בעזרת ה' יתברך
יום ג' פרשת אחרי א', י"א ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
איך האב זייער הנאה ווי אזוי איר פירט די קלאס, עס הערשט אזא דרך ארץ, אזא דיסציפלין, און אין די זעלבע צייט – אויך א שמחה; די קינדער זענען אזוי פרייליך.
איך האב היינט גערעדט מיט די מנהלת תחי', מיר זענען אריבער די פלענער פאר'ן קומענדיגן יאר, מיר ווילן זייער שטארק איר זאלט בלייבן זיין א טיטשער.
אייער מאן נרו יאיר איז זייער טייער, זייער וואויל; יעדעס מאל ווען איך טרעף אים פריי איך זיך זייער.
א פרייליכן כשר'ן פסח.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת מצורע, ו' ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק אז דו ביסט א מלמד פאר תינוקות של בית רבן, דו לייגסט אריין אין די קינדער אזויפיל יראת שמים און גוטע מדות.
נישטא קיין ווערטער וואס זאלן קענען ארויסברענגען דאס גרויסקייט פון מלמדים, עס איז א שווערע ארבעט, מען ווערט גוט אויסגעמוטשעט פון רעדן און רעדן און רעדן, מען קען צומאל שפירן ווי מען רעדט אין די לופט אריין, אבער עס איז נישט אזוי; יעדע ווארט, יעדע תנועה פונעם מלמד ווערט איינגעקריצט אין די הערצעלעך, אין די נשמה'לעך; די זכותים בלייבן לנצח נצחים.
א פרייליכן פסח.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת מצורע, ו' ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, ברסלב
עס וואלט געווען א גוטע זאך זאלסט זיך ווענדן צום מכון עצתו אמונה זיי בעטן ארויסצוגעבן אלע בריוו וואס איז געשריבן פאר מלמדים און טיטשערס, אזוי וועסטו דאס קענען חזר'ן; דו מיט די אנדערע מלמדים. איר וועט זיך קענען האלטן פריש, איר וועט זען וואס איז די מטרה פונעם חדר, וואס איז דער ציל פון אונזערע מוסדות.
על כל פנים, ווילאנג דאס איז נישטא, קענסטו אליינס צאמנעמען אלע בריוו וואס איך האב דיר געשריבן און פון דיינע ברידער, אויך דיינע שוועסטערס די טיטשערס; ענקער משפחה פון אנהויב ביזן סוף זענען אלע כהנים גדולים, אלע ארבעטן אין בית המקדש, אין חינוך הבנים והבנות. אפשר וועסטו דאס צאמנעמען, דרוקן און דאס חזר'ן, זיך אויפפרישן מיט די חיזוק פאר מחנכים, און נאכאמאל זען וואס מיר ווילן דא פון אונזערע קינדער.
שטארק זיך, ברענג אריין א שמחה אין תלמוד תורה. די קינדער אין שטעטל חדר זענען קלוגע לעבעדיגע קינדער, מען דארף האבן אייזערנע געדולד, הלל'ס געדולד צו קענען זיין מלמד.
איך האב צו דיר איין קריטיק, דו פארסט זייער שנעל אין די גאסן פון שטעטל. מילא פארן שנעל אויפ'ן הויפט שאסיי (היי וועי) - איז איין זאך, און אויך א סכנה, אבער אין שטעטל איז דאך סכנת נפשות; דו קענסט דאך הרג'ענען א קינד.
עס זענען דא אסאך וואס פארן שנעל, ווי חיות, אבער מיינע מלמדים דארפן זיין א ביישפיל פאר אונזער שטעטל. מיינע מלמדים זענען ביי מיר דאס טייערסטע זאך, איך בין מקפיד אז די מלמדים, די מחנכים, די טיטשערס, אלע וואס ארבעטן פאר מיר - זאלן זיין א ביישפיל. גיין שיין אנגעטון, צאמגענומען, ריין און זויבער. אין שטעטל איז דא בלאטע, אלע גייען פארשמירט די שיך, אבער די מלמדים דארפן האבן אין קאר פאפיר זיך שטענדיג זויבערן און זיך האלטן ריין, די קאר זאל זיין ריין. דאס אויפפירונג דארף זיין זייער קלאסיש; אפילו אזא זאך ווי דרייוון שנעלער ווי מען מעג, כל שכן פארן מיט רציחה ווען קינדער גייען, ווייבלעך שפאצירן - איז דאך סכנת נפשות.
ביים סדר נאכט ווען דו וועסט זאגן: "עבדים היינו לפרעה במצרים", זאלסטו דאנקען דעם אייבערשטן וואס איז געווען מיט אונז פאר'ן מקורב ווערן צום רבי'ן, "ועכשיו קרבנו המקום..." זאלסט טאנצן, פאטשן און זינגען.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת מצורע, ו' ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
נישטא קיין ווערטער צו באשרייבן דאס גרויסקייט פון א מלמד וואס לייגט אריין זיין קאפ, הארץ און מח צו מחנך זיין די קינדער לתורה ויראת שמים. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא בתרא ח:) אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד - 'אֵלוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת שֶׁל בֵּית רַבָּן'", אזוי ווי די שטערנס קען מען נישט ציילן - אזוי קען מען נישט ציילן די זכותים פון א מלמד.
האב נישט מורא צו לערנען מיט די קינדער אסאך; ווי מער מען לערנט מיט יונגע קינדער - אלץ מער קענען זיי פארנעמען, אלץ מער קענען זיי דערהייבן; לערן מיט זיי מער ווי אין אנהויב יאר, לייג אלץ צו נאך א פסוק חומש מיט נאך א רש"י, אויך ביים דאווענען זאלסטו צוביסליך צולייגן נאך א שטיקל און נאך א שטיקל.
לייג אריין אין די קינדער א פייער, א ברען, א ליבשאפט און א יראה צום באשעפער און צו די תורה. מען קען הערן פון די קינדער און וויסן וואס פאר א מלמד זיי האבן. קינדער וואס הויבן אן לערנען די גמרא און זאגן: "זאגט די גמרא" - דאס איז שוואכע מעשיות, ווידעראום קינדער וואס הויבן אן זאגן: "זאגט די 'הייליגע' גמרא", "זאגט די 'הייליגע' פסוק" - דאס איז דעם מלמד'ס ווערק. קינדער וואס הויבן אויף א ספר וואס איז אראפגעפאלן אויף דער ערד - דאס איז דעם מלמד'ס ארבעט, קינדער וואס כאפן אן די שיך אן זיך וואשן די הענט - דאס איז דעם מלמד'ס ארבעט.
שטארק זיך.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת מצורע, ו' ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, מנהל תלמוד תורה היכל הקודש ברסלב
געלויבט דעם אייבערשטן מיר האבן א תלמוד תורה וואו מיר קענען מחנך זיין אונזערע קינדער מיט ריינע אמונה אויפ'ן וועג ווי אזוי מיר האבן מקבל געווען פון מוהרא"ש זכותו יגן עלינו.
איך דאנק דיר זייער פאר'ן מיר העלפן מיט'ן אראפנעמען פון מיר דעם עול פונעם חדר, איך בין רואיג אז דו שטייסט על המשמר אויף די מלמדים זיי זאלן קומען צייטליך, עס זאל נישט זיין קיין הפקרות. האב נישט מורא צו פארלאנגען פון די מלמדים זיי זאלן זיין צייטליך, עס קען נישט זיין קיין הצלחה נאר אז עס איז דא א שטארקע סדר; אזוי אויך, אז די קינדער זאלן זיין צייטליך, דאס אלעס איז נישט מיין זארג, דאס דארף זיין דעם מנהל'ס זארג.
א מנהל דארף שטיין אויף דעם אז די קינדער זאלן זיין צייטליך, אז דער זמן פון חדר הויבט זיך אן ניין אזייגער דארפן אלע באסעס און ווענס שוין זיין דארט צען צו ניין, אזוי אויך די ארבעטערס דארפן זיין ניין אזייגער אין תלמוד תורה, אין כתה; נישט אנקומען ניין אזייגער און זוכן וואו צו פארקן די קאר וכו'.
