בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#1247 - דער וועג פון תשובה
תהלים, תשובה, תעניתים, תפיסה

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אז דו ווילסט באמת תשובה טון אויף דיינע עבירות זאלסטו זאגן פאר'ן אייבערשטן אז דו האסט חרטה אויף וואס דו האסט געטון און דו נעמסט זיך פאר דאס מער נישט צו טון. דער רמב"ם זאגט (פרק א מהלכות תשובה, הלכה א): אויב מען האט עובר געווען אויף איינע פון די מצוות פון די תורה, בשוגג אדער במזיד, דארף מען זיך מתוודה זיין צום אייבערשטן, אזוי ווי עס שטייט אין די תורה (במדבר ה, ז): "וְהִתְוַדּוּ אֶת חַטָּאתָם אֲשֶׁר עָשׂוּ"; ווי אזוי איז מען זיך מתוודה? זאגט דער רמב"ם, מען זאל זאגן: "אָנָּא הַשֵּׁם", איך בעט דיר אייבערשטער, "חָטָאתִי עָוִיתִי פָּשַׁעְתִּי לְפָנֶיךָ", איך האב געזינדיגט פאר דיר, "וְעָשִֹיתִי כָּךְ וָכָךְ", איך האב געטון די און די עבירה, "וַהֲרֵי נִחַמְתִּי", און איך האב חרטה אויף וואס איך האב געטון, "וּבוֹשְׁתִּי בְּמַעֲשַׂי", איך שעם זיך מיט מיינע מעשים וואס איך האב געטון, "וּלְעוֹלָם אֵינִי חוֹזֵר לְדָבָר זֶה", און איך נעם זיך פאר אז איך גיי עס מער קיינמאל נישט טון - דאס איז וידוי, "וְכָל הַמַּרְבֶּה לְהִתְוַדּוֹת וּמַאֲרִיךְ בְּעִנְיָן זֶה - הֲרֵי זֶה מְשֻׁבָּח", און ווער עס פארמערט זיך צו מתוודה זיין פארן אייבערשטן, דער איז געלויבט.


מען קען זיך נישט אפארשטעלן דאס גרויסקייט פון תשובה; די הייליגע חכמים זאגן (תנא דבי אליהו רבא, פרק כב) דער אייבערשטער זאגט: "אֲפִילוּ הִגְדִּיל אָדָם מֵאָה עֲבֵירוֹת זוּ לְמַעְלָה מִזּוּ - וְעָשָׂה תְּשׁוּבָה, הֲרֵינִי עִמּוֹ בְּרַחֲמִים וָאֲקַבֵּל אֶת תְּשׁוּבָתוֹ", אפילו א מענטש האט געזינדיגט און געטון איבער הונדערט עבירות, אויב טוט ער תשובה האב איך רחמנות אויף אים און איך נעם אן זיין תשובה, "וַאֲפִלּוּ עוֹמֵד אָדָם וּמְחָרֵף כְּלַפֵּי מַעֲלָה, וְיַחֲזֹר וְיַעֲשֶׂה תְּשׁוּבָה, הַקָדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מוֹחֵל לוֹ עַל כּוּלָם", און אפילו א מענטש איז אזוי ווייט אוועק געפאלן אז ער רעדט אנטקעגן דעם אייבערשטן רחמנא לצלן, אויב טוט ער תשובה איז אים דער אייבערשטער מוחל און האט אים ליב.


הער אויף פאסטן, נישט דאס איז תשובה, מען דארף זיך נישט פייניגן און פאסטן צו קענען תשובה טון; דער עיקר פון תשובה איז מען זאל חרטה האבן אויף די שלעכטע מעשים וואס מען האט געטון און מען זאל זיך פארנעמען אז מען גייט מער קיינמאל נישט טון די עבירות.


זייער גוט אז דו ענדיגסט יעדן טאג תהילים; זיי ממשיך ווייטער מיט דיין גוטע מנהג צו זאגן און ענדיגן יעדן טאג דעם ספר תהילים, דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן עג): "מִי שֶׁרוֹצֶה לִזְכּוֹת לִתְשׁוּבָה יִהְיֶה רָגִיל בַּאֲמִירַת תְּהִלִּים, כִּי אֲמִירַת תְּהִלִּים מְסֻגָּל לִתְשׁוּבָה וכו'. וְהִנֵּה, הַכֹּל חֲפֵצִים לְיִרְאָה אֶת שְׁמֶךָ, וְאַף עַל פִּי כֵן לָאו כָּל אָדָם זוֹכֶה לַעֲשׂוֹת תְּשׁוּבָה, כִּי יֵשׁ אֶחָד שֶׁאֵין לוֹ הִתְעוֹרְרוּת כְּלָל לִתְשׁוּבָה", ווער עס וויל זוכה זיין תשובה צו טון זאל זאגן תהלים; יעדער איד וויל זיין אן ערליכער איד און טון דעם ווילן פונעם אייבערשטן, אבער נישט יעדער איז זוכה אויסצופירן זיין ווילן אויף למעשה, ווייל ער האט בכלל נישט קיין שום התעוררות תשובה צו טון, "וַאֲפִילּוּ מִי שֶׁיֵּשׁ לוֹ הִתְעוֹרְרוּת לִתְשׁוּבָה, אֵינוֹ זוֹכֶה לְהַגִּיעַ אֶל הָאוֹת וְהַשַּׁעַר שֶׁל תְּשׁוּבָה הַשַּׁיָּךְ לוֹ", און אפילו איינער וואס האט שוין יא אן התעוררות תשובה צו טון, ווייסט ער נישט וואס ער זאל טון דאס צו קענען אויספירן, "וַאֲפִילּוּ אִם מַגִּיעַ לְשָׁם, יָכוֹל לִהְיוֹת שֶׁהַשַּׁעַר שֶׁל תְּשׁוּבָה סָגוּר, וּמֵחֲמַת כָּל זֶה אֵין הָאָדָם זוֹכֶה לִתְשׁוּבָה", און אפילו איינער וואס וואס האט יא אן התעוררות תשובה צו טון און ער ווייסט וואס מען דארף טון צו ווערן אן ערליכער איד, דארף ער נאך אויך זוכה זיין צו טון למעשה און נישט ווערן צעבראכן וכו' וכו', דערפאר איז נישט יעדער זוכה תשובה צו טון, "וְעַל יְדֵי אֲמִירַת תְּהִלִּים, אֲפִילּוּ מִי שֶׁאֵין לוֹ שׁוּם הִתְעוֹרְרוּת לִתְשׁוּבָה, הוּא מִתְעוֹרֵר לַעֲשׂוֹת תְּשׁוּבָה", פירט דער רבי אויס; אז א מענטש איז זוכה און ער זאגט תהלים, אפילו ער האט נישט קיין שום התעוררות, ווערט ער אבער נתעורר תשובה צו טון דורך דעם, "וְגַם זוֹכֶה עַל יְדֵי תְּהִלִּים לְהַגִּיעַ אֶל הַשַּׁעַר וְאוֹת הַשַּׁיָּךְ לוֹ, וְלִפְתֹּחַ הַשַּׁעַר; נִמְצָא שֶׁזּוֹכֶה עַל יְדֵי תְּהִלִּים לַעֲשׂוֹת תְּשׁוּבָה", און ער קען אנגיין מיט א מורא'דיגע שטארקייט וכו', ביז ער איז זוכה תשובה צו טון און ווערן אן ערליכער איד.


דו פרעגסט וואס דו קענסט טון ארויס צו קומען פון תפיסה; קודם כל דאנק דעם אייבערשטן אז דו האסט זיך אויפגעוועקט פון דיין טיפן שלאף. פאר דו ביסט אריין אין תפיסה האסטו געטון אלע עבירות רחמנא לצלן, דיין נשמה איז געווען אין תפיסה, און ווען דיין גוף איז אנגעקומען אין תפיסה האסטו זיך אויפגעכאפט פון דיינע שלעכטע וועגן, דו האסט חרטה אויף דיינע מעשים רעים און דו פירסט זיך ווי א איד; זאלסטו ווייטער ממשיך זיין מיט'ן זאגן תהלים און בעטן דעם אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף דיר דו זאלסט זוכה זיין צו פאררעכטן אלעס וואס דו האסט פוגם געווען.

#1246 - געבן מער אויפמערקזאמקייט פאר'ן יתום
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן די הודעה.


ביים פרעגן די פראגע זאגסטו אליינס דעם ענטפער. דו פרעגסט וואס איר קענסט טון מיט דעם קליינטשיגן יתום וואס איר ציעט אויף, ער טשעפעט אייער קליינע טאכטער, ער הערט נישט אויף טשעפען; יעדעס מאל איר געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייער טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ וכדומה, איר פרעגט וואס צו טון.


