בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#108 - גייט צוריק צו אייער מאן
קינדער, חינוך הילדים, שלום בית, גט

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת שופטים, ו' אלול, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


גייט צוריק צו אייער מאן; רעדטס אייך נישט איין אז עס וועט אייך זיין בעסער מיט א צווייטן, ווייל מיט א צווייטן וועט אייך זיין אסאך שווערער. קודם וועט אייך זיין שווער ביז איר וועט זיך אויסוועלן א שידוך, נאכדעם וועט זיך אנהייבן די קריגערייען צווישן אייך און אייער צווייטער מאן איבער "מיינע קינדער" און "דיינע קינדער"; זיינע קינדער וועלן זיך אויפפירן צו אייך מיט גרויס חוצפה, זיי וועלן אייך לאכן אין פנים און עס וועט אייך זיין ביטער שווער.


זאג איך אייך, גייט צוריק צו אייער מאן, האטס רחמנות אויף אייערע קינדער; אייער מאן איז געווען ביי מיר און ער איז גרייט צו פאררעכטן, ער איז גרייט צו טון אלעס אויף דער וועלט אבי די קינדער זאלן נישט חרוב ווערן. קינדער ווערן חרוב ונחרב ווען עלטערן קריגן זיך; דער אייבערשטער האט מיר מזכה געווען צו לערנען און מחזק זיין בחורים, במשך די פופצן יאר וואס איך בין עוסק מיט קינדער און בחורים האב איך געזען אז רוב פראבלעמען מאכן זיך ביי קינדער פון גע'גט'ע שטובער. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (גיטין צ:): "כָּל הַמְגָרֵשׁ אֶת אִשְׁתּוֹ, אֲפִילוּ מִזְבֵּחַ מוֹרִיד דְּמָעוֹת", ווען מאן און ווייב גט'ן זיך וויינט דער מזבח. פלעגט מוהרא"ש זכרונו לברכה שטענדיג זאגן: פארוואס וויינט דוקא דער מזבח? עס זענען דאך דא אסאך כלים אין בית המקדש; פארוואס וויינט נישט דער שלחן; דער מנורה; דער ארון; וואס עפעס דוקא דער מזבח? נאר דער מזבח וויינט, ווי צו זאגן: "מען איז שוין מקריב אויף מיר גענוג קרבנות, פארוואס פעלט אויס מען זאל ברענגען נאך קרבנות...".


איר זאגט אלעמען: "איך פאלג נאר וואס דער ראש ישיבה זאגט", יעדער וואס רעדט מיט אייך זאגט איר: "ראש ישיבה", "ראש ישיבה"; "וואס דער ראש ישיבה זאגט", זאג איך אייך קלאר וואס איך האב מקבל געווען פון מוהרא"ש זכרונו לברכה: "זיך גט'ן איז נישט די עצה", בפרט ווען עס איז דא קינדער אין שטוב; ווייל אויב מען גט זיך ליידן די קינדער פון דעם זייער גאנץ לעבן.


א כתיבה וחתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.

#107 - רעדן דיבורי אמונה מיט די קליינע קינדערלעך
חינוך הילדים, אמונה, שטעטל

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת שופטים, ב' אלול, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


שטארקט זיך מיט אמונה פשוטה אינעם בורא כל עולמים; דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן מד): "הָאֱמוּנָה תּוֹלָה בְּפֶה שֶׁל אָדָם", אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (תהלים פט, ב): "אוֹדִיעַ אֱמוּנָתְךָ בְּפִי, הַיְנוּ עַל יְדֵי שֶׁמְּדַבְּרִין הָאֱמוּנָה בַּפֶּה, זֶהוּ בְּעַצְמוֹ אֱמוּנָה, וְגַם עַל יְדֵי זֶה בָּאִים לֶאֱמוּנָה"; ווי מער מען רעדט דיבורי אמונה אלץ מער בויט זיך אויף די אמונה אינעם מענטש.


זאלט איר רעדן אסאך דיבורי אמונה מיט אייערע קליינע קינדערלעך; יעדע זאך וואס זיי דארפן, ווילן, בעטן און מוטשען, זאגט זיי: "לאמיר בעטן דעם אייבערשטן", "דער אייבערשטער וועט העלפן"; אזוי וועט אריינגיין אין זייערע ריינע הערצעלעך די ריינע אמונה און עס וועט ווערן ביי אייך אויך אויפגעבויט די אמונה, איר וועט נישט ווערן דערשראקן און צעטומלט פון די שלעכטע מחשבות וואס דער יצר הרע ברענגט אריין אין אייך.


יעצט ווען איר זענט שוין אין שטעטל – קרית ברסלב, דארט צווישן די ביימער און גראז איז זייער גוט זיך צו געפונען. דער הייליגער רבי האט געזאגט פאר זיין טאכטער שרה (שיחות הר"ן, סימן קסג): "ווי גוט און ווי פרום איז צו זיין צווישן זיי"; זאלט איר זאגן תהלים און זיך מתבודד זיין, דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן אויף די ניסים – אויף אייערע ליכטיגע קינדער, אויף אייער טייערער מאן נרו יאיר, - וועט דער אייבערשטער מאכן נאך ניסים.


א כתיבה וחתימה טובה, א גוט געבענטשט יאר.

#106 - קינדער פאלגן נישט אלעמאל מיט איין מאל הייסן
חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ראה, כ"ח מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך בעט אייך זייער איר זאלט זיך שטארק מיט אלע כוחות צו האבן סבלנות צו אייערע קינדער.


אלע פרויען, אלע אידישע מאמעס גייען אריבער שווערע צייטן מיט חינוך הבנים והבנות; קינדער פאלגן נישט אלעמאל מיט איין מאל הייסן, עס זענען דא קינדער וואס זענען מער פארשפילט און הערן נישט ווען מען רעדט צו זיי, עס זענען דא קינדער וואס זענען מער ווילד און מער טאנצעדיג און שפרינגענדיג, צו זיי דארף מען האבן מער סבלנות. בעט איך אייך זייער איר זאלט זיך שטארקן מיט אלע כחות צו האבן געדולד צו זיי.


ווען אייערע קינדער זענען אין חדר און אין סקול זאלט איר זיך מאכן אפאר מינוט צייט זיך אוועקזעצן מיט א תהלים, זאגט אפאר קאפיטלעך תהלים און נאכדעם זאגט די תפלה:


"הייליגער באשעפער, איך דאנק דיר פאר מיין לעבן, איך דאנק דיר פאר מיין מאן און קינדער – אויף יעדן באזונדער, רבונו של עולם געב מיר כח און שכל איך זאל האבן די ריכטיגע צוגאנג צו מיינע קינדער. איך שפיר זיך ווי א פארלוירענע, מיינע קינדער פאלגן מיך נישט און דאס מאכט איך זאל זיך פארלירן, איך זאל שרייען און צומאל שלאגן וכו', העלף מיר בעשעפער, איך וויל נישט שרייען און שלאגן, איך וויל זיי מחנך זיין אויף די ריכטיגע וועג, איך וויל זיין א גוטע מאמע, איך וויל זען ערליכע דורות; העלף מיר אייבערשטער, זיי מיט מיר אייבערשטער. העלף מיר בזכות די צדיקים און צדקניות, יִהְיוּ לְרָצוֹן אִמְרֵי פִי וְהֶגְיוֹן לִבִּי לְפָנֶיךָ יְיָ צוּרִי וְגֹאֲלִי".


איך בעט אייך איר זאלט נישט געבן פאר די קינדער קיין שום עלעקטעראנישע שפילצייג; נישט קיין טעלעפאנס, געים-בוי'ס וכדומה, וועט איר זען פון זיי אסאך אידיש נחת.


פון דער ראש ישיבה.

#105 - א ווארט פון טאטע מאמע איז א ווארט
חינוך הילדים, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ראה, כ"ח מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך צו הערן אז דו ביסט זיך מחי' מיט די דרשות, עצות און חיזוק פון הייליגן רבי'ן.


בנוגע דיין שאלה מיט דיין טאכטער וכו', וכו'; געב אכטונג נישט צו צערטלען (ספוילן) דיין טאכטער, ווי מער מען צערטלט זיי וואקסן זיי אויף נישט דרך ארצ'דיג און מיט נאך פיל פראבלעמען.


עלטערן דארפן זיין זייער שטארק מיט דעם אז א ווארט פון טאטע מאמע איז א ווארט; אז מען זאגט "יא" איז "יא" און אז מען זאגט "ניין" איז "ניין"; אפילו די קינדער פון זייער זייט וועלן פרובירן צו פארפירן וכו' אז מען זאל זיי נאכגעבן, דאך דארפן די עלטערן זיין שטארק נישט נאכצוגעבן, דעמאלט וואקסן די קינדער אויף מיט דרך ארץ.