היינט אינדערפרי בין איך געווען אין סקול, עס האט מיר באפאלן א פחד; שטייען קינדער אן קיין טיטשער, אזא צעפארעניש, די קינדער ווילן עסן און די קאך איז פארשפארט, די טיטשער וואס האט די שליסל - שלאפט. דאס לאזט מיר נישט גיין ווייטער, אז איך דארף זיין דער באס-מענידזשער, איך דארף זארגן זיי זאלן זיין צייטליך - האלט איך נאך ביי א'.
מיין ווייב רופט מיר נעכטן דערציילן אז א פרוי וואס האט געלערנט מיט איר אלס מיידל רופט איר אן אז איר זון איז אהיים געקומען פון ישיבה, די ישיבה געפונט זיך אינדרויסן פון די אידישע געגנט. איר זון דערציילט אז אויפ'ן וועג אהיים האבן זיי באגעגנט א קליין קינד גיין, דאס איז זייער מאדנע, זיי פרעגן דעם קינד: "וואו גייסטו?" זאגט ער: "איך האב פארשפעטיגט די ווען אהיים פון חדר, איך גיי צופיס קיין בארא פארק"; א וועג פון דריי שעה צווישן גוים. די בחורים פרעגן דעם קינד: "וואו לערנסטו?" זאגט ער: "אין ברסלב"; בקיצור זיי האבן אים נישט געלאזט גיין ווייטער, זיי האבן אים צוריקגעברענגט און געגעבן געלט צו גיין מיט די באס.
א פחד פון א מעשה! איך רוף דעם באס מענידזשער - ער ווייסט פון גארנישט, איך רוף דעם דרייווער - ענטפערט ער מיט לייכטזיניגקייט: "די קינדער קומען נישט אראפ צייטליך פאר איך אוועק, איך לאז זיי איבער".
די מעשה לערנט מיר אז איך האלט נאך ביי א'; דאס לערנט מיר אז איך דארף ווערן מנהל, באס מענידזשער וכו' וכו'; דאס מיינט א שיף אן א רודער.
דערפאר דאנק איך דיר פאר'ן אראפנעמען פון מיר דעם עול, איך ווייס אז עס איז דא איינער וואס טראגט דעם פולסטן אחריות; דעמאלט קען איך ווייטער גיין, טון נאך און נאך, און אז קיינער נעמט נישט קיין אחריות -צעפאלט אלעס.
איך האב געהאט א גרויסע נס, א איד האט געברענגט אסאך געלט פאר די מלמדים, איך זאל זיי קענען אויסצאלן פאר יום טוב.
א פרייליכן יום טוב.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת מצורע, ו' ניסן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, ברסלב
איך האב נישט די ווערטער דיר צו דאנקען וואס דו העלפסט מיר אין חדר מיט די קינדער. זייער גוט האסטו געטון היינט, האסט געגעבן צוויי פעטש פאר דעם קינד וואס האט נעכטן געשלאגן, גע'הרג'עט און שיער דערווארגן א צווייטע קינד. עס איז נישט גענוג צו געבן פעטש, דו דארפסט רעדן צו אלע קינדער כסדר פון די שלעכטע מדה פון שלאגן; א אידיש קינד שלאגט נישט, מען טאר נישט אויפהייבן א האנט אויף א צווייטן איד. די הייליגע חכמים זאגן (סנהדרין נח:): "המגביה ידו על חבירו", אז איינער הייבט אויף זיין האנט צו שלאגן זיין חבר, "אף על פי שלא הכהו", אפילו ער האט אים נישט געשלאגן, "נקרא רשע".
פון איין זייט זאלסטו זען עס זאל זיין א פרייליכע לופט אין חדר, די קינדער זאלן זיין פרייליך, פון די אנדערע זייט זאלסטו זען עס זאל זיין דרך ארץ, און יראה פאר די מלמדים; א ווארט פון א מלמד זאל זיין א ווארט.
גיי אביסל שפאצירן מיט'ן אייבערשטן, דאנק אים פאר אלע חסדים און בעט אים פאר דיר, פאר דיינע קינדער און פאר דיינע תלמידים.
איין קריטיק אויף דיר, דו פארסט אביסל ווילד אין שטעטל; עס איז סכנת נפשות. אויף דיר איז דאס א קשיא, דו ביסט דאך א מחנך, א באזעסענער מענטש, דו טארסט נישט פארן שנעל.
בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת שמיני, כ' אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, ברסלב ליבערטי
איך וויל דו זאלסט אויסהערן די שיעור וואס איך האב געגעבן נעכטן דינסטאג פאר די מלמדים אין וויליאמסבורג, די שיעורים קענסטו הערן אויף "קול ברסלב" אין א באזונדערע אפטיילונג "שיעורים פאר מחנכים".
איך האב דערציילט א מעשה וואס איך האב געהאט אייער נעכטן מיט איינער פון דיינע תלמידים, הילד ... נרו יאיר. נאכן שיעור וואס איך האב געגעבן אין ישיבה מאנטאג איבער דאס גרויסקייט פון דאווענען, קומט ער צו צו מיר אז ער וויל רעדן פריוואט מיט מיר, פרעג איך אים: "וואס ווילסטו רעדן?" זאגט ער: "איך וויל רעדן פריוואט"; אז א קינד וויל רעדן פריוואט איז דאס אינטערעסאנט. איך גיי מיט אים אריין אין אפיס און ער הויבט אן וויינען, ער זאגט מיר: "איך דאווען שוין נישט פאר אפאר חדשים..." ער וויינט, ער קען נישט קומען צום ווארט, איך פרעג אים: "פארוואס דאווענסטו נישט?" זאגט ער מיר: "איך קען נישט קיין עברי, עס איז מיר זייער שווער צו דאווענען, עס נעמט מיר זייער לאנג", ער דערציילט מיר אז אין זיין אלטע חדר פלעגט מען אים טשעפען אז ער דאווענט זייער לאנג ביז ער האט אויפגעהערט צו דאווענען. איך האב אפגערעדט מיט אים אז איך גיי אים צושטעלן א מלמד זאל אים העלפן, אויסלערנען די פאר כללים פון עברי וואס פעלט אים.
איך דערצייל עס דיר ווייל איך וויל דו זאלסט וויסן וואס טוט זיך אפ אין די הערצעלע פון דעם קינד, דו זאגסט מיר אז דו ווייסט נישט וואס צו טון מיט אים, ער דאווענט נישט, ער טוט נישט גארנישט; זאלסטו וויסן אז אלעס האט א סיבה, אונטער די קינדער וואס טוען גארנישט - איז דא א הארץ וואס וויינט, אונטער די קינדער וואס זעען אויס קאלט און טרוקן - גיסט זיך טרערן, קיינער טראכט נישט; מען ווייסט נישט אדער וויל מען נישט וויסן.
איך שרייב דיר דעם בריוו אויפ'ן פליגער אויפ'ן וועג קיין ארץ ישראל. איך האב אביסל יסורים, עס טוט מיר וויי מיין רעכטע זייט אונטער מיין האנט, דאך שרייב איך דיר, ווייל איך וויל זייער שטארק האבן מלמדים ומחנכים וואס וועלן אויפבויען אידישע קינדער, נישט אויסלאזן קיינעם.
איך גלייב וואס צדיקים האבן אונז מגלה געווען, אז יעדע ווארט פון תורה, יראת שמים און מידות טובות וואס מען רעדט צו די קינדער - גייט אריין אין זיי און עס טוט אויף ביי יעדן איינציגסטן קינד, אויך די וואס זעען אויס קאלט און מיד ווילן אויך זיין גוט, און זיי וועלן זיין גוט.
איך שרייב דיר דאס אלעס נאר ווייל איך ווייס אז דו נעמסט אלעס אן.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת ויקרא-זכור, ט' אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
נישט נאר א מלמד קען אויפבויען קינדער, יעדער וואס ארבעט אין א מוסד קען אויפשטעלן אידישע דורות.
דו ביסט א סגן מנהל, דו דרייסט זיך צווישן קינדער; זאלסטו געדענקען אז דו טראגסט א גרויסע אחריות, אז דו זעסט א קינד מיט אן אראפגעלאזטע מוט - זאלסטו אים גרוסן, געבן א שמייכל, פרעגן "וואס מאכסטו?" געבן א גלעט און א גוט ווארט; מען האט נישט קיין השגה וואס איין גוט ווארט טוט אויף, מען האט נישט קיין השגה די שטארקייט פון איין גוט ווארט.
