בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#3135 - בעט דעם אייבערשטן מיט דיין גאנצע הארץ פאר דיין שידוך
תפילות אויף אידיש, תפילה והתבודדות, בחור, שידוכים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ב' אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד מיין ליבער טייערער הארציגער ... נרו יאיר


מוהרא"ש זאגט: "נישטא אויף די וועלט אזא צער ווי די צער פון א בחור"; מוהרא"ש האט געזאגט, זיין נשמה איז אראפגעקומען אויף די וועלט פאר בחורים און מיידלעך; ער האט זיין גאנץ לעבן געשריבן חיזוק פאר בחורים און מיידלעך.


איך ווייס דיין צער, איך זע דיין הארץ; דו ווילסט שוין אזוי לאנג זיין חתונה געהאט, דו ווילסט נישט זיין אליינס. איך האב פאר דיר אן עצה, מוהרא"ש האט דאס געזאגט פאר אלע בחורים, די עצה איז: בעט דעם אייבערשטן מיט דיין גאנצע הארץ; זאג די פאר ווערטער:


"הייליגער באשעפער, העלף מיר, איך וויל טרעפן מיין שידוך, איך וויל שוין אזוי לאנג חתונה האבן. באשעפער איך קען נישט מער, איך שפיר ווי איך גיי זיך נישט קענען מער דערהאלטן. העלף מיר, געב מיר כח, געב מיר חיזוק – איך זאל זיין שטארק מיט אמונה, איך זאל גלייבן אז איך האב אויך א שידוך, און איך זאל שוין זוכה זיין צו דעם".


טייערער ..., איך האב דיר זייער ליב, איך בעט פאר דיר, איך טו פאר דיר; איך בעט דיר, דראפע זיך און דערהאלט זיך; עס קומט אט אט גוטע צייטן.

#3134 - זע אז די געסט זאלן גיין דאווענען אין שול
שטעטל, הכנסת אורחים, דאווענען, מנין

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תרומה, ב' אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


טייערער ליבער ... נרו יאיר, ברסלב ליבערטי


זייער גוט אז דו נעמסט געסט. אזויפיל בחורים האבן נישט וואו צו זיין שבתים, עס איז א גרויסע מצוה צו טון הכנסת אורחים. דער הייליגער רבי זאגט (ספר המדות אות הכנסת אורחים, סימן ג): "הַכְנָסַת אוֹרְחִים מְזַכָּה אֶת הָאִשָּׁה לְבָנִים", ארייננעמען געסט איז א זכות פאר קינדער; אין דעם זכות זאלסטו געהאלפן ווערן מיט זרע של קיימא.


איך וויל דיר בעטן, אויב דו נעמסט בחורים פון ישיבה, אדער יוצאי ישיבה – זאלסטו זען זיי זאלן קומען דאווענען אין שול; סתם צו נעמען געסט צו עסן, טרינקען און שיכור'ן, אן דאווענען, אן קומען אין שול – איז "יָצָא שְׂכָרוֹ בְהֶפְסֵדוֹ", א בחינה פון (אבות ה, יב): "מַהֵר לִשְׁמֹעַ", אבער "מַהֵר לְאַבֵּד"; עס איז א גרויסע מצוה צו נעמען געסט, הלואי זאלן אלע אנשי שלומינו עפענען די טיר, נעמען געסט; אבער נאר אז מען קומט אין שול דאווענען און הערן דעם רבינ'ס התחזקות.


פאריגע וואך שבת בין איך געווען אין שטעטל, עס האט מיר זייער וויי געטון, אפאר בחורים זענען געווען ביי דיר אויף שבת און נישט געקומען דאווענען און הערן די שיינע שיעורים.


שטארק זיך מיט די דריי תפילות מיט מנין דוקא; ווער עס איז שטארק אין די דריי תפילות – שחרית, מנחה און מעריב מיט מנין, - זעט א מורא'דיגע הצלחה אין אלע זיינע ענינים.


איך האב דיר זייער ליב.


 

#3133 - מיין מח מחשבה איז מיט אייך אין ירושלים
קינדער, מוסדות, ירושלים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת יתרו, חמשה עשר בשבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


לכבוד משפחת ... שיחיו, ירושלים


איך בין נישט אין ירושלים, מיין גוף איז נישט דארט, אבער מיין מח מחשבה איז דארט. איך טראכט פון אונזער בית המדרש יעדן טאג, איך פרעג זיך נאך וואס דארט טוט זיך. אויך ווען איך הער אז איינער פארט קיין ארץ ישראל - זאג איך יענעם ער זאל גיין באזוכן אונזער שול און זיך מחזק זיין מיט תלמידי היכל הקודש.


בנוגע די חדר היכל הקודש; איך בין זייער פרייליך פאר ענק, איר וועט יעצט האבן א פלאץ פאר ענקערע קינדער און אייניקלעך זאלן אויפוואקסן ערליכע אידן, אזוי ווי דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שנח): "אזוי ווי איך מיין אן ערליכער איד"; זיי וועלן אויפוואקסן מיט אמונה, און ליב האבן דעם אייבערשטן און די תורה.


איך וועל ענק העלפן מיט געלט, איך זוך יעצט אויפצונעמען א גבאי צדקה וואס זאל זיין געשטעלט צו העלפן די מוסדות אין ירושלים.

#3132 - דאנק דעם אייבערשטן אז דיין ווייב לאזט דיר פארן קיין אומאן
שלום בית, משניות, אומאן, מוהרא"ש, לימוד התורה, גמרא, ראש ישיבה, שיעורים כסדרן, סדר היום, חומש רש"י

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תרומה, ב' דראש חודש אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


אז דיין ווייב תחי' זאגט דיר בפה מלא אז דו קענסט פארן קיין אומאן - קענסט שוין יעצט דינגען א בעט; וואס נאך דארפסטו? נאר דאנקען דעם אייבערשטן און בעטן יעדן טאג דו זאלסט טאקע קענען זיין ביים הייליגן רבי'ן ראש השנה די יאר און אלע יארן; דו, דיינע דורות און אלע אידן.


בתחילת התקרבותי ווען עס איז אויף מיר אריבער שווערע מניעות צו פארן אויף ראש השנה, איך פלעג דערציילן פאר מוהרא"ש מיינע מניעות, פלעגט מוהרא"ש מיר פרעגן: "וואס זאגט דיין ווייב? דיין ווייב איז מסכים זאלסט פארן?" ווען איך פלעג ענטפערן פאר מוהרא"ש: "מיין ווייב איז מיט מיר, זי וויל איך זאל גיין צום רבי'ן" - פלעגט מוהרא"ש מיר זאגן אלע יארן די זעלבע זאך: "זאלסטו איר קויפן א שיינע מתנה און איר ווייטער מכבד זיין", אזוי ווי דער רבי לערנט אונז מען זאל מכבד זיין די ווייב.


העיקר שטארק זיך מיט דיינע שיעורים כסדרן. מאך זיך א קביעות צו לערנען יעדן טאג מקרא - שנים מקרא ואחד תרגום מיט רש"י. פארלייג זיך אויף לימוד חומש רש"י. מוהרא"ש זאגט בשם דער הייליגער שר שלום פון בעלזא זכותו יגן עלינו, ער האט געזאגט: "ווער עס וועט לערנען און ענדיגן יעדע וואך חומש מיט רש"י, איז פארזיכערט אז ער וועט זיצן אויף יענע וועלט אין די היכל פון רש"י"; אויך שטייט פון הייליגן רבי פנחס'ל קאריצער זכותו יגן עלינו אז לערנען חומש רש"י יעדע וואך איז מסוגל צו האבן אמונה; אזוי אויך זאגט מען נאך פון צדיקים אויף דעם לשון וואס שטייט אין מחבר (סימן רפה, סעיף ב): "וִיְרֵא שָׁמַיִם יִקְרָא תַּרְגוּם, וְגַם פֵּירוּשׁ רַשִּׁ"י", א ירא שמים זאל מעביר סדרה זיין סיי תרגום און סיי מיט רש"י; אז דאס אליינס מאכט א מענטש ער זאל ווערן א ירא שמים. אזוי אויך זאגט מוהרא"ש בשם דעם הייליגן צדיק רבי ישכר דוב מבעלזא זכותו יגן עלינו: "א טאג וואס מען לערנט חומש מיט רש"י איז מען פארזיכערט אז אין דעם טאג וועט מען נישט זינדיגן".


