בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#93 - זינג און טאנץ מיט די קינדער און געב אכטונג אויף זיי
שמחה, חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי ב', אסרו חג, כ"ג ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


 לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


איך שרייב דיר א בריוו פון הימל, פון העכער די וואלקענעס אויפ'ן וועג קיין ארץ ישראל. איך פאר צו מוהרא"ש פועל'ן ישועות; איך וועל בעטן און מתפלל זיין פאר דיר און פאר דיין משפחה.


דו ביסט ביי מיר זייער חשוב ווייל דו העלפסט מיר אויפשטעלן א נייע דור קינדער וואס לעבן מיט אמונה.


דו קענסט זיך נישט פארשטעלן דיין זכות מיט'ן זיין א מלמד; בכלל איז א מלמד זייער חשוב אין הימל, בפרט א מלמד וואס האט די הקדמות פון רבי'ן.


איך בעט דיר זייער טייערער ..., זיי ממשיך ביתר שאת וביתר עוז מיט דיין הייליגע ארבעט; זינג און טאנץ מיט די קינדער ניגוני אמונה. אפילו יעצט אין די ספירה טעג ווען מיר הערן נישט קיין מוזיק זאלסטו זינגען און טאנצן מיט די קינדער: "אוי טאטע, אוי פאטער, איך וויל זיין אן ערליכער איד"; אזוי אויך זאלסטו זינגען מיט זיי: "אה מחי' ציצית, אה מחי' קאפל, אה מחי' פיאות, וכו', וכו'", עס זאל זיי אריינגיין אין די ביינער דאס געשמאק פון זיין א איד.


אויך זאלסטו אכטונג געבן זיי זאלן רעדן איידל; אויב א קינד רעדט נישט איידל זאלסטו אים מחנך זיין ער זאל נישט זאגן די נישט איידעלע ווערטער. אפילו עס איז נישט אזוי געפערליך פאר ערוואקסענע וכו', דאך זאלסטו זען זיי זאלן נישט רעדן נישט איידעלע ווערטער ווייל אז מען איז נישט מחנך אויף דעם ווען זיי זענען יונג וועלן זיי שפעטער ווען זיי ווערן עלטער רחמנא לצלן ארויס גיין לתרבות רעה, אזוי ווי עס ווערט געברענגט אין תנא דבי אליהו (פרק יג): "מַעֲשֶׂה בְּאָדָם אֶחָד שֶׁהָיָה עוֹמֵד הוּא וּבְנוֹ בְּבֵית הַכְּנֶסֶת; וְכָל הָעָם הָיוּ עוֹנִין אָמֵן וְהַלְלוּיָהּ אַחַר הָעוֹבֵר לִפְנֵי הַתֵּיבָה, וּבְנוֹ עוֹנֶה דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת, וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". עס איז געווען א מעשה מיט א מענטש וואס איז געווען יום טוב סוכות אין בית המדרש, אלע מתפללים האבן שיין געדאוונט הלל, אבער דעם איד'ס זון האט נישט געדאוונט און נישט געזאגט הלל, נאר ער האט גערעדט ניבול פה וכו' הויעך פאר אלעמען. "וְאָמְרוּ לוֹ הַבְּרִיּוֹת שֶׁיִּמְחֶה בִּבְנוֹ, וְהֵשִׁיב וְאָמַר לָהֶם: 'מָה אֶעֱשֶׂה לוֹ? תִּינוֹק הוּא! יְשַׂחֵק!'" מען איז צוגעגאנגען רעדן צו דעם איד ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, אבער דער איד האט זיך נישט וויסנדיג געמאכט, ער האט געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "שׁוּב לְמָחָר עָשָׂה כֵּן, כָּל אוֹתָן יְמֵי הֶחָג עָנָה בְּנוֹ דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". אזוי איז געווען א גאנץ יום טוב סוכות, טאג נאך טאג, מען האט אים געבעטן ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, אבער ער האט זיך געהאלטן ביי זיינס: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה לֹא שְׁנִיָּה וְלֹא שְׁלִישִׁית עַד שֶׁמֵּתוּ אִשְׁתּוֹ וּבָנָיו וּבֶן בְּנוֹ וְיָצְאוּ לוֹ חֲמֵשׁ עֶשְׂרֵה נְפָשׁוֹת בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ, וְלֹא נִשְׁתַּיֵּר לוֹ אֶלָּא שְׁנֵי בָּנִים: אֶחָד חִגֵּר וְסוּמָא וְאֶחָד שׁוֹטֶה וְרָשָׁע", דער סוף איז געווען אז ער האט נעבעך פארלוירן אלע קינדער.


אז דו האסט איבעריגע צייט זאלסטו עוסק זיין אין הפצה; דאס איז חשוב'ער ווי די גרעסטע עבודות. א סימן אז מען האט ליב דעם טאט'ן – אז מען זארגט פאר זיינע קינדער.


האלט מיט דיר שטענדיג א משניות און ווען דו האסט איבעריגע מינוטן כאפ אריין א משנה; דאס וועט דיר באגלייטן בזה ובבא.


...

#92 - אז מ'פאלגט אן ערליכן איד, האט מען גוטע קינדער
חינוך הילדים, צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת טהרה, ב' ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


דיין זון, הבחור ... נרו יאיר האט מיר געפרעגט צי ער מעג גיין חול המועד צו די פלעי, האט איך אים געזאגט אז עס איז בעסער פאר אים ער זאל נישט גיין. ער וועט גארנישט באקומען דארט; די יונגעלייט און בחורים וואס שפילן דעם שפיל פארקויפן נישט קיין יראת שמים וכו', עס איז זיכער בעסער דו זאלסט אים האלטן מיט דיר חול המועד.


דער הייליגער רבי זאגט (ספר המידות, אות בנים, סימן סו): "מִי שֶׁהוּא מַקְטִין אֶת עַצְמוֹ בִּפְנֵי רַבּוֹ וְשׁוֹאֵל מִמֶּנּוּ כָּל הַסְּפֵקוֹת", ווער עס האלט זיך קלענער פון זיין רבי, ער פרעגט זיין רבי אלע זיינע ספיקות, "אַף עַל פִּי שֶׁרַבּוֹ מְבַיֵּשׁ אוֹתוֹ", אפילו זיין רבי פארשעמט אים, דאך פרעגט ער אים נאך אלץ זיינע שאלות און זיינע ספיקות, "עַל יְדֵי זֶה זוֹכֶה שֶׁיּוֹצֵא מִמֶּנּוּ בֵּן שֶׁהוּא גָּדוֹל בַּתּוֹרָה יוֹתֵר מֵרַבּוֹ", דורכדעם וועט ער זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן זיין גרעסער פון זיין רבי; אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות ד.) אז דוד המלך פלעגט פרעגן זיין רבי 'מפיבושת' אלע זיינע שאלות, האט ער זוכה געווען צו א קינד וואס איז געווען גרעסער פון זיין רבי מפיבושת. דעם זון האט מען גערופן 'כלאב' וואס איז א לשון פון פארשעמען; ער איז געווען אזוי גרויס אז דוד המלך'ס רבי מפיבושת איז פארשעמט געווארן פון זיין גרויסקייט.


וואס האט דאס פרעגן א רבי און זיך נישט באליידיגן צו גוטע קינדער? ווייל ווען א מענטש טרעפט א רבי וואס לערנט מיט אים עצות ווי צו האבן א זיס לעבן, עצות ווי אזוי זיך צו דערהאלטן און דער רבי ברענגט אים נאנט צום אייבערשטן, אויב דער מענטש פרעגט יעדע זאך און ער באליידיגט זיך נישט ווען דער רבי זאגט אים ווי אזוי זיך צו פירן, וועט סיי ער זוכה זיין צו ווערן אן ערליכער איד, און אויך וועט ער האבן קינדער צדיקים. ווייל די קינדער וועלן אויך טון אזוי ווי דער טאטע, זיי וועלן אויך פרעגן יעדע זאך און פאלגן; אבער אז דער מענטש גייט אליינס מיט זיין אייגענעם קאפ,  אדער ער באליידיגט זיך ווען דער רבי זאגט אים וואס צו טון, וועלן זיינע קינדער אויך גיין מיט זייער אייגענע שכל און גארנישט האבן.


איך האף אז דו פארשטייסט וואס איך שרייב דיר.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע דיינע וועגן.

#91 - ווען קליינע קינדער שלאגן זיך
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת טהרה, ב' ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי מיר זייער צו הערן פון דיר אז דו ביסט זיך מחי' מיט די בריוון; אלע בריוון וואס דער אייבערשטער האט מיר מזכה געווען צו שרייבן איז נאר בזכות מוהרא"ש זכותו יגן עלינו. יעדע בריוו איז נאך א שטיק שכל פון מוהרא"ש וואס האט אונז געגעבן די עצות פון רבי'ן אויף אזא געשמאקע וועג.


בנוגע וואס דו פרעגסט וועגן שלאגן קינדער, אז דיין צוויי יעריגע קינד שלאגט זיין יונגערע ברידער און דו פרעגסט צי פעטש וועט העלפן וכו'; דער הייליגער רבי האט געזאגט: "מיט גוט'ן פועל'ט מען מער ווי מיט שלעכט'ן"; פרוביר צו מאכן אן עסק פון אים, געב אים אויפמערקזאמקייט, אזוי וועט ער נישט שלאגן דיין יונגערע קינד. די סיבה פארוואס א קינד טשעפעט דעם יונגערן איז ווייל ער שפירט ווי דער יונגערער נעמט אוועק פון אים זיין אויפמערקזאמקייט.


עלטערן דארפן אסאך וויינען צום אייבערשטן אויף ערליכע קינדער; מען האט אמאל געפרעגט דעם הייליגן חתם סופר זכותו יגן עלינו ווי אזוי האט ער זוכה געווען צו אזעלעכע גוטע קינדער, האט דער הייליגער חתם סופר זי"ע געענטפערט: "יעדע נאכט בשעת איך האב געזאגט תיקון חצות האב איך אנגעפילט א כוס מיט טרערן און געבעטן פאר גוטע קינדער"; דאס איז דער וועג ווי אזוי מען איז זוכה צו ערליכע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע דיינע וועגן.

#90 - מיטנעמען אויף יענע וועלט - הפצה פאר פרויען - שאלות אין חינוך
צניעות, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, משניות, לימוד התורה

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תזריע, כ"ז אדר ב', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך זייער צו הערן אז דו האסט מסיים געווען ליקוטי מוהר"ן און אויך אז דו האסט נאכאמאל מסיים געווען ששה סדרי משנה; דאס וועט דיר אפהיטן אויף די וועלט און אויף יענע וועלט.


מוהרא"ש זכרונו לברכה פלעגט שטענדיג אראפלייגן ווי אזוי א לוי' זעט אויס; די ווייב שרייט און וויינט: "מיין מאן, אויף וועם האסטו מיך איבערגעלאזט", די קינדער וויינען: "טאטע, ווער וועט אונז געבן געלט? ווער וועט אונז חתונה מאכן?" פלעגט מוהרא"ש שטענדיג זאגן: "אבער קיינער האט נישט רחמנות אויפן נפטר אליינס". מען נעמט דעם מענטש און מען לייגט אים אריין אין דער ערד; די חברה קדישא קומען און דעקן אים צו מיט ערד און אלע גייען אהיים, קיינער טראכט נישט 'וואס טוט זיך יעצט אפ אינעם קבר?' עס קומען צו גיין פעלד-מייזן מיט אנדערע חי'לעך, ווערעם און שלענג און זיי עסן אויף דעם מענטש, וואס דאס איז שרעקליכע יסורים פאר'ן נפטר.


