בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#168 - לייג אריין דיינע כחות אין די קינדער
חינוך הילדים, שמחות, קאראנע וויירוס

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת אמור, י"ב אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין חשוב'ער מחותן ר' ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן די הודעה.


קודם כל מזל טוב! מזל טוב! צום ניי געבוירענעם אייניקל; דער אייבערשטער זאל העלפן מיר זאלן זען שטענדיג נחת אינאיינעם פונעם פארפאלק און פון די אייניקלעך.


בנוגע דעם מנין וכו'; דער עיקר זאלסטו זען אז שבת זאל זיין מנין און בעט דעם אייבערשטן אז דו זאלסט האבן גוטע ווארעמע דיבורים צו מחזק זיין די וואס קומען הערן חיזוק.


לייג אריין דיינע כחות אין די קינדער; דער אייבערשטער האט דיר געגעבן א פאך, דו האסט א שפראך צו קינדער, זאלסטו דאס טון דיין גאנצע לעבן; זאלסט לערנען מיט קינדער.


בפרט יעצט ווען אלע תלמוד תורה'ס זענען פארשלאסן ה' ירחם און קינדער פאלן; עס איז מקוים געווארן דער פסוק (איכה ד, ב-ד): "בְּנֵי צִיּוֹן הַיְקָרִים", וגו', טייערע קינדער וואלגערן זיך אין גאס, "חִבְּקוּ אַשְׁפַּתּוֹת" – השם ישמרינו; זאלסטו זיי צוזאמנעמען און אריינלייגן אין זיי א ליבשאפט צו די תורה, א ליבשאפט צו זיין א איד.


מען קען זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון א מלמד; נישט דא אזא חשוב'ע זאך ווי א מלמד וואס האט סבלנות, ער זיצט מיט אידישע קינדער און לייגט אריין אין זיי אמונה פשוטה, זיי זאלן אויסוואקסן מיט'ן וויסן אז דער אייבערשטער האט אלעס באשאפן און פירט אלעס.


צום שלום זכר וועל איך נישט קומען, איך וועל זיין שבת אין וויליאמסבורג, אבער צום ברית וועל איך אם ירצה ה' קומען; דער אייבערשטער זאל העלפן עס זאל זיין בעתו ובזמנו און מיר זאלן זוכה זיין לגדלו לתורה, לחופה ולמעשים טובים.

#167 - לערנען תורה מיט קינדער
קינדער, חינוך הילדים, צרות, לימוד התורה, קאראנע וויירוס

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת אחרי-קדושים, ה' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


יעצט זע איך אז שוין לאנגע חדשים וואס דו ווארטסט אויף אן ענטפער און איך בין נישט אנגעקומען דיר צו ענטפערן; זיי מיר מוחל, איך האב אזויפיל זאכן וואס איך דארף טון און איך קום פשוט נישט אן דערצו; איך קום נישט אן צו ענטפערן צען פראצענט פון די בריוון וואס קומען אן טעגליך, יעצט האב איך באמערקט דיין בריוו שרייב איך דיר צוריק.


קודם כל א גרויסן יישר כח פאר די צדקה, עס איז געווען פאר מיר ממש ווי מָן פון הימל; יענעם טאג האב איך געדארפט האבן זייער וויכטיג טויזנט דאלער, איך האב געבעטן דעם אייבערשטן און ביינאכט ווען איך האב געעפנט די פאסט האב איך באקומען די מן פונעם אייבערשטן דורך דיר - דער גוטער שליח.


איך בעט דיר זייער, זיי ממשיך מיט דיין הייליגע ארבעט פון לערנען מיט קינדער די הייליגע תורה, די הייליגע אמונה; אפילו יעצט ווען די רעגירונג האט פארשלאסן אלע חדרים און ישיבות זאלסטו ווייטער לערנען מיט די קינדער אויף א וועג וואס מען קען; אדער אויפ'ן טעלעפאן אדער זאלסטו רופן אפאר קינדער און לערנען מיט זיי.


מענטשן זענען דערשראקן פון די קאראנע וויירוס, מען כאפט נישט אז מען דארף זיין אסאך מער דערשראקן אז די חדרים זענען פארמאכט! די וועלט קען נישט האבן א קיום נאר אז מען לערנט תורה מיט קינדער, זיי היטן די גאנצע לאנד פון אלע צרות. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (מדרש איכה, פתיחתא ב): "מָאן אִינוּן נְטוּרֵי קַרְתָּא" ווער זענען די וואס היטן אפ די שטאט פון שלעכטס? "אֵלּוּ סוֹפְרִים וּמְשַׁנִּים, שֶׁהֵם הוֹגִים וּמְשַׁנִּים וּמְשַׁמְרִין אֶת הַתּוֹרָה בַּיוֹם וּבַלַּיְלָה", די מלמדים וואס לערנען תורה מיט די קינדער, זיי היטן אפ די שטאט פון אלעם שלעכטס.


מען דארף שרייען "גיוואלד!" אויף די גזירה פון פארמאכן די תלמוד תורה'ס און ישיבות; די הייליגע חכמים זאגן (מסכת כלה רבתי, פרק ב): "בְּכָל יוֹם מַלְאָךְ יוֹצֵא מִלִּפְנֵי הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לְחַבֵּל אֶת הָעוֹלָם", יעדן טאג גייט ארויס א מלאך פונעם אייבערשטען חרוב צו מאכן די וועלט, "כֵּיוָן שֶׁהַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מִסְתַּכֵּל בְּתִינוֹקוֹת שֶׁל בֵּית רַבָּן, מִיָּד נֶהְפַּך כַּעֲסוֹ לְרַחֲמִים", אבער ווען דער אייבערשטער זעט ווי אידישע קינדער לערנען די הייליגע תורה, דריידט זיך איבער זיין כעס צו רחמנות; נאך זאגן די הייליגע חכמים (בראשית רבה סה, כ): ווען די גוים זענען געקומען צו בלעם בן בעור אים פרעגן ווי אזוי קען מען בייקומען די אידן, האט בלעם זיי געזאגט: "גייט ארום אין די שולן, אויב וועט איר זען 'תִּינוֹקוֹת מְצַפְצְפִין בְּקוֹלָן' - קינדער וואס לערנען די הייליגע תורה, 'אֵין אַתֶּם יְכוֹלִים לְהִזְדַּוֵוג לָהֶם' - וועט מען זיי קיינמאל נישט קענען בייקומען. ווייל זייער פאטער יצחק אבינו האט זיי מבטיח געווען אז ווילאנג עס וועט זיין 'הַקּוֹל קוֹל יַעֲקֹב' – מען וועט הערן די קול ווי קינדער לערנען תורה, קען נישט עשו'ס הענט שולט זיין אויף זיי".


איך בעט דיר טייערער ..., זיי ממשיך מיט מסירות נפש צו לערנען יעדן טאג מיט די קינדער, עס זאל דיר נישט באדערן אז דו קומסט נישט אן צו לערנען אזוי סאך ווי אמאל, ווייל לערנען מיט קינדער איז מער פון אלעס; איך פארשטיי דיר גאר גוט, ווייל איך פלעג אויך האבן דעם שולד געפיל ווען איך האב געעפנט די ישיבה, איך האב פארלוירן מיין צייט צו לערנען פאר מיר מיינע שיעורים כסדרן; פארדעם פלעג איך אניאגן זייער אסאך, ביז מוהרא"ש פלעגט מיר זייער שטארקן און מיר געגעבן די שכל צו וויסן אז ביים אייבערשטן איז מער חשוב לִלְמוֹד וּלְלַמֵּד - לערנען מיט קינדער, לערנען מיט בחורים און אינגעלייט; עס איז נישט דא קיין חשוב'ערע זאך ביים אייבערשטן ווי לערנען תורה מיט קינדער.


שטארק דיין ווייב; נאר אמונה איז איר רפואה, אמונה היילט אויס דעם מענטש, ווי מער מען רעדט פונעם אייבערשטן אלץ מער ווערט מער רואיג און פרייליך.

#166 - אויסלעשן דעם טעלעפאן ווען מ'לערנט מיט קינדער
חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת אחרי-קדושים, ג' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך נעם זיך אויס מיט דיר אז די גאנצע צייט וואס דו דארפסט זיין מיט די קינדער דארפסטו אויסלעשן דיין טעלעפאן, אז נישט איז דאס גניבה וגזילה; איך צאל דיר צו לערנען מיט די קינדער און אריין לייגן אין זיי יראת שמים מיט גוטע מידות, און דער טעלעפאן נעמט אוועק דיין קאפ און דיין הארץ פון די קינדער.


