטפערט: "יעדע נאכט בשעת איך האב געזאגט תיקון חצות האב איך אנגעפילט א כוס מיט טרערן, איך האב געבעטן פאר גוטע קינדער"; דאס איז דער וועג ווי אזוי מען איז זוכה צו ערליכע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#219 - מעג מען געבן פאר קינדער צו ליינען מאגאזינען?
חינוך הילדים, מאגאזינען

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב ברוך ה' עטליכע אינגלעך אין שטוב, און ווען עס קומט די לאנגע שבתים, אמאל איז עס פרייטאג צו נאכטס און אמאל שבת נאכמיטאג, זוכן זיי מיט וואס זיך אויסצולופטערן. עס קומען ארויס יעדע וואך מאגאזינען פון אויסגאבעס פון ערליכע שרייבער ספעציעל פאר קינדער, איז מיין שאלה אויב ס'איז געזונט און אויסגעהאלטן צו געבן פאר די קינדער די אלע סארט ליין מאטריאל.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' לסדר טהרה, כ"ו ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עס איז בעסער נישט אריין צו נעמען אין שטוב קיין שום מאגאזין; נישט קיין נפקא מינה וואס פאר א סארט.


עס איז דא גענוג וואס צו טון מיט די קינדער; אפילו אין די לאנגע שבתים און לאנגע פרייטאג נאכמיטאגס איז דא וואס מען קען טון מיט זיי, צום ביישפיל אז די עלטערן לייגן זיך שלאפן איז גוט אז די קינדער זאלן זיך אויך אראפלייגן, אז די עלטערן שמועסן קענען די קינדער מיט שמועסן, אז מען גייט שפאצירן נעמט מען זיי מיט אויפ'ן שפאציר וכו', מען דערציילט זיי שיינע מעשיות און מען פארברענגט שיין צוזאמען, וכו'.


היינט זענען דא אזויפיל מעשה ביכלעך פון צדיקים פאר קינדער אין אלע יארגענג; דאס איז דאס בעסטע זאך צו געבן פאר קינדער צו ליינען, ענדערש און בעסער ווי זיי אנשטאפן מיט די זאכן.


וואויל איז דעם וואס נעמט זיין גאנצע שכל נאר פון די תורה און פון צדיקים; ער ליינט נישט קיין שום צייטונג און מאגאזין, דורכדעם וועט ער זוכה זיין צו האבן נחת ביי די קינדער און אייניקלעך.

#218 - וואס טוט מען מיט א קליין קינד וואס זאגט ליגנט?
חינוך הילדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


ווי אזוי דארף מען זיך פירן מיט א פיר יעריג קינד, וואס האלט אין איין זאגן ליגנט, און מאכט אויף מעשיות?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת צו, ה' ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר,


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אסאך מאל האבן קינדער מורא צו זאגן דעם אמת, זיי האבן מורא אז מען וועט זיי געבן א שטראף וכו', דעריבער מאכן זיי אויף מעשיות וואס זענען נישט אמת; די עצה פאר דעם איז מען זאל זאגן פאר'ן קינד: "אויב דו וועסט זאגן אמת וועסטו נישט באקומען קיין שטארף, אויב דו וועסט זאגן ליגענט וועט מען דיר דארפן געבן א שטראף", דעמאלט וועלן זיי זאגן דעם אמת.


צום ביישפיל, מען טרעפט אמאל ביי קינדער א טייערע חפץ אדער געלט און ווען מען פרעגט זיי פון וואו זיי האבן דאס, הייבן זיי אן מאכן א מעשה וכו'; דארף מען זאגן פאר'ן קינד: "אויב וועסטו זאגן דעם אמת וועט מען גארנישט טון, אבער אויב וועסטו זאגן ליגענט וועט מען דארפן געבן א שטראף"; מען דארף העלפן דאס קינד זאגן דעם אמת, מען פרעגט: "פון וועם האסטו דאס גע'גנב'ט? פון וואו האסטו דאס גענומען?" ביז די אמת קומט ארויס, דאס קינד איז מודה פון וואו ער האט דאס גענומען, דעמאלט לערנט מען זיי אויס צוריק צו געבן און מען רעדט צו זיי אז מען טאר נישט גנב'נען, מען דערציילט זיי מעשיות איבער די הארבקייט פון גניבה.


דער עיקר זאלסטו געדענקען אז חינוך איז א לאנגע ארבעט, עס גייט נישט אין איין מינוט; חינוך איז א לאנגע וועג אבער ביים סוף איז דאס א קורצע וועג. חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (עירובין נג:) רבי יהושע בן חנניה האט געזאגט: קיינער האט מיר נישט איבער געקלוגט אזוי ווי דער קינד וואס האט מיר געענטפערט ווען איך האב אים געבעטן ער זאל מיר ווייזן די אריינגאנג צום שטאט, דער קינד האט מיר געזאגט אז עס איז פארהאן צוויי וועגן, א קורצע-לאנגע וועג און א לאנגע-קורצע וועג; איך האב נישט פארשטאנען וואס ער מיינט, האט מיר דער קינד מסביר געווען, אז עס זענען פארהאן צוויי וועגן, איין וועג זעט אויס צו זיין אין אנהייב גרינג אבער שפעטער איז דאס א לאנגע שווערע וועג, מען קען נישט אנקומען צום שטאט, נאכדעם איז פארהאן א שווערע וועג אבער ביים סוף איז דאס גרינג; דאס איז חינוך, ווער עס ארבעט שווער ביים אנהייב, ווען די קינדער זענען קליין געבט ער זיך אפ מיט זיי, אפילו עס איז שווער, עס איז נישט גרינג - דאך ארבעט ער מיט די קינדער, וועט ער ביים סוף האבן א גרינגע ארבעט, ער וועט זען נחת ביי זיי, אבער אז מען נעמט די גרינגע וועג אין אנהייב, מען איז נישט מחנך די קינדער, מען לאזט זיי טון וואס זיי ווילן, וועט ביים סוף זיין זייער שווער.


ועל כולם דארף מען אסאך בעטן דעם אייבערשטן אויף גוטע קינדער; מוהרא"ש האט דערציילט, א איד איז אמאל געקומען צום הייליגן חפץ חיים זכותו יגן עלינו בעטן א ברכה אויף גוטע קינדער, האט דער הייליגער חפץ חיים גענומען א תהלים וואס איז געווען אויפגעבלאזן פון נאסקייט און דאס געוויזן פאר דעם איד און אים געזאגט: "דאס איז דער תהילים פון מיין מאמע עליה השלום, וואו זי פלעגט יעדן טאג וויינען צום אייבערשטן זי זאל זוכה זיין צו גוטע קינדער, אזוי איז מען זוכה צו גוטע קינדער".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט זען אסאך נחת פון דיינע קינדער.


 

#217 - מיין אינגל נעמט יעדע מצוה מיט צופיל דרוק, ווי אזוי העלף איך אים?
חינוך הילדים, שמחה, עבודת השם, חומרות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


יישר כח פאר די דרשות און חיזוק, זיי מאכן מיר קלאר דעם מח, און ווארעמען אן מיין הארץ.


איך וויל פרעגן ווי אזוי זיך אומצוגיין מיט מיין אכט יעריג אינגל, וואס האט לעצטנס אסאך אבסעסיעס. ער וואשט כסדר די הענט ער זאל נישט זיין טמא, ער האלט אין איין מאכן חשבונות אויב ער האט געטון אן עבירה, אפשר האט ער פארגעסן צו מאכן ברכות, און אזוי ווייטער. ער האלט אין איין תשובה טון, ער בעט כסדר איבער זיינע געשוויסטער, אבער אלעס מיט א געוואלדיגע דרוק און פרעשור.


ווי אזוי האנדלט מען אים?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויקרא, כ"ח אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מען דארף זייער אכטונג געבן ווי אזוי מען רעדט צו קינדער; בפרט ווען מען לערנט מיט זיי מצוות דארף מען אכטונג געבן ווי אזוי מען לייגט זיי דאס אריין, זיי זאלן דאס נישט נעמען מיט נערוון, זיי זאלן נישט טון די מצוות מיט חכמות וכו'.


דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן מד): "גַּם מֵחָכְמוֹת שֶׁיֵּשׁ בַּעֲבוֹדַת הַשֵּׁם בְּעַצְמוֹ צָרִיךְ לְהַרְחִיק מְאֹד", מען דארף זיך זייער היטן פון חכמות, "כִּי כָל אֵלּוּ הַחָכְמוֹת שֶׁל הָעוֹלָם שֶׁיֵּשׁ לְהַנִּכְנָסִין וּמַתְחִילִין קְצָת בַּעֲבוֹדַת הַשֵּׁם, אֵינָם חָכְמוֹת כְּלָל וְהֵם רַק דִּמְיוֹנוֹת וּשְׁטוּתִים וּבִלְבּוּלִים גְּדוֹלִים", ווייל די אלע חכמות וואס מען האט ווען מען הייבט אן דינען דעם אייבערשטן זענען בכלל נישט קיין חכמות, דאס איז דמיונות, שטותים און קאפ דרייענישן, "וְאֵלּוּ הַחָכְמוֹת מַפִּילִין מְאֹד אֶת הָאָדָם מֵעֲבוֹדַת הַשֵּׁם", דאס מאכט אז דער מענטש זאל אפלאזן זיין עבודת השם, "וְעַל אֵלּוּ הַמְדַקְדְּקִים וּמַחְמִירִים בְּחֻמְרוֹת יְתֵרוֹת עֲלֵיהֶם נֶאֱמַר: 'וְחַי בָּהֶם, וְלֹא שֶׁיָּמוּת בָּהֶם', כִּי אֵין לָהֶם שׁוּם חִיּוּת כְּלָל", די אלע וואס זענען פארנומען מיט חכמות און ספיקות זענען שטענדיג מסופק צי זיי האבן יוצא געווען די מצוה צי נישט - די האבן נישט קיין שום חיות, "וְתָמִיד הֵם בְּמָרָה שְׁחֹרָה מֵחֲמַת שֶׁנִּדְמֶה לָהֶם שֶׁאֵינָם יוֹצְאִים יְדֵי חוֹבָתָם בְּהַמִּצְווֹת שֶׁעוֹשִׂין וְאֵין לָהֶם שׁוּם חִיּוּת מִשּׁוּם מִצְוָה מֵחֲמַת הַדִּקְדּוּקִים וְהַמָּרָה שְׁחֹרוֹת שֶׁלָּהֶם", זיי זענען שטענדיג דעפרעסט, זיי לעבן אלץ אין ספיקות און די חומרות ווארפט זיי אריין אין מרה שחורה.