נאכדעם זאלסטו לערנען א שיעור אין משניות; מוהרא"ש פלעגט זיך שטענדיג בארומען, ווען מען זעט א אינגערמאן אדער א בחור מיט א משניות, זאגט מען גלייך אויף אים: "דו ביסט א תלמיד היכל הקודש". מוהרא"ש האט געלייגט זייער א שטארקע דגוש אויף לימוד משניות, ווייל דורך לערנען משניות וועלן מיר ארויסגיין פון גלות, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ויקרא רבה ז, ג): "אֵין כָּל הַגָּלֻיּוֹת הַלָּלוּ מִתְכַּנְסוֹת אֶלָּא בִּזְכוּת מִשְׁנָיוֹת", משיח וועט קומען נאר בזכות וואס מען לערנט משניות, נאך זאגן חז"ל (סנהדרין מב.): "בְּמִי אַתָּה מוֹצֵא מִלְחַמְתָּהּ שֶׁל תּוֹרָה? בְּמִי שֶׁיֵּשׁ בְּיָדוֹ חֲבִילוֹת שֶׁל מִשְׁנָה".


מען קען זיך גארנישט פארשטעלן וואס פאר א כח משניות האט, און וואס עס טוט פאר'ן מענטש; מיר זאגן יעדן טאג ביים דאווענען (תהלים ל, ד): "הֶ'עֱלִיתָ מִ'ן שְׁ'אוֹל נַ'פְשִׁי", וואס דאס איז ראשי תיבות "מִשְׁנָה"; אז א מענטש זאגט משניות - נעמט דאס אים ארויס פון שאול תחתית.


דיין דריטע שיעור זאל זיין אין גמרא; מוהרא"ש זכרונו לברכה דערציילט בשם הרב הקדוש רבי יהושע'לע בעלזער זכותו יגן עלינו וואס ער האט נאכגעזאגט פון זיין גרויסן טאט'ן דער הייליגער שר שלום זכותו יגן עלינו: "אז מען לערנט א דף גמרא מיט רש"י, איז עס מסוגל פאר הצלחה"; און ער האט געזאגט אז ער האט געזען אסאך מענטשן וואס זיי זענען אין זייערע יונגע יארן געלעגן טיף אין שאול תחתית רחמנא לצלן, און זיי האבן זיך אונטערגענומען צו לערנען יעדן טאג א דף גמרא, דורכדעם זענען זיי ארויסגעגאנגען פון זייער פלאנטער, זיי האבן זיך געקענט שטארקן אויף זייערע ביטערע נסיונות וכו' און זיי זענען געווארן גרויסע תלמידי חכמים.


איך האב נאך אסאך צו שרייבן, איך דארף מקצר זיין, איך לויף אריין צו די בחורים; זיי ווארטן אויף אביסל חיזוק.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3131 - א בר מצוה אום יום טוב פסח
בחור, נחת, פסח, בר מצוה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תרומה, א' דראש חודש אדר א', שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


מרת ... תחי'


די שאלה איז באמת א שאלה וואס מען דארף פרעגן ... נרו יאיר, ווי אזוי עס איז אים מער צום הארצן - אזוי זאל מען טון.


ער איז א ליכטיגער קלוגער בחור, ער האט זייער גוטע מדות, איך האלט זייער פון אים.


עס איז גוט אז איר מיט אייער מאן זאלן עס דורכרעדן מיט אים, און זען וואס ער וויל ענדערש; א סעודה אום חול המועד פסח מיט די משפחה (פסח איז נישט שייך א סעודה פאר חברים, פסח מישט מען זיך נישט), מען קען רופן חברים, באקאנטע און געבן פרוכט און ניסלעך, די זאכן וואס מען עסט ביי אנדערע; אדער א בר מצוה נאך פסח.


דאנקט דעם אייבערשטן אז אייערע קינדער זענען ערליך, זיי זענען פול מיט יראת שמים. זיי לעבן מיט'ן רבי'ן, זיי פאלגן די עצות; וואס נאך דארפן עלטערן? דאס איז דאך די גרעסטע רייכטום; זען ווי די קינדער לעבן מיט'ן אייבערשטן.


 

#3130 - וואס הערט זיך? ברוך ה'!
תודה והודאה, פירושים, משלי

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת תרומה, כ"ט שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, ברסלב ליבערטי


"דִּבְרֵי נִרְגָּן", זיך אפרעדן און זיך באקלאגן, "כְּמִתְלַהֲמִים", איז אזוי ווי קלעפ, "וְהֵם יָרְדוּ חַדְרֵי בָטֶן", עס גייט אריין אינעם בויך (משלי כו, כב).


דאס קען מען פארשטיין מיט דעם וואס מוהרא"ש ברענגט פון הייליגן רבי נתן, ווען א מענטש דאנקט דעם אייבערשטן זאגט דער אייבערשטער פאר די מלאכים: "קוקט, דא איז א מענטש וואס דאנקט מיר, איך וועל אים געבן נאך מער גוטס, ער זאל מיר נאך מער דאנקען", און חס ושלום ווען איינער רעדט זיך אפ, ער באקלאגט זיך, זאגט מען אין הימל, מען וועט אים געבן יסורים און צרות ער זאל האבן וואס צו קרעכצן.


דאס זאגט דער פסוק, "דִּבְרֵי נִרְגָּן", - די רייד פון זיך אפרעדן און באקלאגן, "כְּמִתְלַהֲמִים", - דאס איז קלעפ, די רייד ברענגען קלעפ, "וְהֵם יָרְדוּ חַדְרֵי בָטֶן", - דאס גייט אראפ אין די בויך, מען באקומען קרענק רחמנא לצלן.


דעריבער דארף מען שטענדיג דאנקען דעם אייבערשטן, שטענדיג ענטפערן ווען מען פרעגט דיר: "וואס הערט זיך? וואס מאכסטו? וואס טוט זיך?" - "ברוך ה'! הודו לה' כי טוב! יישר כח אייבערשטער עס איז מיר זייער גוט!" אזוי ווי מוהרא"ש טייטשט (ספר תהלות נתן) אויפ'ן פסוק (קלו, א): "הוֹדוּ לַה' כִּי טוֹב", ווען א מענטש זאגט: יישר כח אייבערשטער, עס איז מיר גוט! "כִּי לְעוֹלָם חַסְדּוֹ", - דאס מאכט עס זאל קומען נאך און נאך חסדים, והבן למעשה.

#3129 - מיט א שטארקע אמונה, ווערט מען נישט אריינגעשלעפט אין קיין מחלוקת
אמונה, מחלוקת, שלום, פירושים, משלי

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד מיין ליבער ... נרו יאיר


שלמה המלך זאגט (משלי יז, ט): "מְכַסֶּה פֶּשַׁע מְבַקֵּשׁ אַהֲבָה, וְשֹׁנֶה בְדָבָר מַפְרִיד אַלּוּף".


ווען א מענטש לעבט מיט'ן אייבערשטן, ער האט א שטארקע אמונה, א ריינע אמונה, ער ווייסט אז אלעס וואס פאסירט מיט אים קומט פונעם אייבערשטן - דער ווערט נישט אריינגעשלעפט אין קיין מחלוקת. אפילו מענטש טוען אים שלעכטס איז ער "מְכַסֶּה פֶּשַׁע", - ער דערמאנט נישט די שלעכטס, "מְבַקֵּשׁ אַהֲבָה", - דאס איז א סימן אז ער האט ליב דעם אייבערשטן. אבער דער וואס לעבט נישט מיט אמונה, דער איז "וְשֹׁנֶה בְדָבָר", - ער זוכט אלץ איבער צו חזר'ן אלטע ווייטאג, "מַפְרִיד אַלּוּף" - דאס איז א סימן אז ער האט זיך אפגעטיילט פונעם אייבערשטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן מיר זאלן שטענדיג זוכן דעם אלופו של עולם, אזוי וועלן מיר זיין באליבט ביי אים; "מְבַקֵּשׁ אַהֲבָה" - מיר וועלן ברענגען ליבשאפט פונעם אייבערשטן צו אונז, והבן למעשה.


 

#3128 - לאז נישט אפ דעם משניות דיין גאנץ לעבן
חברים, משניות, יונגע יארן

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


לכבוד ... נרו יאיר, בית שמש


דיין טאטע האט מיר געשריבן אז דו האסט יעצט מסיים געווען גאנץ ששה סדרי משנה; דאס האט מיר זייער פרייליך געמאכט, איך האב הנאה אז דו נוצט אויס דיינע יונגע יארן.


יעצט זאלסטו נאכאמאל אנהויבן א שיעור אין משניות, ביז דו וועסט ענדיגן נאכאמאל, אזוי זאלסטו טון דיין גאנץ לעבן; זאלסט קיינמאל נישט אפלאזן די משניות. משניות איז מזכך ומטהר את הנפש, משניות איז משנה דעם מענטש, משניות איז אזוי ווי סטי"ל ווא"ל, עס נעמט אראפ אלע פלעקן, מען ווערט צוריק אינגאנצן ריין.