געב אכטונג און כאפ זיך באצייטנס; פאל נישט אריין אין דעם טעות העולם וואס זאגן אז "יונגע קינדער" דארף מען נישט מחנך זיין, פונקט פארקערט, חינוך איז דיקא ביי גאר יונגע קינדער פון דריי יאר, פיר יאר און פינף יאר; דעמאלט שטעלט מען אוועק דעם גרונד. אזוי ווי דער הייליגער רבי זאגט (ספר המידות אות בנים, סימן סה): "צָרִיךְ לְלַמֵּד אֶת הַתִּינוֹק דֶּרֶךְ אֶרֶץ מִנְּעוּרָיו", מען דארף לערנען דרך ארץ מיט קינדער ווען זיי זענען נאך יונג.


בעט דעם אייבערשטן יעדן טאג: "הייליגער באשעפער העלף מיר איך זאל וויסן ווי אזוי צו מחנך זיין מיינע קינדער; העלף מיר איך זאל האבן נחת פון זיי, זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן".


א כתיבה וחתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.

#104 - אריינלייגן א געשמאק אין די קינדער ביים דאווענען
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת ראה, כ"ה מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר.


זייער גוט טוסטו אז דו לייגסט אריין א געשמאק אין די קינדער ביים דאווענען; דער הייליגער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן רט): "אַייעֶרֶע קִינְדֶער זָאלְט אִיר מוֹדִיעַ זַיין וָואס דָא הָאט זִיך גֶעטוּן", און ר' נתן שרייבט (שם) אז דער רבי האט דאס געזאגט: "בְּרֶתֶת וְזִיעַ בְּהִתְלַהֲבוּת נוֹרָא".


עס פעלט נישט אויס אז ביים דאווענען זאלסטו צוזאמנעמען די קינדער דאווענען נעבן דיר, לאז די קינדער זיצן נעבן זייערע עלטערן; זאלן די עלטערן זיין פאראנטווארטליך אויף זייער דאווענען. דו זאלסט ארומגיין צוויי דריי מאל ביי יעדע תפלה ארום דעם בית המדרש און געבן טיקעטס פאר אלע קינדער וואס זיצן שיין נעבן די עלטערן און דאווענען אויפ'ן קול.


ביי שלש סעודות, דעמאלט זאלסטו זיצן מיט אלע קינדער פון גרויס ביז קליין און זינגען מיט זיי אלע זמירות, וואס דאס איז א יסוד – ביים רבי'ן – אין אידישקייט. מוצאי שבת קודש זאלסטו מאכן א גורל אויף פרסים און ספרים וכו', וכו'.


טראכט שטענדיג וואס דו האסט געזען אלע יארן אין ישיבה, אזוי זאלסטו נאכמאכן אין שטעטל; לייג נישט צו און נעם נישט אראפ.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט מצליח זיין אין אלע דיינע וועגן.


א כתיבה וחתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.

#103 - אנפילן די קינדער מיט יראת שמים און אהבת ה' יתברך
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, מלמדים, שטעטל

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת ראה, כ"ה מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


שטארק זיך זייער און גיי ווייטער אן בעבודתך הקדושה, אזוי אויך מיט די עבודת הקודש פון מלמדות; לייג אריין דיין גאנצע קאפ, מח און הארץ אין די קינדער, זיי אנצופולן מיט יראת שמים און אהבת ה' יתברך.


לעת עתה, ביז איך וועל טרעפן דעם פאסיגן מענטש אויפצונעמען פאר א מנהל וויל איך אז דו זאלסט זיין אחראי אויף אלע קינדער פון תלמוד תורה; דו זאלסט פירן דעם חדר אזוי ווי דו האסט געלערנט ביי מיר אלע יארן אין ישיבה, איך וויל דיר שטיין צו הילף מיט וואס דו דארפסט.


מאך זיך א קביעות יעדן אינדערפרי צו גיין אביסל שפאצירן צווישן די וועלדער און פעלדער פון שטעטל; רעד זיך אויס דאס הארץ צום אייבערשטן, בעט אים אז דו זאלסט מצליח זיין מיט יעדע איינציגסטע קינד, אזוי ווי דער הייליגער רבי זאגט (ספר המדות, אות למוד, סימן ע): "צָרִיךְ לְהִתְפַּלֵּל, שֶׁיִּזְכֶּה לְתַלְמִידִים הֲגוּנִים", מען דארף בעטן אויף גוטע ערליכע תלמידים; וועסטו זען וואס פאר א שיינע פירות דו וועסט ארויסגעבן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


א כתיבה וחתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.


 

#102 - לייגט אריין יראת שמים אין אייערע קינדער
קינדער, קדושה, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת ראה, כ"ז מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אויב דאס אלעס וואס איר שרייבט איז אמת; ער איז א מניוול, א קראנקער מענטש ה' ירחם. אייער קינד דערציילט אז ער איז אים מטמא רחמנא לצלן - זאלט איר נישט שיקן מער די קינדער צו אים, און זיכער נישט אויף ראש השנה.


איר דארפט אויסארבעטן אז די קינדער זאלן זען זייער טאטע און רעדן מיט אים נאר ווען נאך איינער געפונט זיך דארט.


לייגט אריין יראת שמים אין אייערע קינדער, זיי זאלן זיך דערווייטערן פון הונט; נישט צורירן צי הונט, ווייל דאס ברענגט א שטארקע טומאה אויפ'ן מענטש, אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המידות, אות המתקת דין, סימן צב): "מִי שֶׁמְּגַדֵּל כֶּלֶב מְעוֹרֵר דִּין", ווער עס ציט אויף ביי זיך א הונט ברענגט אויף זיך דינים.


דער אייבערשטער זאל שוין רחמנות האבן אויף אונז, מיר זאלן ארויס גיין פון דעם ביטערן גלות.

#101 - עס דארף דיר נישט אנגיין וואס מענטשן זאגן דיר
חינוך הילדים, שלום בית, יענער

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת ראה, כ"ה מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


עס איז א שווערע שאלה צו ענטפערן, בפרט ווען מען קען נישט די זאך פון דער נאנט.


אז אייער טענה איז אז איר ווילט געבן א ריינע חינוך פאר די קינדער, און אייער מאנ'ס גאנצע פראבלעם איז מה יאמרו הבריות, וואס וועלן מענטשן זאגן אז ער האט ארויסגענומען וכו', - איז כדאי אז אייער מאן זאל נאכגעבן כדי צו געבן א ריינע ערליכע חינוך פאר די קינדער.


איך שיק אייך א בריוו פאר אייער מאן נרו יאיר.


...


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן א בריוו פון דיין ווייב תחי'.


עס גייט אין לעבן פאר דיין ווייב צו מחנך זיין די קינדער על טהרת הקודש, בעט איך דיר זאלסט איר מחזק זיין און טון איר ווילן.


עס דארף דיר נישט אנגיין וואס מענטשן זאגן דיר, און וואס מענטשן פרעגן דיר אויס פון דיין פריוואטע לעבן. דו דארפסט פאר קיינעם נישט אפגעבן דין וחשבון פארוואס דו האסט ארויס גענומען דיינע קינדער פונעם מוסד וכו'; מיר דארפן טון וואס דער אייבערשטער וויל, מיר דארפן געבן פאר אונזערע קינדער א ריינע חינוך וכו'.


לדעתי זאלסטו נאכגעבן פאר דיין ווייב און שיקן די קינדער אין א ערליכע מוסד וואו די מלמדים לערנען אויפ'ן וועג ווי אזוי אונזערע עלטערן האבן געלערנט, על טהרת הקודש.


דער הייליגער רבי האט אונז געגעבן די זיסע וועג פון לעבן מיט די בחינה פון "אֶחָד הָיָה אַבְרָהָם (ליקוטי מוהר"ן, השמטה, תחלת חלק שני)"; דער רבי געבט צו פארשטיין דאס וואס שטייט (יחזקאל לג, כד): "אֶחָד הָיָה אַבְרָהָם", אז אברהם אבינו האט געדינט דעם אייבערשטן וויבאלד ער איז געווען איינער אליינס, "וְכֵן כָּל הָרוֹצֶה לִכְנֹס בַּעֲבוֹדַת ה'", און דאס איז די וועג פאר יעדער איינער וואס וויל דינען דעם אייבערשטן, "אִי אֶפְשָׁר לוֹ לִכְנֹס כִּי אִם עַל יְדֵי בְּחִינַת שֶׁיַּחֲשֹׁב שֶׁאֵין בָּעוֹלָם כִּי אִם הוּא לְבַדּוֹ יְחִידִי בָּעוֹלָם", ער זאל טראכטן ביי זיך: 'איך בין איינער אליין', 'איך האב קיינעם נישט; איך האב נאר דעם אייבערשטן', "וְא יִסְתַּכֵּל עַל שׁוּם אָדָם הַמוֹנְעוֹ", און ער זאל נישט קוקן אויף קיינער וואס שטערט אים און האלט אים אפ פון דינען דעם אייבערשטן.


