בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת תרומה, ב' דראש חודש אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
איך הער פון אפיס אז איר קומט יעדן טאג שפעט, איר זענט נישט צייטליך אין קלאס.
דאס קען נישט ווייטער אזוי אנגיין, יעדן טאג אנקומען שפעט אין קלאס; א טיטשער מוז זיין אחריות'דיג, גיין שלאפן צייטליך און אויפשטיין צייטליך, זיין גרייט פאר די קינדער מיט ישוב הדעת.
איך האף אז איר וועט נעמען אייער ארבעט מער ערנסט, ווייל אזוי קען עס נישט ווייטער אנגיין.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, בני ברק
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
בנוגע דעם בחור; דו זיי אים נאר מחזק, זארג נישט פאר וכו'.
בנוגע דיין זון נרו יאיר; דו דארפסט אים מחנך זיין, אים זאגן אז מען רעדט נישט אזוי צו א טאטע, מען זאגט נישט אזוי פאר א מאמע; חינוך איז א שווערע עבודה, אבער עס צאלט זיך אויס, מען זעט הערליכע ערליכע פירות.
בנוגע אויפשטיין וכו'; עס זענען דא מענטשן וואס דארפן מער שלאף, צעברעך זיך נישט מיט דעם. ביים רבי'ן איז געווען א מעשה, דער רבי האט געהאט א תלמיד ר' בער זכרונו לברכה פון מעדוועדיווקע, ער פלעגט זיך זייער מוטשען אויפצושטיין חצות, יעדע נאכט איז ער פארשלאפן - יעדעס מאל מיט אנדערע תירוצים, אבער עס פלעגט אים זייער וויי טון אז ער פארשלאפט זיינע טעג און יארן.
ער איז אויפגעקומען מיט א פלאן, ער האט געדינגען א גוי זאל אים קומען אויפוועקן יעדע נאכט ביי חצות, דער גוי פלעגט קומען צוועלף אזייגער קלאפן אויף זיין פענסטער, ער האט געקלאפט און געקלאפט ביז ר' בער איז אויפגעשטאנען, אבער אזוי ווי ער איז געווען א שוואכער כאראקטער, פלעגט ער נאך זיין זייער מיד, נאכדעם וואס דער גוי האט אים אויפגעוועקט האט ער געטראכט צו זיך 'איך לייג זיך צוריק נאר פאר אפאר מינוט'; פארשטייט זיך אז ער איז געבליבן שלאפן ביזן טאג אריין, אזוי איז געווען נאכט נאך נאכט. ווען ער האט געזען אז די עצה העלפט נישט און ער פארשלאפט יעדע נאכט איז ער געווארן זייער צעבראכן, האט ער געטראכט א צווייטע עצה, ער האט געבעטן דעם גוי ער זאל נישט אוועקגיין פון זיין שטוב ביז ער קומט ארויס. פון דעמאלט און ווייטער, ווען דער גוי איז געקומען קלאפן אים אויפצואוועקן און ר' בער האט אים געזאגט אז ער איז שוין אויף און ער קען שוין אהיים גיין, האט אים דער גוי געזאגט: "איך גיי נישט אוועק ביז דו טוסט זיך אן דיינע קליידער און דו קומסט ארויס - אזוי ווי מיר האבן אפגעשמועסט"; פלעגט ר' בער טאקע אויפשטיין ווייל ער האט נישט געהאט קיין אנדערע ברירה, דער גוי איז נישט אוועק פון דארט ביז ווילאנג ער איז ארויסגעקומען, אבער ער פלעגט האבן שרעקליכע קאפ ווייטאג, ביז ער איז שיעור משוגע געווארן.
ווען ער איז געקומען צום רבי'ן האט ער זיך אויסגעגאסן זיין הארץ, ער האט דערציילט פאר'ן רבי'ן אז ער איז זייער מיד וכו', האט אים דער רבי געזאגט: "שלאף און עס, נאר היט די צייט", שפעטער האט אים דער רבי געזאגט: "דיין חצות וועט זיין דריי אזייגער".
זעט מען פון דעם, אז מען קען נישט נאכמאכן א צווייטן; איינער דארף שלאפן מער און איינער קען שלאפן ווייניגער. פארגעס נישט, דעמאלט איז מען געגאנגען שלאפן פרי, נישט אזוי ווי היינטיגע טעג וואס מען בלייבט אויף ביז שפעט.
דער עיקר זאלסטו אויסנוצן די צייט וואס דו ביסט יא אויף; שלאף וויפיל דו דארפסט און עס וויפיל דו דארפסט, העיקר ווען דו ביסט אויף זאלסטו נישט מסיח דעת זיין פון אייבערשטן, זאלסט לערנען אדער דאווענען אדער טון מצוות און גמילות חסדים.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ג' פרשת משפטים, כ"ג שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, מלמד היכל הקודש קרית יואל
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
בנוגע יעצט ווען מען דארף צעטיילן דאס ברענגען די קינדער, וואס זאלן די קינדער וואס קומען אן ערשט טון, ביז די צווייטע גרופע קינדער קומען אן; דו קענסט אנצינדן א ריקארדינג פון די פרשה און זיי לאזן שפילן ביז אלע קינדער קומען אן.
בנוגע דיין שאלה ווי אפט מען זאל רעדן צו די קינדער פון קדושה, און אויף דיין דריטע שאלה, אז א קינד זאגט אויף א צווייטע קינד יענער פירט זיך נישט איידל וכו'; וויסן זאלסטו, היינטיגע טעג ווען די וועלט איז אזוי געפאלן, דארף מען זייער גוט אנגרייטן די קינדער זיי זאלן אכטונג געבן צו זיין הייליג, נישט אנרירן דעם אות ברית קודש, און אויב א צווייטער וויל טון די שלעכטע זאך - זאל ער זיך נישט לאזן, נאר שרייען, פארפירן און דערציילן.
געווענליך ארבעט עס אזוי, ווען מען רעדט פון די הארבקייט פון קדושת הברית, פון איין זייט רעדט מען זייער שארף, און פון די אנדערע זייט דארפן זיי וויסן אז אויב איינער באצווינגט וכו' - זאל מען נישט מורא האבן צו דערציילן, עס וועט גארנישט פאסירן מיט דיר, מען וועט זיך אננעמען פאר דיר, מען וועט דיך ראטעווען, - דעמאלט קומען קינדער דערציילן זייערע מעשיות וכו'.
אז מען רעדט צו די קינדער פון קדושה - וועסטו נישט דארפן אכטונג געבן אויף די באהאלטענע פלעצער, און אז מען רעדט נישט צו זיי - וועט דיר נישט העלפן דאס אוועקנעמען די מחיצות וכו'.
אז א קינד דערציילט עפעס טוט זיך אין חדר - דארף מען אויספרעגן די קינדער, יעדן איינעם באזונדער - ביז עס קומט ארויס דעם אמת, און אויב חס ושלום עס איז דא א קינד וואס טוט די זאכן - קודם ווארענט מען, און אז עס גייט אן ווייטער - דארף מען באשטראפן.
אויף דיין פראגע ווי אזוי דו קענסט באצאלן דעם ראש ישיבה פאר די שיינע לעבן וואס דו באקומסט; מוהרא"ש זאגט, הפצה איז די הכרת הטוב וואס מיר קענען ארויסווייזן פאר'ן רבי'ן; אז דער רבי האט מיר געהאלפן, מיר ליכטיג געמאכט - וועל איך ליכטיג מאכן פאר אנדערע.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
ריפאר"ט קארד"ס קען אמאל צעקלאפן דעם קינד אויף זיין גאנץ לעבן; אויב חס ושלום מען לייגט אראפ דעם קינד אלס א שלעכט קינד השם ישמרינו - קען דאס שטערן פאר'ן גאנצן לעבן.
ביי אונז אין די מוסדות מאכן מיר מיט חכמה; מען טיילט אויס ריפאר"ט קארד"ס, אבער מען קען נאר שרייבן גוטס. די אפיס מאכט זיכער אז יעדע קינד באקומט א ריפאר"ט קאר"ד וואס איז גוט, וואס לויבט אויס דעם קינד.
פארשטייט זיך מען שרייבט נאר אמת, מען שרייבט נישט ליגנט; מען זוכט אויף אין יעדן קינד א נקודה וואס אין דעם פרט טוט זיך דאס קינד אויסצייכענען.
אזוי זאלסטו טון מיט דיין כיתה; מאך פאר יעדן קינד א שיינע ריפאר"ט קאר"ד, שרייב שיינע הארציגע ווערטער; ווען די עלטערן וועלן אהיים קומען, זיי וועלן ליינען די שיינע זאכן אויפ'ן קינד, זיי וועלן אויסלויבן דאס קינד, אויפהייבן, אויפבויען - וועט דאס קינד בליען און וואקסן שענער און בעסער.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת בשלח, י' שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי', ברסלב ליבערטי
איך האב ערהאלטן אייער בריוו.