חבר זיך נאר מיט גוטע חברים, חבר זיך מיט חברים וואס לערנען און דאווענען. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (שבת קנד.): "יַנְקוּתָא כְּלִילָא דְוַרְדָא", די שענסטע זמן פונעם מענטש זענען זיינע יונגע יארן, אזוי ווי דער הייליגער רבי זאגט (ספר המדות אות תשובה, סימן עג): "הָעַבְדוּת שֶׁאָדָם עוֹבֵד אֶת הַשֵּׁם בְּבַחֲרוּתוֹ כָּל יוֹם, עֶרְכּוֹ יָקָר מִשָּׁנִים רַבּוֹת שֶׁל עֲבוֹדָה לְעֵת זִקְנָתוֹ", יעדן טאג עבודת השם אין די יונגע יארן איז חשוב'ער פון עטליכע יארן עבודת השם אויף דער עלטער.


שיק א גרוס פאר דיין טאטע.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3127 - קומען פון אייגענעם ווילן לערנען דעם בלאט גמרא, איז זייער חשוב
סיום, לימוד התורה, גמרא, יונגע יארן

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


לכבוד די חשוב'ע קינדער וואס לערנען דעם בלאט גמרא מיט הרב ... שליט"א, קרית ברסלב ליבערטי.


איר זאלט וויסן איך פריי זיך זייער שטארק אז איר לערנט יעדן טאג דעם בלאט גמרא. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (שבת קנד.): "יַנְקוּתָא כְּלִילָא דְוַרְדָא", די שענסטע צייט פונעם מענטש זענען זיינע יונגע יארן; יעצט איז ענקערע שענסטע צייט פון דאס לעבן.


דאס וואס איר קומט מרצונכם הטוב לערנען דעם בלאט גמרא - איז ביי מיר זייער חשוב. איך לערן אויך מיט קינדער יעדן טאג די בלאט גמרא; איך לערן יעדן טאג אין ישיבה פאר די בחורים דעם בלאט גמרא, עס קומען אריין פון חדר אפאר קינדער, זיי ווילן לערנען דעם בלאט גמרא.


פרעגט ענקער מגיד שיעור אויב איז שייך צו מאכן קומענדיגע וואך א סיום מסכת מועד קטן פאר די קינדער וואס לערנען יעדן טאג דעם בלאט גמרא; אדער זאלט איר קומען קיין וויליאמסבורג, אדער וועל איך קומען צו ענק - ווי אזוי עס קומט אויס גרינגער פאר ענק. אויך בעטס דעם מגיד שיעור ער זאל אנגרייטן איינס אדער צוויי קינדער זאלן געבן א דרשה ביים סיום.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3126 - שלאף און עס, נאר היט די צייט
שלאפן, חינוך הילדים, עבודת השם, סיפורי צדיקים, היטן די צייט, עסן

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, בני ברק


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


בנוגע דעם בחור; דו זיי אים נאר מחזק, זארג נישט פאר וכו'.


בנוגע דיין זון נרו יאיר; דו דארפסט אים מחנך זיין, אים זאגן אז מען רעדט נישט אזוי צו א טאטע, מען זאגט נישט אזוי פאר א מאמע; חינוך איז א שווערע עבודה, אבער עס צאלט זיך אויס, מען זעט הערליכע ערליכע פירות.


בנוגע אויפשטיין וכו'; עס זענען דא מענטשן וואס דארפן מער שלאף, צעברעך זיך נישט מיט דעם. ביים רבי'ן איז געווען א מעשה, דער רבי האט געהאט א תלמיד ר' בער זכרונו לברכה פון מעדוועדיווקע, ער פלעגט זיך זייער מוטשען אויפצושטיין חצות, יעדע נאכט איז ער פארשלאפן - יעדעס מאל מיט אנדערע תירוצים, אבער עס פלעגט אים זייער וויי טון אז ער פארשלאפט זיינע טעג און יארן.


ער איז אויפגעקומען מיט א פלאן, ער האט געדינגען א גוי זאל אים קומען אויפוועקן יעדע נאכט ביי חצות, דער גוי פלעגט קומען צוועלף אזייגער קלאפן אויף זיין פענסטער, ער האט געקלאפט און געקלאפט ביז ר' בער איז אויפגעשטאנען, אבער אזוי ווי ער איז געווען א שוואכער כאראקטער, פלעגט ער נאך זיין זייער מיד, נאכדעם וואס דער גוי האט אים אויפגעוועקט האט ער געטראכט צו זיך 'איך לייג זיך צוריק נאר פאר אפאר מינוט'; פארשטייט זיך אז ער איז געבליבן שלאפן ביזן טאג אריין, אזוי איז געווען נאכט נאך נאכט. ווען ער האט געזען אז די עצה העלפט נישט און ער פארשלאפט יעדע נאכט איז ער געווארן זייער צעבראכן, האט ער געטראכט א צווייטע עצה, ער האט געבעטן דעם גוי ער זאל נישט אוועקגיין פון זיין שטוב ביז ער קומט ארויס. פון דעמאלט און ווייטער, ווען דער גוי איז געקומען קלאפן אים אויפצואוועקן און ר' בער האט אים געזאגט אז ער איז שוין אויף און ער קען שוין אהיים גיין, האט אים דער גוי געזאגט: "איך גיי נישט אוועק ביז דו טוסט זיך אן דיינע קליידער און דו קומסט ארויס - אזוי ווי מיר האבן אפגעשמועסט"; פלעגט ר' בער טאקע אויפשטיין ווייל ער האט נישט געהאט קיין אנדערע ברירה, דער גוי איז נישט אוועק פון דארט ביז ווילאנג ער איז ארויסגעקומען, אבער ער פלעגט האבן שרעקליכע קאפ ווייטאג, ביז ער איז שיעור משוגע געווארן.


ווען ער איז געקומען צום רבי'ן האט ער זיך אויסגעגאסן זיין הארץ, ער האט דערציילט פאר'ן רבי'ן אז ער איז זייער מיד וכו', האט אים דער רבי געזאגט: "שלאף און עס, נאר היט די צייט", שפעטער האט אים דער רבי געזאגט: "דיין חצות וועט זיין דריי אזייגער".


זעט מען פון דעם, אז מען קען נישט נאכמאכן א צווייטן; איינער דארף שלאפן מער און איינער קען שלאפן ווייניגער. פארגעס נישט, דעמאלט איז מען געגאנגען שלאפן פרי, נישט אזוי ווי היינטיגע טעג וואס מען בלייבט אויף ביז שפעט.


דער עיקר זאלסטו אויסנוצן די צייט וואס דו ביסט יא אויף; שלאף וויפיל דו דארפסט און עס וויפיל דו דארפסט, העיקר ווען דו ביסט אויף זאלסטו נישט מסיח דעת זיין פון אייבערשטן, זאלסט לערנען אדער דאווענען אדער טון מצוות און גמילות חסדים.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3125 - בעטס דעם אייבערשטן אז אלעס זאל זיין גרינג און גוט
קינדער, תפילות אויף אידיש, תפילה והתבודדות, תודה והודאה, רפואה, צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


מרת ... תחי'


אייער מאן האט מיר געבעטן איך זאל אייך שרייבן אביסל חיזוק פאר די חדשים און אביסל הנהגות פאר די חדשים.


ווען מיר פלעגן דערציילן פאר מוהרא"ש אז מיר האבן נייעס, מען ווארט למזל טוב, פלעגט מוהרא"ש געבן א שמייכל און זאגן: "ברוך השם", און מוהרא"ש פלעגט זאגן מיט אן ערנסטן פנים די ווערטער: "יעצט האסטו ניין חדשים צו דאווענען און בעטן ביים אייבערשטן אז אלעס זאל אריבער גיין גרינג און גוט, סיי דאס ווארטן און סיי דאס געבוירן, אלעס זאל זיין בנקל ובנחת", איך געדענק עס ביי מיר און איך האב עס געהערט פון אנשי שלומינו, אלע האבן געהערט די זעלבע ווערטער פון מוהרא"ש, מען דארף רחמי שמים מען זאל זוכה זיין צו א געזונט קינד ברמ"ח אברים ושס"ה גידים; די תפילות זענען זייער וויכטיג.


דעריבער אז איר זענט יעצט אריין אין די חדשים, די ערשטע זאך זאלט איר יעדן טאג דאנקען דעם אייבערשטן אז איר האלט שוין דא; אזויפיל משפחות זענען דא וואס קוקן ארויס און ווארטן, זיי מיינען יעדע חודש 'אט אט גייען מיר וויסן גוטע נייעס'; דער אייבערשטער זאל זיי העלפן, אלע אידן זאלן זוכה זיין צו קינדער און אייניקלעך.