יעצט ווען עס איז שוין אריין אין אים מיט א פרעשור, ער טוט די מצות מיט מרה שחורה קען מען דאס נאר ארויסנעמען מיט חכמה, מען קען נישט חוזק מאכן פון אים אדער אים נייטן צו טון אנדערש, מען דארף זען מיט חכמה דאס ארויסנעמען; אים אויפהייבן מיט גוטע ווערטער, אים אויסלויבן ווי וואויל ער איז און ווי טייער ער איז – דורכדעם וועט אוועק פאלן די נערוון. ווען ער וואשט זיך די הענט נאכאמאל און נאכאמאל זאל מען אים זאגן וואס דער רבי זאגט (ספר המידות אות אמונה, סימן כז): "מִי שֶׁמְּנַקֶּה בְּכָל עֵת יָדָיו, עַל-יְדֵי-זֶה מְזַכֶּה אֶת לִבּוֹ", ווער עס וואשט זיך כסדר זיינע הענט מיט דעם וואשט ער זיך אפ זיין הארץ; און ווען ער מאכט זיך א חשבון הנפש וכו' דארף מען אים אויסלויבן ווי ער לעבט מיט'ן אייבערשטן; ווען ער בעט איבער די געשוויסטער זאל מען דאס אויסלויבן, דאס גרויסקייט פון אכטונג געבן אויף אנדערע און אזוי ווייטער; מען דארף מאכן אן עסק פון אים לטובה, אזוי וועט אוועק פאלן אלע נערוון. ווייל נערוון גייט נישט צוזאמען מיט שמחה; שמחה שטופט אוועק עצבות און מרה שחורה.


בעסער וואלט געווען ווען עס איז נישט דא די גאנצע פרעשור, אבער אז עס איז שוין דא קען מען זיך נישט קריגן מיט דער סארט יצר הרע, מען דארף זען מיט חכמה ווי אזוי מען ווערט פטור דערפון.

#216 - ווי אזוי בארואיגט מען די קינדער ווען ס'פליען ראקעטן?
חינוך הילדים, אמונה, פחדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר אלע זיסע געשמאקע שיעורים, דער אייבערשטער זאל אייך געבן אסאך כח ווייטער אנצוגיין מיט די הייליגע ארבעט.


איך וואוין אין דרום ארץ ישראל, וואו עס פליען אסאך מאל אריין ראקעטן פון די אראבער, און מ'דארף לויפן זיך באשיצן. די קינדער ווערן זייער דערשראקן פאר דעם, זיי הויבן אן פרעגן קשיות פארוואס דער אייבערשטער טוט דאס פאר אונז, און דאס גלייכן. ווי אזוי איז מען מחזק די קינדער? ווי אזוי בארואיגט מען זיי? און ווי אזוי ברענגט מען אריין אין זיי א קלארע אמונה?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בא, ראש חודש שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


ווען עס פליען ראקעטן פון די אראבער דעמאלט איז שוין אביסל שפעט צו בארואיגן קינדער וכו'; די ריכטיגע וועג אריין צו ברענגען אמונה אין זיך און אין די שטוב, איז דורך רעדן כסדר פון אמונה. נאך בעפאר עס פליען די ראקעטן וכו', ווען עס איז אלעס גוט, און אלעס איז אין בעסטן ארדענונג - דעמאלט דארף מען איינפלאנצן אמונה, נאכדעם ווען עס גייט אריבער שווערע צייטן השם ישמרינו האט מען כח זיך צו דערהאלטן.


מען דארף אסאך רעדן פון אמונה ביז מען איז זוכה צו האבן אמונה; דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן מד): "הָאֱמוּנָה תּוֹלָה בְּפֶה שֶׁל אָדָם", אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (תהלים פט, ב): "אוֹדִיעַ אֱמוּנָתְךָ בְּפִי", דוד המלך זאגט, מיט מיין מויל דערצייל איך פונעם אייבערשטן; אז מען רעדט פון אמונה איז דאס אליינס אמונה און דאס ברענגט מען זאל האבן אמונה. מען דארף שטענדיג רעדן פונעם אייבערשטן, ווען מען קען נאר זאל מען דערמאנען דעם אייבערשטן; מען פרעגט דיר: "וועסט קומען היינט נאכט?" ענטפער נישט: "יא", נאר ענטפער: "מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף"; מען פרעגט דיר: "וואס מאכסטו? וואס הערט זיך?" ענטפער נישט: "גוט", ענטפער: "ברוך השם, געלויבט דעם אייבערשטן", דאס גייט אריין צוביסליך אין זיך, אין די ווייב און אין די קינדער, אזוי פאלט אוועק אלע פחדים און אלע שרעק.


רעד צו דיינע קינדער ווען זיי זענען נאך יונג און קליינטשיג אסאך דיבורי אמונה, דורכדעם וועלן זיי נישט מורא האבן פון קיין שום זאך אויף די וועלט. ווארט נישט זיי זאלן עלטער ווערן; מענטשן מיינען אז קליינע קינדער פארשטייען נישט, מען מיינט אז חינוך הייבט זיך אן מיט גרעסערע קינדער, מען שפירט נאריש צו רעדן צו קליינע קינדער פון אמונה וכו'; עס איז אבער נישט אזוי, אזוי ווי מיר ווייסן די מעשה אז רבי נתן האט אמאל געכאפט א לאנגע שמועס מיט א קינד, האט מען געפרעגט רבי נתן פארוואס ער פארברענגט צייט מיט א קינד, האט זיך רבי נתן צופלאמט און געזאגט מיט א ניגון: "אט איז מען א קינד, אט איז מען א בחור, אט איז מען א אינגערמאן און אט פירט מען שוין צו די קבורה"; ווי איינער זאגט, 'וואס זאגסטו ער איז א קינד, א שאד צו פארברענגען צייט מיט אים, מען געבט זיך א דריי און מען איז שוין אן אלטער איד', אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא קמא צז:): "מַטְבֵּעַ שֶׁל אַבְרָהָם אָבִינוּ - זָקֵן וּזְקֵנָה מִצַּד אֶחָד, וּבָחוּר וּבְתוּלָה מִצַּד אַחֵר", אברהם אבינו האט געהאט א מטבע וואס פון איין זייט איז געווען א בילד פון א אינגל מיט א מיידל און פון די אנדערע זייט איז געווען א בילד פון אן אלטער איד מיט א אלטע אידענע; מוהרא"ש זאגט אז אברהם אבינו האט געלעבט מיט די מחשבה: 'אט איז מען א בחור און אט איז מען שוין אן אלטער איד, אט איז מען א מיידל און אט איז מען אן אלטע אידענע'.


אז מען וויל פועל'ן ביי קינדער דארף מען רעדן צו זיי ווען זיי זענען נאך יונג, דעמאלט איז א צייט וואס זיי זענען נאך ריין, דעמאלט ווערט אריין געקריצט די אמונה אין זיי, שפעטער ווען עס גייט אריבער שווערע צייטן קומט ארויס זייער אמונה און זיי האבן נישט מורא פון קיין שום זאך.


דער אייבערשטער זאגט (ירמיהו יז, ז-ח): "בָּרוּךְ הַגֶּבֶר אֲשֶׁר יִבְטַח בַּה' וְהָיָה ה' מִבְטַחוֹ", וואויל איז דעם וואס פארלאזט זיך אויפ'ן אייבערשטן וועט אים דער אייבערשטער נישט פארלאזן, "וְהָיָה כְּעֵץ שָׁתוּל עַל מַיִם", דער איז גלייך צו א בוים וואס איז איינגעפלאנצט נעבן וואסער, "וְעַל יוּבַל יְשַׁלַּח שָׁרָשָׁיו", ער איז ווי א בוים וואס די ווארצלען זענען איינגעטינקען אין וואסער "וְלֹא יִרְאֶה כִּי יָבֹא חֹם", עס וועט אים נישט שאטן קיין הייסע טעג, "וְהָיָה עָלֵהוּ רַעֲנָן", די בלעטער האלטן זיך שטענדיג פריש, "וּבִשְׁנַת בַּצֹּרֶת לֹא יִדְאָג", ווען עס איז דא א טריקעניש וועט ער נישט זארגן, "וְלֹא יָמִישׁ מֵעֲשׂוֹת פֶּרִי", ער וועט שטענדיג ארויסגעבן פיינע פרוכט, אזוי איז דער וואס לעבט מיט אמונה און פארלאזט זיך אויפ'ן אייבערשטן, גארנישט וועט אים נישט דערשרעקן.