נעם אריין אין דיר וואס מוהרא"ש זכרונו לברכה פלעגט שטענדיג זאגן: "א מענטש האט נישט קיין חברים, אויב יא איז דאס נאר די ווייב"; ווייל אלע חברים זענען נאר חברים ווי לאנג זיי קענען האבן א טובת הנאה פון דיר, אבער ווען דו וועסט זיין אין א צרה וועט קיינער נישט קוקן אויף דיר.


א כתיבה וחתימה טובה און א גוט געבענטשט יאר.


 

#100 - אריינלייגן אין די מיידלעך אמונה
לערערין, סקול, חינוך הילדים, שטעטל

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ואתחנן, י"ד מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


... תחי', תלמידה בית פיגא ברסלב.


איך האב ערהאלטן די נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


איך האב שוין גערעדט צו דיין טאטע אז דו וועסט אם ירצה ה' זיין א טיטשער ביי אונזער נייע סקול "בית פיגא" – ליבערטי.


איך וויל דיר בעטן דו זאלסט זיין בקשר מיט אונזער מנהלת מרת ... תחי', די מנהלת פון "בית פיגא" – וויליאמסבורג. דו האסט דאך אסאך מקבל געווען פון איר די אלע יארן ווען דו האסט געלערנט אין סקול. זי ווייסט וואס איך וויל; זי פירט די סקול אזוי ווי מוהרא"ש האט אוועקגעשטעלט דעם גרונדשטיין ווי אזוי צו מחנך זיין די קינדער, איך וויל אז די סקול אין קרי' זאל זיך פירן אויף דעם וועג.


דער עיקר זאל זיין אריינלייגן אין די מיידלעך אמונה, מען זאל לעבן מיט אמונה; נישט עס זאל זיין א פארשלאפענע זאך וואס מען נוצט נאר מזמן לזמן, נאר דאס גאנצע חיות זאל זיין אמונה און תפלה, אזוי ווי דוד המלך זאגט (תהלים מב, ט): "תְּפִלָּה לְאֵל חַיָּי", זאגט אויף דעם דער הייליגער רבי (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן ט): אז די גאנצע חיות באקומט מען פון תפלה.


אויך זאלסטו אריינלייגן אין די קינדער דאס שיינקייט פון צניעות און גוטע מידות.


פון דיין ראש ישיבה.

#99 - ביסטו גרייט אנצונעמען די מלמדות?
חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ואתחנן, י"ב מנחם-אב, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


איך ווארט צו הערן פון דיר א קלארע ענטפער - יא צי ניין - אויב דו ביסט גרייט אנצונעמען די מלמדות אדער דו ווייסט נאכנישט.


ווייל פון נעכטן דריי וואכן הייבן מיר אן דעם נייעם יאר אין חדר און עס פעלט מיר מלמדים. איך ווייס נאכנישט וואו איך שטיי, ווייל צוויי מלמדים האבן זיך ארויסגעצויגן קיין ליבערטי נ.י. וואו מיר בויען יעצט דעם נייעם שטעטל "קרית ברסלב", זיי וועלן זיין די מלמדים דארט. דעריבער ווארט איך פון דיר א קלארע תשובה – יא אדער ניין – ווי שנעלער.


מלמדות איז נישט א קינדער שפיל; זיין א מלמד איז זייער א גרויסע אחריות, ווייל א מלמד קען בויען וועלטן און חס ושלום חרוב מאכן וועלטן.


ביי די וועלט איז אנגענומען אז מען נעמט אינגעלייט וואס טויגן אויף גארנישט – פאר מלמדים, בפרט ביי די יונגערע קלאסן. מען כאפט נישט אז דער מלמד איז ממש צוגעגליכן לחומר ביד היוצר, ברצותו וכו'; דעם גאנצן פיוט וואס מען זאגט ליל יום כיפור גייט אן ביי מלמדים, בפרט ביי די יונגערע כיתות – דארט דארף מען האבן די גרעסטע מומחים; מומחים מיינט מען צו זאגן געדולדיגע מענטשן וואס נוצן נישט זייערע הענט חס ושלום צו שלאגן, ציפן און שטויסן וכו'.


פון די אנדערע זייט איז די שכר פון א מלמד זייער גרויס.


איך ווארט צו הערן פון דיר א תשובה וואס פריער.

#98 - קוק מיט א גוט אויג אויף דיין קינד
חינוך הילדים, בחור

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת פנחס, כ' תמוז, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער חבר ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


א גריס פון דיינע ליכטיגע קינדער; זיי זענען טייערע ליכטיגע קינדער און פירן זיך מיט יראת שמים, זיי זענען הייליג און ריין.


איך שפיר אז איך דארף דיר שרייבן אביסל וועגן דיין זון ... נרו יאיר, ביי מיר איז ער באליבט מער ווי אלע מיינע תלמידים, אבער איר קוקט נישט אויף אים גוט, ער זאגט מיר כסדר ווי עס טוט אים וויי אז איר "מיינט" ער איז נישט גוט, ווען באמת איז ער זייער אן ערליכער בחור.


בנוגע זיין רייכערן וכו'; זייער אסאך בחורים רייכערן, און אז מען וויל זיי זאלן אויפהערן רייכערן איז די וועג צו מתפלל זיין אויף דעם, נישט חס ושלום זיי פארהאלטן דערויף. דא רעדט מען נישט פון יונגע קינדער וואס פאלגן ווען מען זאגט זיי עפעס, דא רעדט מען פון בחורים וואס דארפן אליינס מחליט זיין צו גיין אויף די גוטע וועג.


איך בעט דיר טייערער חבר ... נרו יאיר מאך דיר צו די אויגן, דארפסט נישט זען יעדע זאך; קוק אויף זיינע מעלות, ער דאוונט יעדן טאג שחרית, מנחה און מעריב מיט מנין, ער גייט יעצט מסיים זיין די ... מאל ששה סדרי משנה, ער רעדט נישט ניבול פה ווי רוב חסידי'שע בחורים רעדן ליידער, ער איז ערליך, ער האט א געפיל צו אידישקייט און ער וויל דיר אזוי שטארק פרייליך מאכן. ער קומט אסאך מאל צו מיר וויינען אז ער שפירט ווי זיין טאטע האט צער פון אים, דאס איז די סיבה פארוואס ער זוכט ווי ווייניגער אהיים צו גיין, ווייל ער וויל נישט מאכן צער...


זיי מיר מוחל אז איך מיש זיך אריין אין פריוואטע זאכן, אבער איך שפיר אז לתועלת הענין נאכדעם וואס דו האסט מיר איבערגעגעבן דיין בחור צו לערנען, און איך זע זיין הארץ, זיינע מידות און זיין יראת שמים, און צוליב אפאר זייטיגע דברים נטפלים וואס ער וועט נאך אויסוואקסן אם ירצה ה' – לוינט זיך נישט צו פארלירן אזויפיל גוטס.


איך האף אז איר וועט נעמען מיינע ווערטער אויף א פאזיטיווע וועג.

#97 - די ווארעמקייט פון די מאמע באגלייט די קינדער זייער גאנץ לעבן
צניעות, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת פנחס, י"ט תמוז, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


וואויל איז אייך אז איר געבט זיך אפ מיט די קינדער און איר ליינט קריאת שמע מיט זיי יעדע נאכט, איר זינגט קריאת שמע מיט א ניגון עס זאל אריין גיין אין זייערע הערצער מיט א זיסקייט.


רבי נתן זכרונו לברכה האט געזאגט: "עס איז ביי מיר חשוב מחנך צו זיין מיינע קינדער, פונקט ווי אויפשטיין זאגן 'תיקון חצות'"; רבי נתן האט נישט געוואלט גיין שלאפן פאר זיינע קינדער קומען אהיים פון חדר ווייל ער האט זיי געוואלט מחנך זיין; ער האט זיי געוואלט מחנך זיין צו מאכן ברכות און ליינען קריאת שמע, איז אויסגעקומען אז האט ער נישט געקענט גיין שלאפן פרי צו קענען אויפשטיין ביי חצות, אבער דאס איז אים געווען פונקט אזוי חשוב ווי די עבודה פון חצות.


אויף אייער פראגע פון קול באשה, איר פרעגט צי איר זאלט זינגען קריאת שמע אין באנגעלאו אדער ענדערש נישט זינגען ווייל מען קען ארויס הערן; ביי אייך אין שטוב קענט איר זינגען מיט די קינדער און איר דארפט נישט חושש זיין אויף קול באשה אויב מען קען ארויסהערן, חוץ אויב עס איז דא געסט ביי אייך אין שטוב דעמאלט זאלט איר אכטונג געבן נישט צו זינגען אויפן קול, אבער ווען איר זענט אליינס אין שטוב מיט אייער מאן און קינדער זאלט איר ווייטער זינגען פאר אייערע קינדער קריאת שמע און נאך ניגונים.