איר זאלט דאנקען דעם אייבערשטן, דאס וועט אייך געבן פיזישע און גייסטישע כוחות. די טעג זענען טעג וואס מען דארף האבן אסאך כח, מען פרעגט זיך נאך איינער ביים צווייטן ווי אזוי מען קען באקומען כח, מען נעמט ווייטאמין, מען נעמט מעדעצין, מען פארגעסט פון די בעסטע ווייטאמין - די בעסטע מעדעצין: 'דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן'; ווען מען דאנקט דעם אייבערשטן - ווערט מען שטארק, מען באקומט כח. דאס איז נישט קיין חלום, דאס איז א מציאות; פרובירט עס אויס, וועט איר זען ווי מען ווערט פריש און געזונט יעדעס מאל מען זאגט: "איך דאנק דיר באשעפער, איך לויב דיר אייבערשטער אז איך ווארט יעצט למזל טוב, איך דאנק דיר פאר די מתנה וואס דו גייסט מיר געבן"; די ווערטער איז שטערקער פון ווייטאמין, מעדעצין וכו' וכו'.


צווייטנס, בעטס דעם אייבערשטן אז אלעס זאל זיין גרינג און גוט. מוהרא"ש זאגט פאר פרויען וואס ווארטן, מען זאל זאגן אין די חדשים "שמות הצדיקים" - נעמען פון צדיקים, און בעטן דעם אייבערשטן אז בזכות די הייליגע צדיקים זאל מען האבן גרינג דאס קינד. ווייל דער רבי זאגט (ספר המדות אות צדיק, חלק ב', סימן כ): "עַל יְדֵי הַזְכָּרַת שֵׁמוֹת הַצַּדִּיקִים יְכוֹלִים לְהָבִיא שִׁנּוּי בַּמַּעֲשֶׂה בְּרֵאשִׁית, כְּלוֹמַר לְשַׁנּוֹת הַטֶּבַע", דורכ'ן דערמאנען די נעמען פון צדיקים קען מען טוישן די טבע; זאלט איר זאגן די נעמען פון צדיקים וואס איר געדענקט אויסנווייניג, צום ביישפיל: אברהם אבינו, יצחק אבינו, יעקב אבינו, משה רבינו, אהרן הכהן, יוסף הצדיק, דוד המלך, שלמה המלך, רבי שמעון בר יוחאי, רבי יצחק לוריא אשכנזי, רבי ישראל בעל שם טוב, רבי נחמן בן פיגא מברסלב, רבי נתן מברסלב, מוהרא"ש מברסלב וכו' וכו', און נאך נעמען פון צדיקים וואס מען געדענקט, און נאכדעם זאלט איר זאגן די תפילה:


"יְהִי רָצוֹן מִלְּפָנֶיךָ אָבִי שֶׁבַּשָׁמַיִם, אִין דִי זְכוּת וָואס אִיךְ הָאבּ דֶערְמַאנְט דִי נֶעמֶען פוּן דִי צַדִּיקִים, בִּזְכוּת זֵייעֶר תּוֹרָה, זֵייעֶרֶע מַעֲשִׂים טוֹבִים אוּן זֵייעֶר מְסִירַת נֶפֶשׁ, וִוי זֵיי הָאבְּן זִיךְ מוֹסֵר נֶפֶשׁ גֶעוֶוען פַאר דַיינֶעט וֶועגְן, זָאלְסְטוּ מִיר הֶעלְפְן אִיךְ זָאל גֶעבּוֹירְן גְרִינְג אַ גֶעזוּנְט קִינְד בְּרַמַ"ח אֵיבָרִים וּשְׁסָ"ה גִּידִים; אִיךְ זָאל זוֹכָה זַיין אַרִיבֶּער צוּ גֵיין דִי אַלֶע טֶעג וָואס אִיךְ וַוארְט גְרִינְגֶערְהֵייט. נֶעם אַוֶועק פוּן מִיר אַלֶע מִינֵי עַיִן הָרַע'ס אַז קֵיינֶער זָאל מִיךְ נִישְׁט קֶענֶען שֶׁעדִיגְן. הֶעלְף מִיר אִיךְ זָאל זוֹכָה זַיין צוּ הָאבְּן עֶרְלִיכֶע קִינְדֶער וָואס וֶועלְן טוּן דַיין וִוילְן זֵייעֶר גַאנְץ לֶעבְּן. רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם הֶעלְף מִיר אִיךְ זָאל זַיין גֶעזוּנְט אוּן שְׁטַארְק מַיין גַאנְצֶע לֶעבְּן, אִיך זָאל אֵייבִּיג טוּן נָאר גוּטֶע מַעֲשִׂים וָואס דוּ וֶועסְט הָאבְּן פוּן דֶעם אַ נַחַת רוּחַ, יִהְיוּ לְרָצוֹן אִמְרֵי פִי וְהֶגְיוֹן לִבִּי לְפָנֶיךָ, יְ"יָ צוּרִי וְגוֹאֲלִי, אָמֵן כֵּן יְהִי רָצוֹן".


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3124 - קוקן גוטס אויף זיך אליינס
שמחה, שלום בית, התחזקות, לימוד התורה, סיפורי צדיקים, שיעורים כסדרן, נסים, נקודות טובות, עצות, חודש אדר

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים חודש אדר א', כ"ו שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד מיינע טייערע חברים, אנשי שלומינו, תלמידי היכל הקודש תושבי ארץ ישראל, ה' עליהם יחיו


מיר האבן געבענטשט דעם שבת - חודש אדר, די יאר האבן מיר צוויי אדר'ס. די הייליגע חכמים זאגן (תענית כט.): "מִשֶּׁנִּכְנַס אֲדָר מַרְבִּין בְּשִׂמְחָה"; די יאר האבן מיר צוויי חדשים צו פארמערן מיט שמחה, ווי אזוי קען מען זיין פרייליך? ווי אזוי ווערט מען פרייליך? א מענטש זאגט: 'אדרבה, איך וויל זיין פרייליך, אבער איך בין אזוי צעבראכן פון וואס עס גייט אויף מיר אריבער, פון וואס איך לייד אלץ, אפגערעדט פון מיינע נסיונות, מיינע נפילות וואו דער יצר הרע ווארפט מיר אראפ, ווי אזוי קען איך זיין פרייליך?'


דער ענטפער איז, דער הייליגער רבי האט אונז געגעבן א וועג ווי אזוי צו קוקן אויף זיך, דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק א', סימן רפב; חלק ב', סימן י): "זוך אויף אין זיך גוטע נקודות, זוך גוטס אין זיך אליינס; זיי זיך מחי' מיט דעם וואס דו ביסט א איד, שלא עשני גוי!"


מוהרא"ש דערציילט, דער הייליגער צדיק הרב הקדוש רבי צדוק הכהן מלובלין זכותו יגן עלינו ברענגט אין זיין ספר פרי צדיק, א מורא'דיגע מעשה (חג השבועות, אות יג). דער הייליגער קדושת לוי זכותו יגן עלינו פלעגט יעדן טאג זאגן די ברכות השחר הויך אויפ'ן קול, איין טאג האט ער פארפעלט צו זאגן די ברכה "שלא עשני גוי", איז איינער צוגעגאנגען צו אים און געזאגט: "רבי, איר האט אויסגעלאזט א ברכה, די ברכה פון שלא עשני גוי", האט אים דער הייליגער קדושת לוי געזאגט: "איך האב שוין געמאכט היינט די ברכה! ווען איך בין אויפגעשטאנען אינדערפרי בין איך געווען זייער צעבראכן ביי זיך, איך האב נישט געקענט טרעפן קיין שום זאך מיט וואס איך זאל זיך קענען מחי' ומחזק זיין, האב איך געטראכט צו מיר: 'א איד בין איך דאך, איך בין נישט קיין גוי', און פון גרויס שמחה האב איך מיך נישט געקענט איינהאלטן און איך האב גלייך געמאכט די ברכה 'שלא עשני גוי', מיט דעם האב איך זיך מחי' געווען".


זעט מען פון דעם, אז אויב אזא הייליגע צדיק, וואס דער רבי האט אים אנגערופן "פאר הדור" (עיין שיחות הר"ן, סימן קצו) - האט נישט געהאט מיט וואס זיך צו מחזק זיין, נאר מיט'ן "שלא עשני גוי", איז דאך זיכער אז מיר קליינטשיגע מענטשעלעך, וואס מיר זענען טאקע גארנישט - דארפן מיר זיכער נעמען דעם "שלא עשני גוי" און זיך מחזק זיין מיט דעם, טראכטן שטענדיג צו זיך: 'ברוך ה' איך בין נישט קיין גוי טמא, איך בין א איד!'


אז דו וועסט גוט אריינקוקן אין זיך וועסטו זען אז דו ביסט נישט אזוי שלעכט, דו ביסט אנגעפילט מיט אזויפיל גוטס; 'ברוך ה' פיאות האב איך, א בארד האב איך, איך לייג טלית און תפילין, איך גיי מיט ציצית, איך עס כשר'ס, איך האב א מזוזה' - די אלע זאכן מאכן פרייליך.


