בעזרת ה' יתברך
יום ב' לסדר טהרה, כ"ו ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן
לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר,
דעם פארגאנגענעם יום טוב פורים ווען דו ביסט געווען אביסל אנגעטרונקען האסטו גערעדט צו מיר זייער פארווייטאגט וכו', וכו'; איך וויל דאס אויסשמועסן מיט דיר און דאס אויסקלארן כדי ארויס צו נעמען דיין ווייטאג.
וויסן זאלסטו אז איך האב דיר זייער ליב און איך האב ליב אלע מיינע תלמידים; ביי מיר זענען אלע אייניג, אלע טייער. דו האסט מיר אריינגעזאגט אין אויער נעמען פון תלמידים וואס זענען זייער אנגעווייטאגט אויף מיר, זיי טענה'ן אז זיי האבן שוין נישט די זעלבע "אלטע" ראש ישיבה וכו', וכו'.
איך ווייס נישט וואס דאס מיינט; ווייל אויב בין איך אנדערש פון אמאל קען מען דאך נישט זיין פארווייטאגט, עס האט נישט מיט מיר, איך בין דאך אנדערש; נאר איך מיין אז עס איז מער א געפיל זאך וואס פאסירט מיט אסאך תלמידים נאך די חתונה ווען מען ווערט אריינגעשלעפט אין דעם עול פון ברענגען פרנסה, דער גאנצער קאפ און מח לויפט נאך געלט, און ווען מען דערמאנט זיך פון די דיבורים פון ישיבה איז דא אסאך מאל וואס מען ווערט צעריסן ביי זיך; אדער ווען מען קויפט זיך א גלאנציגע טעבלעט אדער א סמארטפאון און מען ווערט אריינגעשלעפט אין דעם מער און מער, און מען דערמאנט זיך פון רבי'ן, דעמאלט הייבט מען אן זיך צו שפירן צעריסן. אנשטאט זיך אויפוועקן און שרייען: 'וואו בין איך אויף דער וועלט?!' איז גרינגער צו זאגן: "אמאל איז געווען א ראש ישיבה", "אמאל איז געווען א מוהרא"ש", "אמאל איז געווען גוטע צייטן".
טייערער ליבער ..., לדעתי האט זיך די ישיבה נישט גערירט קיין משהו פון ווען עס האט זיך געעפנט; די יסודות פון ישיבה: "סדר דרך הלימוד", "התבודדות ותפלה", "שמירת הברית", "שמחה", "חשבון הנפש", "שמחת המצות" – דאס איז געבליבן דער פונדאמענט, און יעדער תלמיד הישיבה איז חקוק בפנימיות לבבי לטוב, בפרט די תלמידים וואס האבן מיר געהאלפן לייגן דעם גרינד פאר די ישיבה, זיי זענען ביי מיר נאך מער חשוב.
דו דארפסט פארשטיין אז איך האב היינט מער זאכן וואס ליגט אויף מיר ווי אמאל, דאס מאכט אז איך זאל זיין באגרעניצט אין צייט; עס קומט אויס אז אויב איך זע נישט און איך הער נישט פון איינעם - וואס אמאל ווען עס איז געווען אין ישיבה נאר פופציג בחורים, אויב איינער איז נישט געקומען וכו' האב איך געהאט די צייט אים נאכצולויפן און מפייס זיין וכו', אבער היינט קום איך פשוט נישט אן צו וואס איך דארף אנקומען מיט די חדר, סקול, ישיבה, כולל, הדפסה, ובעיקר שאלות וואס איך דארף ענטפערן פאר תלמידים וכו', וכו'; דאס געט אן הרגשה פאר געוויסע וואס קומען נישט אן צו קומען אין ישיבה – ווי כאילו מען דארף זיי נישט.
אין אמת'ן אריין וואס דארף איך דאס בכלל שרייבן? נאר עס שטערט מיר און עס טוט מיר וויי אז דו און נאך אינגעלייט זענען פארווייטאגט פון זאכן וואס איך ווייס נישט און איך פארשטיי נישט פשט.