וואויל איז דעם וואס רעדט פון אמונה און פלאנצט דאס איין אין זיינע קינדער, וועט ער זען שיינע ליכטיגע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#215 - וואס ענטפער איך פאר מיין זון וואס פרעגט וועגן קדושה?
חינוך הילדים, קדושה, שובבי"ם

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


צום ערשט וויל איך זיך באדאנקען פאר'ן ראש ישיבה שליט"א פאר אלע שיעורים און חיזוק.


מיין זון איז צען יאר אלט, און ער הערט אסאך די שיעורים, און לעצטנס פרעגט ער מיר וואס ס'מיינט פגם הברית וואס דער ראש ישיבה שליט"א רעדט אסאך דערפון אז ס'איז זייער הארב, און וואס מיינט זיך אכטונג געבן פון קראנקע מענטשן, און נאך אזעלכע קשיות. איך האב אים געענטפערט אז ווען ער וועט עלטער ווערן וועט ער פארשטיין, אבער ער איז א קלוג אינגל און די סארט ענטפערס באפרידיגן אים נישט. אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א מיר זאגן וואס איך קען אים ענטפערן.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויגש, ג' טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פארשטיי נישט דיין פראגע, און נאך מער וואונדער איך זיך אויף דיין ענטפער אז "דאס האט צו טון מיט עלטער ווערן, דעמאלט וועט ער פארשטיין", ווען עס איז נישט דא וואס צו פארשטיין. דאס זענען זאכן וואס אלע דארפן וויסן, יונג און אלט, "דער אייבערשטער לאזט נישט אנרירן דעם אות ברית קודש און אויב מען רירט אן וכו' וכו' איז מען פוגם בברית רחמנא לצלן", אן קיין פארוואס אן קיין פאר ווען; יונג און אלט דארפן וויסן זיך צו היטן פון מענטשן וואס ווילן זיי מטמא זיין, זיך היטן פון חברים וואס רעדן ניבול פה.


ווען מיר זענען געווען יונגע קינדער פלעגן מיר זיך צוזאמקומען יעדע מוצאי שבת אין די פרשיות פון שובבי"ם הערן דברות קודש פונעם הייליגן סאטמערער רבי זכותו יגן עלינו; מען האט געהערט די טעיפס פון די שובבי"ם תורות ווי דער רבי זי"ע פלעגט וויינען מען זאל תשובה טון און זיך אכטונג געבן נישט פוגם צו זיין במידת היסוד, דאס האט אונז אויסגעוואשן אונזער נשמה און אין אונז אריין געלייגט יראת שמים, זיך אכטונג געבן צו זיין אפגעהיטן פון עבירות.


אזוי אויך מיינע מלמדים האבן אסאך גערעדט פון קדושת הברית; איך האב געלערנט אין סאטמערער חדר אין בארא פארק, דארטן רעדן די מלמדים פון קדושת הברית, מען לערנט מיט די קינדער אזוי ווי דער הייליגער סאטמערער רבי זי"ע האט געהייסן, אז מען זאל רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיך אפהיטן פון לייגן די הענט אויפ'ן אות ברית קודש און זיך היטן די אויגן וכו' וכו'.


עס ליגט א חוב אויף עלטערן זיי זאלן לערנען מיט די קינדער דאס הארבקייט פון שמירת הברית, אן קיין הסברים און אן קיין טעמים; מען לערנט דאס פון קינדווייז אן. טאטע מאמע דארפן דאס האלטן אין איין חזר'ן, אז דער אייבערשטער לאזט נישט אנרירן דעם אות ברית קודש.


ווען מען וואשט דאס קינד און ווען דאס קינד גייט אין בית הכסא חזר'ט מען דאס מיט אים אזוי ווי מען לערנט מיט אים אנדערע הלכות, צום ביישפיל הלכות מוקצה, דארף מען יעדן שבת נאכאמאל און נאכאמאל חזר'ן מיט די קינדער אז מען טאר נישט אנכאפן קיין מוקצה, און ווען מען זעט אים אנכאפן א מוקצה'דיגע זאך זאגט מען אים: "שבת", "מוקצה", - ביז עס גייט אריין אינעם קינד; ער פארשטייט אז א איד טאר נישט אנכאפן שבת קיין מוקצה'דיגע זאכן.


אז דיין קינד וועט דיר פרעגן: "טאטע, פארוואס טאר מען נישט אנכאפן מוקצה?" וועסטו אים ענטפערן: "ווען דו וועסט עלטערן ווערן וועסטו פארשטיין", אדער דו וועסט אים זאגן פראסט און פשוט: "ווייל דער אייבערשטער לאזט נישט"? אזוי איז מיט שמירת הברית; וואס מיינט פגם הברית, הוצאת זרע לבטלה? "אז מען טאר נישט לייגן די הענט אויפ'ן ברית", וואס מיינט זיין הייליג? "זיך היטן די אויגן", פארוואס? "ווייל דער אייבערשטער לאזט נישט".


מען קען זיך נישט פארלאזן אז די מלמדים און מגידי שיעורים רעדן דערפון ווייל נישט אלע מלמדים און מגידי שיעורים רעדן פון דעם, די מגידי שיעורים און מלמדים ווייסן נישט דאס הארבקייט פון נישט לערנען מיט די קינדער זיך צו היטן פון עבירות. דער הייליגער סאטמערער רבי זי"ע האט נאכגעזאגט ביי די אסיפת מלמדים די מעשה וואס חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (תנא דבי אליהו רבא, פרק יח): אליהו הנביא האט דערציילט: איך בין אמאל געווען אין א גרויסע שטאט אין בבל וואו איך האב געטראפן א מלמד וואס האט געהאט צוויי הונדערט תלמידים אין די יארגענג פון אכצן ביז צוואנציג יאר, נאך א יאר בין איך צוריק געקומען צו דעם שטאט און איך האב מער נישט געטראפן דעם מלמד, האט מען מיר געזאגט אז דער מלמד איז שוין געשטארבן, אזוי אויך זענען געשטארבן זיין ווייב און קינדער און אלע תלמידים, עס זענען איבערגעבליבן בלויז עטליכע יונגע תלמידים, פארציילט אליהו הנביא - האב איך אנגעהויבן זייער שטארק צו וויינען, פארוואס דער מלמד איז געשטארבן - זיין משפחה מיט די תלמידים, פלוצלינג קומט צו מיר א מלאך פון הימל און פרעגט מיר: "אליהו, פארוואס וויינסטו?" האב איך אים געענטפערט: "צי דען זאל איך נישט וויינען, אז די אלע זענען געשטארבן..." וְאָמַר לִי "לֹא יָפָה עָשִׂיתָ שֶׁאַתָּה בּוֹכֶה וּמִתְאַבֵּל וּמִתְאַנֵּחַ עֲלֵיהֶם", האט מיר דער מלאך געזאגט: "וויין נישט אליהו", אָמַרְתִּי לוֹ "מִפְּנֵי מָה?" וְאָמַר לִי "שֶׁהֵן הָיוּ עוֹשִׂין דְּבָרִים מְכֹעָרִים וּדְבָרִים שֶׁאֵינָן רְאוּיִין, וּמְקוּלְקָלִין בְּעַצְמָם, וְהָיוּ מוֹצִיאִין שִׁכְבַת זֶרַע חִנָּם וְהֵן לֹא הָיוּ יוֹדְעִין בְּעַצְמָן שֶׁהַמִּיתָה מַשִּׂיגָתָן", זיי האבן געטון שמוציגע מעשים, זיי האבן געטון עבירות איינער מיט'ן צווייטן; האט דער הייליגער סאטמערער רבי זי"ע אויסגעפירט: "זעט מען פון דעם אז עס ליגט א חוב אויף די מלמדים זיי זאלן לערנען מיט די קינדער דאס הארבקייט פון פוגם זיין בברית".


וואויל איז פאר די עלטערן וואס געבן אכטונג אויף זייערע קינדער, וועלן זע זען אסאך נחת ביי זיי.

#214 - ווי אזוי קען איך זיך אפגעוואוינען פון גיין שלאפן שפעט?
שידוכים, חיזוק פאר מיידלעך, חינוך הילדים, שלאפן, תפלות אויף אידיש, לערערין

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין א לערערין פאר קלענערע מיידלעך, און בזכות אייערע שיעורים, ובפרט די געוואלדיגע חינוך שיעורים, האב א געוואלדיגע הצלחה אין מיין עבודת הקודש, און איך פרובירט אריינצולייגן אין די קינדער ליבשאפט צום אייבערשטן, ליבשאפט צו אידישע קינדער, יראת שמים, און בעיקר תפלה והתבודדות. איך שעפ נחת צו זען ווען איך מאך א גורל, ווי אלע קינדער בעטן דעם אייבערשטן אז זיי זאלן געווינען. די קינדער לעבן מיט'ן אייבערשטן און בעטן דעם אייבערשטן יעדע זאך.


איך האב איין פראבלעם אז ביינאכט גיי איך שלאפן זייער שפעט, איך האב אסאך זאכן צוצוגרייטן פאר די קומענדיגע טאג אין שולע, און אויך מאך איך התבודדות א שעה צייט יעדע נאכט, און עס קומט אויס אז איך גיי שלאפן זייער שפעט, און איך שלאפ דאס מערסטע 5 ביז 6 שעה א נאכט, וואס אטאמאטיש איז כמעט נישט מעגליך צו האבן דעם פולסטן הרחבת הדעת דעם קומענדיגן טאג.