אבער אז דער מענטש האט געהאט שכל און זיך אנגעגרייט אין לעבן ער זאל האבן מיט וואס צוריק צו גיין צום אייבערשטן, ער האט געלערנט משניות און ליקוטי מוהר"ן – דורכדעם וועט ער ניצול ווערן פון חיבוט הקבר. אזוי ווי רבי נתן האט געזאגט: "צו א גוף וואס האט געלערנט ליקוטי מוהר"ן וועלן די ווערעם אין קבר נישט צוקומען", און מוהרא"ש זאגט: "צו א גוף וואס האט געזאגט משניות וועלן די ווערעם אין קבר נישט צוקומען".


בנוגע וואס דו פרעגסט אז דיין ווייב וויל וויסן ווי אזוי מען גייט הפצה; מען שטרעקט אויס א ספר, א קונטרס און מען זאגט: "דא האסטו א שיינע מתנה!" ווען מען זעט ווי יענער נעמט דאס פרעגט מען יענעם: "איר האט עפעס פאר צדקה?" אז יענער ענטפערט: "איך האב נישט: זאל מען פרעגן: "איר האט אפשר עפעס? אפאר פרוטות?" ווייל אסאך מאל זאגן מענטשן אז זיי האבן נישט קיין צדקה ווען זיי האבן יא ווייל זיי מיינען אז מען ערווארט פון זיי א גרויסע סכום, אויב יענער זאגט: "עס איז גוט, איך דארף נישט", פרעגט מען יענעם סיי וויי: "איר האט עפעס פאר צדקה?"


זאג פאר דיין ווייב אז אויב זי וויל ספרים און קונטרסים קענען מיר דאס שיקן פון אמעריקע, מיר האבן א בית הדפוס וואו מיר דרוקן די קונטסרים פון מוהרא"ש אויף אלע שפראכן; יעדער מפיץ קען באשטעלן וואס פאר א קונטרסים ער וויל; מיר וועלן איר דאס שיקן.


זיי איר מחזק זי זאל זיך נישט שעמען צו צוגיין צו פרויען; עס קומען יעדן טאג מענטשן פון די גאנצע וועלט צום רבינ'ס ציון, היינט קומען שוין מענטשן פון אלע קרייזן; מען איז אזוי צעבראכן און געשלאגן אז אלע זענען מודה אז מען דארף אנקומען צום רבינ'ס חיזוק. איז זייער גוט אז זי זאל שטיין ביים ציון און געבן פאר די אלע געסט וואס קומען במשך די יאר זיי זאלן אויך וויסן פון די זיסע און געשמאקע לויטערע וואסער וואס קוועלט פונעם נחל נובע מקור חכמה.


אז דער אייבערשטער האט אייך געשיקט קיין אומאן, איר וואוינט דארט, זאלט איר דארט אריין שיינען אין אלעמען די זיסע עצות פון רבי'ן.


בנוגע וואס דו פרעגסט וויאזוי מען לערנט אויס פאר קינדער וועגן נישט קוקן אויף פריצות וכו'; וואס איז אזוי שווער צו פארשטיין? פשוט, מען זאגט פאר די קינדער נישט צו קוקן אויף קיין גוים און גוי'טעס ווייל דער אייבערשטער לאזט נישט; "די תורה זאגט אז אויב מען היט זיך נישט די אויגן פארלירט מען נאכדעם אלע גוטע זאכן". מען איז נישט יוצא די מצוה פון חינוך דורך איין מאל זאגן, און מען קען נישט ערווארטן אז קינדער זאלן זיך טוישן צום גוטן פון איין מאל הערן; מען דארף שיינערהייט זאגן נאכאמאל און נאכאמאל און נאכאמאל ביז דער אייבערשטער העלפט און עס איז עושה רושם.


בנוגע צי קינדער זאלן זען ווי די מאמע זייגט וכו' און ווי אזוי מען ענטפערט ווען ער פרעגט שאלות וכו'; עס איז נישט קיין פראבלעם זיי זאלן זען ווי די מאמע זייגט. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות י.) אז אויף דעם האט אויך דוד המלך געדאנקט דעם אייבערשטן, "בָּרֲכִי נַפְשִׁי אֶת ה' וְאַל תִּשְׁכְּחִי כָּל גְּמוּלָיו (תהלים קג, ב)"; דוד המלך האט געדאנקט דעם אייבערשטן אז דער אייבערשטער האט געמאכט די מילך – די עסן וואס א קינד עסט - נעבן די הארץ וואס דארט איז א ריינע פלאץ, אנדערש ווי ביי אנדערע בעלי חיים. עס איז גוט אז מען וואקסט אויף מיט דעם.


דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן א): "אִם הַתִּינוֹק יוֹנֵק מֵחֲלֵב אִשָּׁה חֲצוּפָה, אֲזַי מִתְגַּבֵּר בּוֹ תַּאֲוָה זוֹ", אויב דער קינד זייגט מילך פון אן אשה חצופה וועט זיך אויף אים מתגבר זיין די תאווה פון ניאוף, "וְכֵן לְהֵפֶךְ, כְּשֶׁיּוֹנֵק חֲלֵב אִשָּׁה כְּשֵׁרָה", און אזוי אויך פארקערט - זאגט דער רבי - אויב דאס קינד זייגט מילך פון אן ערליכע פרוי, "אֲזַי לִבּוֹ חָלָל בְּקִרְבּוֹ, וְאֵין לוֹ חֲמִימוּת", וועט ער זיין אן ערליכער איד און זיין אפגעהיטן אין קדושה. נאך זאגט דער רבי (ספר המידות, אות בנים, חלק ב', סימן יב): "הֶחָלָב שֶׁל צַדֶּקֶת הוּא טוֹב לַתִּינוֹק לְיִרְאַת שָׁמַיִם, וְגַם נוֹתְנוֹת לוֹ מֶמְשָׁלָה בָּעוֹלָם הַזֶּה", מילך פון אן ערליכע פרוי ברענגט יראת שמים פאר'ן קינד.


דער עיקר דארף מען אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין אויפצוברענגען קינדער וואס וועלן ליב האבן די תורה און מצוות; קינדער וואס וועלן עוסק זיין אין אויפבויען די וועלט.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#89 - זוך צו קוקן אויף א צווייטן מיט א גוט אויג
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, מדות טובות

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויקרא, ז' אדר ב', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


בנוגע דיין טאכטער, אז דו ווילסט נישט זי זאל לערנען אין איין קלאס מיט וכו'.


וויסן זאלסטו אז קיינער איז נישט פארזיכערט מיט זיינע קינדער; מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין צו ערליכע קינדער. א מענטש מיינט: 'איך וועל מאכן אזוי און אזוי וכו'' און מען מאכט זיך א פלאן, אבער (משלי יט, כא): "רַבּוֹת מַחֲשָׁבוֹת בְּלֶב אִישׁ, וַעֲצַת ה' הִיא תָקוּם", א מענטש טראכט און דער אייבערשטער מאכט אנדערש; דערפאר בעט איך דיר זייער: זוך נישט קיין חסרונות ביי יענעם, נאר פארקערט - זוך צו קוקן אויף א צווייטן מיט א גוט אויג.


א איד איז אמאל געקומען צום הייליגן סאטמערער רבי זכותו יגן עלינו זיך אפרעדן אז אין די כיתה וואו זיין זון לערנט - אין די סאטמערע חדר - איז דא א קינד וואס ביי זיי אין שטוב איז מען מחלל שבת - השם ישמרינו, ער האט געבעטן דעם רבי'ן אז מען זאל ארויס ווארפן דעם קינד פונעם מוסד. האט דער רבי אים געפרעגט: "דו ביסט אזוי פארזיכערט מיט דיינע קינדער?!" דער רבי האט נישט געוואלט אוועק שיקן דעם קינד פון תלמוד תורה; אין דעם ווארט וואס דער רבי זכותו יגן עלינו האט געזאגט פאר דעם איד ליגט א טיפע שכל, 'וואס ווייסט דער מענטש וואס גייט זיין?' קיינער ווייסט נישט וואס גייט זיין מיט זיינע אייגענע קינדער. א מענטש איז דאך נישט פארזיכערט מיט זיך אליינס - ווי אזוי קען ער זיין זיכער מיט די קינדער? נו ווי קען מען זאגן אז דעם קינד זאל מען ארויס ווארפן?! מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין צו ערליכע קינדער.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט קוקן גוט אויף אידישע קינדער, מיט רחמנות, וועט דער אייבערשטער רחמנות האבן אויף דיר.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#88 - דער גרויסער טעות פון "נ נח"
חינוך הילדים, חסידות ברסלב

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תצוה, ז' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד די חשוב'ע מנהלת פון ... אין אלעד, תחי'.


אשריך ואשרי חלקיך אז איר זענט זוכה צו מחנך זיין אידישע קינדער מיט אזא איבערגעגעבנקייט; איר לייגט אריין אין די קינדער דאס שיינקייט און דאס גרויסקייט פון גיין בדרך התורה והיראה. דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט שטענדיג מצליח זיין אין אייערע וועגן.


איך וויל אייך שרייבן אויף א געוויסע ענין וואס מען האט געטון ביי אייך אין סקול וואס איז נישט קיין דרך ארץ, איך טראכט אז מן הסתם ווייסט איר נישט און איר האט נישט אריין געטראכט אין וואס מען האט געטון. דאס איז דער זאך וואס מען האט געמאכט ביי אייך ראש חודש אדר, אז מען האט געהייסן די קינדער ברענגען קאפלעך וואס שטייט אויפגעשריבן אויף דעם דעם הייליגן ברסלב'ער רבי'ס נאמען אויף א חוזק וועג: נ' נח'.


אסאך מענטשן זענען זיך טועה און מיינען אז דאס איז א ברסלב'ע זאך ווען באמת איז דאס א גרויסע פארשעמונג פאר אונז און פאר אונזער רבי; שטעלט אייך פאר מען זאל ווען נעמען דעם נאמען פון אייערע רבי'ס און דאס אויפשרייבן אויף קאפלעך און אויף ווענט וכו', וואלט עס וויי געטון פאר אייך און פאר אלע חסידים און פאר אלע אידן, אזוי אויך טוט וויי פאר אונז ברסלב'ע חסידים אז מען שפעט אפ פון גרויסע צדיקים.


ליידער זענט איר נישט די איינציגסטע וואס טוען דאס, אסאך חדרים און מיידל שולעס טוען דאס און מען טראכט נישט אריין אין די הארבקייט פון טשעפען א צדיק. דער רבי זאגט (ספר המידות, אות צדיק, סימן פח): "הַצַּדִּיק יָכוֹל לַעֲנֹשׁ אֶת הָאָדָם בְּמִיתָה, אֲפִלּוּ עַל יְדֵי חֲלִישׁוּת דַּעְתּוֹ, אֲפִלּוּ בְּטָעוּת"; אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (אבות ב, י): "וֶהֱוֵי זָהִיר בְּגַחַלְתָּן שֶׁלֹּא תִכָּוֶה, שֶׁנְּשִׁיכָתָן נְשִׁיכַת שׁוּעָל, וַעֲקִיצָתָן עֲקִיצַת עַקְרָב, וּלְחִישָׁתָן לְחִישַׁת שָׂרָף".