בפרט ווען דו ארבעטסט אין א מוסד וואס מען לייגט נישט קיין דגוש אויף דעם, מען מאכט נישט קיין גרויסע עסק פון קינדער וואס די נאז רינט זיי, נעבעכדיגע וכדומה; זאלסטו אגאנצן צייט טראכטן נאר פון דעם, פון אויפבויען קינדער, שמייכלען און געבן גוטע ווערטער.
בעזרת ה' יתברך
יום ג' פרשת ויקרא, ה' אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
איך וואלט ווען גענומען דעם קינד אין א זייט און אים געפרעגט אויב עפעס שטערט אים, פארוואס ער טוט דאס; "פארוואס מאכסטו חוזק פון מיר? דו פארשעמסט מיר, מען טאר נישט פארשעמען א איד"; דאס וואלט איך געטון.
האסט גוט געטון אז דו האסט אים געזאגט ער זאל נישט צוריקקומען איידער זיין טאטע רופט, דו קענסט זאגן דעם טאטן אז דער קינד מאכט דיר נאך ווי אזוי דו רעדסט, עס איז נישט קיין דרך ארץ נאכצומאכן דעם מלמד; לאמיר האפן אז דער טאטע וועט האבן שכל און אויסלערנען דעם קינד ווי אזוי צו האבן דרך ארץ.
עס זאל נישט פאסירן נאכאמאל, אבער אויב פאסירט אז א קינד פירט זיך נישט אויף מיט דרך ארץ - מוז זיין אז עפעס שטערט אים; זאלסטו נעמען דעם קינד אין א זייט און רעדן מיט אים הארציגע ווערטער, אים פרעגן וואס שטערט אים, אויב דער קינד זאגט אז גארנישט שטערט אים נישט, זאלסטו אים זאגן א גוט ווארט: "ביסט א גוט קינד", "איך האלט פון דיר", "איך גיי זאגן דיין טאטע אז דו ביסט וואויל", און לייג צו וואס ער דארף פאררעכטן, זאג אים: "אזוי קען מען זיך נישט אויפפירן אין כיתה, עס שטערט וכו'".
וואויל איז די מלמדים וואס זענען מחנך די קינדער מיט ליבשאפט און ווארעמקייט.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת פקודי, ב' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
טאנצט מיט אייערע תלמידות דעם ניגון: "אה מחי' צניעות, איך האב ליב צניעות, שכוח באשעפער פאר די זאך פון צניעות, העלף איך זאל אייביג זיין בצניעות און זיך אלץ פרייען מיט צניעות, און ליבן צניעות".
מיט די קליינע מיידלעך זאלט איר זיין שטרענג אבער פרייליך, מען מוז פאלגן אבער עס מוז זיין זייער פרייליך; א גוטע טיטשער קען באווייזן ביידע.
בעטס דעם אייבערשטן איר זאלט האבן כח אייער גאנץ לעבן צו בלייבן טיטשן אין בית פיגא.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת פקודי, ב' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
געדענקט צו געבן גוטע ווערטער פאר אייערע תלמידות; איין גוט ווארט פון א טיטשער גייט אריין טיף אין די ביינער, עס העלפט פאר די גאנצע לעבן; עס טוט אויף מער פון קנסות, מער פון שרייען. דער הייליגער רבי זאגט: "מיט גוטנ'ס פועל'ט מען בעסער און שנעלער ווי מיט שלעכטס".
דאנקט דעם אייבערשטן פאר די מתנה, איר האט א מאן וואס לערנט, דאווענט און פירט זיך מיט יראת שמים.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת פקודי, ב' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
איך האף ווייטער צו געבן שיעורים פאר די מחנכות, איך בין נישט אנגעקומען די לעצטע פאר וואכן; די ארבעט ווערט נאר מערער.
זייטס ענק מחזק מיט די אלטע שיעורים, עס זענען דא אויפ'ן טעלעפאן ליין צענדליגער שיעורים פאר מחנכים און מחנכות, מלמדים און לערערינס; אזויפיל חיזוק, עצות און שכל פון מוהרא"ש זכותו יגן עלינו. עס קומען אן בריוו פון לערערינס פון אלע מיידל שולעס, פון די שענסטע און בעסטע, זיי שרייבן אז זיי זענען זיך זייער מחי' מיט די שיעורים אויפ'ן טעלעפאן ליין; א שאד די לערערינס פון בית פיגא זאלן דאס נישט הערן.
אוודאי וויל מען אלץ א נייע שיעור, אבער אז איך בין פארנומען – דארף מען זיך מחזק זיין מיט וואס עס איז דא.
הערט נישט אויף דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן פאר אלע חסדים וואס ער טוט מיט אייך און בעטס אים איר זאלט האבן כח ממשיך צו זיין אייער גאנץ לעבן צו איבערגעבן די הייליגע לימודים וואס איר האט געלערנט אין בית פיגא – פאר מיידלעך און ווייבלעך.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת פקודי, א' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש וויליאמסבורג
לייג אריין כוחות אין חומש רש"י. ליידער איז דער לימוד נאכגעלאזט; וויפיל מען לערנט אין די יונגע יארן חומש רש"י – דאס איז וואס מען לערנט, ווען מען ווערט עלטער לאזט מען אפ דעם לימוד.
דעריבער בעט איך דיר זייער, לערן אויך גמרא, רש"י און תוספות מיט די קינדער, אבער לייג א דגוש אויף חומש רש"י. יעצט קומט ספר ויקרא, תורת כהנים; אז דו וועסט דאס לערנען שטארק מיט די קינדער – וועלן זיי ווערן גרויסע תלמידי חכמים און גרויסע צדיקים.
האב נישט מורא צו לערנען אסאך מיט די קינדער, ווייל ווי מער מען לערנט מיט קינדער – אלץ מער קענען זיי פארנעמען.
יישר כח פאר אלעס.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת פקודי, א' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד דער חשוב'ער מלמד ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש וויליאמסבורג
א גרויסן יישר כח פאר'ן זיין אזא געטרייער מלמד פאר מיינע קינדער און פאר אלע אונזערע קינדער. די קינדער קומען אהיים מיט יראת שמים, זיי דאווענען שיין, זיי ליינען קריאת שמע, קישן די מזוזה, מאכן ברכות, פירן זיך בקדושה וכו' וכו'.
נישטא קיין גרעסערע זאך אויף די וועלט ווי לערנען תורה מיט אידישע קינדער. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (שבת קיט) די וועלט שטייט אויף זייער תורה.
דער אייבערשטער זאל דיר געבן כח ווייטער ממשיך זיין ביתר שאת וביתר עוז.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת פקודי, א' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
א גרויסן יישר כח פאר'ן טיטשן אין בית פיגא, דאס ביסל וואס מען טוט מיט אידישע קינדער, מען איז מחנך אידישע קינדער ליב צו האבן אידישקייט – דאס וועלן מיר מיט נעמען לנצח נצחים.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת פקודי, א' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד דער חשוב'ער מלמד ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש וויליאמסבורג
איך האב נישט קיין ווערטער דיר צו דאנקען אויף וואס דו טוסט מיט מיין זון ..., ער קען אזוי גוט די עברי, און בעיקר פאר די יראת שמים; עס איז נישט פשוט וואס די קינדער באקומען ביי דיר אין כתה.
דער אייבערשטער זאל דיר געבן כח ווייטער צו קענען מרביץ תורה זיין, אריינלייגן יראת שמים ומידות טובות אין די קינדער.
יום ה' פרשת פקודי, א' דראש חודש אדר ב', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
אז דו נעמסט בחורים צו העלפן אין חדר מיט די קינדער – זאלסטו אכטונג געבן, נעם נאר בחורים מיט יראת שמים, בחורים וואס וועלן אריינלייגן אין די קינדער יראת שמים.