איך האב אמאל געהאט דא א מלמד א גנב וואס האט בא'עוולה'ט די קינדער, מיר האבן אים געדארפט פארשיקן.


פון היינט און ווייטער דארפסטו פארלעשן דיין טעלעפאן און נאר זיין פארנומען מיט די קינדער.


שטארק זיך און שטארק דיין ווייב; דו ווייסט נישט וואס פאר א נס דער אייבערשטער האט געטון מיט דיר, ער האט דיר געגעבן אן אשת חיל.

#165 - מאך א תהלים סיום פאר דיין קינד, ווי אזוי אויסצולערנען עברי
חינוך הילדים, תהלים, סיום, עברי, סיום הש"ס

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי-קדושים, ב' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אודאי זאלט איר מאכן א סיום פאר אייער קינד וואס האט געענדיגט תהילים; דאס וועט אויפבויען זיין חשק און רצון ווייטער צו זאגן תהילים. עס האט נישט צו טון צי ער האט ארויסגעזאגט יעדעס ווארט אדער נישט, צי ער האט געזאגט דעם גאנצן תהילים אדער אויסגעלאזט וכו', דער סיום וועט אים אויפבויען ער זאל באקומען זעלבסטזיכערקייט.


מוהרא"ש פלעגט דערציילן, אמאל האט פאסירט ביים גאון רבי חיים וואלאזשינער זכרונו לברכה, ער האט געהאלטן אינמיטן לערנען און עס איז אריינגעקומען א פשוט'ער איד - א געשעפטסמאן, און רבי חיים האט זיך אויפגעשטעלט פאר אים מלא קומתו! שפעטער האבן די תלמידים אים געפרעגט היתכן ער האט זיך אויפגעשטעלט פאר א פשוט'ע איד, עס איז דאך נישט קיין כבוד התורה, האט ער זיי געענטפערט אז דער איד האט שוין מסיים געווען גאנץ ש"ס, האבן זיך די תלמידים צולאכט... ווי געזאגט 'וואס האט שוין זיין ש"ס בכלל א חשיבות, ער איז דאך בכלל נישט קיין למדן בכלל', האט זיי רבי חיים געזאגט: "לאכט נישט! איר ווייסט דאך אז עס איז דא אן אלטע ש"ס 'דפוס זאלצבאך' וואס איז פול מיט טעותים, עס פעלט גאנצע שירות גמרא; שפעטער האט מען געדרוקט א נייע ש"ס 'דפוס אמסטערדאם' וואו מען האט פארראכטן אלע גרייזן און אלעס וואס פעלט, מען האט אויך צוגעלייגט הגהות פון גדולים; מען קען נישט זאגן אויף ש"ס זאלצבאך אז דאס איז נישט קיין ש"ס, עס איז זיכער א ש"ס, נאר א ש"ס מיט גרייזן, אזוי אויך איז מיט דעם פשוט'ן איד, ער האט געענדיגט ש"ס, נאר וואס דען? עס האט טעותים, ער פארשטייט נישט אלעס - איז ער נישט ערגער פון ש"ס זאלצבאך".


זאלט איר זיכער מאכן אן עסק פון אייער זון וואס גייט ענדיגן תהלים וואס ער האט געזאגט מיט גרייזן און חסירות, דאס וועט אים אויפבויען א חשק צו גיין ווייטער.


אויף די צווייטע פראגע, ווי אזוי מען קען אים פאררעכטן ער זאל זיך אויסלערנען גוט עברי; מאכט א פראגראם ער זאל וועלן זאגן עברי. עס זענען דא ספעציעלע ספרים אויסצולערנען קינדער זאגן עברי; מאכט דאס פריוואט כדי ער זאל נישט פארשעמט ווערן. אויך ווען איר טייטלט אויפ'ן ווארט און ער זאגט נישט גוט דארפט איר נישט זאגן: "נישט גוט", נאר בלייבט מיט'ן פינגער אויפ'ן ווארט וועט ער וויסן אז ער דארף טראכטן און צולייגן קאפ צו וואס ער זאגט, אז ער זאל ארויסזאגן גוט דאס ווארט. און ווען ער זאגט גוט דאס ווארט זאלט איר אים זאגן הויך מיט א שמייכל: "א מחיה!" און אז ער הייבט אן א ווארט האלבוועגס גוט און אינמיטן לויפט ער צום קומענדיגן ווארט און זאגט נישט גוט, זאלט איר איבערזאגן די חלק ווארט וואס ער האט גוט געזאגט און בלייבן שטיל, וועט ער פארשטיין אז ער דארף דאס איבערזאגן.


בעטס דעם אייבערשטן אויף יעדן קינד באזונדער אז אלע זאלן זיין ערליכע אידן.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#164 - א מלמד דארף זיין זייער פארזיכטיג ווי אזוי ער רעדט און ווי אזוי ער פירט זיך
חינוך הילדים, מלמדים, ריינקייט

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי-קדושים, ב' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, מלמד בתלמוד תורה היכל הקודש וויליאמסבורג.


ווען דו וואלסט געוואוסט ווי חשוב דו ביסט אין הימל וואלסטו געטאנצן א גאנצן טאג אויף דעם וואס דו ביסט א מלמד.


אויבן אין הימל קוקט מען גאר אנדערש אויף א מלמד, א מלמד איז זייער חשוב; ער איז דער ריכטיגער מנהיג ישראל, ער גרייט אן אידישע קינדער פאר די קומענדיגע דורות.


וויסן זאלסטו אז קינדער זענען זייער קלוג, זיי כאפן אויף יעדע ריר פונעם מלמד; א מלמד דארף זיין זייער פארזיכטיג ווי אזוי ער רעדט און ווי אזוי ער פירט זיך, ווייל די קליינע ריינע נשמה'לעך כאפן אויף יעדע תנועה פונעם מלמד. דעריבער בעט איך דיר זאלסט זיך שטארקן און אריין גיין אין קלאס צו די קינדער מיט א פרישקייט לערנען מיט זיי די הייליגע חומש און משניות וכו'.


זע אז עס זאל שטענדיג זיין ריין אין קלאס; מען קען נישט לערנען מיט קינדער ווען עס טוט זיך אויף טישן און בענק. אז דו וועסט אכטונג געבן אויף ריינקייט וועלן די קינדער אויך אכטונג געבן, ווייל קינדער מאכן נאך דעם מלמד; אז דער מלמד איז ריין זענען די קינדער ריין, אז דער מלמד איז מסודר זענען די קינדער מסודר.

#163 - נעם זיך פאר א קבלה נישט צו שמועסן בשעת מען דאווענט
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי-קדושים, ב' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר.


ווען איך בין געווען אין שטעטל דעם פארגאנגענעם יום טוב פסח האב איך באמערקט אז דו דארפסט אביסל חיזוק אינעם גרויסקייט פון דאווענען; וועל איך דיר שרייבן אפאר ווערטער וואס מיר האבן מקבל געווען פון מוהרא"ש זכותו יגן עלינו.


מוהרא"ש שרייבט כמה פעמים אז אויב מען שמועסט ביים דאווענען וואקסן די קינדער אויף מיט א שטארקע זלזול אינעם ענין פון דאווענען, ווען די קינדער וועלן גרויס ווערן וועלן זיי בכלל נישט קומען אין שול דאווענען.


איך בעט דיר מיין טייערער ... נרו יאיר, נעם זיך פאר א קבלה נישט צו שמועסן בשעת מען דאווענט, זיץ מיט דיינע קינדער און רעד נישט מיט קיינעם; לאז דיינע קינדער אויפוואקסן מיט דרך ארץ אין שול.


ביי יעדע קדיש זאלסטו קוקן אויף זיי און זיי אויסלערנען צו זאגן "אמן"; חכמינו זכרונם לברכה זאגן (סנהדרין קי:): "קָטָן מֵאֵימָתַי בָּא לָעוֹלָם הַבָּא? תָּנָא מִשּׁוּם רֶבִּי מֵאִיר מִשָּׁעָה שֶׁיֹּאמַר אָמֵן", פון ווען א קינד זאגט "אמן" איז ער א בן עולם הבא; אזוי אויך ווען מען זאגט קדושה זאלסטו זיי אויסלערנען צו זאגן: "קדוש, קדוש, קדוש".