דער אייבערשטער זאל העלפן אז בזכות וואס מיר האלטן חשוב אלע צדיקים זאלן מיר זוכה זיין אויסגעלייזט צו ווערן פון גלות, אמן.

#87 - די באבע מעשה פון די "נ נח'ס"
חינוך הילדים, חסידות ברסלב

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תצוה, ז' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


עס טוט מיר זייער וויי צו הערן אז די מנהלת האט געבעטן אייערע טעכטער זיי זאלן קומען אין סקול מיט א נ' נח' קאפל פאר א ראש חודש אדר פראגראם און אייערע טעכטער זענען זייער פארשעמט געווארן וכו'.


וואס זאלן מיר טון אז דאס האט זיך דער ס"מ אויסגענומען מיט'ן בית דין של מעלה; דער ס"מ האט געזאגט פאר'ן בית דין של מעלה אז ער איז מסכים אז דעם רבינ'ס נשמה זאל אראפ קומען אויף דער וועלט נאר בתנאי אז ער וועט מאכן א געשפעט פון רבי'ן.


איר קענט אודאי די מעשה וואס דער רבי האט דערציילט (סיפורי מעשיות, מעשה ז' מזבוב ועכביש) וואס עס האט זיך אפגעטון מיט זיין נשמה איידער זי איז אראפ אויף דער וועלט, ווי דער סמ"ך מ"ם האט געשריגן: "רבונו של עולם, אויב דער נשמה קומט אראפ אויף דער וועלט, פארוואס האסטו מיר באשאפן?" האט מען אים געענטפערט: "די נשמה מוז אראפ קומען אויף דער וועלט, דו גיי און זוך דיר אן עצה". איז ער אוועקגעגאנגען און שפעטער איז ער צוריק געקומען מיט אן אלטיטשקן אן איינגעבויגענעם, זיי האבן געלאכט און געזאגט: "די נשמה קען שוין אראפ גיין, מיר האבן שוין אן עצה", די עצה איז אז מען וועט מאכן א משוגעת פון "נ' נח'", מען וועט לאכן וכו'; אזוי וועלן אלע מורא האבן פון ברסלב.


שטארקט אייערע קינדער זיי זאלן נישט ווערן צעפאלן פון דעם; רעדט צו זיי וואס ברסלב איז. פארציילט זיי די גאנצע באבע מעשה (טשאדעלע באדעלע) פון דעם נ' נח', אז עס איז געווען א איד אין טבריה ר' יואל אשכנזי ז"ל, א פרייליכער איד, ווען ער האט שוין מער נישט געקענט צוזען ווי מען רודפ'ט דעם ר' ישראל בער אודסר ז"ל האט ער אים אריין געלייגט אין זיין ליקוטי מוהר"ן א צעטל אויפגעשריבן דערויף: 'פתקא מן השמים' מיט די ווערטער נ' נח' און פון דעם איז געווארן די גאנצע משוגעת. ער האט אים געוואלט פרייליך מאכן ער זאל מיינען אז ער האט באקומען א צעטל פון רבי'ן וכו' און נעבעך דער ישראל בער האט געמיינט אז דער רבי האט אים אריין געלייגט א צעטל וכו' און פון דעם ליידן מיר עד היום הזה, אבער דאס האט גארנישט מיט ברסלב.


איך שיק אייך א בריוו וואס איר זאלט איבער געבן פאר די מנהלת; לייגט דאס אריין אין א פארמאכטע ענוועלאפ אז אייערע קינדער זאלן נישט וויסן פון דעם כדאי זיי זאלן ווייטער מכבד זיין די טיטשערס מיט די מנהלת.


 

#86 - די גרויסקייט פון צוזאמנעמען די קינדער ביי שלש סעודות
חינוך הילדים, שבת קודש, סיפורי צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת תצוה, ו' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך וואלט דיר באמת געדארפט שרייבן יעדן טאג א בריוו אויף די גרויסע זכות וואס דו האסט מיט דעם וואס דו נעמסט צוזאם די קינדער יעדע וואך ביי שלש סעודות און דו זינגסט מיט זיי זמירות, אזוי אויך אויף די 'אבות ובנים' פראגראם וואס דו שטעלסט פאר יעדע מוצאי שבת פאר די קינדער אין ישיבה; וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק.


מיט דעם בין איך דיר מקנא; גלייב מיר, ווען איך דארף ווען נישט פארלערנען וכו' וואלט איך גענומען די קינדער און מיט זיי געזינגען, ווייל עס איז נישט דא קיין גרעסערע זאך פון מחנך זיין קינדער צו זיין ערליכע אידן, אבער יעצט אז מוהרא"ש האט מיר געהייסן פארלערנען דארף איך דאס טון; דעריבער שרייב איך דיר דאס אז דו זאלסט וויסן דאס חשיבות פון זיצן מיט די קינדער וואך נאך וואך און זיי מחנך זיין זיי זאלן זיין ערליכע אידן.


עלטערן כאפן זיך נישט אז אפילו די קינדער זענען נאך קליין זעען זיי אלעס און פארשטייען אלעס; קינדער וואס זעען ווי די עלטערן קומען אין שול צו שמועסן, ניטאמאל וואשט מען זיך אויף שלש סעודות ווערט ביי זיי ביליג די גאנצע זאך פון עסן דריי סעודות שבת, וואס דאס איז מעשה שטן אז מען זאל נישט עסן דריי סעודות שבת, ווייל ווען א מענטש איז זוכה צו עסן דריי סעודות שבת - זאגט דער הייליגער זוהר (פרשת יתרו, פח:): "תָּא חֲזֵי, בִּסְעוּדָתֵי אִלֵּין, אִשְׁתְּמוֹדְעוּן יִשְׂרָאֵל, דְּאִינּוּן בְּנֵי מַלְכָּא. דְּאִינּוּן מֵהֵיכָלָא דְּמַלְכָּא, דְּאִינּוּן בְּנִי מְהֵימָנוּתָא", קום און זע, ווער עס עסט דריי סעודות שבת ווייזט מיט דעם אז ער איז א קינד פונעם אייבערשטן און אז ער האט אמונה, "וּמַאן דְּפָגִים חַד סְעוּדָתָא מִנַּיְיהוּ, אַחְזֵי פְּגִימוּתָא לְעֵילָּא, וְאַחְזֵי גַּרְמֵיהּ דְּלָאו מִבְּנֵי מַלְכָּא עִלָּאָה הוּא, דְּלָאו מִבְּנֵי הֵיכָלָא דְּמַלְכָּא הוּא דְּלָאו מִזַּרְעָא קַדִּישָׁא דְּיִשְׂרָאֵל הוּא", און אויב מען עסט נישט דריי סעודות שבת ווייזט מען אז מען איז נישט קיין קינד פונעם אייבערשטן חס ושלום. נאך זאגט דער זוהר: "רַבִּי שִׁמְעוֹן אָמַר, הָאי מָאן דְּאַשְׁלִים תְּלַת סְעוּדָתֵי בְּשַׁבְּתָא, קָלָא נָפִיק וּמַכְרְזָא עֲלֵיהּ (ישעיהו נח, יד): אָז תִּתְעַנַּג עַל יְיָ", ווען א מענטש איז זוכה צו עסן דריי סעודות שבת גייט ארויס א בת קול אין הימל אז דער מענטש האט אמונה.


ווער עס וואשט זיך צו די דריי סעודות איז זייער חשוב עד כדי כך אז דער הייליגער תנא רבי יוסי זאגט (שבת קיח:): "יְהֵא חֶלְקִי מֵאוֹכְלֵי שָׁלֹשׁ סְעוּדוֹת בְּשַׁבָּת", איך וויל האבן א חלק אין גן עדן מיט די וואס עסן דריי סעודות שבת; דעריבער זעט מען אז ווען עס קומט צו עסן שלש סעודות פאלט ארויף אויפ'ן מענטש א כבידות, מען ווערט בעצלות און מען וואשט זיך נישט צו די סעודה. און אז קינדער קומען אין שול וואך נאך וואך און זעען ווי דער טאטע זיצט אין דער זייט און נעמט נישט קיין חלק מיט די אידן וואס זיצן אינאיינעם, זינגען און געזעגענען זיך פונעם שבת וועלן זיי אויך אזוי טון.


דערפאר דאנק איך דיר און איך איך בעט דיר זאלסט זיך שטארקן מיט די הייליגע ארבעט; זיי זיך מחי' און מחזק מיט די מצוה אז דאס איז אנגעקומען צו דיר און דער אייבערשטער זאל דיר העלפן זאלסט האבן נחת ביי דיינע קינדער.


איך בעט דיר אויב דו קענסט צוזאמנעמען אפאר קינדער מיט בחורים און זיי אויסלערנען א פארשטעלונג אויף די מוצאי שבת שושן פורים סעודה; נעם א מעשה פון רבינ'ס מעשיות, דאס זאלט איר שיין אויסשפילן געפלאכטן און געבויעט אויף די דיבורים וואס מען רעדט אין היכל הקודש.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#85 - עלטערן דארפן ארבעטן צוזאמען מיט די סקול
סקול, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תרומה, א' דר"ח אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך בעט אייך זייער איר זאלט מיט ארבעטן מיט אונז; אז מען זאגט אן די מיידלעך אין סקול נישט צו קומען מיט א סעלפאון זאלט איר נישט זאגן פאר אייער טאכטער זי זאל יא קומען מיט א סעלפאון אין סקול און דאס באהאלטן וכו'. עס איז נישט גוט פאר די חינוך פון אייער טאכטער אז זי הערט איין זאך אין סקול און אין שטוב הערט זי פארקערט; נאכדעם ווען מען וועט פארלאנגען אנדערע זאכן וואס דארט וועט איר יא זיין איינשטומיג וועט זי עס נישט אננעמען ווייל זי ווייסט אז איר – די מאמע - לאכט סיי ווי אפ פון וואס מען זאגט אין סקול.


איך האף אז איר וועט דאס פאררעכטן און פון היינט אן זאלט איר זיין איינשטומיג מיט די סקול, על כל פנים פאר אייערע קינדער זאלט איר זאגן אז זיי זאלן פאלגן אלעס וואס מען פארלאנגט פון זיי.


אז איר האט אפאר מינוט ווען עס איז שטיל אין שטוב זאלט איר זאגן תהילים און זיך אויסשמועסן אייער הארץ מיטן אייבערשטן, מען קען זיך גארנישט פארשטעלן וואס מען קען אלץ פועל'ן מיט תפילה; ווען מענטשן וואלטן געוויסט דאס גרויסקייט פון רעדן צום אייבערשטן וואלטן אלע עוסק געווען אין דעם א גאנצן טאג.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט מצליח זיין אין אלע אייערע וועגן.

#84 - ווען מ'רודפ'ט א קינד אין חדר
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים החודש, כ"ו שבט, שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד ... נרו יאיר.