וויפיל איך בעט דעם אייבערשטן אז איך זאל גיין שלאפן פרי, איז מיר עס נאך נישט געלונגען. און נאכ'ן הערן אויף די ווארעמע חינוך-שמועסן אז מלמדים דארפן גיין שלאפן פרי, מאך איך שטעדיג אפ ביי מיר דאס צו טון, אבער אן ערפאלג. איך בעט כסדר פאר'ן שלאפן גיין אז דער הנותן ליעף כח זאל מיר געבן כוחות למעלה מדרך הטבע און כ'זע ווי דאס העלפט מיר דורכשטופן דעם טאג בחסדי ה', אבער ביי מיר ווייס איך דאך קלאר, אז איך טו נישט ריכטיג. דערפאר וויל איך בעטן אויב ס'איז נאך דא א וועג איך זאל מיך אפגעוואוינען פון דעם שלעכטן געוואוינהייט.


אגב, זייט איך האב געזען צווישן די בריוו ווי איר ברענגט אראפ פאר א בחור א הארציגע תפילה פון מוהרא"ש למציאות הזיווג, האב איך דאס ארויסגעדרוקט, און איך זאג עס אויך. מיין שאלה איז אויב איז דא א באזונדערע תפילה פאר מיידלעך אדער קומט עס אויס אויפ'ן זעלבן?


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויגש, ג' טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


 ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איר קענט זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון זיין א לערערין פאר מיידלעך, זיי מחנך זיין אז זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידישע מאמעס; בפרט קליינע קינדער וואס דעמאלט זענען זיי נאך זייער תמימות'דיג, זיי נעמען אן און שלינגען יעדעס ווארט וואס זיי הערן.


איר דארפט זיך זייער פרייען אז איר האט אזא הייליגע ארבעט, ווייל חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא בתרא ח:): אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד - אֵלוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת", איינער וואס לערנט תורה מיט אידישע קינדער איז צוגעגליכן צו די שטערנס פון די הימל; ער האט אן א שיעור זכותים, אזוי סאך וויפיל שטערנס עס איז דא אין די גאנצע וועלט.


א לערערין דארף גוט עסן און גוט שלאפן אזוי ווי די הלכה איז (יורה דעה סימן רמה, סעיף טז): "וְאֵין לַמְלַמֵּד לִנְעוֹר בַּלַּיְלָה יוֹתֵר מִדַּאי שֶׁלֹא יִּהְיֶה עָצֵל בַּיוֹם לִלְמֹד, וְכֵן לֹא יִתְעַנֶּה", א מלמד טאר נישט אויף זיין שפעט ביינאכט כדי ער זאל נישט זיין מיד און דאס זעלבע איז מיט א לערערין; אויב מען איז מיד, מען איז נישט געשלאפן געהעריג, ווערט מען שנעלער אויפגערעגט חס ושלום, מען קען צוקומען צו וויי טון די קינדער וכו'; דאס זעלבע איז מיט עסן, אויב מען עסט נישט געהעריג, מען איז הונגעריג, קען מען חס ושלום ווערן אנגעצויגן אויף די קינדער. דארפט איר זייער אכטונג געבן צו גיין שלאפן פרי כדי איר זאלט זיין גוט אויסגערוט, אזוי וועט דער גאנצער טאג אייך גיין גרינגער.


בעטס דעם אייבערשטן יעדן טאג: "הייליגער באשעפער העלף מיר איך זאל טרעפן מיין זיווג שנעל און גרינג, העלף מיר איך זאל באקומען א מאן א צדיק, א מאן וואס וועט לעבן מיט דיר און מיט די תורה; הייליגער באשעפער העלף מיר איך זאל חתונה האבן מיט אן ערליכער בחור וואס לעבט מיט א צדיק און גייט אין די וועגן פון א צדיק, און אויב עס איז מיר אנגעשריבן חס ושלום א מאן אן עשיו בעט איך דיר אייבערשטער זאלסט מיר טוישן מיין שידוך און מיר געבן א יעקב אבינו.


הייליגע באשעפער איך ווייס און איך גלייב אז תפילה קען טוישן א שידוך, אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המידות, אות חיתון, סימן ט): "עַל יְדֵי תְּפִלָה יָכוֹל לְשַׁנּוֹת זִוּוּגוֹ הַנִכְרָז בַּשָׁמַיִם", מיט תפילה קען מען איבערדרייען א שידוך; בעט איך דיר טאטע זיסער, העלף מיר איך זאל באקומען א וואוילער מאן וואס וועט מיר מחזק זיין, מיר פרייליך מאכן און מיר וועלן אויפשטעלן אינאיינעם א שיינע שטוב".


אינעם זכות וואס איר וועט לערנען מיט די קינדער, איר וועט נישט מאכן קיין חילוק צווישן די קינדער וואס זענען ארעם אדער רייך, איר וועט נישט מאכן קיין צווישנשייד צווישן די קינדער וואס גייען אנגעטון טייער אדער ביליג, בזכות וואס איר וועט אכטונג געבן אויף די געפילן פון די קינדער וועט דער אייבערשטער אננעמען אייערע תפילות, אזוי ווי די הייליגע חכמים דערציילן (תענית כד.): עס איז אמאל געווען א טרוקעניש - עס האט נישט גערעגנט פאר א לאנגע צייט, האט מען זיך צוזאמגענומען אין בית המדרש צו מתפלל זיין פאר רעגן, א פשוט'ער איד איז צוגעגאנגען צום עמוד און גלייך ווען ער האט געזאגט: "מַשִּׁיב הָרוּחַ, וּמוֹרִיד הַגֶּשֶׁם" האט אנגעפאנגען רעגענען, האט מען אים געפרעגט: "וואס זענען די גוטע מעשים וואס דו טוסט?" האט ער געזאגט: "איך בין א מלמד דרדקי - איך לערן מיט אידישע קינדער און איך מאך נישט קיין אונטערשייד פון א קינד וואס דער טאטע צאלט מיר געלט אז איך זאל לערנען מיט אים, אדער א קינד וואס דער טאטע צאלט מיר נישט; נאך א מנהג האב איך, אז ווען איך זע א קינד וואס וויל נישט לערנען, בין איך אים משחד; איך קויף אים אונטער, איך האב אין שטוב א פיש טאנק און איך בין אים משכנע אז אויב ער וועט לערנען וועל איך אים ווייזן די פישעלעך און דורכדעם הייבט ער אן לערנען"; זעט מען פון דעם אז אויב א מלמד, א טיטשער, געבן אכטונג אויף דעם אייבערשטנ'ס קינדער, האט מען א כח אין הימל און מען נעמט אן אלע תפילות.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


 

#213 - ווי אזוי איז מען מחנך קינדער?
חינוך הילדים, תפלות אויף אידיש

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך הער אסאך די שיעורים, און צוביסלעך טויש איך אזוי סאך זאכן אין מיין לעבן צום גוטן. א גרויסן יישר כח.


איך הער אסאך פונעם ראש ישיבה שליט"א וועגן חינוך, אז מ'דארף מחנך זיין די קינדער ווען זיי זענען נאך יונג, אבער איך ווייס נישט ווי אזוי עס צו טון.


דער וועג ווי אזוי מ'האט מיר מחנך געווען איז זיכער נישט געווען גוט, אדער האב איך געקענט טון וואס כ'האב געוואלט, און ווען איך האב יא באקומען מוסר איז עס געווען אויף א וועג וואס האט מיר זייער דערווייטערט פון מיינע עלטערן.


איך וויל יא האבן א נאנטע קשר מיט מיינע קינדער, ווי אזוי קען איך זיין שטרענג און זאגן מוסר פאר די קינדער, און צו די זעלבע צייט זיין נאנט מיט זיי, און נאכדערצו ווען זיי זענען יונג?


איך וואלט זיך זייער געפריידט אויב דער ראש ישיבה שליט"א קען מיר ענטפערן, און אויך אויב דער ראש ישיבה שליט"א קען מיר שרייבן א קליינע תפלה צו זאגן יעדן טאג.


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת וישלח, ט"ו כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דער הייליגער רבי זאגט (שיחות הר"ן, סימן נט): "מְסֻגָּל יוֹתֵר לַבָּנִים לִהְיוֹת רָחוֹק מֵהֶם, לִבְלִי לִהְיוֹת דָּבוּק בָּהֶם - לְשַׁעֲשֵׁעַ בָּהֶם בְּכָל פַּעַם, רַק לִבְלִי לְהִסְתַּכֵּל עֲלֵיהֶם כְּלָל", עס איז געזונטער פאר קינדער ווען מען איז נישט צוגעקלעבט צו זיי צו שטארק, נאר מען לאזט זיי אויפוואקסן אליין; מוהרא"ש געבט אונז צו פארשטיין די שיחה, ווייל ווי מער מען איז צוגעקלעבט צו קינדער, מען צערטלט זיי און מען שפילט מיט זיי ווי א חבר, קוקן זיי אויף די עלטערן ווי אויף א חבר, נאכדעם ווען מען זאגט זיי וואס צו טון וכו' פאלגן זיי נישט די עלטערן, עס העלפט נישט רעדן, ביז די עלטערן פארלירן זיך און שלאגן די קינדער. אבער ווען די עלטערן לאזן זיי אויפוואקסן אליינס, זיי שפילן זיך נישט מיט די קינדער ווי חברים, דעמאלט קענען זיי מיט א שטרענגע קוק מיט די אויגן אלעס מסדר זיין, מען דארף נישט שרייען און חס ושלום שלאגן, אזוי וואקסן זיי אויף געזונט און שטארק.