א שאד אז בשעת אלע אנשי שלומינו דאווענען אזוי שיין שמועסטו אוועק דעם גאנצן דאווענען; איך האב בעיקר רחמנות אויף דיינע קינדער.


איך האף אז איך האב גע'פועל'ט.

#162 - חס ושלום צו רעדן צו קינדער זאכן וואס זיי דארפן נישט וויסן
קדושה, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי-קדושים, ב' אייר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


חס ושלום צו רעדן צו קינדער זאכן וואס זיי דארפן נישט וויסן, מיט דעם וועסטו זיי נאר חרוב מאכן.


דו רעד צו זיי נאר זאכן וואס האט מיט זיי; זיי דארפן וויסן אז עס איז א גרויסע עבירה צו לייגן די הענט אויפ'ן אות ברית קודש, אן קיין הסברים און אן קיין טעמים. ווען מען זעט ביי קינדער אז זיי געבן נישט אכטונג, זאגט מען זיי נאכאמאל און נאכאמאל ביז דער אייבערשטער העלפט אז זיי הייבן אן לעבן מיט יראת שמים.


אז מען וויל פועל'ן ביי קינדער זיי זאלן זיין ערליך, קען מען נישט יוצא זיין מיט איין מאל רעדן; מען דארף כסדר רעדן מיט זיי דיבורים פון יראת שמים.


איך האף אז דער בריוו וועט אנקומען צו דיר נאך פאר דו וועסט זיי חרוב מאכן.

#161 - אין הימל איז זייער חשוב א מלמד
חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' לסדר טהרה, כ"ז ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד דער חשוב'ער מלמד ... נרו יאיר.


שטארק דיך מיט דיין הייליגע ארבעט; א מלמד איז אין הימל גאר אנדערש ווי ער איז דא, דארטן אין הימל איז א מלמד פון די גרעסטע זאכן.


איך האב דיר געשריבן זייער אסאך בריוו ווי אזוי צו מחנך זיין אונזערע קינדער, זאלסטו דאס חזר'ן און חזר'ן; דאס וועט דיר געבן אסאך חיזוק.


קענסט דאס צוזאמנעמען און אפדרוקן אלס א קונטרס חיזוק פאר מלמדים און דאס געבן פאר אנדערע מלמדים זיי זאלן זיך מחזק זיין און וויסן דאס גרויסקייט און אחריות פון זיין א מלמד.

#160 - קינדער כאפן אויף יעדע ריר
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' לסדר טהרה, כ"ז ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


טייערער ליבער ... נרו יאיר.


ווען דו העלפסט אין תלמוד תורה, דו טיילסט אויס דאס עסן פאר די קינדער און דו דערציילסט זיי מעשיות זאלסטו געדענקען אז די קינדער זעען אלעס און פארשטייען אלעס, זיי כאפן אויף יעדע ריר און יעדע אטעם פון די מלמדים; מען דארף זיין זייער פארזיכטיג אז אלעס זאל זיין מיט א תמימות, אן קיין לצנות.


אין דעם זכות וואס מיר העלפן בויען די מוסדות וואס זענען מגלה דעם הייליגן רבינ'ס עצות פאר די גאנצע וועלט, וועלן מיר זוכה זיין צו פאררעכטן אלעס; דאס וועט אונז בלייבן פאר א זכות אויף די וועלט און אויף יענע וועלט.


זארג נישט, דו וועסט טרעפן א גוטע שידוך. ביז דערווייל זיי ממשיך מיט דיינע שיעורים כסדרן.


פון דיין ראש ישיבה.

#159 - איך וויל נישט האבן שייכות מיט צייטונגען און מאגאזינען
פחדים, חינוך הילדים, אומאן, ישיבה, מאגאזינען, גמרא, צייטונגען, קאראנע וויירוס

בעזרת ה' יתברך


יום א' לסדר טהרה, כ"ה ניסן, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך האב בכלל נישט גערעדט מיט זיי וועגן די גאנצע באשרייבונג; זיי לויפן מיר שוין נאך א לאנגע צייט אז זיי ווילן מאכן אן אינטערוויו מיט מיר אדער מיט איינעם פון די קהילה, איך האב זיי אלעמאל איגנארירט, איך וויל נישט האבן צו טון מיט זיי און מיט קיין שום מאגאזין. מוהרא"ש זכרונו לברכה האט מיר געזאגט איך זאל שטיין ווייט פון צייטונגען און מאגאזינען און קיינמאל נישט רעדן מיט זיי.


דאס וואס זיי שרייבן בשמי אז מען זאל נישט ברענגען קינדער קיין אומאן אויף ראש השנה - איז נישט אמת; מיר אלע ברענגען די קינדער קיין אומאן אלע יארן אויף ראש השנה. דער רבי האט געזאגט פאר רבי נתן (שיחות הר"ן, סימן רט): "אַייעֶרֶע קִינְדֶער זָאלְט אִיר מוֹדִיעַ זַיין וָואס דָא הָאט זִיךְ גֶעטוּן", וְאָמַר בְּרֶתֶת וְזִיעַ בְּהִתְלַהֲבוּת נוֹרָא, דער רבי האט דאס געזאגט מיט א מורא'דיגע פלאם און מיט א פלאקער; אז מיר זאלן צואוויסן טון פאר אונזערע קינדער אז עס איז דא א רבי אויף דער וועלט וואס פארשטייט יעדן איד, און ווער עס פאלגט זיינע עצות קען זוכה זיין צו ווערן א גרויסער צדיק און א גרויסער בעל מדריגה; אזוי ווי דער רבי האט געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שנח): "מיט יעדע שמועס וואס איך שמועס מיט ענק, קען מען זוכה זיין צו זיין אן ערליכער איד, און אפילו א צדיק גמור א גאנץ לעבן - אן ערליכער איד אזוי ווי איך מיין אן ערליכער איד".


נאך האט דער רבי געזאגט (חיי מוהר"ן, סימן שכ): "כָּל מִי שֶׁיְּצַיֵּת אוֹתִי וִיקַיֵּם כָּל מַה שֶּׁאֲנִי מְצַוֶּה, בְּוַדַּאי יִהְיֶה צַדִּיק גָּדוֹל יִהְיֶה מַה שֶּׁיִּהְיֶה", ווער עס וועט מיר פאלגן און טון אלעס וואס איך הייס וועט זיכער ווערן א גרויסער צדיק - זאל עס זיין ווער עס זאל נאר זיין.


איך בין נישט געווען אין ישיבה פאר צוויי וואכן, איך בין געווען אין שטעטל; יעצט האב איך געזען דיין בריוו וואו דו פרעגסט ווי אזוי מען כשר'ט דעם קאך לכבוד פסח, איך האף אז דו האסט געהאט א פרייליכע יום טוב.


אז דו וועסט לערנען יעדן טאג דיינע שיעורים וועסטו נישט מורא האבן פון קיין שום זאך, די נייעס וועט דיר נישט דערשרעקן; אזוי ווי רבי נתן האט געזאט ווען מען פלעגט אים פרעגן ווי אזוי ער האט די כוחות צו זיין שטארק ווען אלע קריגן אויף אים, פלעגט ער זאגן: "דער רבי האט מיר געגעבן אזויפיל שיעורים צו לערנען אז איך האב נישט קיין צייט צו הערן וואס מען רעדט אויף מיר און וואס מען דערשרעקט מיר".


איך דערמאן זיך יעצט, ווען איך האב געעפנט די ישיבה און עס איז אריבער אויף מיר שווערע זמנים פון די וואס האבן געוואלט פארמאכן די ישיבה, האב איך דעמאלט געלערנט זייער אסאך משניות און גמרא, איך פלעג לערנען יעדן טאג א סדר משניות נאר צוליב דעם, אז איך זאל נישט ווערן אפגעשוואכט פון די אלע שוועריקייטן.


דאס זאלסטו טון; אנשטאט זיצן מיט'ן טעבלעט און קוקן וואס יעדער גאווערנאר זאגט און וואס יעדע פאליטישן ווארנט - נעם ענדערש די הייליגע גמרא און זאג א בלאט נאך א בלאט, וועט ביי דיר מקוים ווערן: "שֶׁשַׂמְתָּ חֶלְקֵנוּ מִיּוֹשְׁבֵי בֵּית הַמִּדְרָשׁ וְלֹא שַׂמְתָּ חֶלְקֵנוּ מִיּוֹשְׁבֵי קְרָנוֹ"ת", דו וועסט נישט האבן מיט קאראנע און נישט באקומען די קאראנע, ובעיקר וועסטו ניצול ווערן פון די שרעק און דמיונות פון די קאראנע וכו', וכו'.