ווער רעדט נאך אז מען איז זוכה, מען לערנט אביסל חומש רש"י יעדן טאג, - דאס איז דאך ממש א פארמעגן! מען לערנט משניות, גמרא - דאס מאכט פרייליך, "פִּקּוּדֵי ה' יְשָׁרִים מְשַׂמְּחֵי לֵב (תהלים יט, ט)", מען ווערט פרייליך, מען ווערט אויסגעלייזט, אזוי ווי די הייליגע חכמים זאגן (אבות ו, ב): "אֵין לְךָ בֶן חוֹרִין", ווער איז אויסגעלייזט? "אֶלָּא מִי שֶׁעוֹסֵק בְּתַלְמוּד תּוֹרָה", נאר דער וואס לערנט תורה.


שטארקט אייך טייערע חברים, לאמיר זיך שטארקן מיט די שיעורים כסדרן, לאמיר זיך שטארקן מיט די זיסע ליכטיגע עצות פון רבי'ן; די עצה פון קוקן גוטס אויף זיך אליינס, פון זיך אליינס ליב האבן, פון זיך מחי' זיין מיט אונזערע דריי עקיגע דאווענען. דער הייליגער תם פלעגט נעמען זיין שיך וואס האט געהאט א פנים ווי דריי עקן, ער האט זיך אזוי מחי' געווען דערמיט, ער האט זיך געזינגען (ספורי מעשיות, מעשה ט', מחכם ותם): "מיין טייערע שיכעלע, מיין ליבער שיכעלע, מיין וואוילע האניגדיגע שיכעלע", ווען דער רבי האט אויסגעפירט די מעשה האט דער רבי געזאגט: "אז דער דאווענען איז אזוי ווי דריי עקן, פארשטיי גוט ווי אזוי מען קען אפלעבן א לעבן מיט א שיך מיט דריי עקן, און זיך אזוי מחי' זיין און זיך אזוי פרייען און האבן א פרייליכע לעבן, מער ווי דער וואס פאלט אין חכמות".


מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף וועל איך קומען אין אפאר וואכן ארום קיין ארץ ישראל, איך וועל באזוכן ביי אייך אין שול. איך בענק שוין זייער, איך ווארט שוין זייער אייך צו טרעפן, צו הערן פון יעדן איינעם זיינע סיומים, צו הערן יעדנ'ס מופתים; די עכטע מופתים - וואס מען האט באקומען פון רבי'ן.


וואס איז א מופת? א מופת איז, אז מען קוקט זיך אן און מען געבט א טראכט: 'ווער בין איך געווען? ווי אזוי האב איך אויסגעזען? איך ווייס דאך יא ווער איך בין, איך האב געטראפן דעם רבי'ן, דער רבי האט מיך געברענגט צו אזעלכע שיינע זאכן; איך האב שיעורים, איך בין זיך מתבודד, איך האב שלום בית', שלום בית איז די גרעסטע מופת פון רבי'ן; 'איך ענטפער נישט אין שטוב, איך שלינג אראפ ווען זי זאגט מיר'; אוי איז דאס א מופת, נאר דער רבי קען באווייזן אזעלכע מופתים, נעמען א מענטש און אים מאכן נישט ענטפערן... 'איך ווייס דאך יא ווער איך בין, און קוק וואס דער רבי האט געטון מיט מיר'.


א אינגערמאן פון ענקער חבורה האט מיר געשריבן די וואך אזא שיינע מופת, איך מוז אייך שיקן א קליינע שטיקל פון די בריוו:


דער אייבערשטער האט געמאכט מיט מיר א נס אז איך בין מקורב געווארן צו היכל הקודש.


איך בין אהיימגעקומען פרייטאג צו נאכטס נאכ'ן דאווענען, און איך זע אז דער שבת טיש איז א באלאגאן, נאך פול מיט מוקצה זאכן, די בענקלעך זענען נאך איבערגעדרייט אויפ'ן טיש פון אויפוואשן די ערד פריער, און מיין ווייב שלאפט נאך א שווערע וואך ארבעט.


איך טראכט צו זיך וואס איך וואלט געטון אין אזא צייט, ווען איך זאל נישט זיין מקורב צום ראש ישיבה שליט"א, עס וואלט ארויס א געדיכטע רויך פון הויז. דער אייבערשטער האט אבער רחמנות געהאט אויף מיר, איך האב גלייך געבעטן דעם אייבערשטן איך זאל זיך נישט אויפרעגן, מיר זאלן האבן א פרייליכער שבת אפילו די הויז זעט אזוי אויס, איך האב ברוך ה' מסדר געווען און צוגעגרייט דעם שבת טיש, און מיר האבן געהאט א פרייליכע סעודה.


די זעלבע האט זיך איבערגע'חזר'ט שבת אינדערפרי, איך קום אן אהיים, און אלעס ליגט נאך פונקט אזוי ווי מ'האט עס איבערגעלאזט נעכטן נאכט נאך די סעודה, ווען מען איז געווען מיד און מ'איז געגאנגען שלאפן אן אפרוימען דעם טיש. יעצט האלט איך נאך פאר'ן קידוש מאכן, מיין ווייב האט שוין קידוש געמאכט פאר די קינדער און איז געגאנגען שלאפן נאך א שווערע פולע וואך מיט די קינדער, ווען יעדע נאכט טיילן זיך די קינדער איין, יעדע שעה וויינט א צווייטער און וועקט אונז אויך, און איך האלט יעצט איינס אזייגער נאכמיטאג, נאך גארנישט געגעסן היינט, און איך בעט ווידער דעם אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף מיר, איך זאל נישט ווערן אין כעס, איך זאל זיך האלטן פרייליך, און ברוך ה' דער אייבערשטער האט מיר געהאלפן, אום דריי אזייגער האבן מיר געקענט אנהויבן די סעודת שבת קודש.


איך דאנק דעם אייבערשטן און איך דאנק דעם ראש ישיבה שליט"א, איך קען אפילו נישט טראכטן ווי אזוי איך וואלט געלעבט אן די עצות פון הייליגן רבי'ן, אז איך זאל קענען בלייבן פרייליך, און מיין ווייב זאל אפילו נישט כאפן ווי אזוי די הויז האט אויסגעזען ווען איך בין אהיימגעקומען, און ווי לאנג איך האב געווארט אויף איר מיט סבלנות אז זי זאל זיך קענען אפרוען אביסל, און זי ווייסט נישט ווי שטארק איך האב געדארפט ארבעטן אויף זיך, נישט זיך אויפצורעגן און זיין פרייליך, נאר דורכ'ן אסאך בעטן דעם אייבערשטן.


יישר כח פאר אלע עצות און חיזוק, ווי אזוי זיך צו קענען דערהאלטן אין יעדן מצב.


איך דארף מקצר זיין, איך מוז אהיים לויפן העלפן מיין ווייב.


א פרייליכן ליכטיגן שבת און א גוטן חודש.

#3123 - אכטונג געבן די קאמפיוטערס זאלן זיין געפילטערט ווי עס דארף צו זיין
תפילה והתבודדות, שטעטל, קאמפיוטער, אידישע שטוב

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת משפטים, כ"א שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, ברסלב ליבערטי


איך בין זייער דערשראקן, איך הער פון משפחות אז די קאמפיוטערס אין קיאסק איז נישט אזוי גוט געפילטערט, מען קען זען נישט גוטע זאכן דארט. איך וויל זייער אז די שטעטל זאל זיין א ריינע פלאץ, מען זאל האבן שמירת עיניים.


איך בעט דיר זייער, געב אכטונג עס זאל זיין געפילטערט אזוי ווי עס דארף צו זיין.


אויך זאגט מיר ... נרו יאיר, אז עס איז נאכגעלאזט, נישט זויבער וכו'; איך וויל זייער די קיאסק זאל זיין אהערגעשטעלט באקוועם און געשמאק, אלע זאלן הנאה האבן דערפון, אזוי וועט מען נישט אריינברענגען די כלים אין שטוב.


אז דו ביסט מער נישט דערביי, דו האסט שוין נישט די געפיל – לאז מיר וויסן; איך וועל דארפן זוכן א צווייטער זאל מיר העלפן.


גיי אביסל שפאצירן אין די וועלדער און פעלדער; עס איז גאר אנדערש די גאנצע לעבן ווען מען איז זיך מתבודד, מען לעבט מיט'ן באשעפער.

#3122 - ווען דו לערנסט, זאלסטו ארויסזאגן די ווערטער
התחזקות, לימוד התורה, שיעורים כסדרן

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


שטארק זיך מיט דיינע שיעורים כסדרן; אפילו עס איז דיר שווער - דאך זאלסטו ווייטער אנגיין מיט דעם. אזוי איז ווען מען דינט דעם אייבערשטן, אין אנהויב שפירט מען א שווערע טעם, אבער מיט דער צייט ווערט עס אזוי זיס און געשמאק, מען וויל שוין גארנישט, מען דארף שוין גארנישט; מען וויל נאר בלייבן מיט די טעם פון לערנען און דאווענען.