אז מען רעדט זיך שוין דורך וועל איך דיר זאגן מיין ווייטאג, געלויבט דעם אייבערשטן אז מיר האבן זוכה געווען צו עפענען א שטעטל, קרית ברסלב - ליבערטי; פארוואס זאלן זיין תלמידים וואס זאלן מיר זוכן צו באגראבן און העצן, חוזק מאכן טאג און נאכט פון דעם? פארוואס זאלן זיין איינצעלנע וואס האבן פיינט די משפחות וואס וואוינען דארט? וואס זאל אנגיין אז עס זענען דא משפחות קלעצער, נארישע מענטשן וואס זענען ארויס געגאנגען וואוינען אין א מדבר? איינער האט איינעם באצווינגען אהין צו גיין וואוינען?! וואס זאל אנגיין אז עס זענען דא מענטשן אן שכל וואס דארפן פרעגן יעדע זאך דעם ראש ישיבה? פארוואס דארף דאס שטערן? פארוואס ווען איר נעמט זיך צוזאם וכו' האט איר נישט עפעס אנדערש וואס צו רעדן נאר חוזק מאכן פון שטעטל מענטשן?!
איך טראכט אז דאס אלעס איז ווייל מען ווערט צעריסן ביי זיך, מען שפירט אז "אוֹי לִי מִיִצְרִי", פון איין זייט שלעפט דער יצר הרע צו שלעכטס און עס איז זייער שווער זיך צו מתגבר זיין, "אוֹי לִי מִיוֹצְרִי", און אויב מען וועט זיך נישט מתגבר זיין און זיך לאזן פונעם יצר הרע וועט מען דארפן אפגעבן דין וחשבון פאר'ן אייבערשטן; פון איין זייט האב איך וכו', וכו', און פון די אנדערע זייט איז דא א רבי וואס מאָנט, וואס קיצלט און לאזט נישט שלאפן.
איך האף אז דו ביסט נישט ברוגז אז איך שרייב דיר; איך וויל נאר גוטס, איך וויל נאר שלום; איך האב ליב צו זיצן מיט תלמידים וואס האבן נישט מיט א צווייטן, זיי מאכן נישט חוזק פון אנדערע, מען גייט זיך די אייגענע וועג, מען לעבט זיך די אייגענע לעבן; דאס איז וואס איך וויל און דאס איז מיין שטרעבן.
דער שטעטל קרית ברסלב איז מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף א פאקט; דאס וועט זיין א שיינע גרויסע שטאט וואו מען וועט מחנך זיין די קינדער אזוי ווי דער רבי האט געוואלט, אזוי ווי מוהרא"ש האט געוואלט; קיינער דארף נישט אהין קומען וואוינען, די מוסדות אין וויליאמסבורג בלייבט אפן און עס וועט זיך ווייטער בויען און בליען. בלייבט איבער די קשיא וואס דער רבי האט געפרעגט די אינגעלייט וואס זענען געווען מיט אים אויפ'ן שיף אויפ'ן וועג קיין ארץ ישראל, "מַה טּוֹב וּמַה נָעִים שֶׁבֶת אַחִים גַּם יָחַד, אַף עַל פִּי שֶׁלֹא יֵדַע אֶחָד עִקַּר כַּוָּנַת חֲבֵרוֹ", וואס דארף מען זיך קריגן? וואס ווילט איר פון מיר? איך וויל אייך נישט זאגן פארוואס איך פאר קיין ארץ ישראל (פעלת הצדיק, סימן רי).
איך מאך דיר פאר א שליח; היות דו ביסט געקומען צו מיר בשליחות פון אנדערע, דארפסטו צוריק געבן די שליחות. זאג אלעמען אז דער ראש ישיבה זיצט אין סקילמען סטריט מהבוקר עד הערב און ווער עס וויל טרעפן זיין "אלטע" ראש ישיבה קען קומען שמועסן און נעמען חיזוק פון אים. ווער עס ווערט נישט נערוועז צו הערן נאכאמאל: "עס איז דא א באשעפער", "א מעשה פון תפלה" - זאל קומען און ער וועט דאס הערן; שוין פיר און צוואנציג זמנים לטובה, פון תשס"ט וואס מען הערט די זעלבע דיבורים.