איך פריי זיך זייער צו הערן פון אייך און פון אייער טאכטער'ס טיטשערס אז זי האט זיך צוריק געכאפט, זי איז צוריק דרך ארץ'דיג.
די קרעדיט קומט אייך, איך האב געזאגט די טיטשערס אז פאר אייך קענען זיי זאגן דעם אמת; אייער משפחה, איר מיט אייער מאן - זענען פארשטענדליך, איר וועט העלפן די קינדער וואקסן, איר וועט נישט ווארפן די גאנצע מיסט אויפ'ן מוסד.
איך שיק אייך א בריוו פאר אייער טאכטער.
דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
...
... תחי', תלמידה בית פיגא קרית ברסלב ליבערטי
יעצט דערציילן מיר אייערע טיטשערס אז איר זענט צוריק די אלטע ... תחי'; איר זענט אזוי וואויל, אזוי פאלגעדיג און אזוי דרך ארץ'דיג, איר פירט זיך אויף אזוי נארמאל און דערוואקסן, איר זענט פון די קינדער וואס קוקן אויפ'ן טיטשער און וואס די טיטשער וויל - דאס טוט איר.
דערפאר שרייב איך אייך, איך וויל אייך זאגן א גרויסן יישר כח.
וואס איר דארפט זאלט איר בעטן פונעם אייבערשטן - וועט איר זען גרויסע ניסים.
בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת בשלח, י' שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
הדבר הראשון קריג זיך נישט מיט די מוסד, אז דו וועסט זיך קריגן מיט זיי וועלן זיי פארשיקן דיינע קינדער.
אויב איז אזוי ווי דו זאגסט, דיין טאכטער תחי' איז א געזונט קינד, עס פעלט איר גארנישט, די מוסד זוכט צו מאכן פון איר א קעיס, אזוי ווי אלע מוסדות זוכן ווי מער קינדער זאלן זיין אויף מעדיקעישן וכו' וכו', - זאלסטו טון אזוי, דו מיט דיין ווייב זאלן יעדן טאג בעטן דעם אייבערשטן פאר איר און פאר אלע קינדער, אז די קינדער זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן און האבן גוטע מידות, און ווען די איינגעשטעלטע פון די מוסד רעדן צו דיר זאלסטו זיי אויסהערן און זיך נישט טענה'נען מיט זיי. זאג זיי אז דו פאלגסט, דו האסט איר גענומען צו א גרויסער דאקטער און זי נעמט די מעדעצין וואס דער דאקטער געבט איר. עס איז נישט קיין ליגנט, ווייל דו גייסט דאך טאקע צום גרויסן דאקטער, דער אייבערשטער איז דאך דער רופא נאמן, און דאס אז זי נעמט מעדעצין איז אויך נישט קיין ליגנט ווייל תפילה איז מעדעצין; אזוי וועט מען דיר אפלאזן.
אז זיי וועלן דיר פרעגן דעם נאמען פונעם פראפעסאר זאלסטו זאגן: "דר. פעלדמאן", דאס איז אונזער פראפעסאר; 'פעלדמאן' אין אידיש איז 'איש שדה' - א מענטש וואס גייט אין פעלד רעדן צום אייבערשטן.
זאג דיין ווייב אז בשעת זי צינדט די שבת לעכט זאל זי נישט אראפנעמען די הענט פון פנים, זי זאל בעטן און בעטן פאר די קינדער מען זאל זיי נישט צעקלאפן אין חדר און אין סקול, און זיי זאלן אויסוואקסן צדיקים וצדקניות; די תפילות פון עלטערן איז אזוי שטארק, מען זעט קלאר וואך ביי וואך ווי די קינדער ווערן בעסער און בעסער, ווי זיי וואקסן שענער און שענער.
קריג זיך נישט מיט זיי - וועט מען דיר נישט טשעפען; די מוסדות דארפן הכנעה, ווען עלטערן ווייזן הכנעה און זענען מכיר טובה וואס זיי טוען מיט די קינדער - מישן זיי זיך נישט אריין.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת בא, ד' שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, מלמד קרית ברסלב
האב נישט מורא צו לערנען אסאך מיט די קינדער. קינדער, ווי מער מען לערנט מיט זיי - אלץ מער קענען זיי פארנעמען; יעדע וואך קענסטו צולייגן נאך אפאר שורות ביים דאווענען, אזוי צוביסלעך געוואוינען זיי זיך צו צום דאווענען מער און מער.
אזוי אויך מיט שרייבן, ליינען וכדומה.
שטארק זיך, דער אייבערשטער וועט דיך נישט פארלאזן.
בעזרת ה' יתברך
יום ה' פרשת בא, ד' שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד דער חשוב'ער מלמד ... נרו יאיר, קרית ברסלב
לייג אריין אין די קינדער אמונה, רעד צו זיי פונעם אייבערשטן; די ווערטער וועט ווערן איינגעבאקן אין זייערע הערצער, דאס וועט זיי באגלייטן זייער גאנץ לעבן.
זע עס זאל זיין חיות, לעבעדיגקייט - ביי די קינדער; די תלמוד תורה זאל לעבן, נישט עס זאל זיין א פארשלאפענע פלאץ וואו קינדער קומען אבי יוצא צו זיין, עס זאל זיך לעבן צווישן זיי.
בעזרת ה' יתברך
יום ב' פרשת בשלח, ח' שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
איך האב גרויס הנאה צו הערן אז דו ביסט מלמד אינעם נייעם חדר היכל הקודש ירושלים; איך געדענק ווען דו פלעגסט זיין מלמד אין וויליאמסבורג, איך געדענק דיין סבלנות און דיין הארץ צו קינדער.
איך וויל דו זאלסט רעדן מיט המלמד ... און מיט ... און מיט די אנדערע מלמדים, זיי וועלן דיר העלפן מיט גוטע געדאנקען ווי אזוי צו אויפבויען די קינדער, און אזוי ווייטער.
איך האב געזען דו האסט מיר גערופן צענדליגער מאל, זיי מיר מוחל אז איך האב נישט אויפגעהויבן, איך בין געווען טרוד מיט די שמחה, איך וועל מאכן צייט פאר דיר. יעצט וועסטו זען איך וועל אלץ אויפהייבן דעם טעלעפאן פאר דיר, ווייל ביי מיר זענען די מלמדים און טיטשערס די וויכטיגסטע זאך, די חשוב'סטע זאך.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
ליל שישי פרשת ויחי, י"ג טבת, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
איך פריי זיך זייער אז דו קומסט יעדע נאכט צום גמרא שיעור, די גרעסטע זאך פאר חינוך הבנים והבנות איז גיין צו שיעורי תורה.
ווען קינדער זעען א גוטע זאך ביי זייער טאטע - מאכן זיי דאס נאך; טון צו דער זאך איז מער פון זאגן, הייסן און באפעלן.
ווען דו גייסט ארויס פון שטוב דאווענען אדער לערנען - זאלסטו דאס זאגן פאר די קינדער, גיי נישט סתם ארויס פון שטוב אן זאגן וואו דו גייסט; צום ביישפיל: "טאטי גייט יעצט לערנען; פאלג מאמי, מאך ריין די שטוב", אדער זאג: "טאטי גייט צום שיעור; ליין קריאת שמע און גיי שלאפן".
עס איז זייער וויכטיג די קינדער זאלן הערן כסדר: 'טאטי גייט לערנען', 'טאטי גייט דאווענען', 'טאטי גייט צום דיין', 'טאטי געבט צדקה'; אזוי וואקסן זיי אויף גאר אנדערש.
בעזרת ה' יתברך
עשרה בטבת, יארצייט פון אונזער גרויסן רבי נתן זכרונו לברכה, יום ג' פרשת ויחי, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין ליבער ... נרו יאיר
איך בין אזוי פרייליך צו הערן די גוטע נייעס אז דו האסט זוכה געווען צו לערנען און ענדיגן גאנץ ש"ס - תלמוד בבלי.
דו שרייבסט מיר אז דו האסט געמאכט א סיום הש"ס ביי דיר אין שטוב מיט דיין ווייב און קינדער; זייער שיין, זייער קלוג; וואלסט אבער געדארפט רופן דיין טאטע מאמע, שווער און שוויגער - זיי זאלן שעפן נחת. דאס איז דאך די שענסטע זאך פאר עלטערן, ווען זיי זעען די קינדער לערנען די הייליגע תורה; איך האף דו האסט זיי כאטשיג איינגעמאלדן די גוטע נייעס.