געב נישט פאר דיינע קינדער דעם געפיל אז דו ביסט זייער חבר וועסטו זיי נישט דארפן מוסר'ן אויף אן אופן צו ווערן דערווייטערט פון זיי, זיי וועלן דיך ליב האבן און פאלגן וואס דו זאגסט זיי.


בעט דעם אייבערשטן זאלסט מצליח זיין מיט אלע קינדער און אייניקלעך, זאג די קורצע תפילה יעדן טאג, וועט דיר דער אייבערשטער העלפן אז דו וועסט זוכה זיין צו זען ליכטיגע דורות:


"רבונו של עולם העלף מיר איך זאל קענען מגדל זיין מיינע קינדער זיי זאלן זיין ערליכע אידן, העלף מיר איך זאל וויסן ווי אזוי זיך צו פירן מיט זיי, ווי אזוי מען איז מחנך קינדער.


הייליגער באשעפער, העלף מיר איך זאל רעדן שיין צו מיינע קינדער און איך זאל זיי נישט פארשעמען, איך זאל רעדן צו זיי אזוי ווי מען רעדט צו דערוואקסענע מענטשן און איך זאל זיך נישט אויפרעגן ווען זיי פאלגן נישט, איך זאל געדענקען אז "קינדער זענען קינדער", "קינדער זענען נישט שלעכט ווען זיי טוען נישט וואס מען הייסט זיי". איך זאל נישט פארגעסן וואס מיינט חינוך, אז מען דארף נאכאמאל זאגן און נאכאמאל זאגן ביז די ווערטער גיין אריין אין זיי; העלף מיר אייבערשטער איך זאל נישט ווערן פארלוירן און גערעגט אויב זיי פאלגן נישט.


אייבערשטער, איך געב זיך אינגאנצן איבער צו דיר, איך געב דיר איבער אלע מיינע מחשבות, אלע מיינע דיבורים און אלע מיינע מעשים פונעם היינטיגן טאג און פון אלע מיינע טעג. הייליגער באשעפער, העלף מיר אז איך זאל זיין גוט-מוטיג, ווייל ווען איך בין פרייליך איז די גאנצע שטוב פרייליך און אז איך און מיין ווייב זענען פרייליך וועלן די קינדער זיין רואיג און צופרידן.


רבונו של עולם, איך דארף גארנישט און איך וויל גארנישט - נאר ערליכע קינדער, איך וויל זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן ליכטיג מאכן די וועלט, קינדער וואס וועלן נאר טון דיין ווילן".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#212 - וואס שמועסט מען ביים שבת טיש?
שבת קודש, חינוך הילדים, אמונה, נייעס

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


ביי א שיעור דאנערשטאג נאכט האב איך געהערט ווי דער ראש ישיבה שליט"א האט געזאגט אז מען זאל רעדן נייעס ביים שבת טיש און אויך מילי דשטותא וכדומה, נאר מען זאל זיין שטארק און געדענקן צוריקצוברענגן די שמועס צום אייבערשטן. וואס מיינט עס? און ווי אזוי טוט מען דאס?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת וישלח, ט"ו כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א, סימן א): "כִּי אִישׁ הַיִּשְׂרְאֵלִי צָרִיךְ תָּמִיד לְהִסְתַּכֵּל בְּהַשֵׂכֶל שֶׁל כָּל דָּבָר וּלְקַשֵּׁר עַצְמוֹ אֶל הַחָכְמָה וְהַשֵׂכֶל שֶׁיֵּשׁ בְּכָל דָּבָר", אין יעדע זאך וואס מען זעט דארף מען אויפזוכן דעם אייבערשטן אין דעם, "כְּדֵי שֶׁיָּאִיר לוֹ הַשֵׂכֶל שֶׁיֵּשׁ בְּכָל דָּבָר לְהִתְקָרֵב לְהַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ עַל-יְדֵי אוֹתוֹ הַדָּבָר", ווען מען זעט עפעס א זאך דארף מען ארויס נעמען פון דעם א וועג צו דינען דעם אייבערשטן; אפילו מען הערט א שמועס, א נייעס וכדומה, דארף מען ארויס נעמען פון דעם רמזים ווי אזוי צו דינען דעם אייבערשטן. אזוי ווי דער רבי זאגט (שיחות הר"ן, סימן נב): "מִכָּל הַדְּבָרִים צוֹעֵק כְּבוֹד הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ, כִּי מְלֹא כָל הָאָרֶץ כְּבוֹדוֹ, וַאֲפִילּוּ מִסִּפּוּרֵי הַגּוֹיִים צוֹעֵק גַּם כֵּן כְּבוֹד הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ", פון יעדע זאך זעט מען ארויס דער אייבערשטן, אפילו פון די נייעס פון די אומות העולם הערט מען אויך ארויס דעם אייבערשטן; דאס הייסט, יעדעס מאל ווען מען הערט א נייעס דארף מען ארויס נעמען פון דעם א וועג אין לעבן.


א שבת טיש קומט נישט צו דערציילן נייעס, א שבת סעודה איז א צייט וואס דער טאטע לייגט אריין אין די קינדער אמונה אינעם אייבערשטן און ליבשאפט צום אייבערשטן און צו די תורה, דאס וואס מיר האבן גערעדט ביים שיעור אז מען זאל דערציילן נייעס ביים טיש דאס איז נאר אין א פאל ווען די קינדער ווילן נישט הערן קיין תורות וכו' דעמאלט זאל מען זיי מקרב זיין צום אייבערשטן מיט חכמה דורך שמועסן נייעס און אין די שמועס לייגט מען אריין א ווארט דא א ווארט דארט פון אמונה וכו'.


יעצט אז עס האט פאסירט אזא שרעקליכע פאסירונג, רוצחים זענען געקומען הרג'נען אידן, זיי האבן ג'הרג'ט אן אומשולדיגער בחור מיט א אומשולדיגע מאמע פון קליינע קינדער השם ינקום דמם; וואו מען גייט און וואו מען שטייט קאכט זיך די נייעס, קען מען מיט די נייעס מאכן א כלי אריין צו ברענגען דעם אייבערשטן. מען לייגט אריין אינמיטן פונעם שמועס וואס מוהרא"ש זאגט, אז פאר מען גייט ארויס פון שטוב זאל מען לייגן די האנט אויף די מזוזה און בעטן א קליינע תפילה: "הייליגער באשעפער היט מיר, ברענג מיר צוריק אהיים געזונטערהייט", און ווען מען קומט אן אהיים זאל מען לייגן די האנט אויף די מזוזה און זאגן: "יישר כח אייבערשטער אז איך בין צוריק אהיים בשלום".


מען קען אריין לייגן אינעם שמועס אז מיר זענען אין גלות, "עשיו שונא ליעקב", די גוים האבן אונז פיינט; מען זאל זיך נישט איינרעדן קיין איין רגע אז די גוים זענען אונזערע פריינד און אזוי ווייטער. מען דערציילט די ניסים און חסדים וואס מען האט געזען אינעם צרה און אזוי ווייטער.


בנוגע מילתא דשטותא; דער רבי זאגט (עיין ליקוטי הלכות, נפילת אפים ד, ה): "עס האט א פנים אז מען קען נישט זיין פרייליך נאר אז מען מאכט זיך נאריש"; דאס קען מען מקיים זיין אין שטוב מיט די קינדער, מען מאכט זיך פרייליך מיט די קליינע קינדער, מען טוט אלעס אויף דער וועלט אבי צו זיין פרייליך.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#211 - ווי אזוי מאכט מען אז אלע קינדער אין קלאס זאלן זיך שפירן אייניג?
חינוך הילדים, מלמדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך בין שוין א שיינע פאר יאר א מלמד פאר עלטערע קינדער, אבער זייט איך הער די שיעורים האט זיך אלעס געטוישט. מען קען נישט גענוג מסביר זיין ווען מ'לערנט מיט קינדער מיט די הקדמות אין חינוך וואס דער ראש ישיבה שליט"א לערנט אונז, איך גיי נישט אריין אין קלאס איידער איך הער אויס א שיעור פונעם ראש ישיבה שליט"א.


איך דארף אן עצה ווי אזוי צו מאכן א געשמאקע לופט אין קלאס, אז אלע קינדער זאלן זיך שפירן אייניג. ליידער איז דא היינט אזא זאך אז מ'טיילט איין די קינדער וועט ס'איז פון די בעסערע, ווער ס'איז פון די שוואכערע, און ווער איז נאך שוואכער. איך וויל דאס זייער נישט טון, אבער למעשה איז דאך דא קינדער וואס איך דארף זיי זאגן אז איך בין צופרידן בלויז ווען זיי קענען די גמרא, און אנדערע קינדער דארף קענען אויך די תוספות וכדומה. ווי אזוי קען איך מאכן אז פון דעסט וועגן זאלן אלע קינדער זיך שפירן אייניג?


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויצא, ה' כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיר אז דו האסט זוכה געווען צו זיין א מלמד דרדקי; מען קען זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט אויבן אין הימל פון מלמדים. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא בתרא ח:): אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד – אֵלּוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת". איינער וואס לערנט תורה מיט אידישע קינדער איז צוגעגליכן צו די שטערנס וואס באלייכטן און באשיינען די וועלט.