ווען דו לערנסט - זאלסטו ארויסזאגן די ווערטער. דער רבי זאגט (ספר המדות אות לימוד, סימן טז): "הַלּוֹמֵד בְּקוֹל רָם מַאֲרִיךְ יָמִים, וְתַלְמוּדוֹ מִתְקַיֵּם בְּיָדוֹ", ווער עס לערנט אויפ'ן קול - וועט לאנג לעבן, און די תורה וועט זיך ביי אים האלטן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3121 - ווי מער מען שמועסט מיט'ן אייבערשטן, באקומט מען א שטערקערע אמונה
תפילה והתבודדות, כיבוד אב ואם, דרך ארץ

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך פריי זיך זייער צו ליינען דיינע בריוו.


רעד צום אייבערשטן; בעט אים יעדע זאך אויף דיין שפראך, שמועס מיט אים אזוי ווי מען שמועסט מיט א גוטער חבר. ווי מער מען רעדט און מען שמועסט מיט'ן אייבערשטן - באקומט מען א שטערקערע אמונה, מען האט נישט מורא פון קיין שום זאך, נאר פונעם אייבערשטן.


רעד שיין צו דיין טאטע מאמע, רעד מיט דרך ארץ; אויך מיט אנדערע זאלסטו רעדן מיט דרך ארץ. ביים רבי'ן איז געווען דרך ארץ זייער א וויכטיגע זאך, דער רבי האט געזאגט: "אִם קֵיסָרִים וּמְלָכִים הָיוּ יוֹדְעִים אֵיךְ אֲנִי מְלַמֵּד אֶת אֲנָשַׁי דֶּרֶךְ אֶרֶץ, הָיוּ שׁוֹלְחִים אֶת בְּנֵיהֶם אֵלַי לִלְמוֹד דֶּרֶךְ אֶרֶץ", ווען קעניגן וואלטן געוויסט וואס פאר א דרך ארץ איך לערן אויס מיינע תלמידים, וואלטן זיי געשיקט זייערע קינדער צו מיר איך זאל זיי אויסלערנען דרך ארץ.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3120 - מען מוז אפשטעלן דאס בויען, עס שלעפט אריין אין חובות
שטעטל, אומאן, אידיש געלט, חובות

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר, חבר הנהלת קרית ברסלב ליבערטי


איך האב נישט קיין ברירה, איך וויל דיר בעטן אפצושטעלן די ארבעט - סיי ביים מצה בעקעריי און סיי די מקוה טהרה. עס שלעפט מיר אריין אין חובות, איך האב נישט די געלטער; עס וועט גארנישט פאסירן אז מיר וועלן אפשטעלן די ארבעט, מען וועט עסן ביז דערווייל מצות פון אנדערע ערליכע מצה בעקערייען, און אזוי אויך מיט די מקוה.


פארליר זיך נישט, בלייב שטארק; איך וועל דיר באצאלן אלע געלטער וואס דו האסט אויסגעלייגט, אבער יעצט לעת עתה מוז מען אלעס אפשטעלן, איך לאז נישט ווייטער בויען.


אזוי אויך בנוגע אומאן; איך האב נישט געבויט דעם בנין צו מאכן דאס פאר אן האטעל, איך וויל נישט אריינלייגן קיין איין איבריגע דאלער עס זאל אויסקוקן ווי אן האטעל. איך האב געבעטן ... זאל ענדיגן די טרעפ, נישט דאס מאכן ווי אן האטעל, נאר באקוועם צו קענען גיין; לעת עתה איז דאס א סכנה, מען קען פאלן. איך האב נישט קיין געלט פאר די זאכן, און אפילו עס איז דא געלט - טאר מען נישט אויסגעבן געלט פאר די זאכן.


זע צו פאלגן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3119 - אז מען היט נישט די אויגן, פארלירט מען דעם טעם פון דאווענען
תפילות אויף אידיש, תפילה והתבודדות, קדושה, שלום בית, שטעטל, מאוויס, בית המדרש, שמירת עינים, דאווענען

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת משפטים, כ"ה שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, ברסלב ליבערטי


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


דו בעטסט חיזוק אויף צוויי זאכן, אויף דאווענען מיט מנין; דו ווייסט נישט וואס איז געשען, דו שטייסט נישט אויף צייטליך, דו בלייבסט שלאפן ביז די לעצטע מינוט, נאכדעם דאווענסטו אפגעכאפט, אן מנין. די צווייטע זאך וואס דו בעסט חיזוק איז אויף שמירת עיניים.


מיין ליבער ברודער, מיין הארציגער חבר, די צוויי זאכן זענען אנגעהאנגען איינס אינעם צווייטן; אז מען היט נישט די אויגן, מען קוקט אויף אויסגעלאסענע בילדער, עקלדיגע קליפס, גרויליגע מאוויס רחמנא לצלן - דאס מאכט מען זאל פארלירן דעם טעם פון דאווענען, דאס מאכט מען זאל בלייבן שלאפן, נישט אויפשטיין; עס נעמט אוועק דעם טעם פון גיין אין שול. אזוי ווי דער הייליגער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק א', סימן נ): "כִּי כָּל הַפּוֹגֵם בַּבְּרִית", ווער עס פאלט אראפ אין די עבירה פון פגם הברית, "אֵין יָכוֹל לְהִתְפַּלֵּל", דער שפירט א ביטערע טעם אין דאווענען, דאס דאווענען האט ביי אים א טעם פון "מַיִּין מְרִירִין" - ביטערע וואסער, אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (שמות טו, כג): "וְלֹא יָכְלוּ לִשְׁתּוֹת מַיִם מִמָּרָה", די אידן האבן נישט געקענט טרינקען די וואסער פון מרה, "כִּי מָרִים הֵם", ווייל עס איז געווען ביטער; בפשטות מיינט דער פסוק צו זאגן אז מען האט נישט געקענט טרינקען די וואסער ווייל דאס וואסער איז געווען ביטער, מוהרא"ש זאגט: "כִּי מָרִים הֵם", זיי האבן נישט געקענט טרינקען די וואסער - ווייל "זיי" זענען געווען פול מיט קשיות אויפ'ן אייבערשטן; אז מען היט זיך נישט די אויגן און מען קוקט שמוציגע קליפס, מען ליגט אין ניאוף - פארלירט מען אלעס.


וואס האט מען פון קוקן עבירות? וואס האט מען פון קוקן שמוץ?! האסט שוין געזען, האסט שוין געקוקט, וואס איז דא צו קוקן נאכאמאל און נאכאמאל? עס קריכט דיר נאכנישט ארויס פון די נאז? וואס איז דא צו זען?!


בכלל איז א קשיא, האסט דאך חתונה געהאט, האסט דאך א טייערע ווייב, וואס נאך דארפסטו? וואס נאך איז דא?! דיין ווייב איז אזוי טייער, זי איז גרייט אלעס צו טון פאר דיר.


נעם די עצה פון רבי'ן, גיי התבודדות; גיי שרייען צום אייבערשטן, בעט אים די ווערטער:


"רבונו של עולם, וואס וועט זיין מיט מיר, איך בין אריינגעפאלן אין ניאוף; איך ליג אין א שרעקליכע בלאטע, איך קוק עבירות, ראטעווע מיר! איך וויל זיין גוט, איך וויל זיין הייליג".


דו וואוינסט אין שטעטל, אין אזא ליכטיגע פלאץ, מען קען זיך דארט גוט מתבודד זיין; גיי מיט עקשנות יעדן טאג התבודדות, בעט דעם אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף דיר, דו זאלסט זיך אפלאזן פון די דמיון, פון די דיבוק וואס הרג'עט דיר און נעמט אלעס צו פון דיר. אז מען היט נישט די אויגן פארלירט מען אלעס, סיי רוחניות און סיי גשמיות; מען לאזט אפ די תורה און מען לאזט אפ דאס דאווענען, מען לאזט אפ די ווייב און קינדער, מען פאלט אין פגם הברית - הוצאת זרע לבטלה רחמנא לצלן. נאכדעם פאלט מען אריין אין אן עצבות השם ישמרינו, די עבירה מאכט דעפרעסט און צעבראכן, אזוי ווי דער רבי זאגט דארט ווייטער: "וְזֶה בְּחִינַת חוֹלַאַת שֶׁקּוֹרִין בְּרֶעכֶנִישׁ, רַחֲמָנָא לִצְלָן, שֶׁשּׁוֹבֵר עֲצָמוֹת שֶׁל אָדָם", די עבירה ברענגט די מחלה וואס הייסט 'ברעכעניש' - דער מענטש ווערט צעבראכן אויף שטיק שטיקלעך און האט נישט קיין געדולד צו דאווענען.