וואויל איז דעם וואס האט נישט קיין מגע ומשא מיט קיין שום צייטונג און מאגאזין, ער נעמט זיין שכל און ער לופטערט זיך אויס מיט די הייליגע תורה.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#158 - האלטן די שטוב ריין
חינוך הילדים, אמונה, חיזוק פאר פרויען, תשובה, קאראנע וויירוס

בעזרת ה' יתברך - ב' פרשת ויקרא, כ"ח אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 מרת ... תחי'


זייטס נישט דערשראקן פון קאראנע; זייטס נישט באזארגט טראכטנדיג: 'וואס וועט זיין?' ווייל די זארג און שרעק איז א גרעסערע סכנה ווי די מחלה אליין. חכמינו זכרונם לברכה זאגן (סנהדרין ק:): "לָא תַּעֵיל דַּוְיָא בְּלִבָּךְ, דְּגַבְרֵי גִּיבָּרִין קְטַל דַּוְיָא", נעם זיך גארנישט צום הארצן, ווייל אסאך גיבורים זענען שוין געשטארבן פון דעם וואס זיי האבן יעדע זאך גענומען צום הארצן.


איך בעט אייך זייער, לאזט אייך נישט פארפירן פון די וואס רעדן אייך צו צו קויפן א סקרין פאר אייערע קינדער, אזוי וועט איר קענען זיין רואיג אין שטוב; איך בעט זיך און איך וויין צו אייך, טוטס דאס נישט, ברענגטס נישט אריין אין שטוב קיין שום זאך וואס מען קען זען אויף דעם מאוויס, ווידיאוס און פלעיס - אפילו כשר'ע; דאס איז ערגער פון די קאראנע.


עס איז שוין צייט זיך אויפצואוועקן און תשובה טון; דער אייבערשטער ברענגט א צרה נאר כדי מיר זאלן צוריק קומען צו אים, נישט צו ווערן דערווייטערט פון אים.


וואויל איז די פרוי וואס האט נישט קיין שום שייכות מיט די כלים; נישט קיין סמארטפאן, נישט קיין טעבלעט און נישט קיין שום זאך וואס האט סאשעל מידיע.

#157 - מ'וועט אלץ געדענקען וואס איר האט זיך אוועקגעגעבן צו בויען מוסדות התורה
חינוך הילדים, אמונה, מוסדות

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תצוה, ה' אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איר קענט זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון העלפן אויפשטעלן מוסדות אויפ'ן רבינ'ס נאמען; מוסדות התורה וואו קינדער ווערן נתחנך צו לעבן מיט אמונה פשוטה, וואו קינדער וואקסן אויף מיט די זיסע וועג וואס מיר האבן מקבל געווען פון מוהרא"ש זכותו יגן עלינו, די וועג פון הייליגן רבי'ן.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן כח ווייטער ממשיך זיין מיט אייער ארבעט, יעדן טאג און יעדע מינוט וואס איר לייגט אריין אין די מוסד וועט בלייבן א זכות פאר אייך און פאר אייערע דורות.


עס וועט פארשריבן ווערן אינעם ספר הזכרונות אז איר האט אוועקגעגעבן פון אייער באקוועמע לעבן צו העלפן בויען מוסדות התורה, איר וועט פארשריבן ווערן מיט אלע נשים צדקניות וואס האבן געבויט אידישקייט.


אין אמת'ן אריין וואלט איך אייך געדארפט שרייבן יעדן טאג א בריוו פון חזוק, אבער איך בין אזוי פארנומען אז איך קום נישט אן.

#156 - מען דארף מחנך זיין קינדער צו דאווענען
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תצוה, ט' אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואס איז בכלל דיין שאלה? אודאי דארף מען מחנך זיין קינדער צו דאווענען; פון ווען זיי זענען קליינע קינדער דארף מען זיי מחנך זיין צו דאווענען. אפגערעדט דיין זון וואס ער איז שוין עלף יאר, ער איז א גרויס קינד, נאר אפילו קליינע קינדער, קינדער פון פינף זעקס יאר - דארף מען שוין מחנך זיין צו דאווענען.


וויסן זאלסטו אז עס איז זייער א גרויסע זאך צו ברענגען קינדער אין שול, זיי זאלן אויפוואקסן מיט'ן שול, דאס זאל זיין א חלק פון לעבן. אבער מען דארף וויסן אז מען קען נישט ברענגען קינדער און שול און זיי לאזן שפילן אינדרויסן וכו', מען דארף אכטונג געבן אויף די קינדער זיי זאלן דאווענען און אויסהערן דאס ליינען, הגדול לפי גדלו והקטן לפי קטנו; קליינע קינדער, פיר יעריגע קינדער רופט מען אריין צו קדושה און כתר, גרעסערע קינדער דארפן שוין דאווענען וואס זיי דאווענען אין חדר, און ווען זיי ווערן נאך גרעסער - ניין יעריגע, צען יעריגע - דארפן זיי שוין מיטהאלטן דאס גאנצע דאווענען און אויך אויסהערן קריאת התורה. אז מען איז מחנך די קינדער פון ווען זיי זענען נאך יונג וועט מען זען שיינע פירות שפעטער.


וויסן זאלסטו אז קינדער ווען זיי ווערן עלטער איז שווער זיי צו טוישן, די צייט פון חינוך איז ווען זיי זענען יונג דעמאלט הערן זיי אויס; שלמה המלך זאגט (משלי יג, כד): "חוֹשֵׂךְ שִׁבְטוֹ שׂוֹנֵא בְנוֹ, וְאֹהֲבוֹ שִׁחֲרוֹ מוּסָר", ווער עס האט ליב זיין קינד איז ער אים מחנך בדרך התורה; ווידעראום ווער עס איז נישט מחנך די קינדער, ער שוינט זיינע קינדער, וועלן זיי אראפ גיין פון אידישן וועג. אזוי ווי מיר זעען ביי אברהם אבינו, ער האט געזען זיין זון ישמעאל קומט אהיים מיט א צלם און ער שפילט זיך דערמיט, ער האט אים געשוינט און גארנישט געזאגט, האט ער אים געמוזט שפעטער פארטרייבן פון שטוב ער זאל נישט קאליע מאכן זיין ברודער יצחק, אויך זעען מיר, עס שטייט (בראשית כה, כח): "וַיֶּאֱהַב יִצְחָק אֶת עֵשָׂו כִּי צַיִד בְּפִיו", יצחק האט ליב געהאט עשו, ער האט אים נישט מחנך געווען, ער האט אים געלאזט טון וואס ער האט געטון, צום סוף איז ער ארויס לתרבות רעה, ווייל ווען מען איז נישט מחנך די קינדער ווען זיי זענען נאך יונג איז זייער ביטער ביים סוף. עס איז כדאי דו זאלסט נאכקוקן דעם מדרש (שמות רבה, א; תנחומא שמות, א) וועסטו זען ווי ער רעכנט אויס נאך מעשיות פון אבשלום און אדוניה – די קינדער פון דוד המלך, וואס דוד המלך האט זיי נישט מחנך געווען, און וואס עס איז געווען מיט זיי. פון די אנדערע זייט זעט מען אז אברהם אבינו האט מחנך געווען יצחק, און יצחק אבינו האט מחנך געווען יעקב און אזוי ווייטער, דורכדעם זענען זיי געווארן גרויסע צדיקים און מען האט געהאט פון זיי אסאך נחת.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#155 - די קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה
חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, שבת קודש, תעניתים, הלכה, פורים

די קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה


בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תרומה, ב' דראש חודש אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


אז איר זענט געווען אין שפיטאל שבת וכו' און איר האט נישט געקענט צינדן שבת ליכט - הייסט דאס אן אונס, וואס אין אזא פאל דארף מען נישט צולייגן א גאנץ לעבן נאך א ליכט; נאר ווען די פרוי פארגעסט דעמאלט קנס'ט מען איר אז זי דארף צולייגן (עיין משנה ברורה סימן רסג, סיעף קטן ז).