דורכאויס אלע דורות האבן זיך די אידישע מאמעס געפירט צו איינוויגן די קינדער מיט שיינע ווארעמע ניגונים, ניגונים וואס א קינד הערט פון די מאמע האט אזא שטארקע כח אויפ'ן קינד אז דאס באגלייט זיי א גאנץ לעבן. אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה דערציילן אויף רבי חנינא (חולין כד:) אז ביי די אכציג יאר האט ער נאך געהאט כח צו שטיין אויף איין פוס און אנטון די שיך און אויסטון די שיך פון די אנדערע פוס, ער האט געזאגט: "חַמִּין וְשֶׁמֶן שֶׁסָּכַתָּנִי אִמִי בְּיַלְדּוּתִי הֵן עָמְדוּ לִי בְּעֵת זִקְנוּתִי", די ווארעמע וואסער און די אויל וואס מיין מאמע האט מיר געשמירט און געוואשן אין מיינע יונגע יארן דאס העלפט מיר אין די עלטערע יארן; זאגט אויף דעם דער הייליגער מנחת אליעזר (דברי תורה חלק ט, סימן נג) אז דאס מיינט נישט בפשטות ווארעמע וואסער מיט אויל, נאר דאס מיינט מען די ווארעמקייט פון זיין מאמע, און די אויל - דאס איז די חכמה פון זיין מאמע - דאס האט אים געהאלפן; אז א מאמע לייגט אריין ווארעמקייט אין מצות ומעשים טובים העלפט דאס מען זאל א גאנץ לעבן זיין אן ערליכער איד.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


 

#96 - א מנוול דארף מען לייגן אין תפיסה
קדושה, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת חקת, ז' תמוז, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך פארשטיי נישט וואס אייער שאלה איז בכלל; אודאי האט איר געדארפט רופן די פאליציי און איבער געבן דעם מניוול אין זייערע הענט ער זאל אנקומען אין תפיסה, ווייל איינער וואס נעמט א קינד און טוט מיט'ן קינד מעשה נבלה השם ישמרינו, אזא איינער באקומט תפיסה, אזוי ווי דער דער רבי זאגט (ספר המידות, אות ניאוף, חלק ב', סימן א): "עַל יְדֵי נִאוּף נוֹפֵל לִתְפִיסָה".


א מענטש וואס נעמט קינדער און טוט מיט זיי עבירות, ער באצווינגט זיי וכו' השם ישמרינו, מיט אזא איינעם דארף מען גיין בחומר הדין אן קיין שום רחמנות. אזא איינער איז דער גרעסטער רוצח וואס איז נאר פארהאן, ווייל דאס לאזט איבער א שלעכטע פלעק אויף די קינדער פאר זייער גאנצע לעבן. אויף דעם איז נישט דא קיין שום רחמנות, פארקערט, אויף דעם זאגן חכמינו זכרונם לברכה (מדרש שמואל יח, ד): "כָּל שֶׁהוּא רַחֲמָן עַל אַכְזָרִים, לַסּוֹף נַעֲשֶׂה אַכְזָר עַל רַחְמָנִים", ווער עס האט רחמנות אויף אכזרים וועט צום סוף ווערן אן אכזר אויף וועם מען דארף רחמנות האבן; ווייל די קינדער וואס פאלן א קרבן פאר די מניוולים ווערן בעלי מומין אויף א גאנץ לעבן רחמנא לצלן.


דאס וואס איר שפירט א שולד געפיל, איר טראכט אז די מיידל איז געשעדיגט געווארן נפשיות'דיג פון דעם וואס מען איז געגאנגען צו די פאליציי; ענדערש זאלט איר טראכטן אז זי איז חרוב געווארן פון דעם מניוול וואס האט איר באצווינגען פאר לאנגע יארן און זי האט נישט גערעדט, יעצט ווען זי האט געבראכן די נייעס אז דער פעטער איז א מניוול און מען האט אים בחסדי השם איינגעשפארט אין תפיסה - דאס איז דער ישועה, אזוי וועט ער נישט שעדיגן נאך פון די משפחה.


דער אייבערשטער זאל רחמנות האבן אויף אונז מיר זאלן שוין אויסגעלייזט ווערן פון דעם ביטער'ן גלות.

#95 - מען קען נישט באצווינגען א ווייב
חינוך הילדים, שלום בית, מוסדות

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת קרח, א' דראש חודש תמוז, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


אז דיין ווייב וויל נישט שיקן די קינדער ביי אונז אין מוסד זאלסטו זיך נישט קריגן מיט איר ווייל נאכדעם וועסטו גארנישט האבן.


דו קענסט פרובירן צו רעדן שיין מיט איר וכו', אויב זי וועט מסכים זיין דעמאלט וועסטו זיי אריינשיקן אין ברסלב, אבער אז זי איז שטארק מיט איר וועג וכו' און זי וויל נישט הערן פון שיקן די קינדער ביי אונז זאלסטו נישט ברענגען די קינדער מיט געוואלד.


מען קען נישט באצווינגען א ווייב, דאס איז נישט דער וועג פון רבי'ן, דאס לערנט מען אין אנדערע מקומות השם ישמרינו, דער רבי האט אונז געלערנט מיר זאלן מכבד זיין די ווייב (עיין שיחות הר"ן, סימן רסד).


זע צו שרייבן יעדן טאג וכו'; אז דער אייבערשטער האט דיר מזכה געווען מיט אזא טאלאנט, דו ביסט א שרייבער – זאלסטו דאס נוצן בקדושה, פארשפרייטן די אמונה און עצות פון רבי'ן פאר'ן המון עם.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#94 - יישר כח פאר אלעס וואס דו טוסט, שטארק דיך אויף ווייטער
חינוך הילדים, מלמדים, הכרת הטוב, חתונה

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת שלח, כ"ג סיון, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


וואס בלייבט פונעם מענטש? נאר דאס ביסל וואס מען טוט פאר'ן אייבערשטנ'ס וועגן.


בפרט אז מען לייגט אריין די גאנצע כח אין בויען מוסדות על שם רבינו, א מקום פאר אונזערע קינדער אז זיי זאלן קענען אויפוואקסן בקדושה ובטהרה – דאס בלייבט פונעם מענטש.


שטארק זיך ווייטער אין דיין הייליגע ארבעט, סיי אין מלומדות און סיי אין די זייטיגע צייטן וואס דו העלפסט מיר מיט די קינדער; דו דאוונסט מיט זיי און דו זאגסט מיט זיי שיר השירים מיט אזא נעימות, אזוי אויך זיצטו מיט זיי ביי שלש סעודות.


יעדעס מאל ווען עס קומט פאר א חתונה אין ישיבה נעמסטו דעם עול אז אלעס זאל זיין על צד היותר טוב, ובפרטי פרטיות העלפסטו מיר צו פארדינגען די בעטן אין אומאן און דורכאויס דעם גאנצן יום טוב זעסטו אז אלעס זאל קלאפן און דאס אלעס טוסטו אן קיין שום נגיעה, אן קיין געלט נאר שלא על מנת לקבל שכר.


דאנק איך דיר פאר אלעס וואס דו טוסט און דו וועסט זען ווי דאס אלעס וועט דיר צוריק קומען, דו וועסט זען נחת ביי דיינע קינדער און אייניקלעך.

#93 - זינג און טאנץ מיט די קינדער און געב אכטונג אויף זיי
שמחה, חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי ב', אסרו חג, כ"ג ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


 לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין נדבה פאר די ישיבה, יישר כח.


איך שרייב דיר א בריוו פון הימל, פון העכער די וואלקענעס אויפ'ן וועג קיין ארץ ישראל. איך פאר צו מוהרא"ש פועל'ן ישועות; איך וועל בעטן און מתפלל זיין פאר דיר און פאר דיין משפחה.


דו ביסט ביי מיר זייער חשוב ווייל דו העלפסט מיר אויפשטעלן א נייע דור קינדער וואס לעבן מיט אמונה.


דו קענסט זיך נישט פארשטעלן דיין זכות מיט'ן זיין א מלמד; בכלל איז א מלמד זייער חשוב אין הימל, בפרט א מלמד וואס האט די הקדמות פון רבי'ן.


איך בעט דיר זייער טייערער ..., זיי ממשיך ביתר שאת וביתר עוז מיט דיין הייליגע ארבעט; זינג און טאנץ מיט די קינדער ניגוני אמונה. אפילו יעצט אין די ספירה טעג ווען מיר הערן נישט קיין מוזיק זאלסטו זינגען און טאנצן מיט די קינדער: "אוי טאטע, אוי פאטער, איך וויל זיין אן ערליכער איד"; אזוי אויך זאלסטו זינגען מיט זיי: "אה מחי' ציצית, אה מחי' קאפל, אה מחי' פיאות, וכו', וכו'", עס זאל זיי אריינגיין אין די ביינער דאס געשמאק פון זיין א איד.