אז דיין קינד קומט אהיים מיט א פחד פון חדר, ער וויל נישט קומען אין חדר ווייל איינער שלאגט אים זאלסטו רעדן צום מלמד. אויב עס העלפט נישט און קיינער טוט גארנישט זאלסטו אויסלערנען דיין קינד ער זאל צוריק שלאגן.


הגם שלאגן איז נישט די אידישע וועג, נאר דאס איז א גוי'אישע וועג, אזוי ווי ביי אומות העולם שטייט (בראשית כז, כב): "הַיָּדַיִם יְדֵי עֵשָׂו", דאס איז געזאגט געווארן ווען איינער איז שוין דערוואקסן וכו' אז אויב מען פארשעמט אים וכו' איז בעסער נישט צו ענטפערן נאר אפשווייגן וכו' אבער א קינד וואס האלט אינמיטן וואקסן דארף מען אויסלערנען ער זאל נישט מורא האבן פון קיינעם אויף דער וועלט. און אויב קינדער נעמען זיך אויף אים, מען שלאגט אים און מען פארשעמט אים זאל ער קודם רעדן צום מלמד וכו' און אויב מען העלפט אים נישט זאל ער זיי צוריק געבן מנה אחת אפים; עס איז דא א דיבור פון רבי'ן: "אמאל געבט מען א פאטש".


דערפאר בעט איך דיר זייער דו זאלסט רעדן צום מלמד און צום מנהל, פארצייל זיי אז דיין זון ווערט גע'רודפ'ט פון א צווייטן קינד; דאס מיינט נישט צו זאגן אז דער קינד וואס שלאגט איז א שלעכט קינד, מען דארף אים פשוט מחנך זיין. עס זענען דא קינדער וואס פארשטייען נישט וואס זיי טוען ווי לאנג זיי שפירן דאס נישט אויף זייער הוט, און אז קיינער מאכט זיך נישט וויסנדיג זאלסטו אויסלערנען דיין זון ווי אזוי זיך צו פארטיידיגן, 'סעלף דיפענס' וכו', ער זאל וויסן זיך צו ראטעווען, אז נישט וועט ער ווערן א קרבן פאר אנדערע קינדער השם ישמרינו.


דער אייבערשטער זאל העלפן מיר זאלן נישט דארפן צו קומען צו דעם, אבער מען דארף אנגרייטן די קינדער זיי זאלן זיך נישט לאזן צעברעכן פון קיינעם אויף דער וועלט.

#83 - רעד נישט צו קינדער וועגן שטארבן
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


בנוגע אייער קינד וואס זאגט אז ער גייט שטארבן דעמאלט וכו', אז דאס איז אייך זייער מבלבל און איר האט פון דעם פחדים.


בעט איך אייך איר זאלט דאס ארויס נעמען פון אייער קאפ און מער נישט רעדן מיט די קינדער פון שטארבן; דאס וואס ער רעדט פון שטארבן איז ווייל ער הערט רעדן פון יום המיתה, דערפאר רעדט ער פון דעם. דעריבער איז נישט כדאי צו רעדן מיט קינדער פון יום המיתה, מיט קינדער דארף מען רעדן פונעם אייבערשטן; אריינבאקן און אריינפרעגלען אין זיי אז דער אייבערשטער איז איבעראל און וואס מען דארף זאל מען פון אים בעטן.


דער רבי האט דערציילט אז ווען ער איז געווען א קליין קינד האט ער געהערט אסאך מעשיות פון צדיקים, דאס איז אים אריין אין הארץ און ער האט אנגעהויבן בענקען און וועלן זיין א צדיק; ווייל ווען א קינד הערט א סיפור פון א צדיק הייבט ער אן בענקען: 'איך וויל אויך זיין א צדיק'. דאס זאלט איר אויך טון, איר זאלט רעדן מיט אייערע קינדער פון דאס גרויסקייט פון צדיקים, ווי זיי האבן געלעבט מיט א קלארע אמונה און וואס זיי האבן געוואלט האבן זיי געבעטן דעם אייבערשטן, אזוי האבן זיי גע'פועל'ט ישועות פאר אידישע קינדער.


אז איר האט אפאר מינוט אינמיטן טאג ווען די קינדער זענען אין חדר און אין סקול זאלט איר זאגן א קאפיטל תהילים און זיך אויסשמועסן אייער הארץ מיטן אייבערשטן אויף אייער שפראך, רעדט צו אים ווי איר וואלט גערעדט צו א גוטע חבר'טע, בעט'ס אים איר זאלט זוכה זיין צו ערליכע קינדער און הייליגע קינדער.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#82 - א מלמד ארבעט צוזאמען מיט די עלטערן
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים החודש, כ"ו שבט, שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד ... נרו יאיר, מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש ברסלב.


איך האב זייער הנאה געהאט צו פארהערן אין דיין כיתה משניות; די קינדער האבן זייער גוט געקענט. מען זעט די כוחות וואס דו לייגסט אריין אין זיי, דער אייבערשטער זאל דיר העלפן דו זאלסט זען נחת ביי דיינע קינדער.


בנוגע דער קינד וואס פירט זיך נישט אויף אזוי שטארק דרך ארץ'דיג וכו'; איך וואלט דיר מייעץ געווען דו זאלסט רעדן צו זיינע עלטערן. ברוך השם אז די עלטערן תלמידי היכל הקודש ווילן נאר טון דעם רצון השם; אלע גייען מיר מיטן זעלבן וועג, מיר וויל אלע מחנך זיין אונזערע קינדער זאלן האבן דרך ארץ. מיר ווייסן אלע אז ביים רבי'ן איז געווען דאס ערשטע זאך דרך ארץ, אזוי ווי דער רבי האט געזאגט: "אִם קֵיסָרִים וּמְלָכִים הָיוּ יוֹדְעִים אֵיךְ אֲנִי מְלַמֵּד אֶת אֲנָשַׁי דֶּרֶךְ אֶרֶץ, הָיוּ שׁוֹלְחִים אֶת בְּנֵיהֶם אֵלַי לִלְמוֹד דֶּרֶךְ אֶרֶץ", ווען קעניגן וואלטן געוויסט וואסערע דרך ארץ איך לערן אויס מיינע תלמידים, וואלטן זיי געשיקט זייערע קינדער צו מיר איך זאל זיי אויסלערנען דרך ארץ; דעריבער זאלסטו רעדן מיט די עלטערן, זיי זענען זייער וואוילע עלטערן און זיי וועלן דיר העלפן אז זייער קינד זאל זיין דרך ארץ'דיג, זיי וועלן רעדן צום קינד ער זאל אכטונג געבן אויף דרך ארץ.


אזוי אויך בעט איך דיר זייער, אויב מיין זון ... נרו יאיר איז נישט אזוי דרך ארץ'דיג זאלסטו מיר מודיע זיין, ווייל איך וויל אויפברענגען מיינע קינדער זיי זאלן זיין בעלי דרך ארץ.


זע צו דערציילן פאר די קינדער יעדן טאג מעשיות פון צדיקים; דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן רמח): "דַּע, שֶׁסִּפּוּרֵי מַעֲשִׂיּוֹת מִצַּדִּיקִים, הוּא דָּבָר גָּדוֹל מְאֹד", זאלסט וויסן – זאגט דער רבי – אז פארציילן מעשיות פון צדיקים איז זייער א גרויסע זאך, "כִּי עַל יְדֵי סִפּוּרִים מִצַּדִּיקִים, נִתְעוֹרֵר וְנִתְלַהֵב הַלֵּב בְּהִתְעוֹרְרוּת גָּדוֹל לְהַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ, בְּחֵשֶׁק נִמְרָץ מְאֹד", ווייל ווען מען הערט א מעשה פון א צדיק, ווערט דאס הארץ אויפגעפלאמט צום אייבערשטן, און מען באקומט א שטארקע חשק צו ווערן אן ערליכער איד ווען מען זעט צו וואס דער צדיק האט זוכה געווען ווען ער איז בייגעשטאנען אלע זיינע נסיונות, און מען וויל אויך ווערן א צדיק; בפרט קינדער, פאר זיי איז זייער וויכטיג מעשיות פון צדיקים ווייל ווען א קינד הערט א מעשה פון א צדיק, ווערט ער זייער נתעורר דורך דעם.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#81 - מ'טאר נישט צולאזן קינדער צו זיין חוצפה'דיג
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים החודש, כ"ו שבט, שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד ... נרו יאיר.


וואויל איז פאר עלטערן וואס זענען מחנך די קינדער ווען זיי זענען יונג, ווייל וויסן זאלסטו אז ווען קינדער זענען שוין עלטער קען מען שוין נישט רעדן צו זיי, נאר ווי יונגער זיי זענען אלץ מער הערן זיי אויס.


שלמה המלך זאגט (משלי יג, כד): "חוֹשֵׂךְ שִׁבְטוֹ שׂוֹנֵא בְנוֹ, וְאֹהֲבוֹ שִׁחֲרוֹ מוּסָר", ווער עס האט ליב זיין קינד, זאגט אים מוסר, און ווער עס זאגט נישט קיין מוסר, איז א סימן אז ער האט פיינט זיין קינד.


חכמינו זכרונם לברכה שמועסן דאס אויס (מדרש שמות רבה א, א): ווער עס איז נישט מחנך זיין קינד ווייל ער שוינט אים וועלן די קינדער צום סוף אראפ גיין פון אידישן וועג. אזוי ווי מיר זעען ביי אברהם אבינו, אז ווען ער האט געזען ווי ישמעאל קומט אהיים מיט א געטשקע און שפילט זיך דערמיט האט ער אים געשוינט און גארנישט געזאגט, ביז ער האט אים געדארפט פארטרייבן פון שטוב כדי ער זאל נישט קאליע מאכן זיין ברודער יצחק.


אזוי האט אויך פאסירט מיט עשו; יצחק האט ליב געהאט עשו אזוי ווי עס שטייט (בראשית כה, כח): "וַיֶּאֱהַב יִצְחָק אֶת עֵשָׂו", ער האט אים קיינמאל גארנישט געזאגט און צום סוף איז ער ארויס לתרבות רעה, אזוי ווי חז"ל זאגן (בבא בתרא טז:) אז אינעם טאג וואס עשו האט פארקויפט די בכורה פאר יעקב האט ער עובר געווען אויף פינף הארבע עבירות - ער האט געטון אן עבירה מיט א נערה המאורסה; ער האט גע'הרג'עט א מענטש; כופר געווען אין תחיית המתים; כופר געווען אינעם אייבערשטן; און ער האט פארשעמט די בכורה. זעט מען פון דעם אז ווען א מענטש זאגט נישט קיין מוסר פאר זיינע קינדער ווען זיי זענען נאך יונג, וועט ער חרטה האבן שפעטער, עס איז כדאי זאלסט נאכקוקן אין מדרש (מדרש שמות רבה א, א; תנחומא שמות א, א), וועסטו זען ווי די הייליגע חכמים רעכענען אויס נאך מעשיות, ווי אבשלום און אדוניה די קינדער פון דוד המלך וואס ער האט זיי נישט געזאגט קיין מוסר, וואס עס איז געשען מיט זיי.