אז דו וועסט פאררעכטן די זאך - וועסטו שוין אויפשטיין דאווענען, דאווענען וועט ווערן א גוטע זאך, אזוי ווי דער רבי זאגט (שם): "וְאֵין יָכוֹל לִטְעֹם מְתִיקוּת בַּתְּפִילָּה, אֶלָּא כְּשֶׁתִּקֵּן פְּגַם הַבְּרִית", א מענטש קען נישט שפירן א טעם אין דאווענען נאר אז ער פאררעכט זיינע פגמי הברית, ער טוט תשובה און ער היט זיך אפ פון שלעכטס; דעריבער אויב מען איז אפגעהיטן אין קדושה, מען היט זיך די אויגן און די מחשבה - דאן איז דאס דאווענען א זיסע זאך, עס שפירט זיך ווי "מַיִם מְתוּקִים" - זיסע וואסער, מען וויל נאך און נאך דערפון.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3118 - מיין טאטנ'ס מענטשן, בענטשן ברכת המזון אויפ'ן קול
הפצה, הדפסה, סיפורי צדיקים, עצתו אמונה, ברכת המזון

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד מיין ליבער ... נרו יאיר


איך ווייס נישט ווי אזוי עס קען זיין אז דו ביסט צעבראכן, דו האסט נישט קיין השגה וויפיל מענטשן זענען זיך מחי' מיט די שיינע קונטרסים וואס דו שטעלסט אהער וועכענטליך. מענטשן זאגן און שרייען אז די קונטרסים עצתו אמונה - איש אמונות, די בריוו - דאס איז זייער גאנצע חיות, זייער גאנצע חיזוק; ווי קען זיין דו זאלסט זיין אזוי געפאלן, אזוי פארשלאפן? דו דארפסט טאנצן פאר שמחה: "אשרינו מה טוב חלקינו ומה נעים גורלינו 'אשר בנחל' שם גורלינו"; די אלע בריוו, אלעס איז ארויסגענומען פון אשר בנחל, אלעס איז שכל פון מוהרא"ש, עצות פון הייליגן רבי'ן.


א שאד איך האב אויסגעלאזט פאריגע וואך די קינדער עצתו אמונה, אזויפיל קינדער ווארטן א גאנצע וואך אויף דעם, זיי ווילן זען די שיינע מעשה פון עצתו אמונה פאר קינדער.


איך שיק דיר יעצט א קליינע שיינע ווארט פון אדל, א טאכטער פון רבי'ן. איך וועל עס פרובירן אויסציען אין א מעשה, אז די עלטערן זאלן האבן וואס צו דערציילן פאר די קינדער, און זיי אנווארעמען צו בענטשן ברכת המזון הויך אויפ'ן קול מיט א געשמאק:


טייערע קינדער, לאמיר גיין קיין אומאן, לאמיר אריינקוקן אין שטוב פון רבינ'ס טאכטער, די גרויסע צדיקת אדל עליה השלום:


א שיינע סעודה קומט פאר ביים רבינ'ס טאכטער, אנשי שלומינו עסן א געשמאקע סעודה. אין די צווייטע שטוב זיצט אדל דעם רבינ'ס טאכטער מיט נאך פרויען, מען עסט און מען טרינקט אזוי געשמאק, מען שמועסט און מען פארברענגט אינאיינעם.


וויבאלד מען האט געגעסן אין באזונדערע צימערן האבן די פרויען נישט געוויסט ווי מען האלט ביי די סעודה ביי די מענער, זיי האבן געטראכט: 'האבן זיי שוין געבענטשט ברכת המזון? זאלן מיר שוין אויך בענטשן?' א טייל פרויען האבן געזאגט: "די מענער האבן שוין געבענטשט ברכת המזון, מיר דארפן שוין אויך בענטשן".


רופט זיך אן די צדיקת אדל עליה השלום: "איך זאג אייך מען האט נאך נישט געבענטשט, מען האלט נאך אינמיטן עסן, מיר קענען ווייטער עסן"; אלע פרויען קוקן אויף איר, זיי פרעגן איר: "ביסטו זיכער אז מען האט נאכנישט געבענטשט, אפשר האט מען שוין יא געבענטשט?" רופט זיך אן די צדיקת אדל: "מיין טאטנ'ס מענטשן בענטשן אויפ'ן קול, מיר וואלטן זיכער געהערט זייער ברכת המזון".


פלוצלונג הערט מען א גערודער, מען הערט פון דערווייטנס ווי מען בענטשט ברכת המזון אזוי שיין; רופט זיך אן די צדיקת אדל: "איך האב אייך דאס געזאגט, מיין טאטנ'ס מענטשן, ווען זיי בענטשן ברכת המזון בענטשן זיי אויפ'ן קול".


קינדער, יעצט וועלן מיר אלע בענטשן שיין הויך אויפ'ן קול, אזוי ווי ברסלב'ער חסידים.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3117 - מען דארף זייער גוט אנגרייטן די קינדער צו זיין הייליג
קדושה, חינוך הילדים, הפצה, מנוולים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת משפטים, כ"ג שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, מלמד היכל הקודש קרית יואל


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


בנוגע יעצט ווען מען דארף צעטיילן דאס ברענגען די קינדער, וואס זאלן די קינדער וואס קומען אן ערשט טון, ביז די צווייטע גרופע קינדער קומען אן; דו קענסט אנצינדן א ריקארדינג פון די פרשה און זיי לאזן שפילן ביז אלע קינדער קומען אן.


בנוגע דיין שאלה ווי אפט מען זאל רעדן צו די קינדער פון קדושה, און אויף דיין דריטע שאלה, אז א קינד זאגט אויף א צווייטע קינד יענער פירט זיך נישט איידל וכו'; וויסן זאלסטו, היינטיגע טעג ווען די וועלט איז אזוי געפאלן, דארף מען זייער גוט אנגרייטן די קינדער זיי זאלן אכטונג געבן צו זיין הייליג, נישט אנרירן דעם אות ברית קודש, און אויב א צווייטער וויל טון די שלעכטע זאך - זאל ער זיך נישט לאזן, נאר שרייען, פארפירן און דערציילן.


געווענליך ארבעט עס אזוי, ווען מען רעדט פון די הארבקייט פון קדושת הברית, פון איין זייט רעדט מען זייער שארף, און פון די אנדערע זייט דארפן זיי וויסן אז אויב איינער באצווינגט וכו' - זאל מען נישט מורא האבן צו דערציילן, עס וועט גארנישט פאסירן מיט דיר, מען וועט זיך אננעמען פאר דיר, מען וועט דיך ראטעווען, - דעמאלט קומען קינדער דערציילן זייערע מעשיות וכו'.


אז מען רעדט צו די קינדער פון קדושה - וועסטו נישט דארפן אכטונג געבן אויף די באהאלטענע פלעצער, און אז מען רעדט נישט צו זיי - וועט דיר נישט העלפן דאס אוועקנעמען די מחיצות וכו'.


אז א קינד דערציילט עפעס טוט זיך אין חדר - דארף מען אויספרעגן די קינדער, יעדן איינעם באזונדער - ביז עס קומט ארויס דעם אמת, און אויב חס ושלום עס איז דא א קינד וואס טוט די זאכן - קודם ווארענט מען, און אז עס גייט אן ווייטער - דארף מען באשטראפן.


אויף דיין פראגע ווי אזוי דו קענסט באצאלן דעם ראש ישיבה פאר די שיינע לעבן וואס דו באקומסט; מוהרא"ש זאגט, הפצה איז די הכרת הטוב וואס מיר קענען ארויסווייזן פאר'ן רבי'ן; אז דער רבי האט מיר געהאלפן, מיר ליכטיג געמאכט - וועל איך ליכטיג מאכן פאר אנדערע.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3116 - זוך אויף אין יעדן קינד א נקודה אין וואס ער צייכנט זיך אויס
חינוך הילדים, נקודות טובות

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


ריפאר"ט קארד"ס קען אמאל צעקלאפן דעם קינד אויף זיין גאנץ לעבן; אויב חס ושלום מען לייגט אראפ דעם קינד אלס א שלעכט קינד השם ישמרינו - קען דאס שטערן פאר'ן גאנצן לעבן.


ביי אונז אין די מוסדות מאכן מיר מיט חכמה; מען טיילט אויס ריפאר"ט קארד"ס, אבער מען קען נאר שרייבן גוטס. די אפיס מאכט זיכער אז יעדע קינד באקומט א ריפאר"ט קאר"ד וואס איז גוט, וואס לויבט אויס דעם קינד.