אויך זאלסטו אכטונג געבן זיי זאלן רעדן איידל; אויב א קינד רעדט נישט איידל זאלסטו אים מחנך זיין ער זאל נישט זאגן די נישט איידעלע ווערטער. אפילו עס איז נישט אזוי געפערליך פאר ערוואקסענע וכו', דאך זאלסטו זען זיי זאלן נישט רעדן נישט איידעלע ווערטער ווייל אז מען איז נישט מחנך אויף דעם ווען זיי זענען יונג וועלן זיי שפעטער ווען זיי ווערן עלטער רחמנא לצלן ארויס גיין לתרבות רעה, אזוי ווי עס ווערט געברענגט אין תנא דבי אליהו (פרק יג): "מַעֲשֶׂה בְּאָדָם אֶחָד שֶׁהָיָה עוֹמֵד הוּא וּבְנוֹ בְּבֵית הַכְּנֶסֶת; וְכָל הָעָם הָיוּ עוֹנִין אָמֵן וְהַלְלוּיָהּ אַחַר הָעוֹבֵר לִפְנֵי הַתֵּיבָה, וּבְנוֹ עוֹנֶה דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת, וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". עס איז געווען א מעשה מיט א מענטש וואס איז געווען יום טוב סוכות אין בית המדרש, אלע מתפללים האבן שיין געדאוונט הלל, אבער דעם איד'ס זון האט נישט געדאוונט און נישט געזאגט הלל, נאר ער האט גערעדט ניבול פה וכו' הויעך פאר אלעמען. "וְאָמְרוּ לוֹ הַבְּרִיּוֹת שֶׁיִּמְחֶה בִּבְנוֹ, וְהֵשִׁיב וְאָמַר לָהֶם: 'מָה אֶעֱשֶׂה לוֹ? תִּינוֹק הוּא! יְשַׂחֵק!'" מען איז צוגעגאנגען רעדן צו דעם איד ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, אבער דער איד האט זיך נישט וויסנדיג געמאכט, ער האט געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "שׁוּב לְמָחָר עָשָׂה כֵּן, כָּל אוֹתָן יְמֵי הֶחָג עָנָה בְּנוֹ דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". אזוי איז געווען א גאנץ יום טוב סוכות, טאג נאך טאג, מען האט אים געבעטן ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, אבער ער האט זיך געהאלטן ביי זיינס: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה לֹא שְׁנִיָּה וְלֹא שְׁלִישִׁית עַד שֶׁמֵּתוּ אִשְׁתּוֹ וּבָנָיו וּבֶן בְּנוֹ וְיָצְאוּ לוֹ חֲמֵשׁ עֶשְׂרֵה נְפָשׁוֹת בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ, וְלֹא נִשְׁתַּיֵּר לוֹ אֶלָּא שְׁנֵי בָּנִים: אֶחָד חִגֵּר וְסוּמָא וְאֶחָד שׁוֹטֶה וְרָשָׁע", דער סוף איז געווען אז ער האט נעבעך פארלוירן אלע קינדער.


אז דו האסט איבעריגע צייט זאלסטו עוסק זיין אין הפצה; דאס איז חשוב'ער ווי די גרעסטע עבודות. א סימן אז מען האט ליב דעם טאט'ן – אז מען זארגט פאר זיינע קינדער.


האלט מיט דיר שטענדיג א משניות און ווען דו האסט איבעריגע מינוטן כאפ אריין א משנה; דאס וועט דיר באגלייטן בזה ובבא.


...

#92 - אז מ'פאלגט אן ערליכן איד, האט מען גוטע קינדער
חינוך הילדים, צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת טהרה, ב' ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


דיין זון, הבחור ... נרו יאיר האט מיר געפרעגט צי ער מעג גיין חול המועד צו די פלעי, האט איך אים געזאגט אז עס איז בעסער פאר אים ער זאל נישט גיין. ער וועט גארנישט באקומען דארט; די יונגעלייט און בחורים וואס שפילן דעם שפיל פארקויפן נישט קיין יראת שמים וכו', עס איז זיכער בעסער דו זאלסט אים האלטן מיט דיר חול המועד.


דער הייליגער רבי זאגט (ספר המידות, אות בנים, סימן סו): "מִי שֶׁהוּא מַקְטִין אֶת עַצְמוֹ בִּפְנֵי רַבּוֹ וְשׁוֹאֵל מִמֶּנּוּ כָּל הַסְּפֵקוֹת", ווער עס האלט זיך קלענער פון זיין רבי, ער פרעגט זיין רבי אלע זיינע ספיקות, "אַף עַל פִּי שֶׁרַבּוֹ מְבַיֵּשׁ אוֹתוֹ", אפילו זיין רבי פארשעמט אים, דאך פרעגט ער אים נאך אלץ זיינע שאלות און זיינע ספיקות, "עַל יְדֵי זֶה זוֹכֶה שֶׁיּוֹצֵא מִמֶּנּוּ בֵּן שֶׁהוּא גָּדוֹל בַּתּוֹרָה יוֹתֵר מֵרַבּוֹ", דורכדעם וועט ער זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן זיין גרעסער פון זיין רבי; אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות ד.) אז דוד המלך פלעגט פרעגן זיין רבי 'מפיבושת' אלע זיינע שאלות, האט ער זוכה געווען צו א קינד וואס איז געווען גרעסער פון זיין רבי מפיבושת. דעם זון האט מען גערופן 'כלאב' וואס איז א לשון פון פארשעמען; ער איז געווען אזוי גרויס אז דוד המלך'ס רבי מפיבושת איז פארשעמט געווארן פון זיין גרויסקייט.


וואס האט דאס פרעגן א רבי און זיך נישט באליידיגן צו גוטע קינדער? ווייל ווען א מענטש טרעפט א רבי וואס לערנט מיט אים עצות ווי צו האבן א זיס לעבן, עצות ווי אזוי זיך צו דערהאלטן און דער רבי ברענגט אים נאנט צום אייבערשטן, אויב דער מענטש פרעגט יעדע זאך און ער באליידיגט זיך נישט ווען דער רבי זאגט אים ווי אזוי זיך צו פירן, וועט סיי ער זוכה זיין צו ווערן אן ערליכער איד, און אויך וועט ער האבן קינדער צדיקים. ווייל די קינדער וועלן אויך טון אזוי ווי דער טאטע, זיי וועלן אויך פרעגן יעדע זאך און פאלגן; אבער אז דער מענטש גייט אליינס מיט זיין אייגענעם קאפ,  אדער ער באליידיגט זיך ווען דער רבי זאגט אים וואס צו טון, וועלן זיינע קינדער אויך גיין מיט זייער אייגענע שכל און גארנישט האבן.


איך האף אז דו פארשטייסט וואס איך שרייב דיר.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע דיינע וועגן.

#91 - ווען קליינע קינדער שלאגן זיך
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת טהרה, ב' ניסן, שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי מיר זייער צו הערן פון דיר אז דו ביסט זיך מחי' מיט די בריוון; אלע בריוון וואס דער אייבערשטער האט מיר מזכה געווען צו שרייבן איז נאר בזכות מוהרא"ש זכותו יגן עלינו. יעדע בריוו איז נאך א שטיק שכל פון מוהרא"ש וואס האט אונז געגעבן די עצות פון רבי'ן אויף אזא געשמאקע וועג.


בנוגע וואס דו פרעגסט וועגן שלאגן קינדער, אז דיין צוויי יעריגע קינד שלאגט זיין יונגערע ברידער און דו פרעגסט צי פעטש וועט העלפן וכו'; דער הייליגער רבי האט געזאגט: "מיט גוט'ן פועל'ט מען מער ווי מיט שלעכט'ן"; פרוביר צו מאכן אן עסק פון אים, געב אים אויפמערקזאמקייט, אזוי וועט ער נישט שלאגן דיין יונגערע קינד. די סיבה פארוואס א קינד טשעפעט דעם יונגערן איז ווייל ער שפירט ווי דער יונגערער נעמט אוועק פון אים זיין אויפמערקזאמקייט.


עלטערן דארפן אסאך וויינען צום אייבערשטן אויף ערליכע קינדער; מען האט אמאל געפרעגט דעם הייליגן חתם סופר זכותו יגן עלינו ווי אזוי האט ער זוכה געווען צו אזעלעכע גוטע קינדער, האט דער הייליגער חתם סופר זי"ע געענטפערט: "יעדע נאכט בשעת איך האב געזאגט תיקון חצות האב איך אנגעפילט א כוס מיט טרערן און געבעטן פאר גוטע קינדער"; דאס איז דער וועג ווי אזוי מען איז זוכה צו ערליכע דורות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע דיינע וועגן.