איך שרייב דיר דאס אלעס ווייל איך וויל דיר מעורר זיין אויף א נקודה אין חינוך; איך האב געזען ווי דיין זון נרו יאיר שלאגט דיר אן אויפהער און אנשטאט דו זאלסט אים מחנך זיין און געבן א פאטש וכו' פאר די חוצפה פון שלאגן א טאטע האסטו זיך נישט וויסנדיג געמאכט וכו'.


וויל איך דיר זאגן אז דאס איז נישט דער וועג, עס קען זיין אז איך בין שולדיג אין דעם מיט דעם וואס איך רעדט אזויפיל ביי די שיעורים אז מען זאל נישט שלאגן קיין קינדער; אמת טאקע מוהרא"ש האט אונז כסדר מחזק געווען אז מיר זאלן האבן סבלנות אין שטוב און מיר זאלן נישט שלאגן די קינדער, אבער מען דארף וויסן אז ווען עס קומט צו חוצפה, אז א קינד שלאגט טאטע מאמע דארף מען אים מחנך זיין און געבן א פאטש.


מוהרא"ש האט אונז געזאגט אז ווען ער איז געווען א מלמד האט ער נישט געשלאגן די תלמידים - חוץ אויף חוצפה; אזוי אויך האב איך געהערט פון יונגעלייט וואס האבן געלערנט ביי מוהרא"ש אין ישיבה אז מוהרא"ש האט זיי געגעבן א פאטש ווען זיי האבן זיך מתחצף געווען. אזוי ווי שלמה המלך זאגט (משלי כג, יג): "אַל תִּמְנַע מִנַּעַר מוּסָר", האלט זיך נישט אפ פון מחנך זיין דיין קינד, "כִּי תַכֶּנּוּ בַשֵּׁבֶט לֹא יָמוּת", אז דו וועסט אים שלאגן וועט ער נישט שטארבן פון דעם, "אַתָּה בַּשֵּׁבֶט תַּכֶּנּוּ", דו געב אים א פאטש, "וְנַפְשׁוֹ מִשְּׁאוֹל תַּצִּיל", וועסטו אים ראטעווען פון אנקומען אין גיהנום.


איך האף אז עס איז נאך נישט צו שפעט; דיין זון איז שוין פינף יאר, יעצט איז די צייט וואס מען נעמט ארויס די שלעכטע נאטורן, אויב לאזט מען זיי אויסוואקסן אן חינוך וועט זיין זייער שווער מיט זיי וכו'. דאס איז א טעות וואס אסאך עלטערן מאכן, מען כאפט נישט אז קינדער דארף מען מחנך זיין דוקא ווען זיי זענען נאך יונג און ארויס נעמען פון זיי די שלעכטע געוואוינהייטן, אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המדות, אות בנים, סימן סד): "צָרִיךְ לְלַמֵּד אֶת הַתִּינוֹק דֶּרֶךְ אֶרֶץ מִנְּעוּרָיו", מען דארף אויסלערנען די קינדער זיי זאלן האבן דרך ארץ און גוטע מידות פון ווען זיי זענען נאך יונג; א קינד דארף וויסן אז א ווארט פון טאטע מאמע איז א ווארט, נישט דא קיין וויכוחים, נישט דא קיין הסברים און נישט דא קיין טעמים. ווען א קינד פרעגט: "פארוואס דארף איך דאס טון?" איז דער תירוץ: "ווייל טאטע מאמע האבן אזוי געזאגט", אן קיין פארוואס און אן קיין פארווען, און אז דער קינד שלאגט דעם טאטע אדער מאמע געבט מען אויף דעם א פאטש ער זאל דאס נישט טון נאכאמאל.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן נאר נחת פון אייערע קינדער.

#80 - אכטונג געבן די קינדער זאלן נישט שלאגן און טשעפען
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים החודש, כ"ו שבט, שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד ... נרו יאיר, מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש ברסלב.


וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק אז דו ביסט א מלמד, דו לערנסט די הייליגע אותיות מיט די כתה א' קינדער און דו לייגסט אריין אין זיי יראת שמים זיי זאלן אויסוואקסן גרויסע צדיקים.


אשרי חלקך אז דו באשעפטיגסט זיך מיט אזא הייליגע ארבעט; חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ירושלמי דמאי ז, ג) רבי יוחנן האט געזען א מלמד וואס האט געפאסט, האט ער אים געזאגט: "אָסוּר לְּךָ", דו טארסט נישט פאסטן, "וּמַה אִם מְלַאכְתּוֹ שֶׁל בָּשָׂר וָדָם אַתְּ אָמַר אָסוּר", מה דאך דער וואס ארבעט פאר א צווייטן טאר נישט פאסטן ווייל ווען מען פאסט קען מען נישט ארבעטן גענוג פלייסיג און דאס הייסט גניבה, "מְלַאכְתּוֹ שֶׁל הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לֹא כָּל שֶׁכֵּן?!", איז דאך זיכער אז א מלמד וואס ארבעט פאר'ן אייבערשטן טאר נישט פאסטן, ווייל ער דארף האבן כח צו ארבעטן מיט די קינדער; זעט מען פון דעם אז א מלמד איז עוסק במלאכתו של הקדוש ברוך הוא, ער ארבעט פאר'ן הייליגער באשעפער.


איך בעט דיר זייער זאלט אכטונג געבן אויף די קינדער אז עס זאל נישט זיין צווישן זיי א קינד וואס טשעפעט אנדערע קינדער; האברך ... נרו יאיר זאגט מיר אז זיין זון קומט אהיים יעדן טאג מיט א פחד פון א קינד וואס שלאגט אים און טשעפעט אים, עד כדי כך אז היינט האט ער שוין נישט געוואלט קומען אין חדר נאר צוליב דעם וואס עס איז דא א קינד ביי דיר אין כיתה וואס שלאגט און טשעפעט, דאס וואלסטו אליינס געדארפט וויסן און אכטונג געבן אז קיין שום קינד זאל נישט שלאגן און זיך גרויסן אויף אנדערע.


דערפאר בעט איך דיר דו זאלסט מחנך זיין די קינדער אז מען קען נישט שלאגן און נישט טשעפען; זיי זענען קליינע קינדער, כיתה א' קינדער; יעצט איז די צייט זיי מחנך צו זיין. שלמה המלך זאגט (משלי כב, טו): "אִוֶּלֶת קְשׁוּרָה בְלֶב נָעַר", א קינד ווערט געבוירן מיט נישט גוטע מידות, "שֵׁבֶט מוּסָר יַרְחִיקֶנָּה מִמֶּנּוּ", דארף מען אים מחנך זיין און אים געבן מוסר כדי ארויס צו נעמען פון אים די נארישקייטן.


אונזער וועג פון חינוך איז פון די הייליגע תורה; ליידער לעבן מיר היינט אויסגעמישט צווישן די אומות העולם און עס כאפט זיך אריין ביי אונז אידן זייערע שיטות פון חינוך, עד כדי כך אז עס זענען דא היימישע עלטערן וואס נעמען זייערע השקפות פון טערעפיסטן וואס נעמען זייער געדאנקען גאנג נישט פון די תורה; מען לערנט אויס עלטערן מען זאל נאכגעבן פאר די קינדער וכו', און די תוצאה דערפון איז אז קינדער וואקסן אויף אן קיין חינוך רחמנא לצלן.


בעט איך דיר דו זאלסט מחנך זיין דיינע תלמידים צו מידות טובות; דערצייל זיי מעשיות איבער די הארבקייט פון טשעפען וכו', און אז א קינד נוצט הענט זאלסטו אים קנס'ענען וכו'. אמאל איז פארהאן א קינד וואס ווייסט נישט און כאפט נישט אז ווען מען שלאגט טוט דאס וויי, דארף מען אים אויך געבן א פעטשעלע ער זאל וויסן ווי אזוי עס שפירט ווען ער טוט דאס פאר אנדערע.


מוהרא"ש האט דערציילט אז אמאל איז א פרוי אריין געקומען צום הייליגן רבי'ן פון סאטמאר זכותו יגן עלינו און געוויינט: "מיין מאן שלאגט מיר" און זי האט געוויזן פאר'ן רבי'ן אירע צייכענעס פון די פעטש; דער רבי האט גלייך געהייסן פאר'ן גבאי ער זאל רופן דעם מאן, און דער רבי האט גענומען זיין שטעקן און אים אנגעהויבן שלאגן, האט יענער געפרעגט דעם רבי'ן: "וואס האב איך געטון אז דער רבי שלאגט מיר?" זאגט אים דער רבי: "איך טראכט אז דו ווייסט נישט ווי מען שפירט ווען מען שלאגט, איך וויל דו זאלסט שפירן אז פעטש טוט וויי".


אמאל דארף מען געבן טועם צו זיין פאר איינעם ער זאל שפירן וואס ער טוט פאר א צווייטן; חס ושלום אז קינדער זאלן האבן א פחד צו קומען אין חדר, דער יונגערמאן זאגט מיר אז זיין זון פאלט ארויס די לעצטע צוויי וואכן פון די עברי זייט דאס קינד שלאגט אים.


איך פריי זיך זייער אז דו קומסט פארנאכטס אין כולל לערנען הלכה; די כולל איז פאר מיר ממש א נחת רוח צו זען ווי די תלמידים פון ישיבה זיצן נאך די חתונה און לערנען די הייליגע תורה.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.

#79 - בחורים דארפן זיך אביסל אויסגעבן
חינוך הילדים, בחור

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פ' יתרו, י"ז שבט, יומא דהילולא של מוהרא"ש זצוק"ל שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך שעם זיך אביסל פון דיר אז איך האב דיר נאכנישט באצאלט מיינע טיקעט'ס; איך האף צום אייבערשטן אז איך וועל דיר עס קענען באצאלן ביז א קורצע צייט.


אז דו קענסט אראנזשירן א טריפ פאר די בחורים וואלט דאס געווען פאר מיר א גרויסע הילף; דו פלעגסט יעדעס יאר נעמען די בחורים זיך גליטשן אויף די שניי. עס איז זייער וויכטיג פאר קינדער און בחורים זיך אביסל אויסצוגעבן.


מוהרא"ש האט מיר כמה פעמים געזאגט אז איך זאל גיין מיט די בחורים זיך אביסל גליטשן אויף די שניי ווייל בחורים דארפן זיך אויסגעבן; די בחורים לערנען ברוך ה' זייער פלייסיג, אבער מזמן לזמן דארפן זיי זיך אביסל אויסגעבן.


א גרויסן יישר כח פאר'ן העלפן די ישיבה חודש'ליך; דער אייבערשטער זאל דיר העלפן אז בזכות די מצוה פון צדקה זאלסטו זוכה זיין צו האבן הצלחה אין אלע ענינים.


איך האב נישט קיין שום שטיצע פון אינדרויסן, נאר דאס ביסל וואס מיינע תלמידים העלפן מיר.


מיינע אויגן זענען געוואנדן נאר צום אייבערשטן.

#78 - מחנכים זאלן נישט אויסזאגן וואס זיי הערן פון די קינדער
לערערין, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת יתרו, י"ט שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


א גרויסן דאנק פארן ארויסהעלפן די ישיבה מיטן געבן פאר די רענט פון דעם חודש ... דאללער; דער אייבערשטער זאל העלפן אז בזכות די מצוה פון צדקה זאלן ענק מצליח זיין אין אלע ענינים.