בנוגע זיך פארשטעלן וכו'; זייער אסאך קינדער ווילן זיך פארשטעלן מיט די סארט פארשטעלאכץ וכו', עס איז נישט געפערליך אז זיי זאלן זיך פארשטעלן מיט דעם.


מיידלעך קענען זיך אויך פארשטעלן אבער עס מוז זיין אן איידעלע פארשטעלאכץ בגדרי צניעות.


איך פריי זיך אז איר האט איינגעליידנט משפחת ... נרו יאיר אויף די סעודות פורים, דאס איז דאך דער עיקר מצוה פון פורים - צו פארמערן שלום און אחדות.


פרויען דארפן נישט פאסטן עשרה בטבת, תענית אסתר, שבעה עשר בתמוז און צום גדליה, אבער מענער - פון די בר מצוה דארפן אלע פאסטן אן קיין אויסנאם. דאס אז אייער מאן נרו יאיר פאסט נישט די אלע תעניתים, ער עסט א געהעריגע פרישטאג אין שטוב; איך וועל רעדן צו אים, מן הסתם מיינט ער אז מען דארף נישט פאסטן, ער ווייסט נישט אז דאס איז אן הלכה מפורשת.


בנוגע וואו צו וואוינען וכו'; ווייסט דען א מענטש וואו זיין פלאץ איז? דער עיקר דארף מען קוקן אויף חינוך הבנים והבנות. א איד קען נישט וואוינען וואו אימער, א איד דארף זען אז זיינע קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה און א גוטע חינוך, מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל וואוינען אין א פלאץ וואו מען קען אויפציען ערליכע דורות.


מוהרא"ש האט דערציילט אז ער פלעגט זייער אסאך וויינען צום אייבערשטן, אים בעטן ער זאל אים ווייזן וואו זיין חלק איז אין ארץ ישראל, ביז דער אייבערשטער האט אים געברענגט קיין יבנאל.


שטארקטס אייך ווייטער אויפצוציען די קינדער אזוי ווי מיר האבן געלערנט ביי מוהרא"ש.

#154 - געבן מער אויפמערקזאמקייט פאר'ן יתום
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן די הודעה.


ביים פרעגן די פראגע זאגסטו אליינס דעם ענטפער. דו פרעגסט וואס איר קענסט טון מיט דעם קליינטשיגן יתום וואס איר ציעט אויף, ער טשעפעט אייער קליינע טאכטער, ער הערט נישט אויף טשעפען; יעדעס מאל איר געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייער טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ וכדומה, איר פרעגט וואס צו טון.


איר דארפט פארשטיין אז דער יתום'ל דארף מער אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פון סתם א קינד; עס שטערט אים צו זען ווי די יונגערע מיידל באקומט אסאך ליבשאפט, דאס מאכט אים ער זאל זוכן ווי ער קען איר וויי טון, אזוי ווי דו זאגסט: "יעדעס מאל מען געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייערע יונגע טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ" וכדומה; זאלט איר פון היינט זייער אכטונג געבן אים צו געבן אסאך ליבשאפט. דאס איז דאך די גרעסטע צדקה, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (כתובות נ.) אויפ'ן פסוק (תהלים קו, ג): "עֹשֵׂה צְדָקָה בְכָל עֵת - רֶבִּי שְׁמוּאֵל בַּר נַחְמֵנִי אָמַר, זֶה הַמְגַדֵּל יָתוֹם בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ", דער וואס ציעט אויף א יתום אדער יתומה, דער איז מקיים מצות צדקה א גאנצן צייט - טאג און נאכט.


יעדעס מאל דו זעסט ווי ער געבט א טשעפע, אנשטאט אים זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען", רוף אים אין די זייט און געב אים א גלעט, נעם אים צו דיר און שמועס מיט אים, אנשטאט זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען, זאלסט אים זאגן טויזנט מאל: "איך האב דיר אזוי ליב!" "דו ביסט אזוי וואויל!" "דו ביסט אונזער בעסטע קינד!" וועט ער מיט די צייט זיך אינגאנצן איבערדרייען.


דער אייבערשטער זאל געבן כח פאר דיר און דיין ווייב איר זאלט קענען מגדל זיין אלע קינדער געזונטערהייט, זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן.

#153 - קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון
חינוך הילדים, בית המדרש

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת משפטים, כ"ד שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך פארשטיי נישט דעם פראבלעם, איר שרייבט אז אייערע קינדער ווילן נישט גיין דאווענען אינעם שול וואו אייער מאן דאווענט ווייל עס איז נישט דא קיין קינדער און זיי האבן נישט וואס צו טון, זיי האבן נישט מיט וועם צו שפילן; איר פרעגט וואס צו טון.


עס זעט מיר אויס אז איר ווייסט נישט די א-ב פון חינוך; עלטערן דארפן נישט פרעגן די קינדער וואס צו טון און קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון; קינדער דארפן פאלגן די עלטערן, זיי דארפן באקומען א חינוך צו פאלגן וואס די עלטערן זאגן, זיי זענען נישט די וואס זאגן פאר טאטע מאמע וואו צו גיין און וואס צו טון. דאס דארף מען אריין לייגן אין זיי ווען זיי זענען נאך גאר יונג, צוויי יאר, דריי יאר, פיר און פינף יאר אלט. די פאר יאר זענען די וויכטיגסטע יארן פון חינוך, די קינדער זאלן וויסן אז טאטע מאמע זענען נישט קיין חברים, טאטע מאמע דארף מען פאלגן און מכבד זיין.


איך דאנק דעם אייבערשטן אז ער האט מיר געגעבן א טאטע וואס האט מיר מחנך געווען; איך בין געווען דער איינציגסטער קינד וואס איז געזיצן אין בית המדרש פון אנהויב דאווענען ביז'ן סוף דאווענען, אזוי אויך ביי קריאת התורה - נעבן מיין טאטע שליט"א, נישט ווייל איך האב געוואלט נאר ווייל אזוי האב איך געדארפט טון, איך האב געוואוסט אז איך האב נישט צוויי וועגן, נאר אזוי דארף איך טון. דאס איז געווען אלע וואכן ווען איך בין געווען אין שול, פון פאר די דריי יאר, נאך פאר מען האט מיר געמאכט פיאות. שפעטער ווען איך בין געווען צען יאר בין איך געוואויר געווארן אז אינדרויסן איז לעבעדיג, די קינדער שפילן, טאנצן און ווילדעווען, מען ווארפט מיסט, מען שפארט אפ די גאס וכו', וכו' - וואס קינדער טוען בשעת'ן דאווענען, דעמאלט האט מיר דאס שוין נישט געצויגן ווייל די רגילות פון זיצן אין שול איז שוין געווארן ביי מיר ווי א נאטור.


באזונדער דארפט איר זאגן פאר אייער מאן אז ווען מען ברענגט קינדער אין שול דארפן זיי זיצן נעבן זייער טאטע פון אנהויב דאווענען ביז'ן ענדע; מען ברענגט די קינדער אין שול נישט צו שפילן און פארברענגען נאר צו דאווענען, אפילו די קליינע קינדער וואס קענען נאך נישט ליינען, זיי דאווענען נאך נישט - דארף מען אויך האלטן נעבן זיך און זיי אויסלערנען זאגן: "בָּרוּךְ הוּא וּבָרוּךְ שְׁמוֹ" און "אָמֵן". אזוי ווי דער רמ"א זאגט אין שלחן ערוך (אורח חיים סימן קכד, סעיף ז): "וִילַמֵּד בָּנָיו הַקְּטַנִּים שֶׁיַּעֲנוּ אָמֵן", מען זאל אויסלערנען די קינדער זאלן זאגן אמן, "כִּי מִיָּד שֶׁהַתִּינוֹק עוֹנֶה אָמֵן, יֵשׁ לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא", ווייל ווען א קינד זאגט אמן איז ער זוכה צו עולם הבא.

#152 - ווי מער מ'בעט פאר די קינדער, אלץ מער זענען זיי מצליח
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת יתרו, חמשה עשר בשבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מוהרא"ש האט דערציילט, אמאל איז א איד געקומען צום הייליגן חפץ חיים זכותו יגן עלינו און ער האט געבעטן א ברכה אויף גוטע קינדער, האט דער הייליגער חפץ חיים זי"ע גענומען א תהילים וואס איז געווען אויפגעבלאזן פון נאסקייט און דאס געוויזן פאר דעם איד, און אים דערביי געזאגט: "דאס איז דער תהלים פון מיין מאמע עליה השלום, וואו זי פלעגט יעדן טאג וויינען אז זי זאל האבן גוטע קינדער, אזוי איז מען זוכה צו גוטע קינדער".