#90 - מיטנעמען אויף יענע וועלט - הפצה פאר פרויען - שאלות אין חינוך
צניעות, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, משניות, לימוד התורה

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תזריע, כ"ז אדר ב', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך זייער צו הערן אז דו האסט מסיים געווען ליקוטי מוהר"ן און אויך אז דו האסט נאכאמאל מסיים געווען ששה סדרי משנה; דאס וועט דיר אפהיטן אויף די וועלט און אויף יענע וועלט.


מוהרא"ש זכרונו לברכה פלעגט שטענדיג אראפלייגן ווי אזוי א לוי' זעט אויס; די ווייב שרייט און וויינט: "מיין מאן, אויף וועם האסטו מיך איבערגעלאזט", די קינדער וויינען: "טאטע, ווער וועט אונז געבן געלט? ווער וועט אונז חתונה מאכן?" פלעגט מוהרא"ש שטענדיג זאגן: "אבער קיינער האט נישט רחמנות אויפן נפטר אליינס". מען נעמט דעם מענטש און מען לייגט אים אריין אין דער ערד; די חברה קדישא קומען און דעקן אים צו מיט ערד און אלע גייען אהיים, קיינער טראכט נישט 'וואס טוט זיך יעצט אפ אינעם קבר?' עס קומען צו גיין פעלד-מייזן מיט אנדערע חי'לעך, ווערעם און שלענג און זיי עסן אויף דעם מענטש, וואס דאס איז שרעקליכע יסורים פאר'ן נפטר.


אבער אז דער מענטש האט געהאט שכל און זיך אנגעגרייט אין לעבן ער זאל האבן מיט וואס צוריק צו גיין צום אייבערשטן, ער האט געלערנט משניות און ליקוטי מוהר"ן – דורכדעם וועט ער ניצול ווערן פון חיבוט הקבר. אזוי ווי רבי נתן האט געזאגט: "צו א גוף וואס האט געלערנט ליקוטי מוהר"ן וועלן די ווערעם אין קבר נישט צוקומען", און מוהרא"ש זאגט: "צו א גוף וואס האט געזאגט משניות וועלן די ווערעם אין קבר נישט צוקומען".


בנוגע וואס דו פרעגסט אז דיין ווייב וויל וויסן ווי אזוי מען גייט הפצה; מען שטרעקט אויס א ספר, א קונטרס און מען זאגט: "דא האסטו א שיינע מתנה!" ווען מען זעט ווי יענער נעמט דאס פרעגט מען יענעם: "איר האט עפעס פאר צדקה?" אז יענער ענטפערט: "איך האב נישט: זאל מען פרעגן: "איר האט אפשר עפעס? אפאר פרוטות?" ווייל אסאך מאל זאגן מענטשן אז זיי האבן נישט קיין צדקה ווען זיי האבן יא ווייל זיי מיינען אז מען ערווארט פון זיי א גרויסע סכום, אויב יענער זאגט: "עס איז גוט, איך דארף נישט", פרעגט מען יענעם סיי וויי: "איר האט עפעס פאר צדקה?"


זאג פאר דיין ווייב אז אויב זי וויל ספרים און קונטרסים קענען מיר דאס שיקן פון אמעריקע, מיר האבן א בית הדפוס וואו מיר דרוקן די קונטסרים פון מוהרא"ש אויף אלע שפראכן; יעדער מפיץ קען באשטעלן וואס פאר א קונטרסים ער וויל; מיר וועלן איר דאס שיקן.


זיי איר מחזק זי זאל זיך נישט שעמען צו צוגיין צו פרויען; עס קומען יעדן טאג מענטשן פון די גאנצע וועלט צום רבינ'ס ציון, היינט קומען שוין מענטשן פון אלע קרייזן; מען איז אזוי צעבראכן און געשלאגן אז אלע זענען מודה אז מען דארף אנקומען צום רבינ'ס חיזוק. איז זייער גוט אז זי זאל שטיין ביים ציון און געבן פאר די אלע געסט וואס קומען במשך די יאר זיי זאלן אויך וויסן פון די זיסע און געשמאקע לויטערע וואסער וואס קוועלט פונעם נחל נובע מקור חכמה.


אז דער אייבערשטער האט אייך געשיקט קיין אומאן, איר וואוינט דארט, זאלט איר דארט אריין שיינען אין אלעמען די זיסע עצות פון רבי'ן.


בנוגע וואס דו פרעגסט וויאזוי מען לערנט אויס פאר קינדער וועגן נישט קוקן אויף פריצות וכו'; וואס איז אזוי שווער צו פארשטיין? פשוט, מען זאגט פאר די קינדער נישט צו קוקן אויף קיין גוים און גוי'טעס ווייל דער אייבערשטער לאזט נישט; "די תורה זאגט אז אויב מען היט זיך נישט די אויגן פארלירט מען נאכדעם אלע גוטע זאכן". מען איז נישט יוצא די מצוה פון חינוך דורך איין מאל זאגן, און מען קען נישט ערווארטן אז קינדער זאלן זיך טוישן צום גוטן פון איין מאל הערן; מען דארף שיינערהייט זאגן נאכאמאל און נאכאמאל און נאכאמאל ביז דער אייבערשטער העלפט און עס איז עושה רושם.


בנוגע צי קינדער זאלן זען ווי די מאמע זייגט וכו' און ווי אזוי מען ענטפערט ווען ער פרעגט שאלות וכו'; עס איז נישט קיין פראבלעם זיי זאלן זען ווי די מאמע זייגט. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (ברכות י.) אז אויף דעם האט אויך דוד המלך געדאנקט דעם אייבערשטן, "בָּרֲכִי נַפְשִׁי אֶת ה' וְאַל תִּשְׁכְּחִי כָּל גְּמוּלָיו (תהלים קג, ב)"; דוד המלך האט געדאנקט דעם אייבערשטן אז דער אייבערשטער האט געמאכט די מילך – די עסן וואס א קינד עסט - נעבן די הארץ וואס דארט איז א ריינע פלאץ, אנדערש ווי ביי אנדערע בעלי חיים. עס איז גוט אז מען וואקסט אויף מיט דעם.


דער הייליגער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק ב', סימן א): "אִם הַתִּינוֹק יוֹנֵק מֵחֲלֵב אִשָּׁה חֲצוּפָה, אֲזַי מִתְגַּבֵּר בּוֹ תַּאֲוָה זוֹ", אויב דער קינד זייגט מילך פון אן אשה חצופה וועט זיך אויף אים מתגבר זיין די תאווה פון ניאוף, "וְכֵן לְהֵפֶךְ, כְּשֶׁיּוֹנֵק חֲלֵב אִשָּׁה כְּשֵׁרָה", און אזוי אויך פארקערט - זאגט דער רבי - אויב דאס קינד זייגט מילך פון אן ערליכע פרוי, "אֲזַי לִבּוֹ חָלָל בְּקִרְבּוֹ, וְאֵין לוֹ חֲמִימוּת", וועט ער זיין אן ערליכער איד און זיין אפגעהיטן אין קדושה. נאך זאגט דער רבי (ספר המידות, אות בנים, חלק ב', סימן יב): "הֶחָלָב שֶׁל צַדֶּקֶת הוּא טוֹב לַתִּינוֹק לְיִרְאַת שָׁמַיִם, וְגַם נוֹתְנוֹת לוֹ מֶמְשָׁלָה בָּעוֹלָם הַזֶּה", מילך פון אן ערליכע פרוי ברענגט יראת שמים פאר'ן קינד.


דער עיקר דארף מען אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין אויפצוברענגען קינדער וואס וועלן ליב האבן די תורה און מצוות; קינדער וואס וועלן עוסק זיין אין אויפבויען די וועלט.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#89 - זוך צו קוקן אויף א צווייטן מיט א גוט אויג
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, מדות טובות

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויקרא, ז' אדר ב', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


בנוגע דיין טאכטער, אז דו ווילסט נישט זי זאל לערנען אין איין קלאס מיט וכו'.


וויסן זאלסטו אז קיינער איז נישט פארזיכערט מיט זיינע קינדער; מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין צו ערליכע קינדער. א מענטש מיינט: 'איך וועל מאכן אזוי און אזוי וכו'' און מען מאכט זיך א פלאן, אבער (משלי יט, כא): "רַבּוֹת מַחֲשָׁבוֹת בְּלֶב אִישׁ, וַעֲצַת ה' הִיא תָקוּם", א מענטש טראכט און דער אייבערשטער מאכט אנדערש; דערפאר בעט איך דיר זייער: זוך נישט קיין חסרונות ביי יענעם, נאר פארקערט - זוך צו קוקן אויף א צווייטן מיט א גוט אויג.