איר קענט זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון זיין א טיטשער און מחנך זיין אידישע קינדער צו אמונה, צניעות און מידות טובות; אשריך בעולם הזה, וטוב לך לעולם הבא.


גיבט אכטונג נישט צו דערציילן פאר אנדערע וואס איר הערט פון די מיידלעך; א טיטשער פון קליינע מיידלעך ווייסט אלע סודות וואס טוט זיך ביי זיי אין שטוב. קליינע קינדער דערציילן אויס אלע סודות; איין קינדער דערציילט ווי די עלטערן קריגן זיך, איין קינד דערציילט אז זיי האבן מאוויס אין שטוב, איין קינד דערציילט אז איר מאמע שערט זיך נישט אירע האר וכו' וכו', דאס אלעס און נאך זאכן וואס די טיטשער הערט טאר מען נישט דערציילן פאר "קיינעם" נאר פאר די מנהלת תחי', אדער זאלט איר מיר שרייבן די פרטים וכו', מיר וועלן וויסן וואס מיר האבן צו טון.


די מעשה וואס האט פאסירט די וואך וכו', וועל איך רעדן מיט די עלטערן זיי זאלן זיך פירן בצניעות וכו'.


נאכאמאל, א גרויסן יישר כח פאר אלעס וואס איר טוט מיט אונזערע קינדער.

#77 - די פליכט פון די מאמע - די עקרת הבית
צניעות, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


א' פרשת יתרו, י"ד שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


היינט איז זייער א גרויסע טאג, עס איז היינט חמשה עשר בשבט - ראש השנה פאר די ביימער. מיר דארפן ארויס נעמען חיזוק פון די ביימער, ווי זיי הייבן אן פונדאסניי נאכמאל ארויס צו געבן פיינע פירות, אפילו עס איז אריבער אויף זיי א ווינטער סעזאן, שניי מיט רעגן, קעלט און ווינטן וכו' וכו', מיט דעם אלעם הייבן זיי אן מיט א פרישקייט נאכאמאל ארויס צו געבן געשמאקע פרוכט, אזוי דארפן מיר זיך אויך באנייען און נאכמאל אנהייבן ארויס צו געבן גוטע פרוכט.


וויסן זאלט איר אז די פרוי איז די עקרת הבית; די גאנצע שטוב ווענדט זיך אין די פרוי. אז די מאמע איז פרייליך וואקסן אויף פרייליכע קינדער און אז די מאמע איז שטענדיג אנגעצויגן וואקסן די קינדער אויף נישט געזונט, זיי וואקסן אויף מיט א פחד; דעריבער טראגט א מאמע א גרויסע אחריות, זי דארף זיך שטענדיג שטארקן מיט אלע כוחות ווייל אין איר ווענדט זיך אלעס.


אזוי אויך איז די גאנצע אידישקייט תלוי אין די מאמע, ווייל קינדער וואקסן אויף אזוי ווי די מאמע; אז די מאמע פירט זיך מיט יראת שמים, זי איז מקפיד אויף צניעות וועלן די טעכטער אויך זיין צניעות'דיג. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (מדרש תנחומא, וישלח, ז) אויפן פסוק (בראשית לד, א): "וַתֵּצֵא דִינָה בַּת לֵאָה" – פארוואס רופט מען אן דינה 'די טאכטער פון לאה', פארוואס נישט 'די טאכטער פון יעקב?' "אֶלָּא עַל שֵׁם יְצִיאָתָהּ נִקְרֵאת בַּת לֵאָה, שֶׁאַף הִיא יַצְאָנִית הָיְתָה", ווייל לאה איז אויך ארויסגעגאנגען. דערפאר רופט מען איר אן די טאכטער פון לאה, צו ווייזן וואס עס האט צוגעברענגט אז זי זאל ארויס גיין אין די גוי'שע גאסן צווישן די אראבער, דאס אז איר מאמע פלעגט ארויס גיין, אזוי ווי עס שטייט (בראשית ל, טז): "וַתֵּצֵא לֵאָה לִקְרָאתוֹ"; און אויף דעם זאגט מען דעם משל: "כְּאִמָּה – בִּתָּהּ", אזוי ווי די מאמע פירט זיך אזוי פירט זיך די טאכטער; אז די מאמע געבט אכטונג זיך נישט צו דרייען אין שטוב אן שטרימפ וועלן די טעכטער אויך זיין צניעות'דיג און איידל, אבער אז די מאמע דריידט זיך אן שטרומפ זאל מען נישט ווערן אנטוישט שפעטער ווען די קינדער וועלן גרויס ווערן אז זיי וועלן נאך מער פאלן בצניעות.


דעריבער בעט איך אייך זייער איר זאלט זיך שטארקן בצניעות; בעט'ס דעם אייבערשטן איר זאלט האבן א געפיל צו צניעות. מיינט נישט אז צניעות איז א קנס זאך, קוקט'ס נישט אויף צניעות ווי כאילו מיר אידן זענען געשטראפט געווארן אז מיר טארן גארנישט, אדרבה, קוקט'ס אויף צניעות ווי א שיינע זאך, אז מיר זענען חשוב, און מיר זענען מער ווי חיות וואס האבן נישט קיין שום מאראל. ביי זיי איז נישט דא קיין קליידער, און אזוי אויך ביי די אומות העולם, זיי האבן אראפ געווארפן פון זיך דאס גאנצע מאראל. אבער מיר אידן זענען מענטשן, אזוי ווי דער פסוק רופט אן אידישע קינדער (יחזקאל לד, לא): "וְאַתֵּן צֹאנִי צֹאן מַרְעִיתִי, אָדָם אַתֶּם, אֲנִי אֱלֹקֵיכֶם", דער אייבערשטער זאגט איר זענט ביי מיר גערעכנט ווי מענטשן, דרש'ענען אויף דעם די הייליגע חז"ל (יבמות סא.): "אַתֶּם קְרוּיִין אָדָם, וְאֵין הָעוֹבְדֵי כּוֹכָבִים קְרוּיִין אָדָם"; איר ווערט אנגערופן מיט נאמען 'מענטש', אבער די אומות העולם זענען נישט קיין מענטשן, זיי זענען (יחזקאל כג, כ): "אֲשֶׁר בְּשַׂר חֲמוֹרִים בְּשָׂרָם", צוגעגליכן צו בעלי חיים.


אזוי ווי אברהם אבינו האט געזאגט פאר ישמעאל ווען ער איז געגאנגען שחט'ן יצחק אבינו (בראשית כב, ה): "שְׁבוּ לָכֶם פֹּה עִם הַחֲמוֹר", איך גיי מיט יצחק און דו בלייב דא שטיין מיטן אייזל, זאגן אויף דעם חכמינו זכרונם לברכה (קידושין סח.): "עַם הַדּוֹמֶה לַחֲמוֹר"; זיי זענען צוגעגליכן צום אייזל, ווייל ביי זיי איז נישט קיין חילוק יא אנגעטון נישט אנגעטון.


געלויבט דעם אייבערשטן אז מיר האבן א סקול פאר אונזערע קינדער וואו מען ברענגט זיי אויף זיי זאלן אויסוואקסן ערליך און צניעות'דיג - מיט א פרייליכקייט; זיי שעצן צניעות, זיי ווערן מחונך אז צניעות איז נישט א יאנטשי זאך, נאר צניעות איז אן ארויפגעקוקטע זאך. אנדערש ווי ביי אסאך מיידלעך וואס מיינען אז צניעות איז עפעס א קנס, כאילו מען האט גע'קנס'עט די אידישע טעכטער אז זיי דארפ'ן גיין אנגעטון איידל. דאס איז די סיבה פארוואס מען זעט נעבעך ווי אידישע טעכטער זוכן אראפ צו ווארפן פון זיך די צניעות; זיי מיינען אז דאס איז א שטראף, אבער באמת איז צניעות בכלל נישט קיין קנס, צניעות איז זייער א שיינע זאך.


איך בעט אייך זייער איר זאלט מחשיב זיין צניעות אפילו אייערע קינדער זענען נאך יונג. אפילו קליינע מיידלעך דארפן זיך אויך פירן מיט צניעות; יעצט איז די צייט וואס מען קען נאך רעדן צו זיי. אז מען איז מחנך ווען מען איז נאך יונג דעמאלט קען מען שפעטער ווייטער רעדן מיט זיי און זיי מחנך זיין, אבער אז מען לאזט די קינדער פריי וועט מען שפעטער חרטה האבן.


לערנט אייך ארויס פונעם בוים דער אופן ווי אזוי מען פלאנצט זיי, אז ווען זיי זענען נאך יונגע צווייגעלעך, יונגע ביימעלעך קען מען זיי נאך בייגן, און שפעטער ווען זיי וואקסן אויף וועט מען שניידן די גוטע פירות און איר וועט זוכה זיין צו הערליכע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט מצליח זיין אין אלע אייערע וועגן.

#76 - איבערטייטשן "עצתו אמונה" אויף ענגליש
חינוך הילדים, הפצה, בריוו, עצתו אמונה

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת בא, ה' שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן די בריוון וואס איר זענט מתרגם אויף ענגליש.


איך האב דאס געוויזן פאר אפאר מפיצים, זיי זאגן אלע זיי אז דאס איז הערליך געשריבן און זיי ווילן דאס פארשפרייטן פאר אלע וואס קענען נישט קיין אידיש, אז זיי זאלן אויך וויסן פון די שיינע זיסע עצות וואס דער רבי לערנט אונז.


דעריבער וויל איך אייך מחזק זיין איר זאלט ווייטער ממשיך זיין מיט די הייליגע ארבעט, צו מזכה זיין אידישע קינדער צוריק צו קומען צום אייבערשטן.


מוהרא"ש זכרונו לברכה האט דערציילט, אז ווען דער הייליגער צדיק רבי יצחק מדראהביטש זכותו יגן עלינו איז נפטר געווארן איז אים רש"י הקדוש אנקעגן געקומען אויבן אין הימל און אים געפרעגט: "וואס פאר א גוטע מעשים טוט אייער זון דער צדיק רבי מיכל'ע זלאטשובער אז דא אין הימל מאכט מען אזא רעש פון אים?" האט דער טאטע רבי יצחק מדראהביטש געענפערט: "ער לייגט אריין שטארקע כוחות אינעם דאווענען וכו'", האט אים רש"י הקדוש געזאגט: "פאר דעם אליינס וואלט מען נישט געמאכט אזא רעש דא אין הימל פון אים; אסאך צדיקים לייגן אריין כוחות אינעם דאווענען און מען מאכט נישט אזא גרויסע עסק פון זיי", האט דער טאטע ווייטער געזאגט: "ער לערנט זייער פלייסיג", האט אים רש"י הקדוש געענפערט: "דאס קען אויך נישט זיין די סיבה, ווייל אסאך צדיקים לערנען פלייסיג די הייליגע תורה, און פאר דעם אליינס רעש'ט זיך נאך נישט", האט ער געזאגט: "צוליב זיין חסד און צדקה וכו'", האט רש"י הקדוש נאך אלץ נישט מסכים געווען, ביז רבי יצחק מדראהביטש האט אים געזאגט: "אפשר ווייל ער ברענגט צוריק מענטשן צום אייבערשטן? ער איז עוסק אין דעם זייער שטארק", האט רש"י הקדוש געזאגט: "היינו דאהני ליה, יעצט פארשטיי איך שוין פארוואס עס רעש'ט זיך פון אים"; ווייל ביים אייבערשטן איז זייער חשוב דער וואס ברענגט צוריק זיינע קינדער צו אים.