ווער עס וויל שיקן די קינדער אין די מוסדות וואס קוקן אויפ'ן עתיד, אין די מוסדות וואו מען לערנט אויס די קינדער וואס דאס לעבן איז, זאל קומען; מען וועט אים מקרב זיין און אזוי אויך די קינדער, און ווער עס האלט אז מיר געבן נישט קיין ריכטיגע חינוך קען שיקן זיינע קינדער וואו זיין הארץ באגערט.
ברוך ה' עס זענען פארהאן אסאך פיינע מוסדות וואו מען קען שיקן די קינדער, בפרט א מוסד וואס מען באלאנגט נישט צו זייער חסידות, וואס אין א געוויסע זין איז גרינגער צו שיקן דארט די קינדער, ווייל מען שפירט נישט אן אחריות צו פארענטפערן יעדע פראבלעם אינעם מוסד און אז מען הערט איינעם קרעכצן אויפ'ן מוסד איז עס גרינגער צו נעמען ווי ווען מען שיקט אינעם מוסד וואו מען געהערט און מען הערט אינגעלייט זיך אפרעדן, וואס דעמאלט דארף מען העלפן אונטערברענגען דעם מוסד ווייל מען שפירט אז עס איז נישט די זעלבע אלטע מוסד וכו', וכו'.
דער עיקר דארפן מיר געדענקען צו פאלגן דעם רבי'ן, גיין התבודדות; וויינען און שרייען צום אייבערשטן: "רבונו של עולם, האב רחמנות אויף מיר, איך וויל גיין בדרך האמת; איך וויל זיך נישט נארן בזה העולם; רבונו של עולם, אפשר נאר איך זיך? אפשר מיין איך אז איך ווייס, אז איך פארשטיי; אפשר דארף איך תשובה טון?"
דאס דארפן מיר וויינען און שרייען צום אייבערשטן יעדן טאג ביז דער אייבערשטער וועט העלפן מיר וועלן זוכה זיין צו זיין מקורב צום רבי'ן מיט אן אמת'ן אמת, מען וועט לעבן מיט תכלית, מען וועט אריינכאפן יעדן טאג אביסל חומש רש"י מיט'ן תרגום, אביסל משניות, גמרא און הלכה וכו', וכו'; מען וועט האבן מיט וואס צוריק צו גיין צום אייבערשטן.
אלס גוטער פריינט דיינער בעט איך דיר זייער זאלסט געדענקען צוליב וואס מיר זענען מקורב געווארן צום הייליגן רבי'ן, נאר צוליב דעם אז ער זאל אונז מתקן זיין און אונז ברענגען צו אלע גרויסע מדריגות. מיר זענען נישט די וואס דארפן זארגן פרעמדע זארג; מיר דארפן זארגן פאר אונזער נצחיות.
איך קען דיר דערציילן אביסל וואס איך האב מיט געלעבט די פאר יאר וואס איך בין געווען ביי מוהרא"ש, איך האב געזען אינגעלייט וואס זענען געווען זייער נאנט וכו' און פלוצלינג זענען זיי אוועק געפאלן פון היכל הקודש, נאר צוליב דעם וואס זיי האבן געטראגן פרעמדע זארג; זיי האבן פרובירט צו פארענטפערן מוהרא"ש זכותו יגן עלינו טאג און נאכט, זיי האבן געוואלט בויען א נאמען. אזוי ווי דער זוהר הקדוש (בראשית כה:) שמועסט אויס דעם חטא פונעם דור הפלגה (בראשית יא, ד): "נַעֲשֶׂה לָּנוּ שֵׁם וכו', אז זיי האבן געוואלט בויען בתי כנסיות און בתי מדרשות זיך צו מאכן א נאמען, נישט פאר'ן אייבערשטנ'ס וועגן. ווידער די אלע וואס זענען געקומען זיך היילן דעם גוף ונפש, די אלע וואס זענען געזיצן אִישׁ תַּחְתָּיו, אַל יֵצֵא אִישׁ מִמְּקֹמוֹ, זיי זענען געזיצן אויף זייער פלאץ, זיי האבן מצליח געווען און זוכה געווען צו גרויסע מדריגות.