א איד איז אמאל געקומען צום הייליגן סאטמערער רבי זכותו יגן עלינו זיך אפרעדן אז אין די כיתה וואו זיין זון לערנט - אין די סאטמערע חדר - איז דא א קינד וואס ביי זיי אין שטוב איז מען מחלל שבת - השם ישמרינו, ער האט געבעטן דעם רבי'ן אז מען זאל ארויס ווארפן דעם קינד פונעם מוסד. האט דער רבי אים געפרעגט: "דו ביסט אזוי פארזיכערט מיט דיינע קינדער?!" דער רבי האט נישט געוואלט אוועק שיקן דעם קינד פון תלמוד תורה; אין דעם ווארט וואס דער רבי זכותו יגן עלינו האט געזאגט פאר דעם איד ליגט א טיפע שכל, 'וואס ווייסט דער מענטש וואס גייט זיין?' קיינער ווייסט נישט וואס גייט זיין מיט זיינע אייגענע קינדער. א מענטש איז דאך נישט פארזיכערט מיט זיך אליינס - ווי אזוי קען ער זיין זיכער מיט די קינדער? נו ווי קען מען זאגן אז דעם קינד זאל מען ארויס ווארפן?! מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל זוכה זיין צו ערליכע קינדער.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט קוקן גוט אויף אידישע קינדער, מיט רחמנות, וועט דער אייבערשטער רחמנות האבן אויף דיר.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#88 - דער גרויסער טעות פון "נ נח"
חינוך הילדים, חסידות ברסלב

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תצוה, ז' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד די חשוב'ע מנהלת פון ... אין אלעד, תחי'.


אשריך ואשרי חלקיך אז איר זענט זוכה צו מחנך זיין אידישע קינדער מיט אזא איבערגעגעבנקייט; איר לייגט אריין אין די קינדער דאס שיינקייט און דאס גרויסקייט פון גיין בדרך התורה והיראה. דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט שטענדיג מצליח זיין אין אייערע וועגן.


איך וויל אייך שרייבן אויף א געוויסע ענין וואס מען האט געטון ביי אייך אין סקול וואס איז נישט קיין דרך ארץ, איך טראכט אז מן הסתם ווייסט איר נישט און איר האט נישט אריין געטראכט אין וואס מען האט געטון. דאס איז דער זאך וואס מען האט געמאכט ביי אייך ראש חודש אדר, אז מען האט געהייסן די קינדער ברענגען קאפלעך וואס שטייט אויפגעשריבן אויף דעם דעם הייליגן ברסלב'ער רבי'ס נאמען אויף א חוזק וועג: נ' נח'.


אסאך מענטשן זענען זיך טועה און מיינען אז דאס איז א ברסלב'ע זאך ווען באמת איז דאס א גרויסע פארשעמונג פאר אונז און פאר אונזער רבי; שטעלט אייך פאר מען זאל ווען נעמען דעם נאמען פון אייערע רבי'ס און דאס אויפשרייבן אויף קאפלעך און אויף ווענט וכו', וואלט עס וויי געטון פאר אייך און פאר אלע חסידים און פאר אלע אידן, אזוי אויך טוט וויי פאר אונז ברסלב'ע חסידים אז מען שפעט אפ פון גרויסע צדיקים.


ליידער זענט איר נישט די איינציגסטע וואס טוען דאס, אסאך חדרים און מיידל שולעס טוען דאס און מען טראכט נישט אריין אין די הארבקייט פון טשעפען א צדיק. דער רבי זאגט (ספר המידות, אות צדיק, סימן פח): "הַצַּדִּיק יָכוֹל לַעֲנֹשׁ אֶת הָאָדָם בְּמִיתָה, אֲפִלּוּ עַל יְדֵי חֲלִישׁוּת דַּעְתּוֹ, אֲפִלּוּ בְּטָעוּת"; אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (אבות ב, י): "וֶהֱוֵי זָהִיר בְּגַחַלְתָּן שֶׁלֹּא תִכָּוֶה, שֶׁנְּשִׁיכָתָן נְשִׁיכַת שׁוּעָל, וַעֲקִיצָתָן עֲקִיצַת עַקְרָב, וּלְחִישָׁתָן לְחִישַׁת שָׂרָף".


דער אייבערשטער זאל העלפן אז בזכות וואס מיר האלטן חשוב אלע צדיקים זאלן מיר זוכה זיין אויסגעלייזט צו ווערן פון גלות, אמן.

#87 - די באבע מעשה פון די "נ נח'ס"
חינוך הילדים, חסידות ברסלב

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תצוה, ז' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


עס טוט מיר זייער וויי צו הערן אז די מנהלת האט געבעטן אייערע טעכטער זיי זאלן קומען אין סקול מיט א נ' נח' קאפל פאר א ראש חודש אדר פראגראם און אייערע טעכטער זענען זייער פארשעמט געווארן וכו'.


וואס זאלן מיר טון אז דאס האט זיך דער ס"מ אויסגענומען מיט'ן בית דין של מעלה; דער ס"מ האט געזאגט פאר'ן בית דין של מעלה אז ער איז מסכים אז דעם רבינ'ס נשמה זאל אראפ קומען אויף דער וועלט נאר בתנאי אז ער וועט מאכן א געשפעט פון רבי'ן.


איר קענט אודאי די מעשה וואס דער רבי האט דערציילט (סיפורי מעשיות, מעשה ז' מזבוב ועכביש) וואס עס האט זיך אפגעטון מיט זיין נשמה איידער זי איז אראפ אויף דער וועלט, ווי דער סמ"ך מ"ם האט געשריגן: "רבונו של עולם, אויב דער נשמה קומט אראפ אויף דער וועלט, פארוואס האסטו מיר באשאפן?" האט מען אים געענטפערט: "די נשמה מוז אראפ קומען אויף דער וועלט, דו גיי און זוך דיר אן עצה". איז ער אוועקגעגאנגען און שפעטער איז ער צוריק געקומען מיט אן אלטיטשקן אן איינגעבויגענעם, זיי האבן געלאכט און געזאגט: "די נשמה קען שוין אראפ גיין, מיר האבן שוין אן עצה", די עצה איז אז מען וועט מאכן א משוגעת פון "נ' נח'", מען וועט לאכן וכו'; אזוי וועלן אלע מורא האבן פון ברסלב.


שטארקט אייערע קינדער זיי זאלן נישט ווערן צעפאלן פון דעם; רעדט צו זיי וואס ברסלב איז. פארציילט זיי די גאנצע באבע מעשה (טשאדעלע באדעלע) פון דעם נ' נח', אז עס איז געווען א איד אין טבריה ר' יואל אשכנזי ז"ל, א פרייליכער איד, ווען ער האט שוין מער נישט געקענט צוזען ווי מען רודפ'ט דעם ר' ישראל בער אודסר ז"ל האט ער אים אריין געלייגט אין זיין ליקוטי מוהר"ן א צעטל אויפגעשריבן דערויף: 'פתקא מן השמים' מיט די ווערטער נ' נח' און פון דעם איז געווארן די גאנצע משוגעת. ער האט אים געוואלט פרייליך מאכן ער זאל מיינען אז ער האט באקומען א צעטל פון רבי'ן וכו' און נעבעך דער ישראל בער האט געמיינט אז דער רבי האט אים אריין געלייגט א צעטל וכו' און פון דעם ליידן מיר עד היום הזה, אבער דאס האט גארנישט מיט ברסלב.


איך שיק אייך א בריוו וואס איר זאלט איבער געבן פאר די מנהלת; לייגט דאס אריין אין א פארמאכטע ענוועלאפ אז אייערע קינדער זאלן נישט וויסן פון דעם כדאי זיי זאלן ווייטער מכבד זיין די טיטשערס מיט די מנהלת.


 

#86 - די גרויסקייט פון צוזאמנעמען די קינדער ביי שלש סעודות
חינוך הילדים, שבת קודש, סיפורי צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת תצוה, ו' אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך וואלט דיר באמת געדארפט שרייבן יעדן טאג א בריוו אויף די גרויסע זכות וואס דו האסט מיט דעם וואס דו נעמסט צוזאם די קינדער יעדע וואך ביי שלש סעודות און דו זינגסט מיט זיי זמירות, אזוי אויך אויף די 'אבות ובנים' פראגראם וואס דו שטעלסט פאר יעדע מוצאי שבת פאר די קינדער אין ישיבה; וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק.


מיט דעם בין איך דיר מקנא; גלייב מיר, ווען איך דארף ווען נישט פארלערנען וכו' וואלט איך גענומען די קינדער און מיט זיי געזינגען, ווייל עס איז נישט דא קיין גרעסערע זאך פון מחנך זיין קינדער צו זיין ערליכע אידן, אבער יעצט אז מוהרא"ש האט מיר געהייסן פארלערנען דארף איך דאס טון; דעריבער שרייב איך דיר דאס אז דו זאלסט וויסן דאס חשיבות פון זיצן מיט די קינדער וואך נאך וואך און זיי מחנך זיין זיי זאלן זיין ערליכע אידן.