דערפאר זאלסטו אסאך בעטן דעם אייבערשטער אז דו זאלסט זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן באלייכטן די וועלט; מיין נישט אז איר קענט נישט זוכה זיין צו האבן קינדער וואס וועלן זיין גרויסע צדיקים, עס זענען געווען גרויסע צדיקים וואס האבן ליכטיג געמאכט די גאנצע וועלט און זיי האבן געהאט פשוט'ע עלטערן. בעט דעם אייבערשטן: "רבונו של עולם העלף מיר אז איך זאל זוכה זיין צו קינדער און אייניקלעך וואס וועלן לערנען די הייליגע תורה און וועלן נאר דיך דינען; רבונו של עולם, הער אויס מיינע פשוט'ע תפילות וואס איך בעט דיר און געב מיר קינדער וואס וועלן ליכטיג מאכן די וועלט, קינדער וואס וועלן זיין דבוק צו דיר. העלף מיר אייבערשטער אז איך זאל וויסן ווי אזוי צו מחנך זיין מיינע קינדער, מיינע קינדער זאלן וועלן זיין ערליך און חסידי'ש און זיי זאלן נישט זוכן צו זיין קאלט וכו'".


ווי מער מען בעט דעם אייבערשטן און ווי מער א מאמע וויינט פאר אירע קינדער - באוואסערט זי איר גארטן. פונקט אזוי ווי ביימער און גראז וואקסן שיין נאר דורכדעם וואס מען באוואסערט עס, אזוי אויך - און נאך מער וואקסט אויף א שיינע דור ערליכע אידן אז מען זאגט יעדן טאג תהילים און מען בעט דעם אייבערשטן.


בנוגע דיין פראגע וכו'; עס איז נישט כדאי צו נוצן בילדער פון די קינדער פאר עדוועטייזמענטס צוליב כמה סיבות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#151 - מיט'ן הייליגן רבי'ן קען מען זיך אן עצה געבן
פחדים, צניעות, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, חסידות ברסלב, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בשלח, י"א שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך בעט אייך זייער איר זאלט זיך שטארקן; דער אייבערשטער וועט אייך העלפן, איר וועט זיין א גוטע מאמע פאר אייערע קינדער, איר וועט זיי שיין ערציען.


טראכטס נישט אז איר וועט זיין אזוי ווי וכו'; איר וועט יא זיין א גוטע מאמע, איר האט א צדיק, איר זענט מקורב צום הייליגן רבי'ן וואס לערנט אונז די וועג ווי אזוי מען ברענגט אויף קינדער, ווי אזוי מען ערציט קינדער, וועט איר זיכער זיין א גוטע מאמע. אן א צדיק איז זייער שרעקעדיג, אן א צדיק ווייסט מען נישט ווי אזוי צו זיין א געטרייע מאמע, מען ווייסט גארנישט אליינס, אנדערש איז דער וואס לעבט מיט'ן הייליגן רבי'ן, דער ווייסט גענוי ווי אזוי זיך אן עצה צו געבן, מען ווערט נישט פארלוירן.


בנוגע די שרעקליכע מעשה וכו'; איר זאלט זיך נישט באשולדיגן, עס איז נישט אייער שולד. דער אייבערשטער וועט יענעם באצאלן, ער וועט האבן א מיאוס'ע ענדע, דאס וואס אלע מניוולים האבן, עס וועט נישט נעמען לאנג ביז ער וועט אנקומען אין תפיסה פאר די רעשט פון זיין לעבן.


האטס נישט מורא צו גיין אין גאס, זייטס נישט דערשראקן צו פארן מיט די שטאטישע באסעס; האטס נישט מורא פון קיינעם אויף די וועלט, דער אייבערשטער איז מיט אייך, ביי אייך און נעבן אייך; חזר'טס זיך אמונה, זינגטס צו זיך שטילערהייט: "דער אייבערשטער איז דא, דער אייבערשטער איז דארט, דער אייבערשטער געפינט זיך אין א יעדע ארט; דומם, צומח, חי, מדבר, אלעס איז ער, אלעס איז דער אייבערשטער, אלעס לעבט פון אים, אלעס קומט פון אים, קיינער קען מיר גארנישט טון"; דורכדעם וועט איר באקומען א שטארקייט, איר וועט זיין רואיג און פרייליך.


זעטס צו הערן אסאך מוזיק, בעיקר פרייליכע ניגונים; ניגונים וואס ברענגט שמחה.

#150 - ברענגען אין חדר נאר ערליכע הכשרים
חינוך הילדים, מוסדות, כשרות

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת שמות, י"ח טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיין חלק אז דו ביסט א מלמד, דו לערנסט תורה און אמונה מיט אידישע נשמות. טאנץ פאר שמחה אז דאס איז דיין חלק, דו ווערסט נישט פארשווארצט אויף די וועלט מיט זאכן וואס בלייבט נישט; יעדע רגע וואס דו זיצט מיט די קינדער איז א זכות פאר דיר לנצח נצחים.


בנוגע א"ו י"ו ד"י (OU-D) וכו'; רעד צו די קינדער זיי זאלן אכטונג געבן ווען זיי בעטן א עסן אדער א טרינקען פון א חבר אז זיי זאלן דאס בודק זיין אויב עס איז כשר, אויב עס האט אן ערליכן הכשר; ווייל אז מען טרינקט אדער מען עסט חלב עכו"ם ווערט די בלוט פאר'סמ'ט און פארטאמט רחמנא לצלן.


איך האב געשריבן פאר'ן מנהל ער זאל נאכאמאל אהיים שיקן צעטלעך פאר אלע עלטערן אז זיי זאלן נישט שיקן עס און טרינקען מיט די א"ו י"ו הכשר און זיכער נישט א"ו י"ו ד"י.


אז א קינד זאגט אז ביי זיי אין שטוב נוצט מען דעם הכשר זאלסטו נישט אוועק מאכן זיינע עלטערן, נאר זאגן קלאר אין זיכער: "דא אין חדר קען מען דאס נישט ברענגען, דא אין חדר פירט מען זיך אזוי ווי עס שטייט אין אשר בנחל, אז מען זאל נישט עסן א"ו י"ו".

#149 - לערן אויס פאר די קינדער אז מ'קען נאר לויפן צום אייבערשטן
חינוך הילדים, אמונה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך בענק זיך זייער צו הערן פון דיר, איך ווארט צו הערן וואס טוט זיך אין חדר.


איך האף אז דו שטארקסט זיך, דו האסט סבלנות צו די טייערע יונגע ריינע קינדער, דו רעדסט מיט זיי אזוי ווי מען רעדט צו דערוואקסענע מענטשן. מוהרא"ש זאגט, א מלמד זאל זיך פארשטעלן ווי ער לערנט מיט דערוואקסענע מענטשן, דעמאלט וועלן זיינע דיבורים זיין אזוי ווי עס דארף צו זיין.


יעצט ווען מען לערנט די פרשיות פון מצרים זאלסטו זיי דערציילן ווי פרעה מיט די מצריים האבן געשלאגן און גע'הרג'עט אונזערע עלטערן, און אונזערע עלטערן די אידן האבן גארנישט געקענט טון, מען האט נישט געקענט אנטלויפן, מען האט נישט געקענט רופן די פאליציי ווייל די פאליציי זעלבסט האבן גע'הרג'ט און געשלאגן, מען האט נישט געקענט רופן שומרים, חברים וכו', וכו'; מען האט נאר געקענט גיין צום אייבערשטן, האבן די אידן געשריגן צום אייבערשטן, אזוי ווי עס שטייט (שמות ב, כג): "וַיֵּאָֽנְחוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל מִן הָֽעֲבֹדָה, וַיִּזְעָקוּ, וַתַּעַל שַׁוְעָתָם אֶל הָאֱלֹהִים מִן הָעֲבֹדָה", און דער אייבערשטער האט זיי צוגעהערט און געשיקט א גרויסער צדיק – משה רבינו; דאס זאלסטו אריינפרעגלען אין די קינדער.