איר דארפט פארשטיין אז דער יתום'ל דארף מער אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פון סתם א קינד; עס שטערט אים צו זען ווי די יונגערע מיידל באקומט אסאך ליבשאפט, דאס מאכט אים ער זאל זוכן ווי ער קען איר וויי טון, אזוי ווי דו זאגסט: "יעדעס מאל מען געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייערע יונגע טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ" וכדומה; זאלט איר פון היינט זייער אכטונג געבן אים צו געבן אסאך ליבשאפט. דאס איז דאך די גרעסטע צדקה, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (כתובות נ.) אויפ'ן פסוק (תהלים קו, ג): "עֹשֵׂה צְדָקָה בְכָל עֵת - רֶבִּי שְׁמוּאֵל בַּר נַחְמֵנִי אָמַר, זֶה הַמְגַדֵּל יָתוֹם בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ", דער וואס ציעט אויף א יתום אדער יתומה, דער איז מקיים מצות צדקה א גאנצן צייט - טאג און נאכט.


יעדעס מאל דו זעסט ווי ער געבט א טשעפע, אנשטאט אים זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען", רוף אים אין די זייט און געב אים א גלעט, נעם אים צו דיר און שמועס מיט אים, אנשטאט זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען, זאלסט אים זאגן טויזנט מאל: "איך האב דיר אזוי ליב!" "דו ביסט אזוי וואויל!" "דו ביסט אונזער בעסטע קינד!" וועט ער מיט די צייט זיך אינגאנצן איבערדרייען.


דער אייבערשטער זאל געבן כח פאר דיר און דיין ווייב איר זאלט קענען מגדל זיין אלע קינדער געזונטערהייט, זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן.

#1245 - מ'זאל אריינקומען צום מלוה מלכה - מסיבת הכרת הטוב
שטעטל, רענט

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת תרומה, כ"ט שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


געב איבער פאר די אינגעלייט אין שטעטל אז איך טו איינלאדענען אלע תלמידים מוצאי שבת צום מלוה מלכה - מסיבת הכרת הטוב.


אויב עס איז נישט צו שווער אריין צו קומען, פארשטייט זיך מיט'ן פולסטן רשות פון די ווייב, וועל איך זיך פרייען זיי צו זען.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1244 - מ'שפירט א פרייליכקייט אין שטעטל
שטעטל, חסד

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיינע טייערער תלמידים שיחיו, תושבי קרית ברסלב ליבערטי.


איך האב זייער הנאה געהאט צו זיין מיט אייך שבת; מען שפירט דארט א פרייליכקייט, מען קען שפירן די אחדות צווישן אלע איינוואוינער.


ערב שבת בין איך געווען אין בית התבשיל, איך האב זייער הנאה געהאט צו זען ווי עס איז צוגעשטעלט מכל טוב. יעדער איינער וואס דארף עפעס אויף שבת; חלות, פיש, פלייש וכדומה, האט וואס אהיים צו טראגן.


איך וויל ענק בעטן מיט מיין גאנצע הארץ איר זאלט זיך קובע זיין צו קומען אינדערפרי לערנען און דאווענען; דער גאנצער טאג גייט אנדערש ווען מען הויבט איר אן מיט תורה און תפילה.


באזונדער בעט איך די אינגעלייט וואס לערנען הלכה פארטאגס צו קומען צייטליך לערנען צוזאמען הלכות טהרה.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1243 - נעמט אן ערליכער איד וואס זאל אייך מדריך זיין
צניעות, שלום בית, צדיקים, הדרכות

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דאס בעסטע וואלט געווען אז דו מיט דיין ווייב תחי' זאלן האבן א מורה דרך אין לעבן; נעמט א דיין, א רב, אדער סתם אן ערליכער איד וואס זאל אייך מדריך זיין און ווייזן דעם גלייכן וועג אין לעבן.


א מענטש אליינס קען זייער ווייט פארקריכן; נעם צניעות פאר א ביישפיל, א מענטש אליינס קען מיינען אז מען דארף זיך אנטון אזוי ווי די כת השאלים צו זיין צניעות'דיג, אבער אז מען הערט וואס צדיקים זאגן, וואס זיי גייען שטענדיג מיט די תורה זעט מען אז דאס איז נישט קיין צניעות, דאס איז פריצות רחמנא לצלן. מוהרא"ש שרייבט (שו"ת ברסלב חלק כה, ג' אלפים קע"ט) אז דאס איז נישט קיין צניעות, עס איז פארקערט פון צניעות.


פרעג דיין ווייב תחי' אויב זי איז גרייט צו הערן מיין דעה אין אלע קאנפליקטן וואס גייט פאר צווישן אייך; איך בין גרייט אייך צו פירן אויף די תורה'דיגע וועג אזוי ווי מוהרא"ש האט אונז געלערנט.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1242 - קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון
חינוך הילדים, בית המדרש

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת משפטים, כ"ד שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך פארשטיי נישט דעם פראבלעם, איר שרייבט אז אייערע קינדער ווילן נישט גיין דאווענען אינעם שול וואו אייער מאן דאווענט ווייל עס איז נישט דא קיין קינדער און זיי האבן נישט וואס צו טון, זיי האבן נישט מיט וועם צו שפילן; איר פרעגט וואס צו טון.


עס זעט מיר אויס אז איר ווייסט נישט די א-ב פון חינוך; עלטערן דארפן נישט פרעגן די קינדער וואס צו טון און קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון; קינדער דארפן פאלגן די עלטערן, זיי דארפן באקומען א חינוך צו פאלגן וואס די עלטערן זאגן, זיי זענען נישט די וואס זאגן פאר טאטע מאמע וואו צו גיין און וואס צו טון. דאס דארף מען אריין לייגן אין זיי ווען זיי זענען נאך גאר יונג, צוויי יאר, דריי יאר, פיר און פינף יאר אלט. די פאר יאר זענען די וויכטיגסטע יארן פון חינוך, די קינדער זאלן וויסן אז טאטע מאמע זענען נישט קיין חברים, טאטע מאמע דארף מען פאלגן און מכבד זיין.


איך דאנק דעם אייבערשטן אז ער האט מיר געגעבן א טאטע וואס האט מיר מחנך געווען; איך בין געווען דער איינציגסטער קינד וואס איז געזיצן אין בית המדרש פון אנהויב דאווענען ביז'ן סוף דאווענען, אזוי אויך ביי קריאת התורה - נעבן מיין טאטע שליט"א, נישט ווייל איך האב געוואלט נאר ווייל אזוי האב איך געדארפט טון, איך האב געוואוסט אז איך האב נישט צוויי וועגן, נאר אזוי דארף איך טון. דאס איז געווען אלע וואכן ווען איך בין געווען אין שול, פון פאר די דריי יאר, נאך פאר מען האט מיר געמאכט פיאות. שפעטער ווען איך בין געווען צען יאר בין איך געוואויר געווארן אז אינדרויסן איז לעבעדיג, די קינדער שפילן, טאנצן און ווילדעווען, מען ווארפט מיסט, מען שפארט אפ די גאס וכו', וכו' - וואס קינדער טוען בשעת'ן דאווענען, דעמאלט האט מיר דאס שוין נישט געצויגן ווייל די רגילות פון זיצן אין שול איז שוין געווארן ביי מיר ווי א נאטור.


באזונדער דארפט איר זאגן פאר אייער מאן אז ווען מען ברענגט קינדער אין שול דארפן זיי זיצן נעבן זייער טאטע פון אנהויב דאווענען ביז'ן ענדע; מען ברענגט די קינדער אין שול נישט צו שפילן און פארברענגען נאר צו דאווענען, אפילו די קליינע קינדער וואס קענען נאך נישט ליינען, זיי דאווענען נאך נישט - דארף מען אויך האלטן נעבן זיך און זיי אויסלערנען זאגן: "בָּרוּךְ הוּא וּבָרוּךְ שְׁמוֹ" און "אָמֵן". אזוי ווי דער רמ"א זאגט אין שלחן ערוך (אורח חיים סימן קכד, סעיף ז): "וִילַמֵּד בָּנָיו הַקְּטַנִּים שֶׁיַּעֲנוּ אָמֵן", מען זאל אויסלערנען די קינדער זאלן זאגן אמן, "כִּי מִיָּד שֶׁהַתִּינוֹק עוֹנֶה אָמֵן, יֵשׁ לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא", ווייל ווען א קינד זאגט אמן איז ער זוכה צו עולם הבא.