מוהרא"ש זכרונו לברכה איז דאס זייער שיין מסביר, אז פונקט ווי מען קען נישט ציילן די שטערנס פון די וועלט, אזוי קען מען נישט ציילן וויפיל זכותים א מלמד האט. ווייל א מלמד פלאנצט איין אין די קינדער תורה, יראת שמים און אמונה פשוטה אינעם אייבערשטן, און שפעטער ווען די קינדער וואקסן אויף און טוען גוטע זאכן גייט אלעס אויפן חשבון פונעם מלמד.


דער עיקר זאלסטו אריין לייגן אין די קינדער יראת שמים; דערצייל זיי מעשיות פון הייליגע צדיקים, דאס וועט אויפפלאמען זייער הארץ זיי זאלן וועלן אויסוואקסן צדיקים. עס איז באוויסט דער סיפור אז דער הייליגער צאנז'ער רב זכותו יגן עלינו האט אמאל געפרעגט דעם מלמד פון זיינע קינדער צי ער לערנט מוסר מיט זיי, האט דער מלמד אים געזאגט: "יא"; האט ער אים געפרעגט: "וואס פאר א מוסר ספרים לערנסטו מיט זיי?" זאגט ער: "חובות הלבבות", האט אים דער הייליגער צאנזער רב געזאגט: "נישט דאס מיין איך מוסר, איך פרעג צי דו לערנסט 'מוסר', צי דו פארציילסט זיי מעשיות פון הייליגן רבי אלימלך פון ליזענסק זכותו יגן עלינו און זיין ברודער דער הייליגער רבי זושא זי"ע"; ווייל מעשיות פון צדיקים דאס פייערט אויף דאס הארץ צו זיין אן ערליכער איד.


אויף דיין פראגע ווי אזוי מען מאכט די קינדער זאלן שפירן אייניג; דאס ווענדט זיך אינעם מלמד. דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן לד): "כִּי יֵשׁ בְּכָל אֶחָד מִיִּשְׂרָאֵל דָּבָר יָקָר מַה שֶּׁאֵין בַּחֲבֵרוֹ, כְּמַעֲשֵׂה דְּאַבַּיֵי וְאַבָּא אֻמָּנָא, שֶׁהֵשִׁיבוּ לוֹ: "לָא מָצִית לְמֶעֱבַד כְּעֻבְדָּא דְּאַבָּא אֻמָּנָא", יעדער מענטש האט אין זיך א נקודה וואס א צווייטער האט נישט, איינער צייכנט זיך אויס אין לערנען, א צווייטער צייכנט זיך אויס אין גוטע מידות, א דריטער האט א שטארקע דרך ארץ און דער פערטער האט זייער אסאך יראת שמים. און די ארבעט פונעם מלמד איז, ארויס צו ברענגען דאס גוטס פון יעדע תלמיד; אפילו דער קינד וואס פארשטייט נישט גמרא פרש"י ותוספות, דארף מען אויסרומען מיט זיין נקודה. ווען מען זעט א גוטע נקודה ביי דעם קינד מאכט מען פון דעם אן עסק, מען בויט אים אויף דורך דעם וואס מען ברענגט ארויס דאס גרויסקייט און חשיבות פון זיין גוטע זאך וואס ער פארמאגט.


אז דו וועסט קוקן גוט אויף אלע קינדער, דו וועסט זוכן אין זיי גוטע זאכן - וועלן זיי אלע זיין פרייליך, זיי וועלן זיך ליב האבן איינער דעם צווייטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#210 - ווי אזוי לערנט מען אויס קינדער זיך צו היטן די אויגן?
חינוך הילדים, שמירת עינים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


צום ערשט א גרויסן יישר כח אויף די געוואלדיגע שיעורים, וואס זענען אונז שטענדיג מחזק.


דער ראש ישיבה שליט"א זאגט כסדר אז מ'דארף אנזאגן די קינדער זיך צו היטן די הענט, נישט צורירן וואו מ'טאר נישט. וויל איך וויסן אויב מ'דארף זיי אויך זאגן דאס וואס שטייט אין שלחן ערוך אז חסידים הראשונים האבן זיך אויך געהיטן די אויגן, און נישט געקוקט דארט וואו מ'טאר נישט? אדער איז דאס נאר פאר בעלי מדריגה?


בכלל וויל איך וויסן אויב ערוואקסענע מענטשן דארפן זיך אויך אזוי פירן?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת ויצא, ג' כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אודאי זאלסטו לערנען דיינע קינדער זיי זאלן זיך פירן ווי די הייליגע צדיקים, זיך היטן די אויגן; וועלן זיי אויך אויסוואקסן גרויסע צדיקים. מיר געפונען, חכמינו זכרונם לברכה זאגן (שבת קיח:) מען האט געפרעגט רבי, "פארוואס האסטו זוכה געווען מען זאל דיר רופן רבינו הקדוש?" האט ער געענטפערט, "מִיָּמַי לֹא נִסְתַּכַּלְתִּי בַּמִילָה שֶׁלִּי", איך האב זיך געהיטן מיינע אויגן, איך האב קיינמאל נישט געקוקט אויף די מקום המילה, דעריבער רופט מען מיר מיט דעם טיטל רבינו הקדוש; זעט מען פון דעם אז דורכדעם וואס מען היט זיך די אויגן איז מען איז זוכה צו ווערן הייליג.


בפרט ווען דו נעמסט דיינע קינדער אין מקוה זאלסטו זיי אויסלערנען מידת הצניעות. זיי זאלן זיך היטן די אויגן, זיי זאלן שטיין אויסגעדרייט צום וואנט בצניעות. ווייל דער הייליגער זוהר זאגט בפירוש אז מען טאר נישט קוקן, דאס איז נישט קיין מידות חסידות, דאס איז אן איסור. אזוי ווי מיר געפונען (זוהר הקדוש פרשת בשלח, דף סו:): "אָסוּר לְאִסְתַּכְּלָא בַּקֶּשֶׁת", מען טאר נישט קוקן אויפ'ן אות הברית; נאך זאגט דער זוהר הקדוש אין פרשת קדושים (פד:): "אָסִיר לֵיהּ לְבַר נָשׁ לְאִסְתַּכְּלָא בְּאָת קַיָּימָא דִּילֵיהּ", עס איז אסור פאר'ן מענטש צו קוקן אויפ'ן אות הברית; זאלסטו צוגעוואוינען דיינע קינדער פון קליינווייז אן זיי זאלן זיין הייליג און ריין.


וואויל איז דעם וואס היט זיינע קינדער פון יונגווייז אן, וועט ער זוכה זיין צו קינדער צדיקים.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#209 - דער מלמד הערט נישט אויף שלאגן מיין אינגל, ווי אזוי ראטעווע איך אים?
חינוך הילדים, מלמדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


מיין אינגל איז אריין דאס יאר צו א נייער מלמד אין כתה ו', און דער מלמד האט א מנהג אז אנהויב יאר שלאגט ער יעדן איינציגסטן טאג די קינדער מיט א שטארקע רציחה פאר יעדע קליינע זאך, ווי למשל נישט טייטלען אינמיטן פארלערנען, און אזוי קומט מיין אינגל אהיים יעדן טאג וויינענדיג.


איך האב שוין גערעדט צום מנהל עטליכע מאל, ער פארשטייט אבער נישט וואס דער פראבלעם איז, ער זאגט אז זיינע אייניקלעך האבן אויך געלערנט ביי דעם מלמד און ער שעפט פון זיי נחת, און ס'איז גארנישט אז מ'שלאגט א אינגל, אזוי וואקסט מען אויף ערליכע אידן.


וואס נאך קען איך טון דערוועגן? איך וויל נישט אז מיין אינגל זאל חרוב גיין.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תולדות, כ"ט חשון, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


גיי אריבער צום מלמד און רעד מיט אים; קודם זאלסטו רעדן מיט אים מיט שיינעם, זאג אים ווי שטארק דו ביסט צופרידן אז דיין קינד לערנט ביי אים און ווי שטארק דיין זון האט ליב זיין רבי. דערנאך דערצייל אים אז דיין קינד קומט אהיים וויינען יעדן טאג, ער ציטערט צו גיין אין חדר, ממש ער וויינט פון פחד. בעט אים שיינערהייט אז ער זאל נישט שלאגן דיין קינד.


אויב וועט דאס נישט העלפן און דיין קינד וועט ווייטער אהיים קומען וויינען אז ער כאפט פעטש, זאלסטו אנכאפן דעם מלמד ביים קארג און אים זאגן חד משמעתי: "אויב דו וועסט שלאגן מיין קינד וועל איך דיר געבן אזעלכע קלעפ, איך וועל דיר צעברעכן די ביינער". ווייל איינער וואס שלאגט טאר נישט ארבעטן מיט קינדער, אזא איינער דארף ארבעטן ביי די מיסט. מוהרא"ש פלעגט שטענדיג זאגן אז די וואס שלאגן דארפן ארבעטן ביים שלעפן די מיסט און ווארפן און האקן די מיסט קאנעס (גארבידזש קענס).


וויפיל קינדער פאלן אוועק פון אידישקייט ווייל מען האט זיי געשלאגן און גע'הרג'ט וועגן טייטלען וכדומה; אז דער מנהל האט א נס אז ער האט מצליח געווען מיט זיינע קינדער מיינט נאך נישט אז אלע וועלן מצליח זיין אויף דעם וועג, "אֵין סוֹמְכִין עַל הַנֵּס (פסחים סד:)".