א מלמד מוז גיין אין מקוה, מען קען נישט לערנען מיט קינדער נאר בקדושה ובטהרה. מוהרא"ש זאגט, די דריי זאכן: "מלמדים, סופרים און שוחטים" – מוזן גיין אין מקוה; דאס איז זייער א הייליגע ארבעט, דאס מוז געטון ווערן בקדושה ובטהרה. איך וויל זייער אז ביי אונז אין תלמוד תורה זאלן די מלמדים מקפיד זיין אויף מקוה, נישט קומען לערנען מיט די קינדער נאר נאכן זיך טובל'ען פאר'ן אייבערשטן.
נאך בעט איך דיר, ברענג אריין א חיות צווישן די קינדער און א ליבשאפט צו מצוות און ערליכקייט. עס איז גאר אנדערש ווען מען לייגט אריין תורה ומצוות מיט שמחה, דאס האלט זיך פאר א גאנץ לעבן, אנדערש ווי ווען עס גייט בכפי', געצווינגענערהייט; דאס האלט נישט.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת פקודי, כ"ו אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
שלעפ נישט אראפ דיין ווייב פון איר צניעות, פריי זיך אז זי וויל גיין אנגעטון איידל; וויי און ביטער ווערט ווען די ווייב הויבט אן זאגן אז דאס פעלט נישט אויס, יענץ פעלט נישט אויס - דעמאלט איז נישטא וואס צו מאכן, ווייל ווען די ווייב פארלירט איר געפיל אין איידלקייט - קען מען איר נישט באצווינגען.
עס קומען צו מיר טייערע אינגעלייט זיי וויינען צו מיר וואס זיי זאלן טון, זייער ווייב הויבט אן זיך פירן נישט ווי אזוי מען דארף; אן שטרומפ, קורצע קליידער וכו' וכו', השם ירחם; אז דיין ווייב האט אן אפמאך נאר צו גיין מיט א געוויסע סארט שטרומפ - זאלסטו נישט לאכן פון איר.
דער מאן דארף שטענדיג זאגן גוטע ווערטער פאר די ווייב בנוגע איר צניעות. נישט נאר פאר די ווייב, מען דארף זאגן פאר די קינדער; די גוטע ווערטער געבט כח מען זאל בלייבן גוט, סיי מיט די אינגלעך, סיי מיט די מיידלעך. זוך צו געבן א גוט ווארט יעדן טאג פאר דיינע קינדער, צום ביישפיל, ווען דו זעסט דיין קינד גרייט אן נעגל וואסער, זאלסטו זאגן הויך: "מאמי, קוק ווי וואויל דער קינד איז, ער גרייט אן נעגל וואסער"; עס קען זיין אז די איין גוט ווארט וואס ער הערט יעצט וועט אים טראגן זיין גאנץ לעבן אנצוגרייטן נעגל וואסער. אז דו זעסט דיין טאכטער - זאלסטו איר געבן א גוט ווארט, זאג הויך: "מאמי קוק ווי שיין צניעות'דיג זי איז"; דאס וועט איר געבן א שטארקייט צו בלייבן גוט.
דער רבי האט געזאגט פאר רבי נתן (שיחות הר"ן, סימן קיט): "עס איז א גרויסע מדריגה אפילו א מענטש איז נאכנישט קיין צדיק ער זאל פארגינען א צווייטן צו זיין א צדיק"; אז דו ביסט נאכנישט ביי דעם, דו כאפסט נישט דאס גרויסקייט פון אזא שטרומפ אדער א צווייטע סארט שטרומפ, און דו זעסט דיין ווייב ווי זי איז שטארק צו גיין נאר אזוי וכו' - זאלסטו איר זאגן: "איך פריי זיך אז דו ביסט שטארק מיט איידלקייט".
בנוגע וכו'; איך קוק גוט אויף דיר, האב נישט מורא צו שרייבן דיינע ספיקות; זיי נישט פון די וואס האלטן זיך צוריק צו פרעגן ווייל אפשר וועט דער ראש ישיבה טראכטן אז מען איז צעדרייט; עס איז נישט אזוי, ווייל כל זמן מען פרעגט, ווי צעדרייט מען זאל זיין - ווערט מען אויסגעגראדט.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת פקודי, כ"ו אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, צפת
איך האב נישט קיין ווערטער ארויסצוברענגען דיין גרויסע זכות מיט'ן העלפן דעם בית המדרש היכל הקודש אין צפת; בפרט אז דו ארבעסט מיט די קינדער, דאס איז ביי מיר זייער זייער חשוב.
ביי אונז אין ישיבה האבן מיר איינער פון די אינגעלייט וואס ער זיצט מיט די קינדער ביי שלש סעודות, ער טיילט זיי גוטע זאכן; זיי זינגען זייער שיין. אויך ביים דאווענען גייט ער ארום טיילן צוקערלעך פאר די קינדער וואס זיצן נעבן די עלטערן, דאס מאכט די קינדער זאלן שיין דאווענען.
די קינדער זאל זיין ביי דיר א שטארקע זאך; ארבעט מיט די קינדער, זאג מיט זיי תהילים, דערצייל זיי סיפורי צדיקים. לערן זיי אויס דעם רבינ'ס עצות; דאס וועט זיי בלייבן א גאנץ לעבן.
בנוגע דיינע שיעורים וכו'; הויב אן ש"ס, גיי כסדרן ביז דו ענדיגסט ש"ס, און אזוי זאלסטו טון דיין גאנץ לעבן.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת פקודי, כ"ו אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, בית שמש
שרייב מיר די נעמען פון די מתפללים קבועים; איך זיך א פאסיגער אינגערמאן, איינער פון די מתפללים וואס זאל ארבעטן מיט די קינדער. קינדער אז מען לאזט זיי פריי - ווערן זיי ווילד, און עס קען פאסירן נישט גוטע זאכן. די וואך האט זיך א קינד צעשניטן די האנט פון א גלאז, איך האף צו טרעפן א פאסיגער אינגערמאן וואס זאל נעמען די מצוה.
אין בית המדרש היכל הקודש אין צפת איז דא א אינגערמאן וואס ער ארבעט מיט די קינדער, ער מאכט גרולות און טיילט פרסים, אזוי אויך ביי אונז אין ישיבה האבן מיר א אינגערמאן א מלמד וואס געבט זיך אוועק; א גאנץ שבת איז ער פארנומען מיט די קינדער, סיי ביים דאווענען, ביי שלש סעודות און מוצאי שבת ביי אבות ובנים; אזוי זענען די קינדער אפגעהיטן פון שלעכטס.
שטארק זיך מיט דיין הייליגע ארבעט.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת ויקהל, י"ט אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
ווען עס קומט דיר אויס גוט צו פארן קיין אומאן צום רבי'ן - זאלסטו פארן, דארפסט נישט מורא האבן פון גארנישט; אז מען פארט צום רבינ'ס ציון - איז מען אפגעהיטן פון שלעכטס.
בנוגע נעמען א קינד פאר די זיבן וכו'; דער רבי האט מבטיח געווען אז א קינד וואס וועט קומען צו אים פאר די זיבן יאר וועט גיין צו די חתונה מיט א ריינע העמד (חיי מוהר"ן, סימן תקיז). ווען טאטע מאמע הערן אזעלכע ווערטער פון א צדיק - ווערט ביטול הבחירה, אלע מניעות ווערן אויס; וואס קען אפהאלטן און ווער זאל אפהאלטן עלטערן פון נעמען א קינד פאר די זיבן יאר ווען מען הערט אזא הבטחה פון הייליגן רבי'ן.
מיר נעמען די קינדער קיין אומאן צום רבי'ן ווען מיר פארן ראש השנה; פון א יאר פאר די זיבן נעמען מיר יעדעס יאר די קינדער. עס זענען דא אנשי שלומינו וואס זאגן 'מיר וועלן האבן א צעשטערטע ראש השנה אויב מיר וועלן זיך דארפן פארען מיט די קינדער', זיי לאזן איבער די קינדער זאל בלייבן מיט די ווייב; עס איז נאריש אזוי צו טראכטן, נישטא קיין גרעסערע עבודה ווי חינוך הבנים, אז דער רבי האט געזאגט קיין גרעסערס פון זיין ראש השנה ביי אים איז נישט פארהאנען, - נעמען מיר די קינדער, זיי מחנך זיין זיי זאלן אויך קומען ראש השנה, עס זאל זיין ביי זיי אין די ביינער פון קליינווייז אן צו קומען צום רבי'ן יעדעס יאר ראש השנה.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ג' פרשת כי תשא, י"ד אדר א', פורים קטן, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, טאהש
איך האב ערהאלטן דיין פראגע.