טראכט'ס אריין, אז א מענטש האט א קינד וואס איז צוקריגט מיט אים, דער קינד וויל נישט רעדן מיט אים און ער טוט נאר זאכן אנטקעגן אים, קומט איינער צו גיין און הייבט זיך אן פארען מיט דאס קינד, ער רעדט צו אים ער זאל צוריק גיין צו זיין טאטע, ער שיקט אים שיינע בריוון פון התחזקות אז זיין טאטע ווארט אויף אים, וועט דאך דער טאטע זיין אזוי דאנקבאר פאר דעם מענטש וואס ברענגט אים צוריק זיין קינד. און אמאל אז דער זון קען נישט ליינען די בריוו וואס ער באקומט, קומט א צווייטער און גיבט אוועק צייט עס איבער צו טייטשן אויף די שפראך וואס דער קינד פארשטייט, ווי דאנקבאר איז דער טאטע פאר אלע וואס באשעפטיגן זיך אז זיין זון זאל שוין צוריק קומען צו אים; ער איז מכיר טובה סיי פאר דער וואס שרייבט די בריוו, פאר דער וואס טייפט עס אויף, פאר דער וואס איז עס מתרגם, פאר דער וואס דרוקט עס און פאר דער וואס טראגט עס וכו' וכו'.


דאס איז די גרויסקייט פון אלע וואס טוען אין הפצה; זיי ווילן צוריק ברענגען אלע מענטשן צום אייבערשטן, און די מענטשן זענען זייער חשוב ביים אייבערשטן.


איך בין אייך זייער מכיר טובה פאר'ן זיין א טיטשער ביי אונז אין סקול; יעדע זאך וואס מען טוט פארן רבי'ן איז א זאך וואס בלייבט אויף אייביג, בפרט אז מען איז מחנך קינדער זיי זאלן זיך פירן מיט דרך ארץ און מידות טובות, איז דאס זייער חשוב ביים אייבערשטן.


לייגט אריין אין די מיידלעך דרך ארץ, ווייל דער רבי זאגט (ספר המידות, אות בנים, סימן סה): "צָרִיךְ לְלַמֵּד אֶת הַתִּינוֹק דֶּרֶךְ אֶרֶץ מִנְּעוּרָיו", מען דארף אויסלערנען דאס קינד דרך ארץ ווען ער איז נאך יונג; דאס איז די ארבעט פון א מחנך און מחנכת, אויסלערנען די קינדער זיי זאלן זיך פירן מיט דרך ארץ. קינדער דארפן וויסן אז א ווארט פונעם טיטשער איז א ווארט, און אויב מען פאלגט נישט איז מען נישט קיין 'בית פיגא תלמידה', ווייל דער רבי האט געזאגט: "איך קען יעדן איינעם העלפן, אויסער אן עזות פנים".


אין דעם זכות וועט איר זוכה זיין צו נחת פון אייערער קינדער.


איך שרייב א בריוו פאר אייערע תלמידות; איר זאלט דאס מתרגם זיין אויף ענגליש און זיי דאס פארליינען.


אויך שיק איך אייך בריוו פאר די מיידלעך וואס פירן זיך ערוואקסן, איר זאלט זיי דאס איבערגעבן.

#75 - מ'דערקענט דיין איבערגעגעבנקייט צו די קינדער
חינוך הילדים, מלמדים, רענט

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת בא, ב' שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב נעכטן פארהערט דיין כתה, איך מוז דיר זאגן אז איך בין ארויס פון התפעלות ווי גוט זיי האבן געקענט די גמרא רש"י פון פרק לולב הגזול, ובעיקר פון זייערע גוטע מדות, ובפרטי פרטיות פון זייער שמחה. אלע זענען געזעצן אזוי פרייליך מיט דרך ארץ.


עס דערקענט זיך די איבערגעגעבענע ארבעט וואס דו לייגסט אריין אין זיי; וויל איך דיר מחזק זיין מיט די פאר שורות אז דו זאלסטו זיך שטארקן מיט אלע דיינע כחות ווייטער אריינצולייגן אין די קינדער אמונה ויראת שמיים.


ווען דו לערנסט מיט די קינדער זאלסטו זיך פארשטעלן ווי דו רעדסט פאר גרויסע דערוואקסענע מענטשן – גדולי ישראל, אזוי וועסטו מצליח זיין און אנקומען אריין צו לייגן אין זיי דאס מערסטע וואס שייך.


זע צו טאנצן מיט די קינדער יעדן טאג אפאר מינוט מיט מוזיק; טו דאס נאך שחרית אדער נאך מנחה. אזוי וועט זיין א פרייליכע אטמאספער אין כתה, וועט זיי זיין גרינגער צו פארשטיין וואס מען לערנט.


א גרויסן יישר כח פארן העלפן די ישיבה מיטן צושטייער געבן פאר די רענט פון דעם חודש ... דאללער; בזכות די מצוה פון צדקה זאלסטו מצליח זיין אין אלע ענינים.


 

#74 - מאכט חתונה אייער זון באצייטנס
קינדער, חינוך הילדים, חתונה

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת בא, ראש חודש שבט, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מו"ה ... הי"ו.


איך שרייב אייך דעם בריוו אויפן בקשה פון אייער זון, הבחור ... נרו יאיר.


ער וויינט צו מיר אז ער האלט עס מער נישט אויס און ער וויל חתונה האבן.


ער זאגט מיר אז זיין גאנצע אידישקייט הענגט אויף א האר וד"ל, און ער בעט מיר נאכאנאנד איך זאל רעדן מיט אייך, און אייך בעטן איר זאלט אים חתונה מאכן. ער זאגט אז מען טראגט אן שידוכים, גוטע שידוכים אבער מען וויל נישט אויסהערן, און ער שעמט זיך צו רעדן מיט אייך און מיט אייער ווייב.


ער איז פריער דא געווען און אזוי ביטערליך געוויינט אז די ווענט האבן מיט געוויינט; ער זאגט מיר: "מיין טאטע מאמע ווייסן נישט וואס פאר א ביטערע נסיונות איך מאך מיט, איך קען מער נישט!" – האט ער געכליפערט.


דעריבער בעט איך אייך: "האט'ס רחמנות אויף אייער בחור און לאזט אים חתונה האבן; זאגט'ס נישט אפ קיין שידוכים, ווייל אז איר וועט ווארטן וועט איר אלעס פארלירן".


קוקט'ס אייך אום וואס גייט היינט פאר, וויפיל בחורים און מיידלעך פאלן אוועק פון אידישקייט. מען האט נישט געוויסט פאר דעם אז זיי גייען אפלאזן אידישקייט און מען האט זיי נישט אויסגעהערט, מען האט זיי אויך געזאגט אז זיי מאכן זיך וכו'.


זייט'ס נישט ברוגז אויף מיר פארן שרייבן דעם בריוו, איך וויל נאר איר זאלט האבן נחת. איך האב נישט קיין שום נגיעה נאר צו ראטעווען אייער זון.

#73 - וועגן אויסלערנען ענגליש פאר די קינדער
חינוך הילדים, קאמפיוטער, לימודי חול

בעזרת ה' יתברך


ג' פרשת וארא, כ"ד טבת, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


בעטס דעם אייבערשטן אז אייערע קינדער זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן; בפרט ווען איר צינדט אן די שבת ליכט, איר נעמט חלה און איר היט הלכות טהרה וכו' דעמאלט איז זייער חשוב די תפילות פון א פרוי.


מען זעט נישט גלייך וואס פאסירט מיט די תפילות, דעריבער זענען מענטשן מזלזל אין דעם, אבער באמת ווערט יעדע תפלה אוועקגעלייגט און מען איז זוכה צו ערליכע דורות.


אז עס גייט אייך אזוי אין לעבן אז אייערע קינדער זאלן קענען א גוטן ענגליש ווען זיי זענען נאך אזוי יונג און איר שרייבט אז איר האט דריי עצות וכו'; זאלט איר טון די צווייטע עצה, איר קענט רעדן צו זיי אין שטוב ענגליש. די ערשטע עצה פון אריין נעמען אין שטוב א טעבלעט וואס זאל זיי אויסלערנען ענגליש איז נישט כדאי, ווייל א אידישע שטוב קען פשוט חרוב ווערן אז מען ברענגט אריין א קאמפיוטער אדער טעבלט, און אזוי ווייטער. עס זענען דא מעשיות פון צדיקים געשריבן אין ענגליש, דאס קענט איר ליינען מיט זיי בשעת איר גיבט זיך אפ מיט זיי.

#72 - וועגן ענגליש אין סקול
סקול, חינוך הילדים, מוסדות

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת שמות, י"ח טבת, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך פריי מיר זייער צו הערן אז איר זענט צופרידן מיט אייערע טעכטער ביי אונז אין סקול; מיר האבן אויסנאם געלונגענע טיטשערס וועלכע לייגן אריין גרויסע כוחות אין די קינדער אז זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע מיידלעך און קענען אויפשטעלן ערליכע אידישע דורות.


בנוגע אייער טאכטער'ס ענגליש - אז זי קען נאכנישט רעדן פליסיג וכו'; דאס האט נישט צוטון מיט אונזער סקול, נאר אזוי גייט עס ביי אלע קינדער. ווען זיי זענען נאך יונג רעדן זיי בעסער זייער מאמע לשון און צוביסלעך במשך די יארן דערלערנען זיי זיך נאך א שפראך וואס מען לערנט מיט זיי וכו'.


מיר האבן מיידלעך פון וויליאמסבורג און פון בארא פארק, וועט מען זען אז די בארא פארק'ע קינדער רעדן בעסער ענגליש און ווען עס קומט צו אידיש קען מען זיך אונטער לאכן ביים הערן די וועג ווי אזוי זיי רעדן, זיי דארפן איבער טייטשן אין זייער מח יעדעס ווארט פאר זיי זאגן דאס. למשל אז זיי ווילן פרעגן וויפיל אזייגער עס איז, וועלן זיי זאגן: "וואס איז די זייגער?" ווייל אויף ענגליש לייגט מען אזוי אויס די ווערטער. נאך א משל, ווען מען טרעפט א צווייטן פרעגט מען אין אידיש: "ווי אזוי הייסטו?" אבער די קינדער וואס קומען פון שטובער וואו מען רעדט ענגליש וועלן פרעגן: "וואס דיין נאמען?" אזוי איז אויך פארקערט, די קינדער וואס קומען פון וויליאמסבורג און זייער ערשטע שפראך איז אידיש, ווען עס קומט צו רעדן ענגליש וועלן זיי אויסלייגן די ווערטער אנדערש, ביז זיי וועלן עלטער ווערן ווען זיי וועלן זיך אויסלערנען ווי אזוי צו רעדן פערפעקט.


דאנקט דעם אייבערשטן אויף די ניסים ונפלאות וואס ער טוט מיט אייך; איר האט א טייערער מאן נרו יאיר מיט ליכטיגע קינדער קיין עין הרע. מען דארף דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן אויפן עבר און בעטן אויף ווייטער, אז אלע קינדער זאלן זיין ערליכע אידן.