הייב אן נאכאמאל לערנען ש"ס - תלמוד בבלי - כסדרן; מאך זיך צוויי שיעורים, איין שיעור - דער בלאט גמרא וואס מיר לערנען אינאיינעם יעדן טאג (היינט הייבט מען אן מסכת מגילה), און נאך א שיעור אין ש"ס כסדרן.
לערן די שיעורים אין שטוב, דיינע קינדער וועלן זען אז דו לערנסט וועלן זיי אויך לערנען, דיין ווייב וועט זען אז דו לערנסט - וועט זי שוין גארנישט דארפן; א פרוי ארבעט אזוי שווער אויפצוברענגען קינדער, ווען זי זעט איר מאן לערנען געבט איר דאס כח.
בעזרת ה' יתברך
יום א' פרשת שמות, ט"ו טבת, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש קרית יואל
איך האב ערהאלטן דיין בריוו.
אשריך ואשרי חלקיך אז דו ביסט זוכה צו זיין א מלמד, דיין לעבן גייט אריבער מיט גוטע זאכן; דיין פלאג און דיין מוטשע איז אויף אויפצובויען קינדער, אריינלייגן אין זיי די ריינע אמונה, די הייליגע תורה און יראת שמים. אנדערע מוטשען זיך מיט אויפשטעלן א ביזנעס, מען ארבעט ביטער שווער צו בויען א ביזנעס - פארוועם? פארוואס? פאר ווען? ווי לאנג לעבט מען דען? ווי לאנג איז מען דא? מען גייט דאך באלד אהיים, וואס בלייבט פון די ביזנעס...? אבער אז מען לערנט מיט קינדער, מען לערנט תורה - דאס איז א נצחיות.
בנוגע דער מלמד ... נרו יאיר, ער קומט נישט צייטליך וכו'; אויב איז אזוי ווי דו זאגסט, ער קומט נישט צייטליך - זאלסטו אים אוועק שיקן, א מלמד אדער טיטשער וואס האלטן נישט די זמנים זאל זוכן א צווייטע פאסטן, דער רמב"ם שרייבט (פרק ב' מהלכות תלמוד תורה, הלכה ד): "מְלַמֵּד תִּינוֹקוֹת שֶׁהוּא מַנִּיחַ אֶת הַתִּינוֹקוֹת וְיוֹצֵא, אוֹ שֶׁהוּא עוֹשֶׂה מְלָאכָה אַחֶרֶת עִמָּהֶן, אוֹ שֶׁהוּא מִתְרַשֵׁל בְּתַּלְמוּדָן - הֲרֵי הוּא בִּכְלַל 'אָרוּר עוֹשֶׂה מְלֶאכֶת ה' רְמִיָּה' (ירמיה מח, י)"; דערפאר האט דער רבי נישט געוואלט זיינע מענטשן זאלן זיין מלמדים; דער רבי האט אמאל געפרעגט א מלמד: "וויפיל פארדינסטו א וואך שכר לימוד? צעטייל דיין געלט אויפ'ן טאג און אויפ'ן שעה, וויפיל קומט דיר אויס צו מאכן א מינוט? ממש קליין געלט, פארוואס זאלסטו פארלירן יענע וועלט פאר בלויז אפאר דאלער; ווייל ווען מען גנב'עט געלט פון א צווייטן קען מען דאס באצאלן און יענער קען דאס מוחל זיין, אבער ווען מען איז מבטל תורה פון קינדער קען מען דאס נישט באצאלן און מען קען דאס נישט מוחל זיין (שיחות הר"ן, סימן רמ)".
בנוגע די קינדער פון משפחת ..., אז דער קינד קען נישט קיין עברי און מען דארף צולערנען מיט אים, מען דארף דינגען א מלמד פאר אים; רעד מיט'ן טאטן, ער דארף באצאלן.
אז מען רעדט שוין פון די משפחה, וויל איך דו זאלסט זאגן פאר האברך היקר לי ... נרו יאיר, ער זאל וויסן אז מיר מוטשען זיך ביטער שווער מיט די קינדער פון די משפחה. דער מלמד האברך ... נרו יאיר - ווערט ממש קראנק פון דעם קינד; ער זאל וויסן אז ווען ער זוכט צו ברענגען קינדער צום תלמוד תורה - אז דאס איז בכלל נישט אזוי פשוט, ענדערש זאל ער שתדל'ן אריין צו לייגן די קינדער אין גרויסע מוסדות.
בנוגע דעם קינד ...; נישט מאכן קיין אויסנאם אין די שעות פון חדר.
דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.
בעזרת ה' יתברך
יום ב' פרשת ויגש, ב' טבת, זאת חנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר
איך בין יעצט צוריק פון די הערליכער שבת חנוכה אין קרית ברסלב.
איז דאס געווען א שבת! מיר האבן זיך אזוי שטארק אויפגעפרישט מיט'ן רבינ'ס לימודים, א שאד דו ביסט נישט געקומען; עס זענען זיך צאמגעקומען צענדליגער משפחות אנשי שלומינו תלמידי היכל הקודש.
איך וועל דיר שרייבן אביסל פון דעם שבת.
מיטוואך נאכט נאכן צינדן די מנורה בין איך געווען ביי א בר מצוה אין ישיבה פון הבחור ... נרו יאיר, דארט האב איך געטראפן מוהרא"ש'ס זון, הרב נחמן שליט"א, ער האט גערעדט לכבוד דער בר מצוה בחור. בתוך הדברים האט ער געזאגט אז ער מוז זאגן ברבים וואס ער געדענקט, ווי שטארק זיין טאטע - מוהרא"ש זכרונו לברכה - האט ליב געהאט דעם ראש ישיבה. ער האט דערציילט אז ער האט אליינס מיט געהאלטן וויפיל מענטשן זענען געקומען רעדן שלעכטס צו מוהרא"ש אויף די ישיבה און אויף מיר, אבער מוהרא"ש האט נישט געוואלט מקבל זיין, מוהרא"ש האט זייער געהאלטן פונעם ראש ישיבה.
נאך די בר מצוה בין איך ארויסגעפארן מיט מיין משפחה צום שטעטל, דאנערשטאג צופרי ניין אזייגער האב איך געדאווענט שחרית מיט די עלסטע כתה פון תלמוד תורה, דער מלמד האט מיך מכבד געווען צו זאגן הלל, מיר האבן אינאיינעם געזאגט הלל מיט אונזער נוסח בקול; עס איז געווען א פארגענוגן.
נאך שחרית האב איך פארגעלערנט דעם דף גמרא פאר די עלסטע כתה פון תלמוד תורה, די קינדער האבן פיין מיט געהאלטן. איינער פון די קינדער האבן געזאגט א חידוש, מען זעט ביי די מעשה פון אבא אומנא (תענית כב.), ווען אביי האט געשיקט זיינע תלמידים בודק זיין אבא אומנא און זיי האבן אוועק גענומען זיינע קישענעס און דעקעס - האט ער זיי גארנישט געזאגט, ווייל ער האט געוויסט אז תלמידים פון א צדיק וואס קומען בשליחות דעם צדיק, מן הסתם האבן זיי עפעס א כוונה דערין; דאס איז געווען זיין גרויסקייט, ער האט געוויסט אז א צדיק האט זיכער זיינע טעמים.
גלייך נאכדעם האבן מיר געהאט א שבע ברכות פאר החתן ... נרו יאיר, דער מחותן הרב ר' ... נרו יאיר איז געקומען צו פארן, איך האב גערעדט אפאר ווערטער און ארויסגעברענגט דאס גרויסקייט פון די חתן כלה, זיי זענען גרויסע מפיצים און ווען איך האב אנגעטראגן דעם שידוך, דער מחותן האט געהערט אז דער בחור/חתן - גייט הפצה, האט ער מיר גלייך געזאגט אז ער וויל ענדיגן דעם שידוך, ער דארף שוין גארנישט מער פון דעם.
נאכדעם האט דער מחותן ר' ... גערעדט אפאר ווערטער, אויך זיין טאטע, הרב החסיד ר' ... האט גערעדט. מען האט געבענטשט, איך האב מכבד געווען ר' ... מיט א ברכה, אויך ר' ...; ביי מיר זענען מפיצים די גרעסטע מיוחסים.
פון דארט בין איך גלייך געפארן צום תלמוד תורה, איך בין אריין אין אלע כיתות, אנגעהויבן ביי כתה א'. איך האב פארהערט די קינדער די עברי, איך בין ארויס פון התפעלות צו זען ווי אונזער נייער מלמד ... נרו יאיר זאל האבן אזעלכע כוחות.