פארשטייט זיך מען שרייבט נאר אמת, מען שרייבט נישט ליגנט; מען זוכט אויף אין יעדן קינד א נקודה וואס אין דעם פרט טוט זיך דאס קינד אויסצייכענען.


אזוי זאלסטו טון מיט דיין כיתה; מאך פאר יעדן קינד א שיינע ריפאר"ט קאר"ד, שרייב שיינע הארציגע ווערטער; ווען די עלטערן וועלן אהיים קומען, זיי וועלן ליינען די שיינע זאכן אויפ'ן קינד, זיי וועלן אויסלויבן דאס קינד, אויפהייבן, אויפבויען - וועט דאס קינד בליען און וואקסן שענער און בעסער.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3115 - זוך אנדערע מענטשן וועמען מחזק צו זיין
התחזקות, הפצה, זיכוי הרבים, עבירות, דן לכף זכות

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך קען דיר זאגן וואס איך האב געהערט פון ..., ער פלעגט גיין הפצה אין פלעצער וואו מען טוט די עבירות רחמנא לצלן. מוהרא"ש זכותו יגן עלינו האט אים געזאגט ער זאל נישט אהין גיין, ער זאל נישט האבן מיט די מענטשן. אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המדות אות נאוף חלק ב', אות ח): "אָסוּר לְלַמֵּד זְכוּת, עַל זֶה שֶׁעָבַר עַל מִשְׁכַּב זָכוּר", מען טאר נישט מלמד זכות אויף מענטשן וואס טוען די עקלדיגע זאך; דערפאר זאלסטו זוכן אנדערע מענטשן וועמען צו מחזק זיין, לאז אים אפ.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3114 - נישט רייסן די האר ווען מען האט צרות
תפילה והתבודדות, צרות, אמונה, התחזקות, שבת קודש, כעס, הלכה

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


... תחי', בית שמש


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


מען מעג זיך אויסוויינען צום אייבערשטן שבת. עס ווערט געברענגט אין די פוסקים (שלחן ערוך אורח חיים, סימן רפח, בטורי זהב סעיף קטן ב) ווער עס האט א תאוה זיך צו מתבודד זיין און זיך אויסוויינען צום אייבערשטן, אזוי אויך ווער עס וויל תשובה טון פון ליבשאפט צום אייבערשטן וכו', - מעג דאס טון שבת קודש, ווייל דאס איז אן עונג שבת; צו שפירן די זיסע, איינגענעמע און געשמאקע טעם פון זיין נאנט צום אייבערשטן.


ווען עס גייט אריבער אויף אייך צרות - זאלט איר נישט רייסן אייערע האר. עס איז דא א לאו אין די תורה אז מען טאר נישט אויספליקן האר פון צער ווען איינער שטארבט (ויקרא כא, ה), און די פוסקים זאגן אז אויב מען רייסט די האר ווען מען גייט אריבער א שווערע צרה איז דאס אויך אן עבירה (ש"ך יורה דעה סימן קפ, סעיף קטן ט, בשם הב"ח).


אז עפעס גייט אייך נישט גוט - זאלט איר זאגן: "גַּם זוּ לְטוֹבָה", דאס איז אויך גוט; זאגט: "כָּל מַה דְּעָבֵיד רַחְמָנָא לְטַב עָבֵיד", אלעס וואס דער אייבערשטער טוט - איז גוט; רייסט נישט אייער האר, פליקט נישט אויס אייערע האר, עס איז נישט גוט.


בעטס דעם אייבערשטן איר זאלט האבן א שטארקע אמונה, איר זאלט שפירן דעם אייבערשטן טאג און נאכט - וועט איר נישט ווערן אזוי אין כעס ווען זאכן גייען נישט ווי אזוי איר ווילט. ווייל ווען מען גלייבט און מען ווייסט אז דער אייבערשטער מאכט אלעס, ער טוט אלעס און ער איז אלעס - דעמאלט ווערט מען נישט פארלוירן ווען זאכן גייען פארקערט ווי מען וויל, מען ווערט נישט פארלוירן.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#3113 - דער ספר "אשר בנחל לנשים" איז זייער שיין
הדפסה, אשר בנחל

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת משפטים, כ"ב שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן די נייע ספרים וואס דו דרוקסט, אשר בנחל לנשים; איך בין זייער איבערגענומען פון די שיינע ארבעט, איך האב זייער הנאה פון דעם; איך האף דו וועסט בקרוב ארויסגעבן חלק ב', ג', און אזוי ווייטער.


שטארק זיך מיט דיין הייליגע ארבעט פון דרוקן די הייליגע ספרים וואס מאכן ליכטיג די וועלט.


 

#3112 - אפילו דו זעסט נישט קיין שום האפענונג, איז אויך פאר דיר דא האפענונג
תפילות אויף אידיש, צרות, התחזקות, יאוש

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת משפטים, כ"א שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


איך האב אזוי רחמנות אויף דיר, איך האלט נישט אויס דיין צער און יסורים; איך ווייס נישט אויב עס איז דא נאך מענטשן וואס זענען אריבער די שרעקליכע יסורים וואס דו ביסט אריבער השם ישמרינו.


דאך בעט איך דיר ליבער ברודער, דער רבי זאגט (עיין עלים לתרופה, מכתב יא): "וְיֵשׁ עִנְיָן שֶׁיִּתְהַפֵּךְ הַכֹּל לְטוֹבָה", עס וועט זיך אלעס איבערדרייען צום גוטן; יש תקוה, עס איז פאר דיר אויך דא האפענונג. אפילו דו זעסט נישט קיין שום האפענונג, עס איז ביי דיר "טוב מותי מחיי", ענדערש שטארבן ווי לעבן, דו שפירסט טעם מיתה יעדע רגע, דאך זאלסטו גלייבן אין הייליגן רבי'ן.


זאג די ווערטער פון הייליגן רבי נתן (תפלה אחר תיקון הכללי):


"'אֲנִי מַאֲמִין בֶּאֱמוּנָה שְׁלֵמָה כִּי אֵין שׁוּם יֵאוּשׁ בָּעוֹלָם כְּלָל', איך גלייב מיט א שטארקע אמונה אז עס איז נישטא קיין יאוש, 'וַעֲדַיִן יֵשׁ לִי תִּקְוָה', איך האב נאכאלץ אן האפענונג, 'וַעֲדַיִן לֹא אָבְדָה תּוֹחַלְתִּי מֵה'', איך בין נישט דערנאך, איך האף צום אייבערשטן אז ער וועט מיר העלפן, 'כִּי חַסְדֵּי ה' כִּי לֹא תָמְנוּ כִּי לֹא כָלוּ רַחֲמָיו'".


בעט דעם אייבערשטן די ווערטער:


"הייליגער באשעפער, דערבארעמדיגער באשעפער, גוטער באשעפער, זיסער באשעפער - דערבארעם זיך אויף מיר, האב רחמנות אויף מיר; איך בין אזוי צעבראכן, איך בין אזוי צעריסן, איך שפיר זיך ווי א טויטער מענטש, איך לעב נישט. פון אינדרויסן זעט אויס ווי איך בין א נארמאלער מענטש, איך גיי, איך קום, איך טו, איך מאך, אבער פון אינווייניג בין איך אזוי צעבראכן כחרס הנשבר.


הייליגער באשעפער, נאר דו קענסט מיר העלפן. דו קענסט אלעס טון, דו געבסט א מח פאר'ן מענטש; געב מיר א מח, געב מיר אביסל כח, איך זאל קענען לעבן. קיינער ווייסט נישט וואס איך לייד, קיינער ווייסט נישט וואס איך מאך מיט. דו אייבערשטער, דו ווייסט וואס אויף מיר גייט אריבער, העלף מיר, מאך מיך פרייליך, העלף מיר איך זאל גלייבן אין דיר, איך זאל טראכטן פון דיר, איך זאל געדענקען אז אלעס ביסטו, עס איז גארנישט דא אויסער דו.


העלף מיר בזכות די הייליגע צדיקים וואס האבן זיך מוסר נפש געווען פאר דיינעט וועגן, יִהְיוּ לְרָצוֹן אִמְרֵי פִי וְהֶגְיוֹן לִבִּי לְפָנֶיךָ ה' צוּרִי וְגֹאֲלִי".


 

#3111 - איך האף איר זאגט נאך תהלים
תפילה והתבודדות, כיבוד אב ואם, חיזוק פאר מיידלעך, תהלים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת יתרו, י"ח שבט, שנת תשפ"ב לפרט קטן


 


... תחי', תלמידה מחנה בית פיגא


איך האף איר גייט נאך אן מיט די שיינע לימודים וואס איר האט געלערנט זומער, איך האף איר זאגט נאך תהלים.


העלפט אייערע עלטערן, און וואס איר דארפט בעטס פונעם אייבערשטן, אויף אייער שפראך - אין אידיש.