#1241 - תפילה איז נישט קיין סתירה צו אמונה
תפילה והתבודדות, אמונה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מיין טייערע טאכטער ... תחי', תלמידה בית פיגא ברסלב.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


תפילה איז נישט קיין סתירה צו אמונה; ווען מען בעט דעם אייבערשטן אויף א זאך מיינט דאס נישט צו זאגן אז מען גלייבט נישט אז דער אייבערשטער מאכט דאס און דאס איז גוט, תפילה גייט נאר מיט אמונה, איך גלייב אז אלעס וואס גייט אריבער אויף מיר קומט פונעם אייבערשטן און עס איז נאר פאר מיין טובה, איך דאווען צו אים ווייל דער אייבערשטער האט אונז געהייסן דאווענען פאר אים, אים בעטן מיר זאלן זען דאס גוטס.


תפילה איז נישט קיין סתירה צו וואס דער הייליגער רבי נתן זכרונו לברכה פלעגט זאגן: "ווען א מענטש רעדט זיך אפ, זאגט דער אייבערשטער: 'קוקט אן דעם מענטש, איך געב אים גוטס און דאך רעדט ער זיך אפ, איך וועל אים ווייזן וואס מיינט שלעכט'"; די אפטייטש פון תפלה איז נישט אז איך רעד זיך אפ, תפילה מיינט בעטן, מען בעט פונעם אייבערשטן: "הייליגער באשעפער איך וויל חתונה האבן, הייליגער באשעפער איך וויל אן ערליכער מאן, איך וויל אויפשטעלן א שיינע שטוב מיט קינדער צדיקים"; ווען דער אייבערשטער הערט ווי מען בעט פון אים זאגט ער נישט: 'איך וועל דיר ווייזן וואס שלעכטס מיינט', נישט דאס זאגט רבי נתן, רבי נתן זאגט אז ווען מען רעדט זיך אפ, מען האט נישט קיין אמונה, דעמאלט וועט דער מענטש מער ליידן אבער תפילה איז עפעס אנדערש, תפילה דאס איז דאס חשוב'סטע זאך ביים אייבערשטן; דורך רעדן און בעטן דעם אייבערשטן ווערט מען איינס מיט'ן אייבערשטן.


וועגן זאגן תהלים וכו'; דו קענסט זאגן די ווערטער אן א קול.

#1240 - די מצוה פון כיבוד אב ואם געבט נישט אוועק פאר קיינעם
כיבוד אב ואם

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אודאי זאלט איר בלייבן שבת אין שטוב; קומטס נישט אין שטעטל, בלייבטס מיט אייער שווער און שוויגער אז אייער מאן זאל קענען העלפן זיין טאטע.


איך קען אייך שוין זאגן וואס איך גיי רעדן שבת אין שטעטל, איך גיי רעדן פון "כיבוד אב ואם", פון דאס גרויסקייט פון העלפן טאטע מאמע, שווער און שוויגער.


אז עס קומט אייך אונטער די מצוה פון כיבוד אב ואם, זאלט איר דאס נישט אוועק געבן פאר קיינעם נישט; ביי מצוות און מעשים טובים טאר מען נישט זיין קיין מסתפק במיעוט, מען דארף וועלן נאך און נאך. כאפטס די מצוה פאר אייך און אייער מאן וועט איר זוכה זיין צו די האבן די וועלט און יענע וועלט.

#1239 - דרייוון מיט אחריות
מוסדות, דרייוון

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת משפטים, כ"ד שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד אלע חשובע בחורים נרם יאיר, וואס דרייוון פאר די מוסד.


צום ערשט וויל איך ענק דאנקען פאר'ן העלפן דעם מוסד; איר קענט זיך נישט פארשטעלן די גרויסע זכות פון העלפן דעם מוסד, דער אייבערשטער זאל אייך העלפן איר זאלט אלע זוכה זיין געבענטשט צו ווערן מיט אלע ברכות.


איך וויל איר זאלט וויסן דאס אחריות פון דרייוון בכלל און דרייוון קינדער בפרט; מען מוז האלטן די געזעצן, אז מען האלט נישט די געזעצן ביים דרייוון איז דאס סכנת נפשות, און אז עס פאסירט א שלעכטע זאך און איינער ווערט געשעדיגט איז יענעמס בלוט אויפ'ן חשבון פונעם דרייווער.


ווער רעדט נאך אז מען טראגט קינדער, דארף מען פארן זייער פארזיכטיג און פאלגן אלעס וואס דער געזעץ פארלאנגט; אז דער געזעץ פארלאנגט אז אלע קינדער דארפן זיך צובינדן דארף מען דאס פאלגן, מען טאר נישט טראגן קינדער אן זיי צובינדן, דער אייבערשטער זאל אפהיטן אז עס פאסירט עפעס שלעכטס, מען שטעלט זיך פלוצלינג אפ, אויב די קינדער זענען נישט צוגעבינדן קענען זיי חס ושלום ווערן געשעדיגט.


דעריבער בעט איך אייך און איך ווארן אייך; איך בעט אייך מיט שיינעם, איר העלפט מיר זייער געטריי, איר טראגט און איר ברענגט די קינדער פון חדר און צום חדר, דארפט איר פארן פארזיכטיג און האלטן אלע געזעצן. אז איר געפונט זיך אין א פלאץ וואו מען קען זיך נישט אוועקדרייען, דארפט איר פארן ווייטער און פאלגן דעם געזעץ, מען טאר זיך נישט איינדרייען אין א פלאץ וואו דער געזעץ ערלויבט נישט זיך צו דרייען, בפרט ווען מען טראגט קינדער איז דער דרייווער אחריות אויף די קינדער.


אויך אסר איך צו רייכערן אין די ישיבה באס און אין די ישיבה ווענס; נישט קיין חילוק ווען מען טראגט קינדער אדער ווען מען פארט אן קינדער, קיינער קען נישט רייכערן אינעם ישיבה באס און אינעם ישיבה ווען.


פאר איר פארט ארויס דארפט איר מאכן זיכער אז אלע קינדער זיצן און זענען צוגעבינדן, נאר אזוי קען מען אנהויבן פארן, אויב א קינד פאלגט נישט זאלט איר דאס איבערגעבן אין אפיס. אויב א קינד בינדט זיך אויף אינמיטן וועג זאלט איר זיך אוועק שטעלן אין די זייט פארמאכן דעם מאטאר און ווארטן ווי לאנג די קינדער וועלן פאלגן, זאל עס נעמען ווי לאנג עס וועט נעמען, שפעטער וועט איר דאס איבערגעבן פאר'ן מנהל.


פון היינט און ווייטער איז געענדיגט די זאך פון גיין צום לויער האברך היקר לי ... נרו יאיר, וואס העלפט מיר און ער נעמט אראפ אלע טיקעטס פון ישיבה; איך וועל רעדן צו אים און אים זאגן אז פון היינט אן זאל ער נישט אראפנעמען קיין טיקעט אויב דאס איז געכאפט געווארן דורך פארן ווילד און נישט געזעצליך.


איך האף איר וועט אננעמען מיינע ווערטער, איר וועט זיך נישט שפילן מיט לעבנ'ס פון קינדער, איר וועט פארן מיט פארזיכטיגקייט; וועט דער אייבערשטער אייך היטן.

#1238 - מיט די עטליכע מענטשן וועט איר באלייכטן די גאנצע שטאט
הפצה, בית המדרש, היכל הקודש, אחדות, פארלערנען

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת משפטים, כ"ג שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך זייער צו הערן אז איר האט אנגעהויבן בויען א בית המדרש היכל הקודש אין לאנדאן; איר זענט זיך צוזאמגעקומען פאריגע וואך ביי די יארצייט פון מוהרא"ש זיך מחזק זיין און זיך שטארקן מיט די ווערטער פון הייליגן רבי'ן.


איר שרייבט אז איר האט געהאט פיר מענטשן ביי די צוזאמקום; אזוי הויבט זיך אן בויען א בית המדרש. ביי אונז אין וויליאמסבורג האט זיך אנגעהויבן פונקט אזוי, עס האט זיך אנגעהויבן מיט אפאר מענטשן, מען האט נישט געהאט קיין מנין און מען האט זיך זייער געמוטשעט; רוב שבתים איז מען זיך צוגאנגען אן קיין מנין, מען פלעגט ווארטן שבת אינדערפרי אויף מנין ביז חצות און נאכדעם איז מען זיך צוגאנגען וכו'. שפעטער איז שוין געווארן א געהעריגע מנין ביז עס איז זיך צואוואקסן צו א ישיבה און נאכדעם א תלמוד תורה און מיידל סקול.


דער עיקר זאלט איר זען אז אלע דיבורים וואס איר רעדט ווען איר נעמט זיך צוזאמען זאל זיין דיבורים פון חיזוק פון רבינ'ס ווערטער, אזוי וועט איר האבן אן אויסטערלישע הצלחה; עס וועט נישט נעמען לאנג ביז איר וועט האבן גרויס מנין, עס וועט ארויסגיין פון אייער מנין א ליכטיגקייט פאר גאנץ לאנדאן.