איך האב געהאט אן אינטערעסאנטע מעשה אין כתה א', איין קינד, א טייער קינד – האט יעדע זאך צוריק געווארפן. צום ביישפיל, איך האב געטיילט א קענדי, האט ער דאס נישט געוואלט נעמען, איך האב געגעבן א שפילצייג – האט ער עס מיר צוריק געווארפן, ער האט געזאגט: "איך דארף נישט די קארעלע", האב איך אים געזאגט ער זאל דאס געבן פאר זיין שוועסטער, און איך פרעג אים: "ווי אזוי הייסט דיין שוועסטער?" זאגט ער מיר אז זי האט נישט קיין נאמען; אזוי מיט יעדע זאך וואס איך האב געזאגט האט ער צוריק געווארפן. איך האב געוויזן פאר'ן מלמד ווי אזוי מען דארף האנדלען מיט אזא קינד; נישט זוכן ווי אזוי אים צו מאכן פאר א מחוצף, נאר ווי אזוי מען קען אים פארדרייען, עס זאל ווערן אלעס גוט.
דער מלמד האט זיך ממש מחי' געווען צו זען די מעשה, ווייל ער האט געמיינט אז נאר ביי אים פאסירט דאס, ער האט נישט געקענט טראכטן אז אזוינס פאסירט אויך ביים ראש ישיבה.
איך בין געווען ביי קינדערגארטן, כתה ב' און כתה ה'; אלע מלמדים האבן געהאט חיזוק.
פון דארט בין איך געפארן קוקן די נייע דירות, געלאפן אין מקוה און געדאווענט מנחה, מעריב.
ביים צינדן זענען געקומען אלע בחורים, מען האט געזינגען אינאיינעם די זמירות, נאכדעם האב איך יעדן געווינטשן זיי זאלן זוכה זיין צו טרעפן זייער שידוך, די בחורים האבן אלע געצינדן אין שול.
נאכדעם זענען מיר געגאנגען א שפאציר צום בית הדפסה; עס זענען דא אפאר פרישע תלמידים וואס האבן נאכנישט געזען דעם בית הדפוס אין שטעטל, איך האב זיי געוויזן דעם בנין, זיי האבן אלע געזאגט אז זיי קענען נישט טראכטן אז דער בנין האבן געבויט בחורים.
אויפ'ן וועג צוריק האט אנגעהויבן רעגענען, איך האב זיך זייער געפרייט אז עס רעגנט; אפילו עס איז געווען שווער צוריק צו גיין, אבער מיר ווארטן שוין אזוי לאנג אנצופולן די נייע מקוה ביים בית המדרש עצתו אמונה.
די בחורים האבן געגעסן א פיינע סעודה, מיר האבן געשמועסט פון רבי'ן און מוהרא"ש, גלייך נאכדעם איז געווען די ליל שישי שיעור, עס איז געווען זייער א שיינע שיעור, עס איז כדאי דו זאלסט עס אויסהערן.
מיר האבן גערעדט פון אסאך שיינע נקודות, פון "יְמֵי חֲנֻכָּה הֵם יְמֵי הוֹדָאָה", חנוכה איז טעג פון דאנקען דעם אייבערשטן, דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן ב): "וְזֶה בְּחִינַת שַׁעֲשׁוּעַ עוֹלָם הַבָּא", דאס איז די געשמאקע, זיסע און איינגענעמער טעם וואס מען שפירט אויף יענע וועלט; און ווער עס טוט דאס, ער געוואוינט זיך איין צו דאנקען דעם אייבערשטן - דער שפירט די זיסע טעם, ער דארף שוין נישט קיינעם.
מיר האבן גערעדט פון דעם וואס מענטשן זאגן אז מיר גייען אוועק פון די מסורה, אז דאס איז נישט אמת. אז מען זאגט משניות, מען זאגט גמרא - איז דאס נישט קעגן די מסורה, פארקערט, דאס איז מסורה; אז מען איז מזלזל אין צניעות - דאס הייסט אוועקגיין פון מסורה! אז מען שניידט זיך די בארד און פיאות - דאס איז אוועקגעגאנגען פון די מסורה!
אויך האבן מיר גערעדט וועגן דאס גרויסקייט פון די פרויען וואס שערן זיך אפ די האר, און אפילו אויב מען קומט פון א משפחה וואס מאמע און באבע שערן זיך נישט די האר, זאל מען נישט מורא האבן דאס צו טון, דאס הייסט נישט אוועק גיין פון מסורה, פארקערט, אויב וועט זיך די פרוי שערן די האר וועט זי צוריק גיין צו די מסורה; נישטא קיין גרעסערע זאך וואס א פרוי קען טון פאר זיך און פאר אירע דורות ווי גיין אנגעטון איידל.
ביים שיעור האבן מיר דערמאנט וואס רבי נתן האט געזאגט פאר זיינע תלמידים אויף דער וואס איז געפארן צו זיין רבי נאכן הערן פון רבי נתן אז מען דארף האבן א רבי: "פרעה איז קלוגער פון דעם מענטש"; ווייל ווען יוסף האט געזאגט פאר פרעה אז מען דארף זוכן אן איש חכם צו ראטעווען דאס לאנד, האט פרעה אנגעכאפט יוסף און געזאגט (בראשית מא, לט) "דו ביסט דער קלוגער מענטש; אז דו זאגסט מיר מען דארף זוכן א קלוגער מענטש - ביסטו דער קלוגער".
רבי נתן זאגט ווייטער: "איך זאג אים א שיינע שמועס איבער דאס גרויסקייט פון האבן א צדיק; ער האט אזעלכע דיבורים נאך פון קיינעם נישט געהערט, וואלט ער געדארפט זאגן 'איך בלייב דא; דו ביסט דער צדיק, דו ביסט מיין לעבן', אנשטאט דעם איז ער געפארן צו זיין רבי".
נאכן שיעור האב איך אנגעגרייט ביי מיר אין שטוב, מיט אפאר בחורים - די עסן פאר שבת. אינמיטן אנגרייטן די עסן האבן די בחורים נישט באמערקט אז איך האב געמאכט א בעשאו, א בחור פון ישיבה, א טייערער תלמיד, הבחור ... מיט א תלמידה, א טאכטער פון ר' ...; מען האט געמאכט די לחיים ביי מיר אין שטוב, עס איז געווען אזא שמחה, אלע בחורים און א טייל משפחות פון שטעטל זענען געקומען ווינטשן "מזל טוב".
ביי מיר איז דאס א גרויסע שמחה, צו מאכן א שידוך; אבער די שמחה איז נאר פאר יענע מינוט, גלייך נאכן לחיים בין איך שוין פארנומען צו מאכן נאך שידוכים, איך ווער נישט זאט מיט וואס איך טו.
ביז אהער איז אלעס פון איין טאג; דאס איז ביי מיר יעדן טאג, ווען איינער פון די תלמידים וואלטן אפגעשריבן מיין סדר היום – וואלטן זיי געקענט ארויסגעבן א דיקע קונטרס פון יעדן טאג.
פרייטאג אינדערפרי האבן מיר געדאווענט, נאכן דאווענען האבן מיר געלערנט דעם בלאט גמרא, די גמרא מסכת תענית (דף כב). קודם האבן מיר גערעדט פון דאס גרויסקייט פון שמחה, די מעשה מיט רב ברוקא חוזאה, וואס אליהו הנביא האט אים געזאגט: "די צוויי מענטשן וואס מאכן יעדן איינעם פרייליך – זיי זענען בני עולם הבא"; דא זעט מען דאס גרויסקייט פון מחי' זיין מענטשן.
נאכדעם האבן מיר גערעדט פון דאס גרויסקייט פון נישט האבן קשיות אויף די אמונה; יאשיהו המלך איז געלעגן טויט קראנק, מען האט אים געשאסן, מען האט אים געלעכערט מיט צענדליגער פיילן, ער איז געווארן געלעכערט ווי א זופ. ירמיהו הנביא האט געזען ווי ער זאגט עפעס צו זיך שטילערהייט, האט ער זיך צוגעבויגן צו הערן וואס ער זאגט, האט ער געהערט ווי ער זאגט (איכה א, יח): "צַדִּיק הוּא ה' כִּי פִיהוּ מָרִיתִי", דער אייבערשטער איז גערעכט, איך האב אין אים ווידערגעשפעניגט, האט ירמיהו הנביא געזאגט דעם הספד אויף דעם צדיק יאשיהו (שם ד, כ): "רוּחַ אַפֵּינוּ מְשִׁיחַ ה'", דאס איז אונזער אטעם, אונזער משיח; דאס איז א צדיק, ער ליגט געלעכערט מיט פיילן און האט נישט קיין טענות אויפ'ן אייבערשטן.