בפרט אין די היינטיגע דורות וואס דער ס"מ רייסט שטיקער פון כלל ישראל, עס פאלן נעבעך אוועק בחורים און מיידלעך פון די שענסטע משפחות; דארף מען אסאך תהילים זאגן און אסאך טרערן פארגיסן אז די קינדער זאלן זיין ערליכע אידן.

#71 - שיק נישט דיין טאכטער אין גראסערי
חיזוק פאר מיידלעך, קדושה, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת שמות, י"ח טבת, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אז אייער טאכטער זאגט אייך אז זי וויל נישט גיין אין גראסערי ווייל די גוים דארט פירן זיך אויף עקלדיג השם ישמרינו, דארפט איר אליינס פארשטיין אז עס איז גאר ביטער וד"ל. בפרט אין די גראסערי נעבן אייער שטוב, דארט זענען דאך די גוים זייער געמיינע חברה, זיי לאקערן טאג און נאכט אויף אידישע מיידלעך; עס איז אינטערעסאנט אז מען לאזט דאס אזוי אנגיין און קיינער זאגט נישט גארנישט.


וואס טראכט איר, ווי לאנג נעמט אז מען זאל פארלירן א קינד? אז א מיידל הערט נאר איינמאל ווי א גוי טמא זאגט איר: "זעסט אויס אזוי גוט", איז דאס שוין פונקט גענוג אז זי זאל פאלן א קרבן רחמנא לצלן.


דעריבער, אז אייער טאכטער זאגט אייך אז זי וויל נישט גיין אין גראסערי וואו די טמאים פירן זיך אויף זייער נידעריג און פראסט, זאל זי נישט גיין נאר ענדערש בלייבן העלפן אין שטוב מיט די שטוב ארבעט.


דאנקט און לויבט דעם אייבערשטן אז אייערע קינדער זענען ערליך און איידל און זיי ווילן זיין גוט; געבט אכטונג אויף זיי ווי דעם שווארץ אפל פון אויג. אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (במדבר רבה יא, ה): "וְיִשְׁמְרֶךָ בְּבָנוֹת", א מיידל דארף מער שמירה ווי א אינגל; בפרט אין די היינטיגע טעג וואס דער ס"מ שניידט שטיקער פון אידישע קינדער דארף מען זייער אכטונג געבן אויף זיי.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#70 - נישט האבן קשיות אויפ'ן אייבערשטן
חינוך הילדים, אמונה, נעגל וואסער, קשיות

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויחי, צום עשרה בטבת, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


מוהרא"ש פלעגט שטענדיג זאגן: "יעדע פארוואס - איז נאך א קליפה", אזוי ווי צדיקים האבן געזאגט אויפן פסוק (תהלים עט, י): "'לָמָּה' - יֹאמְרוּ הַגּוֹיִם", א גוי זאגט "לָמָּה?" ווידעראום א איד זאגט: "אלעס וואס דער אייבערשטער טוט האט א חשבון".


מיר דארפן טון וואס דער אייבערשטער הייסט אונז טון אן קיין שום קשיות און אן קיין שום חשבונות; דער אייבערשטער האט אונז געהייסן מחנך זיין אונזערע קינדער מיט יראת שמים און ער זאגט אונז צו אז אויב מיר וועלן מחנך זיין די קינדער מיט יראת שמים וועלן מיר האבן נחת. ממילא קען מען נישט פרעגן קשיות 'פארוואס ביי דעם משפחה זענען אלע קינדער ארויס לתרבות רעה רחמנא לצלן, מיט דעם וואס די עלטערן האבן געטון אלעס פאר זייער יראת שמים?' און אזעלכע אינצידענטן טארן נישט שוואך מאכן די אמונה אין די ווערטער פון צדיקים.


איך האב פארציילט ביי די פאריגע פרויען צוזאמקום א מעשה וואס מוהרא"ש האט דערציילט, אז א פרוי איז געקומען צום סטייפלער גאון זכותו יגן עלינו און ביטערליך געוויינט אז אירע קינדער פאלן אוועק פון אידישקייט, יעצט האט איר זון זיך רחמנא לצלן אפגעשניטן די פיאות און די צער גידול בנים וואס זי גייט אדורך; האט איר דער סטייפלער גאון געפרעגט: "איר גיסט זיך אפ נעגל וואסער אינדערפרי?" די פרוי איז רויט געווארן פאר בושה און מודה געווען אז זי גיסט נישט אפ קיין נעגל וואסער, האט דער סטייפלער גאון איר געזאגט: "דעמאלט וואס ווילט איר פון מיר? אז מען גיסט נישט אפ נעגל וואסער בלייבט די טומאה פון ביינאכט אויף די הענט און וואס מען כאפט אן ווערט טמא, דעריבער איז די גאנצע שטוב פול מיט א רוח טומאה רחמנא לצלן. וואס קען איך טון אז איר אליינס האט זיך גורם געווען די צרות?" מיר האבן דאס דערציילט אלץ א חיזוק פאר די פרויען זיי זאל זיין נזהר אין מחנך זיין די קינדער זיך אנצוגרייטן נעגל וואסער פארן שלאפן גיין, און אינדערפרי זאלן זיי נישט אראפ גיין פון בעט אן אפגיסן נעגל וואסער.


אויף דעם ארויף שרייבט איר אז איר זענט געווארן זייער צעבראכן נאך די דרשה, איר זענט אהיים נאך די דרשה און געוויינט בכיות עצומות אויף אייערע געשוויסטער, הלמאי אייערע עלטערן האבן געטון אלעס אויף דער וועלט צו האבן ערליכע קינדער, זיי האבן יא אפגעגאסן נעגל וואסער וכו' און למעשה זענען עטליכע קינדער ארויסגעגאנגען לתרבות רעה.


איז קודם כל, קוקט אייך אן; ווי אזוי האבן אייערע עלטערן זוכה געווען אויפצושטעלן אזא קינד ווי אייך, וואס איר לעבט מיט אזא שטארקע אמונה און איר גייט אזוי בצניעות וכו' וכו'? צווייטנס, מען טאר נישט פרעגן קיין קשיות אויפן אייבערשטן; מיר דארפן טון וואס מיר האבן צו טון און דער אייבערשטער זאל טון וואס איז גוט אין זיינע אויגן.


דריטנס בעט איך אייך זייער: שטארקט אייך מיט אלע כוחות אויפצוציען אייערע קינדער בקדושה וטהרה. לאזט אייך נישט צעברעכן פונעם יצר הרע וואס וויל אלעס טון אייך צוצונעמען אייער משפחה - היה לא תהיה!


היינט איז דער יארצייט פון הייליגן רבי נתן זכרונו לברכה, וועל איך אייך שרייבן א ווארט פון רבי נתן. דער הייליגער רבי נתן האט געזאגט: "ווען איך ווייס שוין אלע עצות און חיזוקים ווי אזוי זיך אן עצה צו געבן מיטן יצר הרע קומט ער צו מיר מיט גאר א נייע וועג וואס איך האב זיך נישט געראכטן"; דאס איז דער וועג פונעם יצר הרע - מאכן חלישות הדעת פאר יעדן איינעם אויף זיין וועג.


גרייטס אן נעגל וואסער פאר אלע קינדער יעדע נאכט בשמחה רבה, און זייטס מדקדק אין אלע הלכות און אין מנהגים, דורכדעם וועט איר זוכה זיין אויפצושטעלן א שיינע שטוב.


 

#69 - די גרויסקייט פון מחנך זיין מיידלעך מיט אמונה ויראת שמים
לערערין, סקול, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת ויגש, ו' טבת, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן פון אייערע תלמידות בריוון וואו זיי שרייבן אזוי שיין אראפ אלעס וואס זיי לערנען ביי אייך, יעדע מיידל שרייבט דאס אראפ אויף איר אופן, ווייל ביי יעדן איינעם גייט דאס אריין לויט איר אייגנארטיגע פארשטאנד.


איר קענט זיך נישט פארשטעלן ווי גרויס עס איז אייער זכות; דאס איז א זכות וואס נישט יעדער איז זוכה דערצו - אויפבויען אידישע קינדער מיט אמונה און יראת שמים; זיי זאלן וויסן דאס גרויסקייט פון זיין א אידיש קינד, זיי זאלן זיין שטאלץ מיט אידישקייט, מיט זייער אנטון און מיט זייער אויפפירונג. זיי זאלן וויסן די שכר פון זיין איידל וואס אויף דעם זאגן חכמינו זכרונו לברכה זאגן (במדבר רבה ח, ט): אויפן פסוק (תהילים קכח, ג): "אֶשְׁתְּךָ כְּגֶפֶן פֹּרִיָּה בְּיַרְכְּתֵי בֵיתֶךָ בָּנֶיךָ כִּשְׁתִלֵי זֵיתִים סָבִיב לְשֻׁלְחָנֶךָ", דיין ווייב וועט זוכה זיין צו האבן קינדער אזוי ווי א וויינשטאק וואס איז פול מיט טרויבן - בזכות וואס זי פירט זיך בצניעות, "בִּזְמָן שֶׁהִיא נוֹהֶגֶת בְּעַצְמָהּ דַּת יְהוּדִית שֶׁהִיא צְנוּעָה, זוֹכָה שֶׁיוֹצְאִין מִמֶּנָּה בָּנִים בַּעֲלֵי מִקְרָא, בַּעֲלֵי מִשְׁנָה, בַּעֲלֵי מַעֲשִׂים טוֹבִים", זי וועט האבן קינדער וואס וועלן לערנען מִקְרָא, מִשְׁנָה און טון מַעֲשִׂים טוֹבִים, "הֲדָא הוּא דִּכְתִיב: בָּנֶיךָ כִּשְׁתִילֵי זֵיתִים", עיין שם.


אין די פריערדיגע דורות איז נישט געווען קיין מיידל שולע, נאר יעדע מיידל האט זיך געפירט ווי אזוי זי האט געזען ביי אירע עלטערן אין שטוב, און איר מאמע האט אריין געלייגט אין איר אהבת השם און יראת השם וכו' וכו', ביז עס זענען געקומען די פריערדיגע צדיקים זכותם יגן עלינו און געזען אז מען מוז האבן א פלאץ פאר מיידלעך זיי צו מחנך זיין מיט יראת שמים, האבן זיי מתקן געווען א "מיידל שולע" (עיין בספר ויואל משה מאמר לשון הקודש, אות מ). ווייל מיידלעך דארפן מער שמירה ווי אינגלעך, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (תנחומא נשא, י): אויפן פסוק (במדבר ו, כד): "יְבָרֶכְךָ ה' וְיִשְׁמְרֶךָ", "יְבָרֶכְךָ בְּבָנִים", דער אייבערשטער וועט דיר בענטשן מיט קינדער, "וְיִשְׁמְרֶך בְּבָנוֹת", און דיר אפהיטן מיט דיינע מיידלעך; זעט מען אז מיידלעך דארפן האבן מער שמירה ווי זון.


ברענגט אריין אין זיי תפילה, זיי זאלן זיך צוגעוואוינען צו רעדן צום אייבערשטן; דערציילט זיי מעשיות פון תפילה, ווי דער אייבערשטער העלפט ווען מען בעט אים .


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה מיט אלע אייערע תלמידות.