עלטערן כאפן זיך נישט אז אפילו די קינדער זענען נאך קליין זעען זיי אלעס און פארשטייען אלעס; קינדער וואס זעען ווי די עלטערן קומען אין שול צו שמועסן, ניטאמאל וואשט מען זיך אויף שלש סעודות ווערט ביי זיי ביליג די גאנצע זאך פון עסן דריי סעודות שבת, וואס דאס איז מעשה שטן אז מען זאל נישט עסן דריי סעודות שבת, ווייל ווען א מענטש איז זוכה צו עסן דריי סעודות שבת - זאגט דער הייליגער זוהר (פרשת יתרו, פח:): "תָּא חֲזֵי, בִּסְעוּדָתֵי אִלֵּין, אִשְׁתְּמוֹדְעוּן יִשְׂרָאֵל, דְּאִינּוּן בְּנֵי מַלְכָּא. דְּאִינּוּן מֵהֵיכָלָא דְּמַלְכָּא, דְּאִינּוּן בְּנִי מְהֵימָנוּתָא", קום און זע, ווער עס עסט דריי סעודות שבת ווייזט מיט דעם אז ער איז א קינד פונעם אייבערשטן און אז ער האט אמונה, "וּמַאן דְּפָגִים חַד סְעוּדָתָא מִנַּיְיהוּ, אַחְזֵי פְּגִימוּתָא לְעֵילָּא, וְאַחְזֵי גַּרְמֵיהּ דְּלָאו מִבְּנֵי מַלְכָּא עִלָּאָה הוּא, דְּלָאו מִבְּנֵי הֵיכָלָא דְּמַלְכָּא הוּא דְּלָאו מִזַּרְעָא קַדִּישָׁא דְּיִשְׂרָאֵל הוּא", און אויב מען עסט נישט דריי סעודות שבת ווייזט מען אז מען איז נישט קיין קינד פונעם אייבערשטן חס ושלום. נאך זאגט דער זוהר: "רַבִּי שִׁמְעוֹן אָמַר, הָאי מָאן דְּאַשְׁלִים תְּלַת סְעוּדָתֵי בְּשַׁבְּתָא, קָלָא נָפִיק וּמַכְרְזָא עֲלֵיהּ (ישעיהו נח, יד): אָז תִּתְעַנַּג עַל יְיָ", ווען א מענטש איז זוכה צו עסן דריי סעודות שבת גייט ארויס א בת קול אין הימל אז דער מענטש האט אמונה.


ווער עס וואשט זיך צו די דריי סעודות איז זייער חשוב עד כדי כך אז דער הייליגער תנא רבי יוסי זאגט (שבת קיח:): "יְהֵא חֶלְקִי מֵאוֹכְלֵי שָׁלֹשׁ סְעוּדוֹת בְּשַׁבָּת", איך וויל האבן א חלק אין גן עדן מיט די וואס עסן דריי סעודות שבת; דעריבער זעט מען אז ווען עס קומט צו עסן שלש סעודות פאלט ארויף אויפ'ן מענטש א כבידות, מען ווערט בעצלות און מען וואשט זיך נישט צו די סעודה. און אז קינדער קומען אין שול וואך נאך וואך און זעען ווי דער טאטע זיצט אין דער זייט און נעמט נישט קיין חלק מיט די אידן וואס זיצן אינאיינעם, זינגען און געזעגענען זיך פונעם שבת וועלן זיי אויך אזוי טון.


דערפאר דאנק איך דיר און איך איך בעט דיר זאלסט זיך שטארקן מיט די הייליגע ארבעט; זיי זיך מחי' און מחזק מיט די מצוה אז דאס איז אנגעקומען צו דיר און דער אייבערשטער זאל דיר העלפן זאלסט האבן נחת ביי דיינע קינדער.


איך בעט דיר אויב דו קענסט צוזאמנעמען אפאר קינדער מיט בחורים און זיי אויסלערנען א פארשטעלונג אויף די מוצאי שבת שושן פורים סעודה; נעם א מעשה פון רבינ'ס מעשיות, דאס זאלט איר שיין אויסשפילן געפלאכטן און געבויעט אויף די דיבורים וואס מען רעדט אין היכל הקודש.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#85 - עלטערן דארפן ארבעטן צוזאמען מיט די סקול
סקול, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת תרומה, א' דר"ח אדר א', שנת תשע"ט לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך בעט אייך זייער איר זאלט מיט ארבעטן מיט אונז; אז מען זאגט אן די מיידלעך אין סקול נישט צו קומען מיט א סעלפאון זאלט איר נישט זאגן פאר אייער טאכטער זי זאל יא קומען מיט א סעלפאון אין סקול און דאס באהאלטן וכו'. עס איז נישט גוט פאר די חינוך פון אייער טאכטער אז זי הערט איין זאך אין סקול און אין שטוב הערט זי פארקערט; נאכדעם ווען מען וועט פארלאנגען אנדערע זאכן וואס דארט וועט איר יא זיין איינשטומיג וועט זי עס נישט אננעמען ווייל זי ווייסט אז איר – די מאמע - לאכט סיי ווי אפ פון וואס מען זאגט אין סקול.


איך האף אז איר וועט דאס פאררעכטן און פון היינט אן זאלט איר זיין איינשטומיג מיט די סקול, על כל פנים פאר אייערע קינדער זאלט איר זאגן אז זיי זאלן פאלגן אלעס וואס מען פארלאנגט פון זיי.


אז איר האט אפאר מינוט ווען עס איז שטיל אין שטוב זאלט איר זאגן תהילים און זיך אויסשמועסן אייער הארץ מיטן אייבערשטן, מען קען זיך גארנישט פארשטעלן וואס מען קען אלץ פועל'ן מיט תפילה; ווען מענטשן וואלטן געוויסט דאס גרויסקייט פון רעדן צום אייבערשטן וואלטן אלע עוסק געווען אין דעם א גאנצן טאג.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט מצליח זיין אין אלע אייערע וועגן.

#84 - ווען מ'רודפ'ט א קינד אין חדר
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת משפטים, מברכים החודש, כ"ו שבט, שנת תשע"ט לפ"ק


 


לכבוד ... נרו יאיר.


אז דיין קינד קומט אהיים מיט א פחד פון חדר, ער וויל נישט קומען אין חדר ווייל איינער שלאגט אים זאלסטו רעדן צום מלמד. אויב עס העלפט נישט און קיינער טוט גארנישט זאלסטו אויסלערנען דיין קינד ער זאל צוריק שלאגן.


הגם שלאגן איז נישט די אידישע וועג, נאר דאס איז א גוי'אישע וועג, אזוי ווי ביי אומות העולם שטייט (בראשית כז, כב): "הַיָּדַיִם יְדֵי עֵשָׂו", דאס איז געזאגט געווארן ווען איינער איז שוין דערוואקסן וכו' אז אויב מען פארשעמט אים וכו' איז בעסער נישט צו ענטפערן נאר אפשווייגן וכו' אבער א קינד וואס האלט אינמיטן וואקסן דארף מען אויסלערנען ער זאל נישט מורא האבן פון קיינעם אויף דער וועלט. און אויב קינדער נעמען זיך אויף אים, מען שלאגט אים און מען פארשעמט אים זאל ער קודם רעדן צום מלמד וכו' און אויב מען העלפט אים נישט זאל ער זיי צוריק געבן מנה אחת אפים; עס איז דא א דיבור פון רבי'ן: "אמאל געבט מען א פאטש".


דערפאר בעט איך דיר זייער דו זאלסט רעדן צום מלמד און צום מנהל, פארצייל זיי אז דיין זון ווערט גע'רודפ'ט פון א צווייטן קינד; דאס מיינט נישט צו זאגן אז דער קינד וואס שלאגט איז א שלעכט קינד, מען דארף אים פשוט מחנך זיין. עס זענען דא קינדער וואס פארשטייען נישט וואס זיי טוען ווי לאנג זיי שפירן דאס נישט אויף זייער הוט, און אז קיינער מאכט זיך נישט וויסנדיג זאלסטו אויסלערנען דיין זון ווי אזוי זיך צו פארטיידיגן, 'סעלף דיפענס' וכו', ער זאל וויסן זיך צו ראטעווען, אז נישט וועט ער ווערן א קרבן פאר אנדערע קינדער השם ישמרינו.


דער אייבערשטער זאל העלפן מיר זאלן נישט דארפן צו קומען צו דעם, אבער מען דארף אנגרייטן די קינדער זיי זאלן זיך נישט לאזן צעברעכן פון קיינעם אויף דער וועלט.