די ווערטער דארפן אונזערע ליפן שטענדיג שעפשען: "צַדִּיק הוּא ה'", דער אייבערשטער איז גערעכט; וואס עס זאל נאר זיין, וואס מען זאל נאר אריבערגיין, דארף מען וויסן אז "צַדִּיק הוּא ה'", דער אייבערשטער איז גערעכט, איך האב נישט קיין קשיות, איך האב נישט קיין טענות אויף אים.
נאכמיטאג האבן מיר געהאט א מיטינג מיט די געטרייע אינגעלייט וואס העלפן מיר ראש השנה אין אומאן. מיר גרייטן זיך שוין אויף ראש השנה הבא עלינו לטובה; ראש חודש שבט הויבט מען אן צאמנעמען געלט פאר די בעטן, די אלע וואס וועלן באצאלן זייער בעט ביז יום טוב פסח – וועט די פרייז זיין אזוי ווי אלע יארן, 750$, נאך פסח וועט די פרייז זיין טויזנט דאלער.
פרייטאג צו נאכטס זענען מיר געגאנגען דאווענען אין בית המדרש עצתו אמונה. צו מנחה איז צוגעגאנגען דער דיין שליט"א, ער איז געקומען דאווענען אינאיינעם מיט אונז. קבלת שבת האב איך געדאווענט. נאכן דאווענען האבן די גבאים מיר געבעטן צו זאגן אפאר ווערטער.
מיר האבן גערעדט פון וואס מוהרא"ש פלעגט שטענדיג זאגן, די קשר פון שבת חנוכה צו פרשת מקץ. אין די פרשה זעען מיר אז אלעס איז פונעם אייבערשטן; דא זעט אויס ווי זאכן ווערן געטון פון זיך אליינס, עס איז דא א חלום מיט א פתרון, יוסף ווערט קעניג, יעקב אבינו שיקט קויפן עסן, מען שפארט איין שמעון און בנימין אין תפיסה, עס זעט אויס ווי מענטשן טוען, מענטשן מאכן, אבער אלעס האט א חשבון, יעקב אבינו דארף אנקומען קיין מצרים, א גאנצע וועלט דריידט זיך איבער וועגן די סיבה.
דאס ווערט נתגלה חנוכה, עס איז נישטא קיין טבע, מקרה און מזל; אויל וואס ברענט נאר איין טאג ברענט פאר אכט טעג, געציילטע חשמונאים באזיגן הונדערטער טויזנטער גבורים; צו ווייזן אז עס איז נישטא קיין נאטור, עס איז אלעס בהשגחה.
מיר האבן צוריק שפאצירט ביז די שול אויף האשקע; פאר די שפאציר אליינס האט זיך שוין אלעס געלוינט, די געשמאקע שיחות ביים שפאציר; די וועג האט גענומען א שעה.
די סעודה האבן מיר געגעסן אינאיינעם מיט די בחורים אין שול, נאך די סעודה זענען געקומען אסאך משפחות, מען האט געזינגען און זיך מחזק געווען מיט די ווערטער פון מוהרא"ש, די ווערטער: "כל זמן א מענטש רעדט זיך איין דער וועט אים העלפן, יענער וועט אים העלפן – איז ער א גרויס רחמנות"; ווייל ווען מען זעט נאכדעם ווי אלע דרייען זיך ארויס ווערט מען אזוי אנטוישט, מען ווערט אזוי צעבראכן; א רחמנות אויף דער וואס פארלאזט זיך אויף אנדערע, די איינציגסטע עצה צו האבן א גוט לעבן, איז זיך צו פארלאזן אויפ'ן אייבערשטן.
מיר האבן גע'חזר'ט וואס מוהרא"ש פלעגט שטענדיג חזר'ן, די ווערטער פון רש"י. די פרשה ענדיגט זיך מיט "וישכחהו"; יוסף הצדיק האט געבעטן דעם שר המשקים ער זאל אים העלפן, ער זאל אים טון א טובה און אים דערמאנען פאר פרעה, ער האט צוגעזאגט פאר יוסף אז ער גייט אים העלפן, אבער דער פסוק זאגט (בראשית מ, כג): "וַיִּשְׁכָּחֵהוּ", ער האט פארגעסן פון יוסף, און רש"י זאגט צוויי ווערטער: "בו ביום", נאך יענעם טאג האט ער פארגעסן פון יוסף; דא זעט מען די נארישקייט פון בעטן פון א צווייטן הילף, יענער האט זיין אייגענע לעבן, ער טראכט נישט פון דיר, ענדערש דארף מען גיין צום אייבערשטן.
שבת אינדערפרי האב איך געוועקט די בחורים, מיר האבן געלערנט ספר פעולת הצדיק, די מעשה פון עולם התוהו (סימן תתמו), ווי דער רבי האט געזאגט אז ווער עס וועט קומען די דריי מאל צו אים, ראש השנה, שבת חנוכה און יום טוב שבועות – וועט ניצול ווערן פונעם עונש פון עולם התוהו.
פסוקי דזמרה האט געדאווענט דער גבאי ... נרו יאיר, שחרית האב איך געדאווענט, מיר האבן געזאגט הלל אינאיינעם, מיט'ן נוסח, בקול; איך האב זיך גוט אויסגעוויינט ביי די שטאטע ניגון, ביי פתחו לי; נישטא עפעס בעסערס ווי זיך אויסגיסן דאס הארץ צום אייבערשטן, מען דעקט זיך איבער מיט'ן טלית, אזוי ווי דער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן ערה), אונטערן טלית איז אזוי ווי א חדר מיוחד להתבודדות. דער גבאי ... האט געליינט.
ביי סיפורי מעשיות האבן מיר גערעדט פון דאס גרויסקייט פון נאכגיין א צדיק, דער בן מלך האט זיך דערשראקן פון די שלענג און עגדיסן, ער האט געפרעגט דעם מענטש פון וואלד (סיפורי מעשיות, מעשה יא): "ווי אזוי וועל איך קענען אריבערגיין די שלענג?" האט דער מענטש פון וואלד געזאגט: "וואס פרעגסטו? וואס האסטו מורא? ווי אזוי וועסטו אריינקומען צו מיר אין שטוב?" ער ווייזט אים אז זיין שטוב איז אין די לופט, "ווי אזוי וועסטו קענען אריינקומען צו מיר? פרעג נישט, קום מיט מיר, גיי מיך נאך". דער בן מלך האט אזוי געטון, ער איז נאכגעגאנגען דעם מענטש פון וואלד, ער האט אים אריינגעברענגט צו זיך אין שטוב, אים געגעבן צו עסן און צו טרינקען.
דער מענטש פון וואלד – דאס איז דער רבי וואס זאגט אונז צו גיין אין וואלד מאכן התבודדות; אז מען גייט נאך דעם רבי'ן – קען מען אריבערגיין אלע שלענג, אלע קליפות און אלע נסיונות, אויך קען מען האבן א שטוב, אבער אז מען האט נישט דעם מענטש פון וואלד – איז נישט מעגליך צו האבן א שטוב, עס איז אזוי ווי א זאך פון די לופט, וואס מען קען נישט אנקומען צו דעם.
די סעודה האב איך געגעסן אין שול מיט די בחורים. נאך די סעודה זענען מיר געגאנגען שפאצירן, מיר זענען אריבער צום מנהל, ער האט דערציילט פאר די בחורים אלטע מעשיות פון ווען מיר האבן געעפנט די ישיבה, מעשיות וואס מיר האבן געהאט מיט מוהרא"ש, פון דארט זענען מיר געגאנגען צו האברך ... נרו יאיר, דארט האבן מיר געטראפן נאך אנשי שלומינו.
ביי שלש סעודות האבן מיר געלערנט די מעשה פונעם "אורח", די מעשה וואס דער רבי האט דערציילט (חיי מוהר"ן, סימן פה), דער אורח – דאס איז דער צדיק, אזוי ווי עס שטייט (משלי ד, יח): "וְאֹרַח צַדִּיקִים", דער צדיק קומט צום מענטש, ער וויל אים ברענגען צום אייבערשטן. קודם רעדט ער צום מענטש לויט דעם מענטשנ'ס מח, ער פרעגט אים פון פרנסה: "מֵאַיִן פַּרְנָסָתְךָ", ווי אזוי איז פרנסה? נאכדעם פרעגט ער אים: "מָה אַתָּה לוֹמֵד", וואס לערנסטו? ביז זיי זענען אריין אין א שמועס, אין "שִׂיחַת דְּבָרִים הַיּוֹצְאִים מִן הַלֵּב", דא זעט מען די וועג צו מאכן התבודדות, אפילו אין אנהייב האט מען נישט קיין הארץ, אויב מען רעדט דיבורים – וועט זיך ביים סוף עפענען דאס הארץ.