בנוגע ווער עס זאל פארלערנען; הויבט אן אז יעדער זאל פארלערנען, גייט אין א סדר, איין וואך דער נאכדעם א צווייטער. אזוי האבן מיר אנגעהויבן אין וויליאמסבורג ווען מען האט געפענט דעם בית המדרש היכל הקודש, יעדע וואך האט א צווייטער פארגעלערנט. שפעטער האט מען דאס איינגעטיילט צווישן צוויי דריי אינגעלייט, זיי האבן פארגעלערנט ווייל זיי האבן געהאט גוטע דיבורים, ביז שפעטער איז עס געבליבן ביי איינעם, ביי דעם וואס האט א כח צו מחזק זיין אלעמען.


האלטס אייך באחדות וועט איר האבן הצלחה; דער רבי האט געזאגט בשעת ער איז אוועק געפארן פון ברסלב קיין אומאן, דער רבי איז געשטאנען ביים טיר פון זיין שטוב, ער האט געלייגט זיין האנט אויף די מזוזה און געזאגט: "תִּרְאוּ לְהִתְקַבֵּץ יַחַד, וּלְהִתְפַּלֵּל יַחַד", איר זאלט זיך האלטן צוזאמען און דאווענען צוזאמען, "כִּי אִם תִּתְפַּלְּלוּ בְּכַוָּנָה, אוּלַי תּוּכְלוּ לְהַמְשִׁיךְ אוֹתִי לְכָאן עוֹד הַפָּעַם". ווייל אויב איר וועט זיך האלטן צוזאמען און דאווענען צוזאמען וועט איר מיר קענען ממשיך זיין צו אייך (חיי מוהר"ן, סימן קפז)".

#1237 - די צער פון א אידישע מאמע ווען א קינד פירט זיך נישט ערליך
קינדער, תפילה והתבודדות, צרות, חיזוק פאר פרויען, נסיונות, נחת

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך בעט אייך זייער איר זאלט זיך שטארקן און גלייבן אינעם אייבערשטן אז דער אייבערשטער פירט די וועלט און קיין שום זאך איז נישט א פערצופאל, נאר אלעס אלעס פירט זיך מיט א פונקטליכקייט.


ווי קען איך אייך מחזק זיין, ווען איר גייט אריבער אזויפיל פיין און צער פון אייער זון וואס פירט זיך יעצט נישט בדרך התורה? ווער קען פארשטיין די פיין און ווייטאג פון א מאמע'ס הארץ וואס איר קינד פירט זיך נישט בדרך התורה? עס איז נישט דא נאך אזא פיין און ווייטאג אויף די וועלט ווען מען זעט אז עס גייט אריבער א יאר נאך א יאר, מען בעט אזויפיל פאר'ן קינד, מען טוט אלע סארט סגולות און אסאך גוטע מעשים - אלעס לזכות אז דאס קינד זאל זיך צוריקקערן און מען זעט נישט ווי עפעס רירט זיך, ביז מען שפירט ביי זיך אז עס וועט שוין נישט קומען א ישועה.


עס איז זייער שווער, עס איז זייער פארווייטאגט; דאך דארפן מיר זיך שטארקן און גלייבן אינעם אייבערשטן, מיר דארפן חזר'ן די פשוט'ע ווערטער: "מיר ווייסן גארנישט, מיר פארשטייען גארנישט און מיר ווילן נישט פארשטיין; מיר גלייבן אז דער אייבערשטער פירט דער וועלט מיט א פונקטליכקייט און מיר גלייבן אין תפילה; מיר גלייבן אז יעדע תפילה, יעדע געבעט - גייט ארויף צום אייבערשטן, קיין שום תפילה ווערט נישט פארפאלן, דער אייבערשטער הערט אויס יעדעס ווארט, יעדעס געבעט"; אזוי ווי מיר זאגן יעדן טאג די ברכה: "כִּי אַתָּה שׁוֹמֵעַ תְּפִילַת כָּל פֶּה עַמְּךָ יִשְׂרָאֵל בְּרַחֲמִים, בָּרוּךְ אַתָּה ה' שׁוֹמֵעַ תְּפִלָּה...", דער אייבערשטער הערט אויס יעדעס ווארט פון אידישע קינדער מיט רחמנות.


עס איז מיר זייער שווער צו שרייבן דעם בריוו ווען איך טראכט פון די ווייטאג וואס איר האט; א מאמע וואס האט געטראגן וכו' און געבוירן וכו' און געהאדעוועט אזויפיל יארן א קינד, און פלוצלינג האט דאס קינד אפגעלאזט זיין ווארעמע היים, לעת עתה פירט ער זיך נישט בדרך התורה - ווערט מיר זייער שווער, איך שפיר זייער שלעכט; דאך שרייב איך אייך אפאר ווערטער, ווייל מיר מוזן זיך שטארקן, מיר מוזן אנגיין מיט אונזער לעבן און נאר מיט אמונה קען מען אנגיין ווייטער מיט'ן לעבן, נאר מיט אמונה קען מען זיין שטארק און שטארקן אנדערע.


געבטס א קוק וואס פאר א טייערע דור איר האט אויפגעשטעלט; טייערע קינדער, ליכטיגע אייניקלעך און מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף וועט איר נאך האבן נחת פון דעם קינד. און אפילו יעצט זעט מען נישט ווי די תפילות העלפן זאלט איר וויסן אז יעדע תפילה גייט ארויף צום אייבערשטן און עס ווערט פון דעם שיינע זאכן; אייערע אייניקלעך און אור-אייניקלעך און אור-אור-אייניקלעך וועלן זיך קענען האלטן אין דעם ביטערן גלות בזכות די תפילות, סגולות און מעשים טובים וואס איר טוט פאר דעם קינד.


דאס ווייסט איר אז דער רבי האט אונז געזאגט מיר זאלן ברענגען קינדער אויף די וועלט אפילו אין צייטן וואס מען וועט זיך נישט קענען האלטן מיט די תורה, ווייל ווען משיח וועט קומען וועלן אלע אידן תשובה טון, אלע וועלן דינען דעם אייבערשטן; אלע מאמעס וואס האבן געוויינט און געבעטן דעם אייבערשטן אויף זייערע דורות וועלן דעמאלט ווערן פאראייניגט מיט זייער קינד מיט א גאנצע הארץ.


דער אייבערשטער זאל רחמנות האבן אויף אונז און שיקן דעם גואל צדק, ער זאל צוריק ברענגען אלע אידן, אזוי ווי עס שטייט (מלאכי ג, כב-כג): "הִנֵּה אָנֹכִי שֹׁלֵחַ לָכֶם אֵת אֵלִיָּה הַנָּבִיא לִפְנֵי בּוֹא יוֹם ה' הַגָּדוֹל וְהַנּוֹרָא, וְהֵשִׁיב לֵב אָבוֹת עַל בָּנִים וְלֵב בָּנִים עַל אֲבוֹתָם".

#1236 - מ'דארף אסאך רעדן פון אמונה און פון צדיק
חיזוק פאר מיידלעך, אמונה, שלום בית, צדיקים, שבת קודש, אמונת חכמים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


וואויל איז אייך אז זענט מחזק פרויען און מיידלעך.


לערנט מיט זיי בריוו פון "אשר בנחל" אדער "עצתו אמונה"; אז זיי פארשטייען נישט קיין אידיש קענט איר זיי פארלערנען די בריוו אין לשון הקודש, (מען איז מתרגם די אידישע בריוו אויף לשון הקודש).


בעיקר זאלט איר רעדן פון חיזוק אין אמונה, חיזוק אויף תפילה און אסאך פון אמונת חכמים, אמונה אינעם רבי'ן; אנשטאט רעדן פון פרטים אין לעבן וכו', וכו', דארף מען רעדן פון אמונה און פון צדיק. אזוי האט דער הייליגער רבי געזאגט פאר רבי נתן: "ווען דו שרייבסט חידושי תורה און דו קומסט אן צו שרייבן פון 'אמונה' אדער 'צדיק' - זאלסטו אויסשפרייטן דעם פענע"; דאס הייסט, ער זאל שרייבן אסאך איבער דעם נושא, ווייל: "דְדָּא בֵּיהּ כּוּלָא בֵּיהּ, דְּלֹא דָא בֵּיהּ מַּה בֵּיהּ (נדרים מא.)", אז מען האט אמונה האט מען אלעס, ווידעראום אן אמונה האט מען גארנישט; נאר אז מען האט אמונה האט מען א לעבן.