דאס וואס דער רבי זאגט (ספר המדות אות יראה, סימן יג): "הַכִּסּוּי שֶׁל הָראשׁ מֵבִיא לִידֵי יִרְאָה", א קאפל ברענגט יראת שמים; די מקור אויף דעם איז פון די מעשה וואס חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (שבת קנו:) די מאמע פון רבי נחמן בר יצחק, ווען די שטערן זעער האבן איר געזאגט דיין זון גייט זיין א גנב: "לא שבקתיה גלויי רישיה", האט זי אים נישט געלאזט מיט אן אויפגעדעקטן קאפ, זי האט אים געזאגט: "כסי רישיך", דעק צו דיין קאפ, וועסטו האבן "אימתא דשמיא" – יראת שמים. נאך זאגט דער רבי (ספר המדות אות בנים, סימן ב): "צָרִיךְ לִשְׁמֹר אֶת הַתִּינוֹק", מען דארף אפהיטן דעם קינד, "שֶׁלֹּא יֵלֵךְ בְּגִלּוּי הָרֹאשׁ", ער זאל נישט גיין מיט אן אויפגעדעקטן קאפ.
דערפאר זענען דא וואס זענען מקפיד אנצוטון א קאפל פאר'ן קינד פונעם געבורט, אבער רוב וועלט טוט אן ביי די דריי יאר, פון ווען מען שערט אפ דעם קינד און מען מאכט אים פיאות; דעמאלט, ווען מען נעמט אים אין חדר זאגן די א"ב טוט מען אים אן די קאפל מיט ציצית.
עס איז באוויסט אז דער הייליגער רבי ווען ער איז געבוירן האט אים זיין מאמע, די צדיקת פיגא – גלייך אנגעטון א קאפל.
מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן אויף גוטע קינדער. גוטע קינדער איז נישט אזוי ווי עפעלעך וואס מען נעמט אראפ פון בוים, גוטע קינדער באקומט מען דורך אסאך תפילות.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת תצוה, י' אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
אשריך ואשרי חלקך אז דו ביסט זוכה צו זיין א מלמד פאר תינוקות של בית רבן. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא בתרא ח:): אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד - אֵלוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת". איינער וואס לערנט תורה מיט אידישע קינדער איז צוגעגליכן צו די שטערנס פון די וועלט.
זייער גוט טוסטו אז דו פרעגסט די קינדער אינדערפרי ווער עס האט זיך שוין געוואשן נעגל וואסער און ווער נישט, און דו גיסט אפ פאר אלע קינדער וואס האבן נאכנישט געוואשן, ווייל נישט אין אלע שטיבער גיסט מען אפ נעגל וואסער; עס איז זייער וויכטיג אויסצולערנען די קינדער די הייליגקייט.
בנוגע וכו'; איך האב דיר ליב אזוי ווי אמאל.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
ערב שבת קודש פרשת תצוה, י' אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיינע טייערע חברים, אנשי שלומינו תלמידי היכל הקודש תושבי ארץ ישראל, ה' עליהם יחיו
וויפיל דארפן מיר דאנקען דעם אייבערשטן אז מיר האבן זוכה געווען צו וויסן פון הייליגן רבי'ן; מען קען זיך נישט פארשטעלן צו וואס מיר וועלן זוכה זיין אויב מיר וועלן פאלגן דעם רבי'ן. אז מען פאלגט דעם רבי'ן, מען לערנט די הייליגע ספרים - איז מען זוכה צו ווערן א גרויסער צדיק.
דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שמט): "שֶׁיְּכוֹלִין לִהְיוֹת נַעֲשֶׂה בַּעַל תְּשׁוּבָה גָּמוּר עַל יְדֵי לִמּוּד הַסֵּפֶר שֶׁלּוֹ", מען קען ווערן א גרויסער בעל תשובה אז מען לערנט זיין ספר, "וְאָמַר, שֶׁמִּי שֶׁיֵּשֵׁב וְיַעֲסֹק בִּסְפָרָיו, רַק בְּלִי קִנְטוּר וְנִצָּחוֹן, וְיִסְתַּכֵּל בּוֹ בֶּאֱמֶת, אָז בְּוַדַּאי יִהְיוּ נִבְקָעִין אֶצְלוֹ כָּל גִּידֵי קַשְׁיוּת לְבָבוֹ", נאך האט דער רבי געזאגט, ווער עס וועט לערנען זיין ספר מיט אן אמת - וועט זיך אים עפענען אלע זיינע פארשטאפטע אדערן; נאך האט דער הייליגער רבי געזאגט (שם, סימן שנח): "מיט יעדע שיחה וואס איך שמועס מיט ענק - קען מען זיין אן ערליכער איד, און נישט סתם אן ערליכער איד נאר אן ערליכע איד אזוי ווי איך מיין אן ערליכער איד"; רבי נתן זאגט (שם): "וְגַם אֲפִלּוּ עַכְשָׁו כְּשֶׁלּוֹמְדִין דְּבָרָיו הַקְּדוֹשִׁים יֵשׁ לָהֶם גַּם כֵּן כֹּחַ גָּדוֹל לְעוֹרֵר לְהַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ לִזְכּוֹת לְדַרְכֵי ה' בֶּאֱמֶת, לְמִי שֶׁיָּשִׂים לִבּוֹ הֵיטֵב לִדְבָרָיו וּלְשִׂיחוֹתָיו הַקְּדוֹשִׁים הַנֶּאֱמָרִים בְּזֶה הַסֵּפֶר, וּבִשְׁאָר סְפָרָיו הַקְּדוֹשִׁים".
איך בעט אייך מיינע טייערע ברידער, געדענקט וואס מוהרא"ש פלעגט חזר'ן ביי יעדע איינציגסטע שיעור: "מען קען נישט זיין א ברסלב'ער חסיד נאר אז מען לערנט דעם רבינ'ס ספרים"; מוהרא"ש פלעגט לאכן פון די אלע וואס פאררופן זיך ברסלב'ער חסידים און האבן נאך קיינמאל אין זייער לעבן מסיים געווען דעם הייליגן ספר לקוטי מוהר"ן, שיחות הר"ן, חיי מוהר"ן, ספר המדות און ספורי מעשיות.
בעט אייך טייערע ברידער, טייערע חברים: מאכט אייך שיעורים אין רבינ'ס ספרים, יעדער לפי בחינתו, קוקט נישט אויף א צווייטן, מישט זיך נישט ביי א צווייטן. דעם משכן האט מען נישט געקענט בויען נאר פון גאלד, אדער נאר פון זילבער, עס האט אויסגעפעלט אלע סארט זאכן, נאר אזוי האט זיך צאמגעשטעלט א משכן. אזוי איז כלל ישראל; איינער ברענגט גאלד, א צווייטער ברענגט זילבער, א דריטער קופער, איינער ברענגט א קליין בענדעלע, א רויטע פאדעם; אלעס אינאיינעם בויט זיך אויף די הערליכע משכן.
יעדער איינער זאל זיך מאכן א שיעור אין די הייליגע ספרים, און אז דו פארשטייסט נישט - זאלסטו זאגן די הייליגע ווערטער, שפעטער וועט זיך שוין עפענען דיין הארץ און קאפ, דו וועסט פארשטיין.
אויך זאלט איר אכטונג געבן צו מכבד זיין די ווייב, בלייבט נישט אין גאס ביינאכט, בלייבט נישט שמועסן אין שול; קומט אהיים העלפן אין שטוב, און אפילו עס איז נישטא וואס צו העלפן - קום אהיים, זיץ אין שטוב, שמועס מיט דיין ווייב און לערן דיינע שיעורים אין שטוב; דריי זיך נישט ביי די נעכט אין גאס.
ועל כולם באנוצט זיך מיט די עצה פון התבודדות, זיך אויסרעדן דאס הארץ צום אייבערשטן. נישטא בעסערס פון א גוטע התבודדות, ווען מען איז זוכה זיך אויסצורעדן דאס הארץ צום הייליגן באשעפער.