ביז דער בעל הבית האט אנגעהויבן בענקען און וועלן זיין אן ערליכער איד, "אָמַר לוֹ הָאוֹרֵחַ אֲנִי אֶלְמַד עִמְּךָ", האט אים דער צדיק געזאגט, איך וועל לערנען מיט דיר; דער רבי לערנט דעם מענטש ווי אזוי צו דינען דעם אייבערשטן, דער רבי זאגט (עיין הקדמת השתפכות הנפש): "תנו לי את לבכם", ברענגט מיר ענקער הארץ, איך וועל ענק פירן בדרך אבותינו הקדושים; דער רבי דארף נאר מען זאל וועלן זיין גוט, מען זאל האבן גוטע רצונות און כיסופים.
איך בין אפגעמאטערט, איך דארף מקצר זיין.
מוצאי שבת איז געווען א שיינע מלוה מלכה, א סעודת הודאה אז מיר זענען נאך ביים רבי'ן.
זונטאג אינדערפרי פאר'ן דאווענען האבן מיר געלערנט דעם בלאט גמרא, מען האט געדאווענט אינאיינעם. רוב טאג האב איך אויפגענומען משפחות, נאכמיטאג האב איך גערעדט פאר אלע טיטשערס חיזוק אויף חינוך הבנות, נאכדעם האבן מיר געלערנט נאך א בלאט גמרא; מוצאי שבת האב איך נישט פארגעלערנט, האב איך געדארפט לערנען זונטאג צוויי בלאט גמרא. נאכן צינדן איז געווען א לחיים פון צוויי חשוב'ע משפחות אין שטעטל.
איך האף צו זיין מארגן אינדערפרי צוריק אין ישיבה מיט פרישע כחות; מענטשן מיינען מען באקומט כח ווען מען פארט אוועק אויף וואקאציע, עס איז נישט אזוי, ווען מען פארט זיך אפרוען דארף מען זיך נאכדעם נאכאמאל אפרוען; וואס מער מען טוט - אלץ מער כח באקומט מען. יעצט נאכן זיין די פיר טעג אין שטעטל, פון טון און טון און טון – האב איך פרישע כוחות צו קענען ווייטער טון מיט די בחורים און קינדער.
איך האב דיר נאך גארנישט געשריבן; רעד צו די חברים וואס האבן מיט געהאלטן, וועלן זיי דיר דערציילן שיינע זאכן.
בעזרת ה' יתברך
א' פרשת ויגש, ב' טבת, זאת חנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין ליבער ... נרו יאיר
עס זענען געקומען היינט צו מיר די עלטערן פון הילד ... נרו יאיר, זיי האבן א פראבלעם מיט זייער זון, ער קומט אהיים יעדן טאג איינגעמאכט; ער האט א פראבלעם, ער דארף הילף. עס ליגט אויף דיר אן אחריות צו העלפן דעם קינד, אים דערמאנען צו גיין אין בית הכסא; דארפסט דאס מאכן מיט חכמה, ער זאל נישט ווערן פארשעמט, געב אים עקסטערע צייט דערויף.
נאך א וויכטיגע נקודה. וועלן עלטערן קומען רעדן צו דיר געב זיי די הרגשה אז זיי זענען עלטערן; לאז זיי אויסרעדן, באווייז זיך נישט ווי געלונגען דו ביסט, האק נישט איבער, הער זיי אויס און באדאנק זיך פאר זיי.
לאז זיך לערנען, בפרט ווען עס האנדלט זיך מיט'ן עתיד פונעם קינד; ער ווערט דאך פארשעמט, אלע זאגן ער שטינקט; וואס קען ער טון? ער דארף הילף.
איך וועל נאך רעדן מיט דיר פנים בפנים.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש ברסלב, ליבערטי
זע עס זאל זיין א פרייליכע אטמאספער ביי דיר אין כתה, אויך אין די גאנצע תלמוד תורה, און אויך א שטארקע דיסציפלין.
מלמדות איז א חכמה, די חכמה איז עס זאל זיין סיי דרך ארץ און סיי פרייליך; די מלמדים וואס ווארפן א שטארקע פחד און שרעק - די זענען נישט קיין גוטע מלמדים, און די וואס לאזן אלעס אויף הפקר - די זענען בכלל נישט קיין מלמדים; די חכמה איז ביידע אינאיינעם, סיי פרייליך און סיי דרך ארץ, אזוי ווי דו האסט געזען אלע יארן אין ישיבה; אלע בחורים האבן ליב די ישיבה, עס איז א לופטיגע מצב, און פון די אנדערע זייט איז דא א שטארקע יראה און דרך ארץ.
ווען דו דרייווסט זאלסטו האלטן דיינע אויגן אפן, קוקן וואס טוט זיך אויפ'ן באס, די קינדער זאלן זיין ערליך; ווען דו זעסט קינדער בייגן זיך אראפ ביי א ווינקל, עס זעט אויס פארדעכטיגט - זאלסטו דאס איבערגעבן פאר די מלמדים.
אויך זאלסטו געבן א ריזיגע שמייכל פאר יעדן קינד, שריי אויס יעדע קינד'ס נאמען הויך מיט א "גוט מארגן!" דאס איז זייער געזונט און וויכטיג פאר קינדער, ווייל אסאך קינדער כאפן אזעלכע קולות און יללות פאר זיי קומען אין חדר און אין סקול. ביי א טייל משפחות שטייט מען אויף נאך די לעצטע מינוט און מען טרייבט ארויס די קינדער פון שטוב אזוי ווי מען טרייבט בהמות און חיות ה' ישמרינו; דארף מען געדענקען צו געבן א שמייכל מיט א גוט מארגן פאר יעדן באזונדער.
שטארק זיך מיט דיין הייליגע ארבעט, איך פריי זיך צו האבן אזא גוטער סאלדאט ווי דיר אין מיין ארמיי.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר ברסלב, ליבערטי
דער מענידזשער, האברך היקר לי ... נרו יאיר זאגט מיר אז דו ארבעטסט זייער געטריי, דו ארבעטסט איבער דיינע כוחות אנצוגרייטן די עסן פאר די קינדער.
איך וויל דיר מחזק זיין מיט ווערטער וואס מוהרא"ש האט מיר מחזק געווען. מוהרא"ש האט מיר געזאגט: "וואס וואלסטו געטון ווען דו ארבעטסט דיין גאנץ לעבן אין א געשעפט וואס פארקויפט בעקיטשעס און דו גייסט אוועק פון די וועלט, דו קומסט פאר'ן בית דין של מעלה, מען פרעגט דיר, וואס האסטו געטון, און דו ענטפערסט וכו', וועט מען דיר פרעגן: 'זיבעציג יאר געשניטן סחורה?! זיבעציג יאר געשטאנען אין קלייט?!' אבער יעצט וועסטו זאגן 'זיבעציג יאר געטון מיט אידישע קינדער'".
דאס זעלבע זאג איך דיר, טייערער ברודער, בלייב מיט די עבודת הקודש, בלייב דיין גאנץ לעבן מיר העלפן אויפשטעלן מוסדות וואו מען איז מחנך אידישע קינדער מיט אמונה ויראת שמים.
אויך בעט איך דיר, שמייכל צו יעדן קינד, גרוס יעדן קינד. דו קענסט קיינמאל נישט וויסן וואס איין שמייכל, איין גוט ווארט - טוט מיט א צווייטן; קען זיין דאס געבט אים ווילן צו לעבן.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר מענידזשער פון די מוסדות ברסלב, ליבערטי
ערשטנס וויל איך דיר דאנקען פאר'ן העלפן אזוי געטריי מיט דיין גאנצע הארץ, כח און מח; אלעס וואס דו טוסט פאר אונזערע הייליגע מוסדות, עס איז נישט פשוט וואס דו טוסט פאר אונזערע קינדער; וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק.
איך וויל דיר זייער בעטן, ווער נישט פארלוירן ווען די קינדער טוען זאכן וואס מען דארף נישט. דער קינד וואס האט אויסגעשאסן די פענסטער - דאס איז א טעות; מיר האבן דאס אויך געטון ווען מיר זענען געווען יונג. זע מיט חכמה צו נעמען די לעבעדיגע, געזונטע, ווילדע און קלוגע קינדער פאר העלפערס, קויף זיי אונטער מיט גוטע ווערטער, אדער מיט דרייען די רעדל פונעם באס; אזוי וועלן זיי דיר העלפן, זיי וועלן זיכער מאכן אז יעדער פאלגט, זיי וועלן דיר שטילערהייט דערציילן אלע שפיצלעך וכו'.