רעדטס צו זיי וואס מען באקומט ווען מען פאלגט דעם רבי'ן, ווי זיס און האניג'דיג דאס לעבן ווערט, פון דאס רואיגקייט וואס מען באקומט ווען מען גייט נאך דעם הייליגן רבי'ן. ביי אלע חסידים רעדט מען פון האבן א רבי, און אין ברסלב אליינס קען מען זיך אויך גוט אפנארן השם ישמרינו, בפרט ביי די וואס מען רעדט אין די קבלה שפראך און העכערע ווערטער - דארט איז זייער גרינג זיך צו נארן, ליידער אין ברסלב אליינס פארקויפט מען זאכן וואס איז נישט געשטויגן און נישט געפלויגן וכו', וכו', דערפאר דארף מען אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זיך נישט לאזן נארן, מען זאל שטענדיג קוקן אויף זיך, מען זאל קוקן 'וואס האב איך אין די האנט?'


לייגטס אריין אין די מיידלעך זיי זאלן בעטן דעם אייבערשטן זיך נישט אפצונארן אין לעבן; מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן אז מען זאל זיך נישט לאזן נארן בזה העולם. דער הייליגער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן נא): "אֶת זֶה תְּקַבְּלוּ מֵאִתִּי, שֶׁלֹּא לְהַנִּיחַ עַצְמוֹ לְהָעוֹלָם לְהַטְעוֹת", דאס זאלט איר מקבל זיין פון מיר, די וועלט נארט אייך, לאזט אייך נישט נארן; דאס הייסט אז א מענטש דארף שטענדיג קוקן אויף זיינע רווחים ברוחניות. פונקט אזוי ווי בגשמיות ווען א מענטש האט א ביזנעס דארף ער זיך שטענדיג נאכפרעגן ביים בוכהאלטער צי די ביזנעס פארדינט אדער דערלייגט, אזוי און נאך מער דארף מען זיך כסדר בודק זיין: 'וואס טו איך אויף די וועלט, אפשר נַאר איך זיך?' און זען זיך טאקע נישט צו לאזן נארן.


בנוגע אויב אייער מאן זאל אוועק פארן מיט ענקער קהילה אויף שבת, מען פארט אוועק אן די ווייבער וכו'; דאס ווענדט זיך אין ענק, אז אייער מאן וויל בלייבן אין שטוב אויף שבת מיט אייך און מיט די קינדער איז זייער חשוב, און אז ער דארף אוועק גיין מיט די קהלה ווייל דארט פארשטייט מען נישט די זאך פון זיין אין שטוב מיט די ווייב וכו', זאלט איר אים נישט מאכן קיין שוועריקייטן. איר דארפט אים פארשטיין, אז ער וועט נישט פארן וועט ער נישט שפירן באקוועם אין די קהלה ווען אלע פארן וכו', וכו'; דאס זאלט איר צווישן זיך אפמאכן.


מען דארף שטענדיג געדענקען וואס דער רבי זאגט (שיחות הר"ן, סימן רסט): "וואס מען טוט - טוט מען, אבי מען טוט נישט קיין שלעכטס".


זייטס ממשיך צו זאגן תהלים יעדן טאג; תהלים וועט אייך טראגן צום טיר וואס פירט אויפ'ן ריכטיגן וועג.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1235 - א בחור מיט יראת שמים און אמונת חכמים
חיזוק פאר מיידלעך, שידוכים, אמונת חכמים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


... תחי'.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עס מוז זיין אז דו ביסט א קלוגע מיידל, אז דו פארשטייסט וואס צו זוכן ביי א שידוך; אנדערע מיידלעך קוקן אויף געלט, אויף כבוד וכו', וכו' און דו שרייבסט אז דו ווילסט א בחור מיט צוויי זאכן: יראת שמים און אמונת חכמים, וואס דאס איז דער עיקר פונעם מענטש. אזוי ווי דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן קכג): דער עיקר און דער יסוד וואס אלעס ווענדט זיך נאר אין דעם - איז זיך מקשר צו זיין צום צדיק הדור און אננעמען אלעס וואס ער זאגט, סיי א קליינע זאך און סיי א גרויסע זאך, און חס ושלום זיך נישט אוועקרירן פון זיינע ווערטער, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ספרי, שופטים): "אֲפִילוּ אוֹמֵר לְּךָ עַל יְמִין שֶׁהוּא שְׂמֹאל, וְעַל שְׂמֹאל שֶׁהוּא יְמִין"; דאס הייסט, אז דער מענטש דארף אינגאנצן אוועק ווארפן זיין אייגן שכל, אזוי ווי ער האט בכלל נישט קיין שכל, נאר דאס וואס ער באקומט פונעם צדיק, און ווי לאנג א מענטש האלט זיך נאך מיט זיין אייגענעם שכל, האט ער נאכנישט קיין שלימות און ער איז נאכנישט אמת'דיג מקורב צום צדיק.


זיי שטארק מיט תפילה והתבודדות; בעט דעם אייבערשטן יעדן טאג אויף דיין שפראך אז דו זאלסט טרעפן א בחור מיט יראת שמים און אמונת חכמים וועסטו טרעפן אן ערליכער בחור און אויפשטעלן א שיינע שטוב, ווייל מיט די צוויי זאכן האט מען אלעס; אז דער מענטש האט יראת שמים און איז מקושר צום צדיק ווייזט אים דער צדיק א וועג ווי אזוי צו לעבן א חיים טובים.


זיי פרייליך.

#1234 - שטארקט אייך איינער דעם צווייטן, און האלט אייך צוזאמען
תפילה והתבודדות, חיזוק פאר מיידלעך, דרך ארץ, חסידות ברסלב

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד די חשוב'ע ברסלב'ע מקורבות תחיו בירושלים עיר הקודש.


שטארקט אייך מיט די עצה פון התבודדות; וואס איר דארפט זאלט איר בעטן דעם אייבערשטן אויף פראסט אידיש. תפילה איז אזוי שטארק אז עס טוישט די טבע. דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן רנ): "הַטֶּבַע מְחַיֵּב כָּךְ, וּתְפִלָּה מְשַׁנָּה הַטֶּבַע", תפילה איז משנה די טבע.


אויך זאלט איר זיך שטארקן מיט דרך ארץ; ביים רבי'ן איז געווען דרך ארץ א וויכטיגע זאך, דער רבי האט געזאגט: "ווען קיסרים און קעניגן וואלטן געוואוסט וואס פאר א דרך ארץ איך לערן מיט מיינע מענטשן, וואלטן זיי געשיקט זייערע קינדער לערנען צו מיר". איר זאלט מכבד זיין אייערע עלטערן און אייערע לערערינס, איר זאלט רעדן מיט יעדן איינעם שיין און געלאסן, וועט איר מקדש שם שמים זיין; מען וועט קוקן אויף ברסלב שיין און דאס וועט גורם זיין אז אלע זאלן מקורב ווערן צום רבי'ן.


ליידער ליידן מיר זייער שטארק פון דעם אנשיקעניש וואס רופט זיך: "נַ נַח"; מענטשן מיינען אז דאס איז ברסלב און דאס מאכט אז מענטשן זאלן נישט לאזן זייערע קינדער קומען צום רבי'ן, און ווען עלטערן דערוואוסן זיך אז זייער קינד האט שייכות מיט ברסלב וכו' רודפ'ט מען דאס קינד; מען טיילט אפ משפחות איינער פון צווייטן, מען קומט נישט צו די קינדער'ס שמחות וכו' וכו', דאס אלעס קומט אלס רעזולטאט פון דעם וואס מען מיינט אז ברסלב איז א צעווילדעוועטע זאך, א פלאץ פון מופקרים וכו'.


די מחלוקת אויף ברסלב איז נישט קיין נייע זאך; אויפ'ן הייליגן רבי'ן אליינס איז שוין אויך געווען מחלוקת. ווען עס האט זיך אנגעהויבן די מחלוקת האט דעמאלט דער רבי געזאגט (שיחות הר"ן, סימן קפב): "מען קריגט נישט אויף מיר, זֵייא הָאבִּין זִיךְ אוֹיס גֶעשְׁנִיצְט אַ מֶענְטְשׁ, אִין קְרִיגְן אוֹיף אִיהם, איך קריג אויך אויף דעם מענטש, - אויף אזא מענטש וואס טוט אזעלכע זאכן וואס טויגן נישט קריג איך אויך"; מענטשן ווייסן נישט וואס ברסלב איז. מען מיינט אז דאס איז א פלאץ פון משוגעים, א פלאץ פון עזות פנימ'ער. דאס מאכט אז יעדע קלוגע טאטע און מאמע זאלן נישט מסכים זיין אז זייער קינד זאל זיך דרייען אויף א פלאץ פון עזות פנימ'ער, וואס באמת האט דאס נישט צוטון מיט ברסלב, ווייל איבעראל זענען דא עזות פנימ'ער.