דער רבי האט געזאגט מען זאל נישט שלאגן קיין קינדער. אז מען טראכט גוט אריין זעט מען אז פעטש איז בכלל נישט קיין חינוך; ווען מען שלאגט א קינד איז דאס נאר אויסצוגעבן די נערוון, דעריבער טאר מען נישט שלאגן קיין קינדער. נישט נאר עס וועט נישט העלפן, עס וועט נאר מאכן אסאך ערגער וכו'.


(אויב דו וועסט דארפן נוצן דעם וועג, זאלסטו אכטונג געבן אז דיין קינד זאל נישט וויסן פון דעם כדי ער זאל נישט מזלזל זיין אין זיין מלמד, מען דארף זייער אכטונג געבן צו שעצן דעם מלמד פאר'ן קינד. דאס זאל זיין פריוואט צווישן דיר און דער מלמד וד"ל).


בעט דעם אייבערשטן אז דיינע קינדער זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן, עלטערן דארפן אסאך וויינען צום אייבערשטן אויף ערליכע קינדער; מען האט געפרעגט דעם הייליגן חתם סופר זכותו יגן עלינו ווי אזוי האט ער זוכה געווען צו אזעלכע גוטע קינדער, האט דער הייליגער חתם סופר זי"ע געענטפערט: "יעדע נאכט בשעת איך האב געזאגט תיקון חצות האב איך אנגעפילט א כוס מיט טרערן, איך האב געבעטן פאר גוטע קינדער"; דאס איז דער וועג ווי אזוי מען איז זוכה צו ערליכע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.

#208 - ווי אזוי געבט מען זיך אן עצה מיט די ווייב?
שלום בית, חינוך הילדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


איך האב געליינט א בריוו וואס איינער פרעגט אן דעם ראש ישיבה שליט"א וואס צו טון אז זיין ווייב שרייט כסדר אויף די קינדער, און איך האב זיך ממש געשפירט אין די שאלה, אבער דער ענטפער האט מיר נערוועז געמאכט, דער ראש ישיבה שליט"א ענטפערט יענעם ער זאל געבן פאר זיין ווייב די קונטרסים אויף חינוך הילדים, איך בין אבער אין א מצב אז איך קען נישט געבן פאר מיין ווייב קיין ברסלב'ע ספרים, זי וועט קיינמאל נישט ליינען עפעס וואס זי איז נישט אויפגעוואקסן דערמיט, און נאכדערצו ווען דאס איז א זאך וואס פארלאנגט פון איר עפעס צו פאררעכטן.


איך שפיר אז איך קען נישט האבן קיין שלום בית, ווייל זי טוט אזויפיל וויי מיינע קינדער און אויך מיר. איך הער אז מ'דארף זיין א גוטע מאן צו די ווייב, איך שפיר אבער אז ביי מיר איז דאס נישט מעגליך, ווייל זי וויל נאר זיין מיין בעל הבית, זי וויל אלעמאל ווייסן וואס איך טו און מיט וועמען איך רעד, און דאס איז אויסער מיינע אייגענע נסיונות מיט וואס איך מוטשע זיך שוין פון אלס בחור.


איך בין א צעקלאפטער און טרויעריגער, און צו אלע צרות האב איך נאך חתונה געהאט מיט א צעריקטע ווייב וואס גייט מיר אויף די נערווען, איך שפיר אז דאס לעבן איז מיר נישט ווערד, איך האב נישט קיין כח און אינטערעסע צו טראגן די אחריות פון א שטוב ווי לאנג איך לעב מיט אזא סארט ווייב.


אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א מיר ארויסהעלפן אין מיין מצב.


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת נח, כ"ח תשרי, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מאך זיך א שיעור אינעם ספר: "אוצר שלום בית", און אין די אידישע ספרים: "מכבד זיין די ווייב", "שלום אין שטוב", "ס'איז גוט"; אויך זאלסטו לערנען דעם ספר: "למה להתגרש" - (אין אידיש: "זיך גט'ן איז נישט די עצה"). דארט וועסטו זען ווי מוהרא"ש לערנט אונז ווי אזוי מען לעבט מיט א ווייב, דאס גרויסקייט פון העלפן די ווייב און דאס וויכטיגקייט פון קוקן מיט א גוט אויג אויף איר און רעדן צי איר שיין.


וויסן זאלסטו אז דיינע צרות זענען צוליב דיינע עבירות, ווייל דער הייליגער בעל שם טוב זכותו יגן עלינו זאגט: "ווען א מענטש איז פוגם במחשבה – ער טראכט שלעכטע זאכן, ליידט ער נאכדעם צרות פון זיינע אייגענע קינדער; ווען א מענטש איז פוגם בדיבור - ער רעדט זאכן וואס מען טאר נישט, ליידט ער נאכדעם צרות פון זיין ווייב, און ווען א מענטש איז פוגם במעשה - ער זינדיגט און טוט עבירות, ליידט ער נאכדעם פון מענטשן"; אנשטאט דו זאלסט ווארפן דעם שולד אויף איר און טראכטן אז זי איז די פראבלעם זאלסטו ענדערש תשובה טון, זיך גוט אויסוויינען צום אייבערשטן אויף אלעס וואס דו האסט פוגם געווען במחשבה, דיבור ומעשה, וועסטו זוכה זיין צו וואס שלמה המלך זאגט (משלי טז, ז): "בִּרְצוֹת ה' דַּרְכֵי אִישׁ, גַּם אוֹיְבָיו יַשְׁלִם אִתּוֹ", ווען א מענטש גייט מיט'ן אייבערשטן וועלן זיינע פיינט ווערן פריינט; חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בראשית רבה נד, א): ווער זענען זיינע פיינט? "רַבִּי יוֹחָנָן אָמַר, זוֹ אִשְׁתּוֹ", דאס מיינט מען די ווייב; ווייל ווען א מענטש פירט זיך אויף ווי עס דארף צו זיין, דעמאלט ווערט זיין ווייב זיין העלפער, זי וועט שלום מאכן מיט אים און זיין פאר אים אן עזר.


קוק ווי אזוי די הייליגע חכמים האבן זיך געפירט אין שטוב מיט זייער ווייב. דער הייליגער רבי חייא האט געהאט א שווערע שטוב, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (יבמות סג.): "רֶבִּי חִיָיא הַוָה קָא מְצַעֲרָא לֵיהּ דְבִיתְהוּ", רב חייא'ס ווייב פלעגט אים זייער אסאך מצער זיין, מיט דעם אלעם: "כִּי הַוָה מְשַׁכַּח מִידִי, צִיֵּיר לֵיהּ בְּסוּדְרֵיהּ וּמַיְיתֵי נִיהֲלֵהּ", ווען ער פלעגט זען א גוטע זאך וואס זיין ווייב האט ליב, פלעגט ער איר דאס אהיים ברענגען, האט רב געפרעגט פון רבי חייא: "איך פארשטיי נישט, פארוואס ברענגסטו איר אייביג אהיים גוטע זאכן, זי איז דאך דיר מצער?!" האט אים רב חייא געענטפערט: "דַּיֵּינוּ שֶׁמְגַדְלוֹת בָּנֵינוּ, וּמַצִּילוֹת אוֹתָנוּ מִן הַחֵטְא", מיר איז גענוג אז זי ראטעוועט מיר פון עבירות און זי ציט אויף די קינדער; זעט מען פון דעם ווי שטארק מען דארף אכטונג געבן צו מכבד זיין די ווייב.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#207 - וואס טוט מען מיט א חוצפה'דיג קינד?
חינוך הילדים

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


א גרויסן יישר כח פאר די פילע שיעורים און בריוו וואס געבן מיר לעבן טאג טעגליך, איך ווייס אז איר לייגט אריין אזויפיל ארבעט צו מחזק זיין אידן, וויל איך כאטש געבן א גריס אז די דרשות טוען אויף אסאך, אין זכות פון די שיעורים האב איך ב"ה אנגעהויבן לערנען תורה יעדן טאג, איך בין מעביר סדרה יעדן טאג, איך לערן ח"י פרקים משניות, די ספרים פון רבי'ן, און נאך שיעורים.


איך האב לעצטנס זוכה געווען צו זיין ביים ציון פון מוהרא"ש אין יבנאל, איך האב זיך באדאנקט פאר מוהרא"ש אז ער האט אונז געגעבן אזא ראש ישיבה וואס געבט מיר אזויפיל חיזוק אין עצות אין לעבן, און דארט ביים ציון האב איך זיך פארגענומען צו לערנען יעדן טאג די "בית נצחי", בבלי ירושלמי און תוספתא.


אויסער דעם וואס מיין גאנצע משפחה האט זיך געטוישט אזויפיל צום גוטן, איך מיט מיין ווייב און די קינדער לעבן אלע מיט'ן אייבערשטן און אטעמען ממש מיט די שיעורים פונעם ראש ישיבה שליט"א.


יעצט צו מיין פראגע; איך הער כסדר ביי די שיעורים אז מ'טאר נישט שלאגן קיין קינדער, נאר מ'דארף רעדן שיין צו זיי. וואס טוט מען אבער ווען א קינד איז חוצפה'דיג צו די עלטערן, מ'הייסט אים עפעס און ער זאגט "ניין", מעג מען דעמאלט יא שלאגן? און אויב נישט, וואס איז יא די עצה צו טון? איך רעד פון קינדער אין עלטער פון 2 ביז 4 יאר.


א גרויסן יישר כח פאר אלעס.