די וועלט זאגט: "ווען מען האט מורא פונעם גנב - נעמט מען אים פאר'ן שומר"; אנשטאט זיך קריגן מיט די קינדער - נעם זיי פאר דיינע העלפערס.
יישר כח פאר אלעס.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
איך בעט דיר זייער, רעד נישט צו דיין ווייב פון אריינשיקן די קינדער אין אונזערע מוסדות, זי קען עס נישט נעמען, זי ווערט פשוט משוגע ווען דו רעדסט פון דעם.
איך ווייס אז עס גייט דיר ממש אין לעבן אז דיינע קינדער זאלן קומען אין אונזער מוסד, דו האלסט נישט אויס אז מען מאכט פון זיי א קעיס, מען מאכט זיי פאר ספעציעלע קינדער, מען רייט אויף דיר השם ישמרינו. אזוי טוט מען ליידער מיט צענדליגער הונדערטער קינדער, מען מאכט פון קינדער א ביזנעס, מען מאכט זיי פאר פראבלעמען כדי די שטאט זאל געבן געלט ה' ירחם. דאך בעט איך דיר, לאז אפ דיין ווייב, זי קען דאס נישט נעמען; זי הערט נאר דאס ווארט 'ברסלב'ער מוסדות' - ווערט זי ממש צעדרייט.
דו האסט איין ברירה, גיי צום אייבערשטן; בעט אים: "רבונו של עולם, העלף מיר מיינע קינדער זאלן אויסוואקסן ערליך און געזונט ברוח ונפש, העלף מיר מיינע דורות זאלן האבן אמונה אין דיר באשעפער און אמונה אין צדיקים, זיי זאלן לעבן מיט הייליגע צדיקים, זיי זאלן מקורב ווערן צום הייליגן רבי'ן צוזאמען מיט אלע אידן".
דאס איז די וועג צו באקומען וואס מען וויל, וואס מען דארף; תפילה און נאכאמאל תפילה.
ברודער טייערער, זיי ממשיך מיט'ן העלפן דעם הייליגן רבי'ן, העלף די מוסדות; ביי מיר איז דער עיקר די יוגענט. איך האב ברוך ה' אסאך ארבעט, אלעס איז ביי מיר א טפל אנטקעגן די חדר און מיידל סקול. ביז דערווייל האבן מיר שוין מוסדות אין דריי שטעט, אין וויליאמסבורג, אין קרית יואל און אין ליבערטי, נאך אביסל עפענען מיר אין מאנסי און אזוי ווייטער וועלן מיר אייננעמען די וועלט מיט תפילה והתבודדות, דער בעל תפילה מיט'ן גיבור גייען ארום פון שטאט צו שטאט, מען נעמט אלעס איין מיט איין כוונה, צוריק צו ברענגען אלעמען צום קעניג (ספורי מעשיות, מעשה יב).
"קיין ייאוש איז גארנישט פארהאנען" - האט דער רבי געזאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן עח); אז דער רבי האט אזוי געזאגט - איז טאקע אזוי, דארף מען דאך זייער פרייליך זיין!
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש קרית יואל
איך וויל זייער הערן וואס טוט זיך ביי ענק אין חדר, איך האף דו געבסט זיך אן עצה מיט די קינדער, איך האף דו לייגסט אריין אין די קינדער אמונה ויראת שמים.
איך וויל דו זאלסט מיר שרייבן יעדע וואך, לכל הפחות איינמאל א וואך - אלע פרטים פון חדר.
אויך דיין ווייב תחי' זאל מיר שרייבן וואס טוט זיך אין סקול, איך האלט נישט מיט; איך וויל מיט האלטן וואס טוט זיך אין די מוסדות אין קרית יואל.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
טייערער ליבער ... נרו יאיר, מלמד תלמוד תורה היכל הקודש וויליאמסבורג
אשריך ואשרי חלקיך אז דו ביסט א מלמד פאר תינוקות של בית רבן שלא טעמו טעם חטא; די גאנצע וועלט, תבל ומלואה, שטייט אויף זייער תורה (שבת קיט:). קומט אויס אז די וועלט שטייט בזכות דיר, ווייל אן א מלמד איז נישטא קיין תורה פון תינוקות של בית רבן.
שטארק זיך ברודער, זיי פרייליך מיט דיין הייליגע ארבעט. ברענג אריין א שמחה און אמונה אין די קינדער; די קליינע ריינע קינדער נעמען אן די ווערטער פונעם מלמד מיט אזא שטארקע תמימות ופשיטות און דאס וועט מיטגיין מיט זיי זייער גאנצע לעבן.
יישר כח און נאכאמאל יישר כח.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש ברסלב, ליבערטי
לעת עתה האב איך נאכנישט קיין מנהל אין תלמוד תורה אין שטעטל, "וּבְמָקוֹם שֶׁאֵין אֲנָשִׁים, הִשְׁתַּדֵּל לִהְיוֹת אִישׁ" (אבות ב, ה), בעט איך דיר, העלף מיר אין תלמוד תורה.
דו ביסט א געטרייער מלמד פאר דיין כתה בפרטיות, וויל איך דיר בעטן זאלסט זיך אומקוקן אויך אויף אלע כיתות בכלליות.
דער מענידזשער האברך היקר ... נרו יאיר ארבעט ביטער שווער אלעס זאל קלאפן אין תלמוד תורה, זאלסטו איינשפאנען די קינדער מען זאל אים העלפן, אים גרינגער מאכן.
ער זאגט מיר אז היינט האט א קינד געווארפן א שטיין און אויסגעשאסן א פענסטער פון די באס; איך ווייס אז די קינדער אין שטעטל זענען - געלויבט דעם אייבערשטן - לעבעדיגע קינדער, געזונטע ווילדע קינדער; דאך דארף מען אויסלערנען דרך ארץ און מענטשליכקייט. איך בין אויך געווען ווילד, איך האב אויך אויסגעשאסן פענסטערס, ביז מען האט מיך געכאפט און מיך גוט אויסגעלערנט.
נעם צאם די קינדער ביי לאנטש און ביי פרישטאג, דערצייל זיי שיינע מעשיות. מאך עס אינטערעסאנט, מאך עס לאכעדיג - עס זאל זיי אריינגיין אין די ביינער (ודעת לנבון, עס איז נישט כדאי צו מאכן סתם ליצנות פאר קינדער, נאר אויב די ליצנות איז קעגן עבודה זרה און עבירות, ווי צום ביישפיל מענטשן וואס שערן זיך די פיאות, די בארד און מענטשן וואס טוען עבירות).
שטארק זיך ליבער ברודער; איך האף דו וועסט בלייבן דיין גאנץ לעבן אין אונזער ארמיי. איך וויל אויפשטעלן אן ארמיי פון אינגעלייט וואס וועלן טון מיט קינדער לשם שמים; אויפבויען קינדער, ליב האבן יעדן קינד און זוכן אין יעדן איינעם דאס גוטס.
איך בין יעצט ארויסגעקומען אין שטעטל, איך וועל דא צינדן פיר לעכטלעך, ביז זאת חנוכה.
יעצט איז שוין שפעט ביינאכט, איך האב זיך גלייך געזעצט שרייבן בריוו פאר אלע מלמדים, איך האף צו קומען אין חדר ענק מחזק זיין. מארגן אינדערפרי וועט זיין א שבע ברכות פאר החתן ... נרו יאיר, נאכדעם וויל איך קומען אין חדר.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש ברסלב, ליבערטי
ווער נישט פארלוירן פון קיין שום זאך. געדענק דיינע קינדערישע יארן, געדענק וואס מוהרא"ש לערנט אונז; אז קינדער זענען קינדער, קינדער זענען ווילד, קינדער ווילן נישט לערנען, קינדער ווילן נאר שפילן, און אונזער ארבעט איז זיי צו מאכן לערנען, אונזער ארבעט איז זיי צו מאכן פאלגן.
ווער נישט דערשראקן ווען א טאטע זאגט דיר אז די קינדער זאגן: "די יאר האבן מיר נישט מורא, ווייל דער רבי איז נישט שטרענג, דער רבי שלאגט נישט, דער רבי טוט גארנישט"; ווער נישט אויסער זיך פון וואס די קינדער זאגן, און זיכער נישט וואס עלטערן זאגן דיר.
ווען עלטערן רופן דיך מיט טענות - זאלסטו אויסהערן וואס זיי זאגן; הער פון זיי אינפארמאציע, הער צו יעדעס ווארט, און נאכדעם זאלסטו טון וואס דו האסט צו טון; זאלסט נעמען די לימודים וואס דו האסט געלערנט אין ישיבה, די לימודים פון מוהרא"ש און מיט אסאך סבלנות און ליבשאפט ווייטער זיי מחנך זיין.