איך בעט אייך איר זאלט זיך האלטן צוזאמען און זיך שטארקן איינער דעם צווייטן, וועט איר זען אז איר וועט אלע טרעפן שידוכים.

#1233 - בלייב דארט וואוינען
דירה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


אויב זי ליידט נישט דארט, סך הכל איז איר נישט אזוי באקוועם דארט ווייל זי האט נישט איר משפחה - איז נאך אלץ כדאי צו בלייבן דארט וואוינען; דארט וועט איר מער מצליח זיין, עס איז א רואיגערע פלאץ ווי די גרויסע שטאט וכו', וכו'.


זאג פאר דיין ווייב תחי', אז אויב זי וועט זיך נישט מסדר זיין קען מען אלץ צוריק גיין קיין בני ברק, ביז דערווייל בלייב אין אלעד.


זיי געזונט.

#1232 - אז מען גייט אין מקוה נעמט מען אוועק אלע דינים
מקוה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


גיי אין מקוה יעדן טאג וועט אוועק גיין פון דיר אלע דינים; דער הייליגער רבי זאגט (ספר המידות אות המתקת הדין, סימן כב): "עַל יְדֵי טְבִילַת מִקְוֶה נִתְבַּטֵּל הַצָּרוֹת וִישׁוּעָה בָּאָה", אז מען טובל'ט זיך אין מקוה איז מען מבטל אלע צרות און מען איז זוכה צו א ישועה. נאך זאגט דער רבי (שם, אות פא): "הַמִּקְוֶה מַמְתִּיק הַדִּין", אז מען גייט אין מקוה נעמט מען אוועק אלע דינים; גיי אין מקוה יעדן טאג גלייך ווען דו שטייסט אויף, וועסטו זוכה זיין צו גרויסע ניסים.


קיינער קוקט נישט אויף דיר און קיינער טראכט נישט פון דיר; גיי דיין וועג, וועסטו מצליח זיין.

#1231 - הייליגער באשעפער מאך מיר זיס די תורה
משניות, לימוד התורה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיר - א קינד פון ניין יאר אלט, אז דו האסט אנגעהויבן לערנען משניות!


דער הייליגער זוהר זאגט (כי תצא רעז:): "מָארֵי מִשְׁנָה, דְּאִינּוּן מַלְאֲכֵי הַשָּׁרֵת מַמָּשׁ", די אלע וואס לערנען משניות ווערן אזוי ריין און הייליג ממש ווי מלאכים, "וּבְגִין דָּא אוֹקְמוּהָ מָארֵי מַתְנִיתִין, עַל בַּר נָשׁ אִי יְהֵא כְּמַלְאַךְ יְיָ צְבָקוֹת תּוֹרָה יְבַקְשׁוּ מִפִּיהוּ, וְאִי לָאו לֹא יְבַקְשׁוּ תּוֹרָה מִפִּיהוּ", די אלע וואס לערנען משניות ווערן אזוי ווי די הייליגע מלאכים וואס באדינען דעם אייבערשטן און זענען זוכה צו לערנען תורה מיט אנדערע אידן וכו'.


ווען מען הויבט אן לערנען שפירט מען נישט גלייך דאס זיסקייט פון די תורה, מען פארשטייט נישט גלייך אין אנהויב וואס מען לערנט; מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין צו שפירן די זיסקייט פון די תורה, און צו פארשטיין וואס מען לערנט.


דער הייליגער רבי האט דערציילט פון זיינע יונגע קינדער יארן (שבחי הר"ן, אות ח), "וְסִפֵּר שֶׁכָּל לִמּוּדוֹ בָּא לוֹ בִּיגִיעָה גְּדוֹלָה", אז עס איז אים זייער שווער אנגעקומען צו לערנען ווען ער איז געווען יונג, "כִּי בִּתְחִלָּה הָיָה לוֹמֵד מִשְׁנַיוֹת וְלֹא הָיָה מֵבִין לִמּוּדוֹ", ער האט געלערנט משניות אבער ער האט נישט פארשטאנען וואס ער לערנט, "וְהָיָה בּוֹכֶה הַרְבֵּה לִפְנֵי הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ שֶׁיָּאִיר עֵינָיו", וואס האט ער געטון? ער האט זייער אסאך געוויינט צום אייבערשטן אז ער וויל זוכה זיין צו פארשטיין, "וְהָיָה בּוֹכֶה וּבוֹכֶה כָּל כָּךְ עַד שֶׁזָּכָה שֶׁיּוּכַל לִלְמוֹד מִשְׁנָיוֹת", איך האב אזוי סאך געוויינט צום אייבערשטן - זאגט דער רבי - ביז איך האב זוכה געווען צו קענען לערנען און פארשטיין משניות. "וְכֵן אַחַר כָּךְ לָמַד שְׁאָר סְפָרִים וְלֹא הָיָה מֵבִין גַּם כֵּן", נאכדעם האט דער רבי געלערנט אנדערע ספרים און ער האט נישט פארשטאנען וואס ער לערנט, "וְהָיָה בּוֹכֶה וּבוֹכֶה גַּם כֵּן הַרְבֵּה מְאד עַד שֶׁזָּכָה לַהֲבִינָם", האט ער ווייטער געוויינט צום אייבערשטן ער זאל זוכה זיין צו פארשטיין, ביז דער אייבערשטער האט אים געהאלפן אז ער האט פארשטאנען אלעס וואס ער האט געלערנט.


יעדן אינדערפרי ווען דו זאגסט ברכת התורה זאלסטו בעטן דעם אייבערשטן: "וְהַעֲרֶב נָא ה' אֱלֹקֵינוּ אֶת דִּבְרֵי תוֹרָתְךָ, הייליגער באשעפער מאך מיר זיס די תורה, איך וויל שפירן א טעם אין די תורה, איך וויל פארשטיין דאס לערנען", דורכדעם וועסטו זוכה זיין צו פארשטיין און צו שפירן די הייליגקייט וואס ליגט אין משניות.


גיי ווייטער מיט דיין גוטע וועג, וועסטו אויסוואקסן א גרויסער צדיק.

#1230 - מ'שפירט א ריינקייט און א לויטערקייט אין שטעטל
צדיקים, שטעטל, אחדות, מוהרנ"ת ז"ל, חמשה עשר בשבט

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת יתרו, י"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיינע טייערע תלמידים, תושבי קרית ברסלב ליבערטי, ה' עליהם יחיו.


איך האב זייער הנאה געהאט צו זיין מיט ענק דעם פארגאנגענעם זונטאג נאכט ווען מיר האבן זיך מחזק געווען אינאיינעם מיט די מים חיים וואס קוועלט פונעם נ'חל נ'ובע מ'קור ח'כמה.


אלע יארן פלעגט מוהרא"ש מאכן א סעודה אום חמשה עשר בשבט לכבוד חמשה עשר און לכבוד רבי נתן'ס יום הולדת; מוהרא"ש פלעגט שטענדיג אויסשמועסן אז אפילו מען מאכט נישט קיין סעודות ביי אידן ביים יום הולדת, דאך ביי גרויסע צדיקים וואס מען האט שוין געזען בחיים חיותם וואס זיי האבן אויפגעטון, פאר זיי מאכט מען יא א סעודה. מען דאנקט דעם אייבערשטן אויף די מתנה, פאר'ן צדיק וואס מיר האבן, וואס ראטעוועט אונז און געבט אונז א וועג צו קענען אנקומען צום אייבערשטן.


יעדעס מאל איך קום אייך באזוכן ווער איך פרייליך; עס איז א פרייליכע פלאץ, מען שפירט דארט א א ריינקייט, א לויטערקייט. דער שטעטל דערמאנט מיר דעם סיפור וואס דער הייליגער רבי האט דערציילט (סיפורי מעשיות, מעשה ג) עס איז געווען א חכם וואס האט צוזאמגענומען זיין משפחה און געזאגט: "מיר דארפן זוכן א פלאץ וואו צו וואוינען, מיר קענען נישט ווייטער וואוינען דא ווייל דער קיסר פון די מדינה איז געווען א גרויסער אפיקורס און ער האט געמאכט די גאנצע מדינה פאר אפיקורסים, ער האט שוין א טייל פון די משפחה געמאכט פאר אפיקורסים, מוזן מיר זוכן א פלאץ וואו צו גיין וואוינען", ער האט זיי גענומען צו א מדבר וכו', וכו'.


יעדעס מאל איך קום אין שטעטל דערמאן איך זיך דעם סיפור אז איר האט זיך אוועקגעצויגן צו א מדבר כדי געראטעוועט צו ווערן פון דעם קיסר, דער יצר הרע וואס וויל מאכן די גאנצע מדינה פאר אפיקורסים.