לערן מיט די קינדער שרייבן, ליינען וכו', וכו'; דאס איז זייער וויכטיג, אז אונזערע קינדער זאלן קענען שרייבן און ליינען. לייג ביי דעם לימוד א שטארקע דגוש, פארשטייט זיך מיט גוטנ'ס, מיט פרסים וכדומה.


זע צו רעדן אין בית המדרש שיחות חברים מיט אינגעלייט, שיחות פון רבי'ן און פון מוהרא"ש.

#148 - ווער נישט פארלוירן ווען א קינד פאלגט נישט
לערערין, סקול, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מרת ... תחי', טיטשער בית פיגא.


איך דאנק דיר פאר'ן זיין אזא גוטע לערערין; יעדער איז זייער צופרידן פון דיין ארבעט. די קינדער האבן ליב צו קומען אין סקול, זיי רעדן מיט עקסטאז פון סקול און זיי זענען שטאלץ צו זיין א "בית פיגא" תלמידה.


ווער נישט פארלוירן ווען א קינד פאלגט נישט; איך בין שוין לאנגע יארן ראש ישיבה, מיר פאלגט מען אויך נישט. נישט יעדע בחור און תלמיד פאלגט, איך דארף איבערזאגן זאכן איינמאל, צוויי מאל, צען מאל און הונדערט מאל, דאך ווער איך נישט מיד; איך זאג נאכאמאל און נאכאמאל ביז מען פאלגט, ביז מען פועל'ט.


מיט גוטע ווערטער און א זיסע שמייכל פון הארץ קען מען אונטער קויפן אלע תלמידות; אז מען איז רואיג און מען איז זיכער מיט זיך ווערט מען נישט דערשראקן ווען מען פאלגט נישט.


דער אייבערשטער זאל דיר געבן כח ווייטער ממשיך זיין מיט די הייליגע ארבעט.

#147 - יונגע קינדער דארפן שפילן און זיך אויסגעבן
חינוך הילדים, שלום בית, פרנסה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין מעסידזש.


יונגע קינדער איז נישט כדאי צו שטופן לערנען משניות און גמרא, יונגע קינדער דארפן שפילן און זיך אויסגעבן. מען לערנט מיט זיי אין חדר גאר אסאך, יעצט איז די צייט זיי זאלן זיך אויסגעבן; שפרינגען, טאנצן, קריכן און לויפן, וכו', וכו'.


חוץ מזה, זיי כאפן נאך נישט די זאך פון זאגן די ווערטער; זיי הויבן אן מישן די דפים און מאכן יעדן טאג סיומים... (אויך נישט שלעכט, צו בלעטערן די הייליגע דפים גמרא).


בנוגע פרנסה וכו'; ווי מער דו וועסט שעצן דיין ווייב וועט זיך עפענען פאר דיר מער און מער שפע, איר באמת שעצן און האלטן טייער, נישט סתם זאגן. זי זאל שפירן אז דו האלסט פון איר, פון איר צניעות און פון איר וועג ווי אזוי זי גייט אנגעטון וכו', וכו'; דורכדעם וועסטו האבן שפע.


 

#146 - מחנך זיין די קינדער צו רעדן איידל
חינוך הילדים, שלום בית, חובות, ניבול פה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויחי, י"ב טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אז אייער זון קומט אהיים פון חדר מיט מיאוס'ע ווערטער, זאלט איר אים מחנך זיין און אים לערנען נישט צו רעדן אזעלכע ווערטער.


דייקא יעצט ווען ער איז נאך גאר קליין - איז די צייט פון חינוך, יעצט איז די צייט אים אויסצולערנען רעדן איידל; אח און וויי פאר די עלטערן וואס מאכן זיך נישט וויסנדיג, זיי לאזן די קליינע קינדער רעדן מיאוס'ע ווערטער מיט די טענה אז "זיי זענען נאך קליין, עס איז נישט געפערליך וכו'".


חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (תנא דבי אליהו רבא, פרק יג): "מַעֲשֶׂה בְּאָדָם אֶחָד שֶׁהָיָה עוֹמֵד הוּא וּבְנוֹ בְּבֵית הַכְּנֶסֶת; וְכָל הָעָם הָיוּ עוֹנִין אָמֵן וְהַלְלוּיָהּ אַחַר הָעוֹבֵר לִפְנֵי הַתֵּיבָה, וּבְנוֹ עוֹנֶה דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת, וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר", עס איז געווען אמאל יום טוב סוכות אין שול, אלע מתפללים האבן שיין געדאווענט הלל און עס איז געווען א איד וואס זיין זון האט נישט געדאווענט און נישט געזאגט הלל, נאר ער האט גערעדט ניבול פה וכו' אין שול הויעך פאר אלעמען, "וְאָמְרוּ לוֹ הַבְּרִיּוֹת שֶׁיִּמְחֶה בִּבְנוֹ, וְהֵשִׁיב וְאָמַר לָהֶם: 'מָה אֶעֱשֶׂה לוֹ? תִּינוֹק הוּא! יְשַׂחֵק!'" מענטשן זענען געגאנגען רעדן צו דעם איד ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, מען האט אים געזאגט: "געב אכטונג אויף דיין זון, ער דאווענט נישט און ער רעדט שמוציג וכו'", דער איד האט זיך נישט וויסנדיג געמאכט, ער האט געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "שׁוּב לְמָחָר עָשָׂה כֵּן, כָּל אוֹתָן יְמֵי הֶחָג עָנָה בְּנוֹ דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". אזוי איז געווען א גאנץ יום טוב סוכות, טאג נאך טאג, מען האט אים געבעטן ער זאל אכטונג געבן אויף זיינע קינדער, אבער ער האט אלץ געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה לֹא שְׁנִיָּה וְלֹא שְׁלִישִׁית עַד שֶׁמֵּתוּ אִשְׁתּוֹ וּבָנָיו וּבֶן בְּנוֹ וְיָצְאוּ לוֹ חֲמֵשׁ עֶשְׂרֵה נְפָשׁוֹת בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ, וְלֹא נִשְׁתַּיֵּר לוֹ אֶלָּא שְׁנֵי בָּנִים: אֶחָד חִגֵּר וְסוּמָא וְאֶחָד שׁוֹטֶה וְרָשָׁע", פירט אויס אליהו הנביא: עס איז נישט אריבער אפאר יאר ביז זיין גאנצע משפחה איז אים אויסגעשטארבן און עס איז נאר געבליבן צוויי קינדער - איינער א בלינדער און א הינקעדיגער, און א קינד א שוטה א רשע; זעט מען פון דעם אז מען דארף מחנך זיין קינדער אפילו ווען זיי זענען נאך גאר קליין.


בנוגע ענקערע חובות וכו', אז איר קענט נישט אויסהאלטן ווען אייער מאן איז בעצבות פון זיינע חובות; איר זאלט זען אים צו מאכן פרייליך, איר זאלט אויפהייבן זיין מוט ער זאל ארויסגיין פון זיין קטנות הדעת, דורכדעם וועט ער ארויסגיין פון אלע חובות. רוב מאל פאסירט אז די חובות פארמאכט דעם מח פונעם מענטש אז מען קען זיך נישט צוזאמנעמען אויף גארנישט, אבער די ווייב - זי קען פרייליך מאכן דעם מאן ער זאל ארויסגיין פון זיין קטנות הדעת, ער זאל גיין ארבעטן, ער זאל גיין הפצה וכו' וכו'.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#145 - די כלי צו מקבל זיין אלע ברכות איז "שלום"
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, חנוכה, שלום בית

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת ויגש, ב' טבת, זאת חנוכה, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