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת האזינו, י"א תשרי, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


שלמה המלך זאגט (משלי כט, יז): "ייַסֵּר בִּנְךָ", זיי מחנך דיינע קינדער יונגערהייט "וִינִיחֶךָ", וועסטו שפעטער האבן מנוחה, "וְיִתֵּן מַעֲדַנִּים לְנַפְשֶׁךָ", און דו וועסט זען נחת פון זיי; אויך זאגט דער הייליגער רבי (ספר המידות, אות בנים, סימן סד): "צָרִיךְ לְלַמֵּד אֶת הַתִּינוֹק דֶּרֶךְ אֶרֶץ מִנְּעוּרָיו", מען דארף אויסלערנען דעם קינד דרך ארץ ווען ער איז נאך יונג; קליינע קינדער ביי די עלטער פון 2 ביז 4 דארף מען אויסלערנען אז א ווארט פון טאטע מאמע איז א ווארט, א קינד דארף וויסן אז מען קען נישט זאגן 'ניין' ווען טאטע מאמע זאגן וואס צו טון, מען מעג און מען דארף געבן א פעטשעלע וכו' צו מחנך זיין די קינדער זיי זאלן האבן דרך ארץ.


אסאך עלטערן מאכן א גרויסע טעות מיט דעם וואס זיי זענען נישט מחנך די קינדער ווען זיי זענען יונג, נאכדעם ווען די קינדער וואקסן אויף איז שוין אביסל צו שפעט וכו'.


דאס וואס מוהרא"ש האט אלץ גערעדט און געשריבן אז מען זאל רעדן שיין צו קינדער וכו' - דאס איז ווען זיי ווערן עלטער, דעמאלט דארף מען זייער אכטונג געבן ווי אזוי מען רעדט מיט זיי אז מען זאל נישט קאליע מאכן, אבער קליינע קינדער דארף מען גוט אויספארעמען זיי זאלן וויסן אז טאטע מאמע זענען נישט קיין חברים, טאטע מאמע דארף מען פאלגן.


ועל כולם דארף מען וויסן אז אויב מען וויל מצליח זיין מיט קינדער דארף מען אסאך דאווענען פאר זיי; מען דארף בעטן פאר יעדע קינד בפרטי פרטיות זיי זאלן אויסוואקסן גרויסע צדיקים, דעמאלט וועט מען זען נחת פון זיי.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.

#206 - מיין בחור קומט אהיים פון ישיבה, ווי אזוי געב איך זיך אן עצה מיט אים?
חינוך הילדים, בחור, נקודות טובות

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


עס קומט בין הזמנים, און אונזער בחור קומט אהיים פון ישיבה פון אויסלאנד, ער איז א שווערער בחור וואס איז שווער זיך אויסצוקומען מיט אים, און יעדע בין הזמנים ווען ער קומט אהיים ליידן מיר אסאך פון אים. אפשר קען דער ראש ישיבה שליט"א אונז געבן הדרכה ווי אזוי אים אויפצונעמען און ווי אזוי זיך אומצוגיין מיט אים?


א גרויסן יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת האזינו, ז' תשרי, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


נעם די עצה פון רבי'ן, די עצה פון אזמרה; זוך אויף אין אים גוטע זאכן, גוטע נקודות. דו צוזאמען מיט דיין ווייב זאלן זוכן אין אים גוטע זאכן און מאכן דערפון אן עסק, איר זאלט באמת זיין איבערצייגט אין די גוטס וואס ער האט וועט איר נישט ליידן פון אים און ער וועט נישט ליידן פון אייך, אבער כל זמן איר וועט קוקן אויף זיינע שווערע נאטורן, ער וועט שפירן אז טאטע און מאמע האלטן נישט פון אים, וועט איר ליידן פון אים און ער וועט ליידן פון אייך; איר דארפט רחמנות האבן אויף אים וועט ער זיך קענען טוישן צום גוטן.


(דאס איז פשט פארוואס מען זעט קינדער וואס זענען זייער וואויל אין שטוב און אין חדר זענען זיי נישט גוט, אדער פארקערט - אין חדר זענען זיי גוט אבער אין שטוב ליידט מען פון זיי, ווי קען זיין אז דער זעלבער קינד זאל זיין פארקערט? דאס איז ווייל אין שטוב האלט מען פון אים, וועט ער זיך צושטעלן און זוכן ווי ער קען זיין בעסער, בשעת וואס אין חדר קוקט דער מלמד אויף אים שלעכט וועט דער קינד זיך נישט צושטעלן, און אזוי אויך פארקערט).


פון ווען ער קומט אהיים זאלט איר אים אויפהייבן און אים געבן כבוד, וועט ער פרובירן צו זיין נאך בעסער. דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן רב): "כָּל מִי שֶׁשִּׂכְלוֹ קָטָן בְּיוֹתֵר, צָרִיךְ לַחֲלֹק לוֹ כָּבוֹד בְּיוֹתֵר", ווער עס האט ווייניג שכל דארף מען אים געבן מער כבוד, "כִּי כָּל מַה שֶּׁשִּׂכְלוֹ יוֹתֵר קָטָן, הוּא יוֹתֵר חָפֵץ בְּכָבוֹד", ווייל ווי ווייניגער שכל מען האט אלץ מער דארף מען כבוד; זאלט איר אים שטענדיג הייבן, וועט ער וועלן זיין נאך מער, ער וועט זיך פירן צו אייך מיט דרך ארץ.


איך זאג דיר נאכאמאל, מיט דעם וועג פון "אזמרה" וועסטו מצליח זיין; עס ארבעט וואונדערליך, עס איז אן עצה סיי פאר עלטערן מיט קינדער און סיי פאר מחנכים צו מצליח זיין מיט תלמידים, אזוי ווי דער רבי פירט אויס (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן רפב) אז דאס איז פשט וואס חכמינו זכרונם לברכה זאגן (שבת יא.): "בֶּאֱמֶת אָמְרוּ הַחַזָּן רוֹאֶה הֵיכָן תִּינוֹקוֹת קוֹרְאִין", ווער עס איז א חזן ער קען מאכן ניגונים; דער וואס קען ארויסנעמען דאס גוטס פון יעדן תלמיד דער קען מאכן די קינדער זאלן לערנען און דאווענען.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


א גמר חתימה טובה.

#205 - ווען דארף מען לייגן שלאפן די קינדער?
שלום בית, חינוך הילדים, שלאפן

תוכן השאלה‎

לכבוד דער ראש ישיבה שליט"א,


מיר האבן ב"ה צוויי קינדערלעך, מיין ווייב וויל זיי לייגן שלאפן זיבן אזייגער פארנאכטס, און איך האלט אז זיי קענען נאך זיין אויף פאר נאך א שעה. למעשה ווען זי לייגט זיי שלאפן פרי שלאפן זיי נישט איין גלייך, זיי הויבן אן פארפירן, און מיין ווייב ווערט נערוועז און הויבט אן שרייען אויף זיי, און צום סוף שלאפן זיין איין יעדע נאכט מיט געוויינערייען און שרייערייען. וואס איז דער ריכטיגער וועג זיך צו פירן מיט זיי?


יישר כח

תשובה מאת הראש ישיבה שליט"א:‎

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת האזינו, ז' תשרי, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


קינדער דארפן האבן א שטרענגע סדר, בפרט גאר קליינע קינדער - זיי דארפן האבן א סדר צו גיין שלאפן פרי. פארשטייט זיך אז די קינדער פון זייער זייט ווילן נישט גיין שלאפן, ווייל דאס איז די נאטור ביי אלע קינדער, זיי ווילן שפרינגען, טאנצן וכו'; דארפן די עלטערן זיין זייער שטארק און שטרענג אז די קינדער זאלן גיין שלאפן פרי אין צייט. ווען די קינדער זעען ווי טאטע מאמע ווייסן וואס זיי ווילן, ביי זיי איז א ווארט א ווארט, הייבן זיי אן פאלגן אן קיין וויינען און אן קיין פארפירן.


מיש זיך נישט אריין אין די שטוב ווירטשאפט, לאז דיין ווייב פירן די שטוב; דו זאלסט איר נאר זען צו העלפן, זיי איר מחזק און מאך איר פרייליך. חכמינו זכרונם לברכה זאגן זאגן (קידושין לד:): "אִשָׁה - בַּעְלָהּ מְשַּׂמְחָהּ", דער מאן דארף פרייליך מאכן די ווייב; דורכדעם וועסטו זוכה זיין צו מגדל זיין שיינע דורות.


דער רבי זאגט (ספר המידות, אות בנים, סימן כב): אז מען מאכט פרייליך די ווייב, מען לעבט בשלום - איז מען זוכה צו קינדער; און פארקערט חס ושלום, אויב מען האט זיך פיינט זאגט דער רבי (שם, סימן נו) פארלירט מען לא עלינו די קינדער.


לייג שלאפן דיינע קינדער פרי וועסטו קענען גיין שלאפן מיט דיין ווייב פרי. שטיי אויף פארטאגס און זינג קאפיטלעך תהילים וועסטו זוכה זיין צו שיינע דורות, אזוי ווי דער רבי זאגט (שם, סימן סה): "הַשִּׁירוֹת וְהַתִּשְׁבָּחוֹת, שֶׁאוֹמְרִין קֹדֶם אוֹר הַיּוֹם, הוּא סְגֻלָּה לְבָנִים", אז מען זינגט צום אייבערשטן שירות ותשבחות פארטאגס איז דאס מסוגל פאר קינדער.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


א גמר חתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.