יעצט דארפט איר טון וואס דער חכם האט געטון; דער רבי דערציילט דארט אז דער חכם האט געמאכט א רינג ארום זיין משפחה כדאי קיינער זאל נישט קענען קומען שלעכטס טון. מוהרא"ש איז מסביר, וואס איז דער רינג? דער רינג איז אחדות; אז מען לעבט בשלום, מען כאפט זיך אן איינער דעם צווייטן אין איין רינג דעמאלט קען קיינער נישט קומען שלעכטס טון, ווידער אויב מען לאזט אפ א צווייטנס האנט, מען קען זיך נישט דערליידן איינער דעם צווייטן, דער רינג עפנט זיך אויף - פאסירט וואס האט פאסירט אין די מעשה וואס דער רבי דערציילט, אז דער קעניג פון די שדים איז אנגעקומען און געוואלט שעדיגן וכו' וכו'.


כאפט אייך אן שטארק איינער מיט'ן צווייטן, קוקט גוט איינער אויפ'ן צווייטן און מאכט זיכער אז צווישן די ווייבער זאל אויך זיין ליבשאפט און שלום; ביי ווייבער איז מער איינגעשטעלט עס זאל אויסברעכן א קריגעריי חס ושלום, מען רעדט און מען שמועסט, דער רעדט אויף דעם און יענער רעדט אויף א צווייטן, פון דעם געשעט אז עס עפנט זיך אויף דער רינג און עס קומט שלעכטס.


אז מען וועט זיך ליב האבן וועט זיין שפע אין שטעטל, עס וועט קיינעם גארנישט פעלן.

#1229 - קומען צייטליך אין כולל
כולל, שטעטל, היטן די צייט

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת יתרו, י"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד די חשוב'ע כולל אינגעלייט, תושבי קרית ברסלב ליבערטי, ה' עליהם יחיו.


איך וויל אייך מחזק זיין איר זאלט קומען צייטליך אין כולל; ווען איך הער אז מען לערנט פלייסיג אין כולל, מען קומט צייטליך - געבט מיר דאס כח. ווייל איך וויל אז דער שטעטל זאל זיין א פלאץ פון תורה, איך וויל אז אלע אינגעלייט, בעלי בתים וואס ארבעטן א גאנצן טאג זאלן אנהויבן דעם טאג מיט תורה, ווייל נאר דאס בלייבט איבער פונעם מענטש; דאס ביסל וואס מען לערנט, דאס ביסל וואס מען דאווענט.


א רחמנות אויף די וואס לערנען נישט און דאווענען נישט; דער גאנצער לעבן גייט אריבער מיט פלאג און ווייטאג.


אז איר וועט קומען פארטאגס לערנען וועט איר מיר מאכן א נחת רוח.

#1228 - דורכ'ן רייניגן דעם בית המדרש וועסטו זוכה זיין צו שיינע דורות
ריינקייט, בית המדרש, מוהרא"ש

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


מיט דעם וואס דו רייניגסט דעם בית המדרש וועסטו זוכה זיין צו קינדער און אייניקלעך ערליכע אידן; חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (ברכות סג:) אז עובד אדום פלעגט אויסקערן און אויפוואשן די שטוב וואו דער ארון איז געלעגן, דערפאר האט ער זוכה געווען צו קינדער און אייניקלעך וואס אלע האבן משמש געווען אין בית המקדש.


לאז נישט אפ די מצוה, געב דאס נישט פאר א צווייטן; יעדע מאל דו ביסט אין שול זאלסטו רייניגן דעם בית המדרש, מסדר זיין די טישן און די בענקלעך אז זיי זאלן זיין שיין מסודר.


מוהרא"ש פלעגט אליינס אויפוואשן דעם ברסלב'ן שול אין בארא פארק; ער פלעגט זיך מתבודד זיין בשעת ער האט געוואשן דעם בית המדרש און בעטן: "רבונו של עולם, העלף מיר איך זאל זוכה זיין צו קענען אפוואשן אידישע קינדער און זיי צוריק ברענגען צו דיר", אזוי זאלסטו בעטן דעם אייבערשטן: "הייליגער באשעפער העלף מיר איך זאל זיך קענען רייניגן און זויבערן, באשעפער וואש מיך אפ, העלף מיר איך זאל זיין הייליג און ריין".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1227 - קיינער אויף דער וועלט פארשטייט נישט די צער פון א בחור
בחור, שידוכים, התחזקות, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת יתרו, ט"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד הבחור ... נרו יאיר, תלמיד ישיבת תפארת התורה.


איך האב יעצט געליינט דיין בריוו.


איך בעט דיר זייער טייערער ליבער ברודער, זיי נישט געפאלן ביי דיר ווען דו זעסט אז עס גייט אריבער נאך א יאר און נאך א יאר און דו האסט נאך נישט דיין שידוך; דו פארשטייסט נישט וואס עס גייט פאר, פארוואס דו האסט נאך נישט דיין שידוך בשעת וואס דו ביסט אזוי ערליך, דו האסט נישט קיין סעלפאון, דו זיצט אין ישיבה, דו לערנסט אזוי פלייסיג וכו' וכו', דו פרעגסט זיך: 'פארוואס האב איך נישט קיין שידוך?'


וויסן זאלסטו טייערער ליבער ברודער אז מיר ווייסן גארנישט, מיר ווייסן נישט די וועגן פונעם אייבערשטן, מיר ווייסן נישט פארוואס דער אייבערשטער געבט פאר איינעם שנעלער און פאר א צווייטן נעמט עס לענגער, מיר ווייסן נישט די וועגן פונעם אייבערשטן, מיר קענען נישט פארשטיין די וועגן פונעם אייבערשטן, מיר דארפן גלייבן אז דער אייבערשטער פירט די וועלט מיט א פונקטליכע חשבון, איינער האט עשירות, דער צווייטער מוטשעט זיך מיט דחקות און עניות, איינער האט קינדער א צווייטער האט נישט, איינער באקומט זיין שידוך בשעת דער צווייטער דארף שטיין און ווארטן, מיר ווייסן נישט די וועגן פונעם אייבערשטן.


מיר ווייסן גארנישט און מיר פארשטייען גארנישט, איין זאך דארפן מיר וויסן, אז דער אייבערשטער פירט די וועלט און וואס ער טוט איז נאר גוט; דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן נב): "כָּךְ רָאוּי לִהְיוֹת דַּיְקָא, שֶׁיִּהְיוּ קֻשְׁיוֹת עַל הַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ וְכָךְ נָאֶה וְיָפֶה לוֹ יִתְבָּרַךְ", אזוי דארף זיין, אזוי קומט עס זאל זיין און עס איז שיין עס זאל זיין קשיות אויפ'ן אייבערשטן, דער רבי זאגט ווייטער: "אִם הָיָה הַנְהָגָתוֹ כְּפִי חִיּוּב דַּעְתֵּנוּ אִם כֵּן הָיָה, חַס וְשָׁלוֹם, דַּעְתּוֹ כְּדַעְתֵּנוּ". ווייל אויב וואלט מען ווען פארשטאנען יעדע זאך וואס דער אייבערשטער טוט, וואלט דאך חס ושלום געווען אונזער שכל אזוי ווי דעם אייבערשטנ'ס פארשטאנד. אבער - האט דער רבי אויסגעפירט - וואויל איז דעם מענטש וואס האט נישט קיין שום קשיות אויפ'ן אייבערשטן, ער גלייבט אז אלעס וואס גייט אריבער אויף אים איז נאר פאר זיין טובה.


איך בעט דיר זייער מיין טייערער ליבער ברודער, דראפע זיך און דערהאלט זיך; זיי ממשיך מיט דיינע גוטע מעשים, מיט דיין התמדת התורה און מיט דיין יראת שמים, וועסטו זוכה זיין צו טרעפן דיין שידוך. אפילו עס גייט אויף דיר אריבער שווערע טונקעלע טעג, דער יצר הרע ברענט אין דיר, דו פאלסט אראפ וכו' וכו', נעם די עצה פון הייליגן רבי'ן, זיי זיך מתבודד; גיי אין א שטילע פלאץ און וויין צום אייבערשטן, בעט אים: "הייליגע באשעפער איך קען שוין נישט מער, איך האלט נישט אויס! עס גייט אריבער א טאג נאך א טאג, א וואך נאך א וואך, א יאר נאך א יאר, ווען? ווען אייבערשטער וועל איך זוכה זיין צו חתונה האבן און אנהויבן א הייליגע לעבן, א ריינע לעבן? איך בעט דיר אייבערשטער, געב מיר כח איך זאל זיך קענען דערהאלטן, איך זאל נישט האבן חס ושלום קיין קשיות אויף דיר, איך זאל נישט האבן קיין קשיות אויף די צדיקים, איך זאל ווייטער טון די סגולות וואס זיי האבן אונז געגעבן, אן קיין חכמות, אן קיין בלבולים".