איך בעט אייך אלע, זייט נישט בייז אז איך קום נישט אן צו ענטפערן אייערע בריוו, איך בין זייער פארנומען; איך וועל אייך שרייבן וואס איך האב אלץ צו טון אין איין טאג, איך ווייס נישט צי אנדערע טוען דאס אין א חודש.
לדוגמא, נעכטן בין איך געווען אין שטעטל קרית ברסלב; איר ווייסט אודאי אז מיר האבן מייסד געווען אין אמעריקע א שטעטל, א פלאץ וואו מען לעבט מיט'ן הייליגן רבינ'ס עצות, מען איז מחנך די קינדער מיט אמונה, איינמאל א וואך מוז איך אהין גיין.
איך האב געדאווענט שחרית אין ישיבה, נאך שחרית בין איך געפארן. די וועג פון וויליאמסבורג קיין ליבערטי נעמט בערך צוויי שעה, עס זענען מיט געקומען נאך אפאר בחורים.
צום ערשט בין איך געגאנגען אין גראסערי רעדן מיט'ן בעל הבית; אים העלפן מיט די משפחות וואס זענען נישט ביכולת צו באצאלן וכו'.
פון דארט בין איך געגאנגען קוקן דעם מקוה טהרה, מיר ענדיגן שוין כמעט די מקוה. מענטשן וואונדערן זיך 'ווי אזוי קען זיין א קליינע קהילה זאל זיך אזוי שנעל בויען, ווי איז דא געלט פאר די אלע זאכן?' דער ענטפער איז, מוהרא"ש האט מיר געשריבן אינעם בריוו וואס ער שרייבט מיר מען זאל עפענען אין אמעריקע א מיידל שולע, שרייבט מוהרא"ש: "יעדע זאך וואס מען האט נאר אינזין דעם אייבערשטן - האט א געוואלדיגע הצלחה".
וויסן זאלט איר, עס זענען דא צווישן אונז אינגעלייט וואס ווילן גארנישט; זייער גאנצע לעבן איז נאר פארשפרייטן דעם רבי'ן. צום ביישפיל, די מקוה טהרה אין שטעטל מאכן מיר ביי איינעם אין שטוב, א אינגערמאן האט מנדב געווען זיין אונטערשטע שטאק פאר א מקוה טהרה, דאס איז א זאך וואס מען הערט נישט, פארוואס זאל א אינגערמאן וואס בויט זיין אייגענע הויז - וועלן אוועקגעבן זיין פריוואטקייט וכו'; בנוסף לזה, א צווייטער אינגערמאן בויט דאס אויף, ער בעט נישט קיין געלט, ער געבט זיינע גוים, עס קאסט אונז נאר די מאטריאל, אזוי איז דא א אינגערמאן וואס געבט זיך אוועק צו מאכן די לעקטער, א דריטער מאכט די פלאמבינג; אזוי זענען דא פילע תלמידים אין שטעטל וואס דארפן גארנישט פאר זיך, זיי ווילן נאר אריינברענגען דעם הייליגן רבי'ן אין די וועלט, אויפשטעלן מוסדות וואו אונזערע קינדער וועלן באקומען דעם חינוך.
ביי אונז אין אמעריקע איז יעצט זייער קאלט, אין אמעריקע רעגנט נישט ווינטער, אלעס איז אייז, נאר זומער רעגנט ביי אונז; מיר וועלן דארפן ווארטן ביז זומער צו קענען ניצן די מקוה.
פון דארט בין איך געגאנגען קוקן דעם נייעם בית המדרש עצתו אמונה, מען האט דאס זייער שיין געבויט, הערליך שיין, אויך א שיינע הערליכע מקוה; דאס איז אויך א חידוש, א אינגערמאן קויפט זיך א הויז און געבט אוועק די ערשטע שטאק פאר א בית המדרש; פרעג אים 'ווילסט נישט א פריוואטע הויז? ווילסט נישט פריוואטקייט?' דאך ברענט אין זיי צו האבן א חלק פון בויען אידישקייט.
איך בין נישט אנגעקומען צו גיין צו די דריטע נייע שול; א אינגערמאן, א פרישער מקורב האט זיך געקויפט א הויז און געמאכט פאר א שול א חלק פון זיין אונטערשטע שטאק, מיר האבן געגעבן א נאמען פאר'ן שול "מקור השמחה".
איך האב זיך געיאגט צו גיין צו די קינדער; איך בין געפארן צו די מיידל שולע בית פיגא, צום ערשט בין איך געגאנגען צו איינע פון די יונגערע קלאסן, איך האב אויסגעטיילט פאר אלע תלמידות א שיינע גרויסע לעדערנע תהילים; די תלמידות אין סקול זאגן יעדן טאג תהילים, די לערערינס מאכן דאס פאר זיי אזוי געשמאק, זיי ווילן זאגן תהילים; נאכדעם בין איך געגאנגען צו נאך א כיתה געבן א שיעור.
נאכדעם איז געווען א שיעור פאר די מלמדים און אויך פאר די טיטשערס; מיר האבן זיך מחזק געווען מיט צוויי שטארקע וויכטיגע נקודות. דאס ערשטע זאך, א מלמד און א טיטשער טארן נישט לעבן אין ספיקות, מען דארף זיין ביי זיך זיכער אז מען איז געאייגנט פאר וואס מען טוט, די אלע מחשבות וואס בוזשעווען אין קאפ: 'בין איך יא ווערד? בין איך נישט ווערד?' 'מען דארף מיך יא? מען דארף מיך נישט?' - דאס איז אלעס פונעם יצר הרע וואס וויל נאר צעברעכן דעם מענטש, דעריבער חזר'ט מוהרא"ש אין די בריוו טויזנטער מאל דאס וואס די הייליגע חכמים זאגן (ספרי נשא, פיסקא א): "אֵין מְחַזְקִין אֶלָא לִמְּחוּזָקִין", די וואס זענען מחזק אנדערע - די דארפן דאס מערסטע חיזוק.
אויך האבן מיר גערעדט פון דעם אז מען זאל ליב האבן די תלמידים און תלמידות. עס איז גאר אנדערש ווען מען זאגט פאר א קינד: "מען קען נישט רעדן אין קלאס", "מען קען נישט עסן אין קלאס", - ווען מען האט ליב דאס קינד ווי ווען מען האט פיינט דאס קינד; ווען מען האט פיינט דאס קינד און מען זאגט עפעס מוסר וכדומה - שפריצט פייער פון די אויגן פון האס, די ווערטער קענען נישט אויפטון; דאס קינד ווערט דערשראקן - אבער ער ווערט נישט מחונך, אבער ווען מען האט ליב דאס קינד - הערט זיך דאס גאר אנדערש; מיט סבלנות און געדולד פועל'ט מען.
נאכדעם בין איך געגאנגען רעדן צו די עלטערע תלמידות. אלע שיעורים ווערן אפגעכאפט; עס איז דא א ספעציעלע האטליין פאר מיידלעך, פרויען; דארט קען מען הערן די שיינע שיעורים.
איך בין געגאנגען קלאפן א מזוזה ביי איינער פון די אינגעלייט אין שטעטל ביי זיין אפיס; דער אינגערמאן לערנט זיך סופרות, ער ענדיגט יעצט זיין ערשטע מגילה, איך האב אים זייער געבעטן ער זאל זיך לערנען שרייבן. מיר דארפן נאך סופרים, די קהילה צואוואקסט זיך, און אנשי שלומינו ווילן מזוזות און תפילין פון א ברסלב'ער סופר וואס גייט אין מקוה, זאגט תיקון הכללי און איז זיך מתבודד.