איך בין יעצט ארויסגעקומען אין שטעטל. יעצט איז אינמיטן נאכט, איך שרייב דיר יעצט נאכן פארן א לאנגע וועג; איך האף מארגן צו מאכן א באזוך ביי דיר אין כתה, דיר מחזק זיין.
בנוגע דעם קינד הילד ... נרו יאיר וואס דו זאגסט אז ער איז דיר נישט גורס, ער איז קאלט, טרוקן וכו' וכו'; וויל איך דיר פרעגן, וואס וואלסטו געטון ווען ער איז דיין זון? וואס וואלסטו געטון ווען ער איז דיין ברודער? חס ושלום זאגן אויף א אידיש קינד ער איז א קאלטער, א טרוקענער וכו' וכו', די אלע נעמען; דו רעדסט אזוי ווי די פלישתים וואס האבן פארשטאפט אלע ברונעמס וואס די הייליגע אבות האבן געגראבן, אונזער עבודה איז צו גראבן ביי יעדן איד און טרעפן א ברונעם וואסער, מים חיים; נישט פארשטאפן חס ושלום.
אז א קינד איז פארמאכט, פארשלאסן - איז א סימן אז ער גייט אריבער עפעס א שוועריקייט אין לעבן. פערצופאל האלט איך מיט וואס טוט זיך ביי אים אין שטוב, ער קומט פון א צעבראכענע שטוב, די עלטערן זענען ערגעץ אין א צווייטע פלאץ, די קינדער גייען אריבער זייער שווערע יארן; אלע ברידער און שוועסטער זענען אזוי געווען, איך האב אסאך געארבעט מיט די געשוויסטער.
דעריבער בעט איך דיר זייער, מיין טייערער ליבער תלמיד, איך האב דיר אויסגעוועלט צו זיין פון אונזער ארמיי - זאלסטו זיין א גוטער סאלדאט, א בראווער גענעראל און נישט לאזן חס ושלום קיין איין קינד בלייבן פארשטאפט. זוך א גרובעלע ביי אים אין הארץ, זוך וואסער. קום מיר דערציילן די גוטע בשורה וואס די עבדי אבות האבן דערציילט (בראשית כו, לב): "מָצָאנוּ מָיִם!" זוך אין אים א פלאץ, מאך אים א העלד, מאך יעדן קינד פאר א העלד, האב ליב יעדן קינד, ובפרט די קינדער וואס עס דארף נאך אריינגיין אין זיי אסאך ארבעט - זאלסטו נאכמער ליב האבן.
לייג אוועק אלעס, לאז אפ דיינע שיעורים, לאז אפ אלעס; יעצט זאלסטו נעמען מלמדות פאר דיין עבודת השם. זיי פעלזן פעסט, ווער נישט צעפאלן פון קיינעם, אל תירא ואל תחת מאף אחד שבעולם! לערן אויס די קינדער זיי זאלן זיך נישט טשעפען, לערן זיי אויס צו זיין הייליג.
איין שיעור זאלסטו נישט מוותר זיין, עצתו אמונה; דאס זאל זיין דיין וועג ווייזער, דיין חיזוק, דיין מוסר ספר, דיינע שיעורים כסדרן.
איך בעט פאר דיר שטענדיג.
בעזרת ה' יתברך
ד' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר מלמד היכל הקודש ברסלב, ליבערטי
איך דאנק דיר פאר'ן זיין אזא געטרייער מלמד, געלויבט דעם אייבערשטן אלע זענען זייער צופרידן פון דיין ארבעט.
איך בעט דיר זייער, איך וויל מיט האלטן אלעס וואס טוט זיך ביי דיר אין כתה בפרטיות און אלעס וואס טוט זיך אין תלמוד תורה בכלליות; איך וויל דו זאלסט מיר דערציילן אלעס וואס טוט זיך און אלעס וואס מען דארף פאררעכטן.
די יאר "כתה א'" איז זייער א וויכטיגע יאר פאר קינדער; אויב חס ושלום א קינד פאלט ארויס פון די עברי - בלייבט ער א גאנץ לעבן א קאליקער חס ושלום. זאלסטו זיין זייער פארזיכטיג מיט יעדן קינד, אלע קינדער זאלן גוט קענען.
זע צו רעדן צו המלמד ... נרו יאיר, ער איז א מומחה אין מלמדות בכלל און אין עברי בפרט; דו קענסט אסאך לערנען פון אים.
בעזרת ה' יתברך
יום ד' פרשת מקץ, כ"ז כסליו, ג' דחנוכה, שנת תשפ"ב לפרט קטן
מרת ... תחי'
איך האב ערהאלטן אייער בריוו.
דאנקט דעם אייבערשטן אז איר האט א וואוילער מאן; ער איז ערליך, ער איז אפגעהיטן, ער העלפט אייך, ער איז אייך געטריי; עס איז דא עסן אין שטוב, ער ברענגט אהיים פרנסה.
עס דארף אייך נישט שטערן וועגן ליל שישי וכו'; מאכט זיך פרייליך, מאכט א פרייליכע שבת. אפילו אייער מאן שלאפט - זייט קלוג, זוכט נישט צו זיין גערעכט. א רחמנות אויף די גערעכטע מענטשן, א רחמנות אויף די מענטשן וואס אלעס דארף שטימען, זאכן וואס דער טאטע דארף טון - קען די מאמע נישט טון וכו' וכו'. אז אייער מאן וויל אביסל שלאפן שבת, ער קומט נישט אן צו לערנען מיט די קינדער - זאלט איר נישט מאכן פון דעם קיין איבערקערעניש, עס איז גארנישט אויב דער טאטע וויל אביסל שלאפן שבת; אויב איר ווילט לערנען מיט זיי - קענט איר לערנען מיט זיי, און אז מען וועט נישט לערנען מיט די קינדער - וועט אויך גארנישט פאסירן.
דאנקט דעם אייבערשטן פאר אייער לעבן; איר שרייבט דאך אליינס: "מיין מאן איז זייער גוט צו מיר, סיי פאר מיר און סיי פאר מיין משפחה; אלע ווייסן אז ווען מען דארף עפעס גייט מען צו מיין מאן און אלעס ווערט מסודר"; נו וואס נאך דארפט איר, איר זענט די גליקליכסטע פרוי, מער פון דעם דארפט איר נישט.
בנוגע ווי אזוי מחנך צו זיין די קינדער; אויף דרך ארץ דארף מען לייגן זייער א שטארקע דגוש, מען מוז אויסלערנען קינדער צו זיין איידל און רעדן מיט דרך ארץ צו עלטערע, ביי דרך ארץ מוז מען גיין זייער שטרענג. איך האב געכאפט פון מיין טאטע שליט"א א פאטש ווען איך האב גערעדט צו אן עלטערער מענטש נישט מיט דרך ארץ, מיין טאטע איז געווען זייער שטרענג ביי דרך ארץ, און ברוך ה' עס האט מיר נאר געהאלפן אין לעבן.
נעמט די תהלים און בעטס דעם אייבערשטן פאר אייערע קינדער, נישטא קיין גרעסערע זאך ווי תפילות פון עלטערן פאר קינדער.
א ליכטיגן חנוכה.
בעזרת ה' יתברך
ג' פרשת וישב, כ' כסליו, שנת תשפ"ב לפרט קטן, פה סיגעט
לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר
איך בין זייער פרייליך אז דו ביסט מיט געקומען מיט די נסיעה אויף די מקומות הקדושים, דער אייבערשטער זאל צוהערן אונזערע תפילות, מיר זאלן אהיים ברענגען ישועות פאר אונז און פאר אלעמען.
איך האב געבעטן ביי אלע מקומות הקדושים פאר דיר, פאר דיין ווייב און פאר דיינע קינדער. האברך ... נרו יאיר האט מיר געגעבן ביי אלע פלעצער דיין נאמען, דיר מזכיר זיין לטובה.
יעצט קומט דער הייליגער יום טוב חנוכה, חנוכה איז א צייט פון "להודות ולהלל", דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן.
חנוכה איז א צייט פון חינוך הבנים והבנות, מוהרא"ש איז געווען זייער ברוגז אויף די וואס פארן אוועק פון שטוב אן די משפחה; חנוכה דארף דער טאטע צינדן די לעכט מיט די קינדער, זינגען מיט זיי, טאנצן מיט זיי און אריינלייגן אין זיי אמונה פשוטה.
איך האב דיר זייער ליב, איך בעט פאר דיר.