וואס זאל איך דיר זאגן טייערער ברודער: "קיינער אויף דער וועלט פארשטייט נישט די צער פון א בחור"; מוהרא"ש זכרונו לברכה פלעגט דאס שטענדיג חזר'ן: "קיינער אויף דער וועלט פארשטייט נישט די צער פון א בחור", נאר די צדיקים, זיי ווייסן וואס גייט אריבער אויף בחורים און מיידלעך. מוהרא"ש האט געוויינט זיין גאנץ לעבן צום אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף בחורים און מיידלעך - זיי זאלן חתונה האבן ווי יונגער. אזוי קען מען זיי ראטעווען.


דער אייבערשטער ווארט צו הערן ווי דו בעסט אים און ווי דו מוטשעסט אים.


איך בעט דיר זייער דערהאלט זיך.

#1226 - נישט בייסן די נעגל
פחדים, חיזוק פאר מיידלעך, שלום, מדות טובות, קריאת שמע

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת יתרו, ט"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


... תחי', תלמידה בית פיגא ברסלב.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך וועל ענטפערן מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף אויף אלע פראגעס.


אויף דיין פראגע אויב א מיידל פון צען יאר דארף ליינען קריאת שמע; אודאי דארפסטו ליינען קריאת שמע ביינאכט פאר'ן גיין שלאפן.


אן עלטערע שוועסטער דארף מען מכבד זיין; דיין שוועסטער איז זייער א וואוילע מיידל, זי טשעפעט דיר נישט אומזיסט. עס קען זיין אז דו רייצט זיך מיט איר, דו מאכסט חוזק פון איר דעמאלט טשעפעט זי צוריק. אז דו וועסט איר מכבד זיין אזוי ווי די הלכה איז (שלחן ערוך יורה דעה סימן רמ, סעיף כב; עיין שאלות ותשובות תשובה מאהבה חלק ג', סימן רמ; בן איש חי פרשת שופטים, סעיף כט) אז מען דארף מכבד זיין עלטערע געשוויסטער, וועט זי דיר מער נישט טשעפען.


וועגן פחדים ביינאכט וכו'; אז דו וועסט ליינען קריאת שמע וועלן אוועק גיין אלע פחדים. אזוי ווי מיר געפונען, דער הייליגער אמורא רבי יהושע בן לוי האט מורא געהאט ביינאכט (ירושלמי שבת, סוף פרק כל כתבי) פלעגט ער זאגן די פסוקים וואס מיר זאגן ביי קריאת שמע: "יֹשֵׁב בְּסֵתֶר עֶלְיוֹן, בְּצֵל שַׁדַּי יִתְלוֹנָן, אֹמַר לַה' מַחְסִי וּמְצוּדָתִי, אֱלֹהַי אֶבְטַח בּוֹ", דאס האט אוועק גענומען די פחדים פון אים.


בייסן די נעגל איז נישט קיין שיינע זאך, בפרט פאר א מיידל; עס איז נישט גוט צו בייסן די נעגל. נעם נישט דיינע פינגערס אין מויל, עס פארעקלט מענטשן וכו', א מיידל דארף אכטונג געבן צו צייגן גוט.


יעדע זאך וואס דו דארפסט בעט דעם אייבערשטן אויף אידיש; רעד צו אים יעדע זאך וועסטו אויסוואקסן א גרויסע צדקת.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.

#1225 - פעלט נישט אויס צו דינגען טייערע קליידער פאר די עטליכע שעה פון די חתונה
אידיש געלט, חתונה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת יתרו, ט"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


מזל טוב פאר די שיינע שידוך וואס איר האט געטון מיט אייער זון, החתן ... נרו יאיר; איר האט זוכה געווען צו באקומען א טייערע שנור פאר א כלה, א תלמידה פון בית פיגא. א כלה מיט גוטע מידות, א כלה וואס צייכנט זיך אויס מיט צניעות; דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט זען נחת ביי זיי און ביי אלע אייערע קינדער צוזאמען מיט אייער מאן נרו יאיר.


אז די חתונה וועט פארקומען מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף אין ישיבה פעלט נישט אויס קיין טייערע קליידער אנצוטון די קינדער וכו'; עס קלעבט נישט מיט'ן פלאץ, אין בית המדרש קומט מען אנגעטון מיט שיינע איידעלע פשוט'ע קליידער, עס פעלט נישט אויס צו דינגען קליידער פאר די פאר שעה.


אז מען טראכט אריין מיט ישוב הדעת זעט מען אז דאס אויסגעבן געלט פאר די פאר שעה איז א גרויסע דמיון, עס איז נישט קיין אידישע מנהג; עס האט זיך אריין געכאפט פון די אומות העולם, אנצוטון פאר די נאכט פון די חתונה טייערע קליידער פאר די געשוויסטער, עס פעלט נישט אויס.


איך האף צום אייבערשטן אז איר וועט מיר העלפן אריין ברענגען אין די קהלה דאס וואס מוהרא"ש האט אלע יארן געוואלט אריין ברענגען, איר וועט זיין א ביישפיל צו ווייזן פאר די קומענדיגע דורות ווי אזוי מען מאכט חתונה א קינד, אן קיין זייטיגע זאכן נאר טון דעם ווילן פונעם אייבערשטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#1224 - נישט קויפן פאר טייערער פון די ווערד
מוסדות, שטעטל

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת יתרו, ט"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


זאג פאר דעם בעל הבית פונעם פארעם אז ער קען עס פארקויפן פאר וועם ער וויל; מיר וועלן דאס נישט קויפן פאר איין דאללער מער וויפיל עס איז ווערד, איך וועל אכטונג געבן אז מיר זאלן קענען וואוינען פאר ביליג, אינגעלייט זאלן קענען לעבן מיט ישוב הדעת.


האב נישט מורא; אז דו וועסט האבן געדולד וועסטו זען ווי אלע הייזער וועלן פארקויפט ווערן פאר זייער ביליג, אבער נאר אז דו וועסט האבן געדולד, דו וועסט אויסווארטן און זיך נישט לאזן וכו'.


די אלע וואס קויפן פאר טייער און הייבן די פרייז וועט דער אייבערשטער דאס מאנען פון זיי, אזוי ווי די הייליגע חכמים זאגן (בבא בתרא צ:): "מַפְקִיעֵי שְׁעָרִים - עֲלֵיהֶן הַכָּתוּב אוֹמֵר (עמוס ח, ז): "נִשְׁבַּע ה' בִּגְאוֹן יַעֲקֹב אִם אֶשְׁכַּח לָנֶצַח כָּל מַעֲשֵׂיהֶם", די אלע וואס הייבן די פרייזן, אויף זיי זאגט דער אייבערשטער: "איך שווער אז איך וועל נישט פארגעסן זייערע שלעכטע מעשים".


יעצט הער איך אז האברך ... גייט אונטער אונזער רוקן, ער וויל קויפן ...'ס הויז; זאג איך דיר קלאר אז מיר וועלן נישט אריין נעמען אין די מוסדות קינדער פון די משפחות וואס קויפן אליינס וכו', אין די מוסדות וועלן נאר קענען זיין קינדער פון די וואס קויפן דורך די וועד פונעם שטעטל.


געדענק, א ווארט איז א ווארט.

#1223 - גרויסע מיידלעך פארשטעלן זיך נישט אום פורים
כיבוד אב ואם, חיזוק פאר מיידלעך, פורים

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת יתרו, י"ז שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


... תחי', תלמידה בית פיגא ברסלב.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך הער זייער גוטע גריסן אויף דיר פון דיינע טיטשערס און פון די מנהלת תחי', שטארק זיך ווייטער מיט דיינע גוטע וועגן.


בנוגע זיך פארשטעלן פורים; אז דו ווערסט צוועלף יאר אום תענית אסתר דארפסטו זיך שוין נישט פארשטעלן, דאס קענסטו איבערלאזן פאר דיינע קליינע ברידערס און שוועסטערס.


אויפ'ן וועג אהיים פון סקול, אויפ'ן באס - זאלסטו זיך אפרוען פון דיין טאג, אזוי וועסטו האבן כח צו העלפן דיין מאמע מיט וואס זי דארף. אז אנדערע מיידלעך רעדן זייערע זאכן וכו', דארף עס דיר נישט אנגיין, דו רו זיך אפ זאלסט האבן כח צו העלפן דיין מאמע.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.