די בחורים וואס זענען מיט געקומען מיט מיר האבן בכלל נישט געוויסט ווער דער אינגערמאן איז, עס איז שוין אריבער אזויפיל יאר, די ישיבה שטייט שוין פערצן יאר, די פרישע תלמידים קענען נישט די אלטע תלמידים, איך האב דערציילט פאר די בחורים ווער דער סופר איז. ווען מיר האבן געעפנט, די ערשטע יארן ישיבה - איז געווען זייער אסאך רדיפות, מען האט געווארפן יעדן שני וחמישי פאשקעווילן אויף מיר און אויף מיין ווייב, ער האט דאס צאמגענומען, ער האט שווער געארבעט צאמצונעמען אלע פאשקעווילן אויף מיר. איך האב אים געפרעגט אויב ער געדענקט דאס אלעס, איך האב אים דעמאלט געבעטן ער זאל מיר ברענגען אפאר פאשקעווילן, איך האב דאס אוועקגעלייגט, איך האב געבעטן מען זאל דאס אריינלייגן מיט מיר אין גרוב ביי מיין פטירה, איך וויל ווייזן אויבן פאר'ן בית דין של מעלה די צעטלעך וואס מען האט געווארפן אויף מיר, די בזיונות וואס מען האט געטון פאר מיר, נאר פאר איין חטא – פאר'ן נעמען בחורים און זיי מחזק זיין, זיי ברענגען צום אייבערשטן.
פון דארט בין איך געגאנגען זיצן מיט די חברי הנהלה, מיר האבן גערעדט פאר דריי שעה. די הנהלה זענען טייערע אינגעלייט, זיי העלפן מיר מיט זייער גאנצע הארץ בויען די שטעטל, און אזוי אלעס ארום די קהילה; מיר האבן געדאווענט מנחה דארט.
פון דארט בין איך געגאנגען צו א סיום מסכת מועד קטן פון די קינדער אין שטעטל. באמת איז דאס די סיבה פאר'ן גיין נעכטן אין שטעטל, די קינדער פון די עלטסטע כיתה לערנען יעדן טאג מרצונם הטוב דעם בלאט גמרא, הרב ... נרו יאיר לערנט מיט זיי. דאס איז פאר מיר אזא שמחה, צו זען ווי יונגע קינדער ווילן לערנען.
דער סיום איז פארגעקומען ביי אים אין שטוב; זיי האבן זיך ארויסגעצויגן אין שטעטל צו העלפן די שטעטל, זיין ווייב איז די מנהלת אין סקול. זיי דארפן גארנישט, זיי וואוינען אין א באנגעלאו. איר ווייסט וואס א באנגעלאו איז? אין ארץ ישראל איז דא באנגעלאוס? אין אמעריקע ארבעט עס אזוי, מענטשן וואס וואוינען א גאנץ יאר אין פאלאצן, ווען עס קומט די צוויי זומער חדשים ציט מען זיך ארויס אויף די בערג, דארט איז דא באנגעלאוס. איך ווייס נישט ווי אזוי דאס מסביר צו זיין פאר ענק, עס איז א זאך וואס האט פיר ווענט און א דאך, עס זעט אויס אביסל אזוי ווי א הויז, אין לשון קודש איז דאס א "חורבה"; מענטשן צאלן פאר דעם גרויס געלט, צו קענען זיין צווישן די בערג, צווישן די ביימער - פאר די זומער וואכן, אבער א גאנץ יאר וועט קיינער נישט מסכים זיין צו וואוינען אין אזא שטוב. מיר האבן א קליינע קעמפ, מיר ניצן דאס יעצט פאר די מיידלעך פאר די זומער חדשים, דאס איז צוואנציג מינוט צו גיין צו פיס פון שטעטל, דארט וואוינען זיי; זיי דארפן גארנישט.
ביים אריינגאנג צו זייער שטוב אויפ'ן טיר הענגט א טאוול: "ברוכים הבאים לגן עדן - משפחת ..." עס איז ממש אזוי, מען שפירט זיך דארט אזוי גליקליך, מען שפירט דעם אייבערשטן; פרייליכע מענטשן וואס לעבן מיט אמונה, דארפן גארנישט. איז געווען דארט אזא שיינע סיום, אזוי ליכטיג, אזוי פרייליך; איר קענט הערן די שיעור, מען האט דאס אפגעכאפט, מען קען דאס הערן אויפ'ן האטליין.
פון דארט בין איך געגאנגען אין שול פארלערנען דעם בלאט גמרא און מסיים געווען מיט די גאנצע עולם מסכת מועד קטן. דער סיום האט געמאכט ..., איך האב שוין מסיים געווען דינסטאג אין ישיבה מיט די בחורים; איך לערן אפגערוקט א בלאט פאראויס אז די תלמידים וואס ווילן לערנען דעם בלאט גמרא און ווילן מיטהאלטן די שיעור אין ישיבה - זאלן דאס קענען הערן אויפ'ן טעלעפאן.
עס איז אויסגעקומען אז דער סיום איז געווען אין מיין באבע'ס יארצייט, מיין באבע רחל לאה טייטלבוים עליה השלום, מיין מאמע'ס מאמע. איך האב אביסל גערעדט פון איר גרויסקייט, זי איז געווען א גרויסע צדיקת, זי איז אלץ געווען פרייליך און יעדן פרייליך געמאכט; נאר אזוי קען מען מצליח זיין, סיי מיט זיך און סיי מיט די קינדער.
מיר האבן גערעדט פון די מעשה וואס חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (מועד קטן כז:): "ההיא איתתא דהות בשיבבותיה דרב הונא", עס איז געווען א פרוי אין די שכינות פון דער הייליגער אמורא רב הונא, זי האט געהאט זיבן קינדער, עס האט פאסירט ביי איר אז א קינד איז לא עלינו נפטר געווארן, "הוות קא בכיא ביתירתא עליה", זי האט זייער אסאך געוויינט און געקלאגט, זי האט זיך נישט געלאזט טרייסטן, "שלח לה רב הונא לא תעבדי הכי", האט דער הייליגער רב הונא איר געזאגט, הער אויף וויינען, עס איז נישט גוט צופיל צו וויינען, "לא אשגחה ביה", זי האט נישט געפאלגט, זי האט ווייטער געוויינט. האט איר רב הונא געשיקט און געזאגט, אויב דו וועסט נישט אויפהערן וויינען קענסטו שוין אנגרייטן תכריכים פאר נאך א קינד, און אזוי איז טאקע געווען, א צווייטע קינד איז נפטר געווארן, און זי האט ווייטער געקלאגט און געוויינט, און רב הונא האט איר נאכמאל געזאגט מען טאר נישט וויינען, דו וועסט אלעס פארלירן, זי האט נישט געפאלגט און זי האט פארלוירן אלע זיבן קינדער, און זי אליינס איז אויך געשטארבן; ווייל א שטוב וואס מען וויינט, מען רעדט זיך אפ, מען קלאגט - ווערט אויס שטוב.
אויך האבן מיר גערעדט פון דאס גרויסקייט פון די אידן וואס זענען איבערגעבליבן פון די קריג; זיי האבן פארלוירן זייערע משפחות, זיי האבן אלעס פארלוירן - מיט דעם אלעם האבן זיי פון פריש אנגעהויבן נאכאמאל בויען שטובער. מיין באבע עליה השלום האט קיינמאל נישט געקרעכצט פון זייער פארלוסט, פון זייערע קינדער וואס זיי האבן פארלוירן, זי איז געווען א פרייליכע פרוי. אויב האט מען נישט געוויסט אז זי האט שוין געהאט א לעבן און אלעס איז חרוב געווארן, זי איז געבליבן איינער אליינס - וואלט מען דאס נישט געקענט גלייבן; מיר קענען זיך נישט פארשטעלן ווער זיי זענען געווען.
מוהרא"ש פלעגט זאגן, דער הייליגער סאטמער רבי זכותו יגן עלינו האט געזאגט פאר די ארץ ישראל'דיגע אידן ווען זיי האבן אים געפרעגט: "מיר דארפן א רבי, ווער וועט אונז געבן ברכות?" האט דער רבי געזאגט: "ווען איר וועט זען א איד מיט א נומער וואס די דייטשן ימח שמם האבן אריינגעקריצט אין די האנט, וואס לייגט תפילין - זאלט איר נעמען פון אים א ברכה"; ווייל איינער וואס איז אריבער דעם גיהנום און ער לייגט תפילין, ער האט נישט קיין תרעומות אויפ'ן אייבערשטן, ער קומט אין שול אנטון תפילין - אזא איינער איז א צדיק.