בעט איך דיר מיין ליבער ברודער, לאמיר אינאיינעם זיך שטארקן מיט'ן רבינ'ס עצות, לאמיר לעבן מיט די עצות וואס מוהרא"ש האט אונז געגעבן, לאמיר זוכן דאס גוטס איינער ביים צווייטן. לאמיר לעבן ווי דער הייליגער תם און געדענקען וואס ער פלעגט זאגן צום חכם (סיפורי מעשיות, מעשה ט' מחכם ותם): "קוק צו וואס מיין תמימות האט מיר צוגעברענגט און קוק צו וואס דיינע חכמות האבן דיר צוגעברענגט"; נישט חוזק מאכן פון אנשים תמימים, אנשים פשוטים וואס רעדן אסאך פון רבי'ן, נישט ווערן נערוועז פון חברים וואס רעדן אסאך פון תפלה; געדענקען וואס דער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן קיט) עס איז א גרויסע מדריגה ווען א מענטש זעט אז ער קען נישט זיין אן ערליכער איד אז ער זאל נישט חוזק מאכן פון ערליכע אידן.
באמת שרייב איך דעם בריוו פאר מיר אליין, איך אליין וויל זיך אויפפרישן צו זיין א תם און ליב האבן ערליכע אידן, אזוי ווי רבי נתן האט געזאגט פאר זיין תלמיד רבי נחמן טולטשינער זכרונו לברכה: "אן ערליכער איד איז זייער שווער צו זיין, לאמיר כאטש ליב האבן אן ערליכער איד, לאמיר כאטש מקנא זיין אן ערליכער איד און נישט קריגן אויף אים".
איך האב דיר ליב, איך האב ליב אלע תלמידים פון ישיבה און אלע אידן; איך טו וואס מוהרא"ש האט מיר געהייסן טון און איך דארף פאר קיינעם נישט אפגעבן דין וחשבון וואס איך טו.
דער אייבערשטער איז מיין עדות אז איך האב גארנישט פון זיין אין ישיבה די צוועלף יאר; איך האב נישט קיין כבוד און נישט קיין געלט פון דעם. דו געדענקסט ווען מען האט מיר ארויסגעווארפן פון די פריערדיגע ישיבה מיט בזיונות נאר צוליב דעם וואס איך האב דיר מקרב געווען און נאך אנדערע - צום הייליגן רבי'ן, דעמאלט האט מיר מוהרא"ש געבעטן צו עפענען א ישיבה און שפעטער א חדר, א סקול, א בית הדפוס און אזוי ווייטער נאך זאכן וואס איך קען נישט דערציילן, דאס טו איך ווייטער מיט פלאג און שווייס; איך פריי זיך צו קענען באדינען דעם רבי'ן, און ווי לאנג איך לעב בעט איך דעם אייבערשטן אז איך זאל קענען ווייטער משמש זיין דעם רבי'ן.
שטארק זיך ברודער, זיי ממשיך מיט די חבורות. פורים ווען דו ביסט געווען אנגעטרונקען האסטו מיר דערציילט אז דו מאכסט מסיבות מיט חברים תלמידי הישיבה; איך פריי זיך זייער צו הערן אז דו נעמסט זיך צוזאם מיט חברים, איך האף נאר אז ביי די מסיבות רעדט מען פון רבי'ן, מען רעדט פון תפלה און פונעם אייבערשטן; דעמאלט זאלסטו ווייטער ממשיך זיין. אבער אז מען רעדט פון לצנות, מען שפעט אפ פון אנדערע וכו', וכו' – איז דאס נישט גוט, דאס איז א סכנה. עס קען פאסירן וואס עס האט פאסירט מיט קרח ועדתו, זיי האבן אויך געמאכט חבורות, זיי האבן חוזק געמאכט גאנצע נעכט פון תורת משה רבינו ביז זיי זענען געווארן אויס, חוץ איינער פון זיי, און בן פלת וואס זיין ווייב האט אים געראטעוועט (במדבר רבה יח, טו), זי פלעגט אים זאגן: "וואס גייט דיר אן ווער, וואס און ווען? לאמיר לעבן אונזער לעבן, לאמיר לעבן אן אמת'ער לעבן".
איך וועל דיר נאך שרייבן מער וואס ליגט מיר אויפ'ן הארץ; יעצט איז שוין שפעט ביינאכט, איך דארף זיך אביסל צולייגן, איך דארף שוין באלד לויפן אין ישיבה.
א גוטע נאכט.