איך האב געדאווענט מעריב פאר'ן עמוד, מען האט אביסל געטאנצן, און איך האב גערעדט מיט אנשי שלומינו. איר ווייסט ווי אזוי דאס ארבעט, יעדער וויל רעדן נאר איין מינוט, פון איין מינוט ווערט צען מינוט, און זעקס אינגעלייט, יעדער נאר צען מינוט - איז א שעה, און אז עס איז מער - ווערט עס צוויי שעה, פלוצלונג דערזע איך זיך אז עס איז שוין צוועלף אזייגער ביינאכט.
איך בין געפארן קיין מאנרא, קודם בין איך געגאנגען צו א חתונה פון א איד וואס האט אונז געהאלפן יארן צוריק ווען מיר זענען געווען אזוי אונטערדרוקט אין חובות, דער איד האט אונז זייער שטארק געהאלפן מיט אויסלערנען אלע פראגראמען פאר די מוסד, אלץ האט ער געהאט אן אפענעם טיר פאר אונז, דער איד איז נעבעך ביים סוף אנגעקומען אין תפיסה; נישט פאר שלעכטס, נישט פאר'ן גנב'נען פאר זיך, ער האט געהאלפן מוסדות התורה און מען האט אים גע'מסר'ט. איך בין ספעציעל געפארן, איך געדענק שטענדיג ווער עס האט מיר געהאלפן, בפרט בעת דחקות.
עס איז שוין געווען שפעט, איך האב פארפאסט א וואכנאכט. איך בין געפארן צום ציון פון מיין באבע, זי ליגט אין קרית יואל, איך האב זיך געוואלט אביסל אויסוויינען, אביסל אויסגיסן מיין הארץ, למעשה איז מיר אלעס געווען פארשטאפט, איך האב געבעטן טרוקענע תפילות. איך בין אויך צוגעגאנגען צו מיינע זיידעס, הרב ר' אלחנן חיים טייטלבוים זכרונו לברכה - איר מאן; מיין זון הרב אלחנן חיים הייסט נאך דעם זיידן. אויך בין איך צוגעגאנגען צו מיין צוגעקומענער זיידע, הרב שלמה גפן זכרונו לברכה; מיין זון הרב שלמה הייסט נאך דעם זיידן, און צו מיין זיידע הרב חיים מנחם קאהן זכרונו לברכה; מיין זון מנחם הייסט נאך דעם זיידן.
אויך בין איך צוגעגאנגען צו מיינס א תלמיד שמעון ענדצווייג עליו השלום, ער האט געלערנט דא אין ישיבה, ער איז געווען א בעל יסורים, איך האב געוויזן פאר די בחורים די נוסח המצבה, ווי עס שטייט אויסגעקריצט אז דער בחור האט געזאגט אסאך פרקים משניות, ער האט מקבל געווען זיינע יסורים מיט ליבשאפט; ער איז אלץ געווען מיט א שמייכל.
אויך בין איך צוגעגאנגען צו א תלמיד היכל הקודש, חיים בנציון גראס עליו השלום, זיין מצבה איז גאר שיין, איך האב זייער ליב די מצבה. עס שטייט דעם רבינ'ס נאמען אויף די מציבה, דאס איז א סגולה קעגן די קליפות און משחיתים; דאס איז די שענסטע זאך פאר'ן מענטש, אז ער איז געווען באהאפטן צום צדיק אמת. חיים בנציון עליו השלום האט זיכער הנאה אז איך העלף זיינע יתומים, איך בין מחזק זיינע קינדער.
נאכדעם בין איך געגאנגען צום ציון פון הרב הקדוש מסאטמער זכותו יגן עלינו, מיר האבן געזאגט אינאיינעם תיקון חצות; איך האב זיך אזוי שטארק געוואלט אביסל עפענען מיין הארץ, עס איז נישט געגאנגען. איך האב געדענקט וואס דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן צה), ווען מען וויל וויינען, מען זאגט תהילים און מען ווארט צו וויינען - איז דאס נישט גוט, מען דארף אינזין האבן די ווערטער און די בקשות, אויב מען קען וויינען איז זייער גוט, און אז נישט - זאל מען זאגן די ווערטער טרוקענערהייט.
איך בין אהיים געקומען דריי אזייגער פארטאגס.
היינט צופרי אין ישיבה האב איך פארגעלערנט דעם בלאט גמרא; אה מחי'! מיר האבן אנגעהויבן א פרישע מסכתא, מסכת חגיגה.
איך געדענק צוויי מחזורים צוריק ווען מען האט אנגעהויבן מסכת חגיגה, בין איך געווען ביי מוהרא"ש ביי א שיעור, מוהרא"ש זאגט ביים שיעור מיר האבן אנגעהויבן א פרישע מסכתא, מסכת חגיגה; די משנה הייבט אן: "הַכֹּל חַיָּבִין בָּרְאִיָּה", מוהרא"ש זאגט: "הַכֹּל חַיָּבִין", אלע וועלן דארפן אפגעבן דין וחשבון, "בָּרְאִיָּה", אויף די אויגן; עס איז מיר אזוי אריין אין די ביינער, מען דארף היטן די אויגן.
נאכדעם בין איך געגאנגען צו בית פיגא געבן א שיעור, נאכדעם אין חדר ביי די עלטסטע קלאס האב איך געגעבן א שיעור, נאכדעם פאר די בחורים, און יעצט גיי איך געבן א שיעור פאר די אינגעלייט.
דאס איז אפילו נישט אלעס פון די טאג, דאס איז נאר זאכן וואס מען קען שרייבן און וואס דער זכרון געדענקט. דעריבער זאלט איר נישט זיין ברוגז אז איך קום נישט אן גלייך צו ענטפערן.
נישט אז איר זאלט מיר אויפהערן שרייבן בריוו און פרעגן אייערע שאלות; האט נישט מורא צו שרייבן, האט נישט מורא צו שטערן; נאר זייט מיר דן לזכות אויב איך קום נישט אן גלייך צו ענטפערן.
א פרייליכן שבת.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת תצוה, ה' אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד דער טייערע חשוב'ער מלמד ... נרו יאיר, מלמד ברסלב ליבערטי
שטארק זיך מיט דיין הייליגע ארבעט, נישטא העכערס און גרעסערס פון א מלמד. מיר זאגן יעדן טאג ביי ברכת התורה דעם טיטל "מלמד" – אויפ'ן אייבערשטן: "ברוך אתה' ה', המלמד תורה לעמו ישראל".
א מלמד איז זייער חשוב אין הימל; קיינער ווייסט נישט וואס א מלמד גייט אריבער טאג טעגליך, וויפיל ער מוטשעט זיך, יעדע מינוט מיט אן אנדערע קינד; מען דארף אזויפיל חכמה, סבלנות און כח צו קענען לערנען נאך אביסל; אבער אויבן אין הימל ווייסט מען אלעס, מען זעט יעדע ריר פונעם מלמד.
רעד צו די קינדער פון קדושה, רעד צו זיי אז חס ושלום אראפציען די הויזן זיך שפילן מיט א צווייטן, דאס איז זייער א גרויסע עבירה, דער אייבערשטער געבט א שטראף אויף דעם. זאג זיי די ווערטער: "מען קען זיך נישט באהאלטן פונעם אייבערשטן!" זאג זיי די ווערטער: "דער אייבערשטער איז איבעראל!"
זאג זיי: אויב א צווייטער רופט דיר אין א זייט און וויל דיך אנרירן ביים אות ברית קודש, זאלסטו שרייען: "ח – ז – ר ! ! !" שריי: "ר – א – ט – וו – ע ! ! !" האב נישט מורא פון קיינעם.
איך בעט דיר זייער, רעד צו די קינדער דיבורי אמונה, זינג מיט זיי: "דער אייבערשטער איז דא"; ווי שטערקער די אמונה איז – אלץ מער פאלן אוועק אלע פראבלעמען.
טאנץ מיט די קינדער. ביי די מיידלעך טאנצט מען יעדן טאג; פאר מען עסט מיטאג טאנצן אלע קינדער פון קליין ביז גרויס, מיט די טיטשער, מיט די פרינציפל. א שאד מען טוט דאס נישט ביי די אינגלעך; שמחה איז קדושה, אז עס איז פרייליך איז דא קדושה.