היינט זאת חנוכה איז א גרויסע טאג, היינט קען מען פועל'ן ביים אייבערשטן גרויסע ניסים, בעטס דעם אייבערשטן פאר אייך פאר אייער מאן און בעיקר פאר אייערע דורות זיי זאלן זיין ערליכע אידן וועט איר זוכה זיין צו קינדער צדיקים. חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (תנא דבי אליהו רבא, פרק יח): "מַעֲשֶׂה בְּכֹהֵן אֶחָד שֶׁהָיָה יְרֵא שָׁמַיִם בַּסֵּתֶר", עס איז געווען א כהן זייער אן ערליכער איד, "וְהָיוּ לוֹ עֲשָׂרָה בָּנִים מֵאִשָּׁה אַחַת, שִׁשָּׁה זְכָרִים וְאַרְבַּע נְקֵבוֹת", ער האט געהאט צען קינדער - זעקס זון און פיר טעכטער, "וּבְכָל יוֹם וָיוֹם הָיָה מִתְפַּלֵּל, וּמִשְׁתַּטֵּחַ, וּמִתְחַנֵּן, וּמְבַקֵּשׁ רַחֲמִים, וּמְלַחֵךְ בִּלְשׁוֹנוֹ עָפָר, כְּדַי שֶׁלֹא יֵצֵא אֶחָד מֵהֶן לִידֵי עֲבֵירָה וְלִידֵי דְּבַר מְכֹעָר", ער פלעגט זיך יעדן טאג אראפווארפן אויף דער ערד וויינען און בעטן דעם אייבערשטן אז אלע זיינע קינדער זאלן זיין ערליכע אידן; "אָמְרוּ לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה וְלֹא שֵׁנִית וְלֹא שְׁלִישִׁית, עַד שֶׁבָּא עֶזְרָא וְהֶעֱלָה אֶת יִשְׂרָאֵל מִבָּבֶל, וְהֶעֱלָה אֹתוֹ כֹּהֵן עִמָּהֶם, לֹא נִכְנַס אֹתוֹ כֹּהֵן לְבֵית עוֹלָמוֹ, עַד שֶׁרָאָה כֹּהֲנִים גְּדוֹלִים וּפִרְחֵי כְּהוּנָה מִבָּנָיו וּמִבְּנֵי בָּנָיו עַד חֲמִשִּׁים שָׁנָה, וְאַחַר כָּך נִכְנַס אוֹתוֹ כֹּהֵן לְבֵית עוֹלָמוֹ", ביז ער האט זוכה געווען ארויף צו גיין קיין ארץ ישראל מיט אלע זיינע קינדער צוזאמען מיט עזרא הסופר און אלע זיינע קינדער זענען געווארן כהנים אינעם בית המקדש. דער כהן האט זוכה געווען צו קינדער און אייניקלעך וואס אלע פון זיי האבן געטון די עבודה אין בית המקדש; זעט מען פון דעם אז תפילה איז די עצה זוכה צו זיין צו ערליכע קינדער.


בפרט היינטיגע טעג וואס עס פאלן שטיקער פון כלל ישראל, פון יעדע שטוב זעט מען קינדער וואס גייען אוועק פון אידיש'ן וועג, עס כאפט א פחד און א שרעק צו זען ווי פון די שענסטע און בעסטע משפחות פאלן אוועק קינדער, בחורים דרייען זיך מיט טעלעפאונס וואס איז אפן צו אלע עבירות, מען קוקט אויף דעם עבירות, מיידלעך ווארפן אראפ פון זיך צניעות, זיי גייען אנגעטון נישט איידל השם ישמרינו, דארפן מיר וויינען און בעטן און שרייען צום אייבערשטן פאר אונזערע דורות זיי זאלן בלייבן אויפ'ן דרך התורה.


היינט זאת חנוכה איז א טאג וואס מען קען פועל'ן ישועות, אבער מיר דארפן מאכן א כלי צו קענען נעמען די ברכות און ישועות פונעם אייבערשטן, א מענטש בעט דעם אייבערשטן ער זאל אים העלפן, דער אייבערשטער וויל אים העלפן אבער ער האט נישט קיין כלי צו קענען נעמען די ברכות און ישועות. דאס איז אזוי ווי א מענטש קומט בעטן ער וויל טרינקען ער איז דורשטעריג, אבער אז ער האט נישט קיין כלי קען מען אים נישט געבן קיין טרינקען, וואס איז די כלי? חכמינו זכרונם לברכה זאגן (עוקצין ג, יב): "לֹא מָצָא הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא כְּלִי מַחֲזִיק בְּרָכָה לְיִשְׂרָאֵל אֶלָּא הַשָּׁלוֹם", ביים אייבערשטן איז דער גרעסטער זאך שלום; שלום איז די כלי וואס דער אייבערשטער פארלאנגט פון אונז, אז מען לעבט בשלום האט מען א כלי לקבל אלע ברכות, אז מען בעט זיך איבער מען געבט נאך, מען איז מוותר מאכט מען זיך א גרויסע כלי מען קען נעמען אן א שיעור ברכות און ישועות פונעם אייבערשטן.


וואס מיינט שלום? זאגט דער הייליגער רבי (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן פ): "שֶׁמְּחַבֵּר תְּרֵי הֲפָכִים", ווען מען שטעלט צוזאמען צוויי פארקערט זאכן - דאס איז שלום, אזוי ווי עס שטייט (איוב כה, ב): "עוֹשֶׂה שָׁלוֹם בִּמְרוֹמָיו", דער אייבערשטער מאכט שלום אין הימל צווישן די מלאכים פון פייער און די מלאכים פון וואסער, "שֶׁהֵם תְּרֵי הֲפָכִים - כִּי מַיִם מְכַבֶּה אֵשׁ", זיי זענען צוויי פארקערטע זאכן, ווייל וואסער לעשט אויס פייער, "וְהַקָּדוֹשׁ בָּרוּך הוּא עוֹשֶׂה שָׁלוֹם בֵּינֵיהֶם וּמְחַבְּרָם יַחַד", גייט דער אייבערשטער און מאכט שלום צווישן זיי און ער באהעפט זיי צוזאמען.


זעט מען וואס מיינט שלום, מען איז מחבר צוויי פארקערטע זאכן; יעדער מענטש האט זיינע נאטורן, זיין וועג ווי אזוי ער טראכט, קיינער טראכט נישט ווי דער צווייטער, חכמינו זכרונם לברכה זאגן (סנהדרין לח.): "לְהַגִּיד גְּדוּלָּתוֹ שֶׁל מֶלֶך מַלְכֵי הַמְּלָכִים הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, שֶׁאָדָם טוֹבֵעַ כַּמָּה מַטְבְּעוֹת בְּחוֹתָם אֶחָד וְכוּלָּן דּוֹמִין זֶה לָזֶה, אֲבָל הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא טוֹבֵעַ כָּל אָדָם בְּחוֹתָמוֹ שֶׁל אָדָם הָרִאשׁוֹן וְאֵין אֶחָד מֵהֶן דּוֹמֶה לַחֲבֵירוֹ", ווען א מענטש מאכט א זאך, קען ער מאכן א פארעם דערפון און נוצן דעם פארעם נאכצומאכן די זעלבע זאך און אלעס וואס ער מאכט מיט דעם פארעם זעט אויס די זעלבע, אבער דער אייבערשטער האט באשאפן אן א שיעור מענטשן אויף דער וועלט, אלע זעען אויס ווי אדם הראשון אבער קיין איינער זעט נישט אויס גענוי ווי דער אנדערער און זיכער טראכט נישט איינער ווי דער צווייטער.


בעט איך אייך זייער, מאכטס אייך א כלי צו קענען נעמען די ברכות פונעם אייבערשטן, לעבטס בשלום מיט אייער מאן, אפילו ער האט פארקערטע נאטורן פון אייך, ער איז פייער און איר זענט וואסער, אדער פארקערט – איר זענט פייער און ער איז וואסער, שלום איז ווען עס איז דא צוויי פארקערטע מענטשן מיט פארקערטע נאטורן אבער ביידע ווילן איין זאך, ביידע ווילן טון דעם רצון השם, אויפשטעלן א ערליכע שטוב, ערליכע אידישע דורות, קינדער און קינד'ס קינדער וואס וועלן דינען דעם הייליגן באשעפער.


איר זאלט זוכה זיין צו א גמר חתימה טובה און א גוט קוויטל.

#144 - ס'איז א חוב אויפ'ן מלמד צו רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיין הייליג
חינוך הילדים, מלמדים, חנוכה, חסידות ברסלב, תפלין, קמיע

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


בנוגע רעדן צו קינדער וכו'; אודאי זאלסטו רעדן צו קינדער פון זיין הייליג בקדושת הברית. עס ליגט א חוב אויפ'ן מלמד צו רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיין הייליג, נישט צורירן מיט די הענט וכו'; וויפיל בחורים וויינען אז מען האט זיי נישט מחנך געווען זיי זאלן זיין הייליג און דערפאר האב זיי זיך צוגעוואוינט צו טון שלעכטס רחמנא לצלן, ווען מען וואלט ווען גערעדט צו זיי אין די יונגע יארן קלארע ווערטער וואלטן זיי זיך נישט געמוטשעט אין די עלטערע יארן.


פארשטייט זיך אז ווען מען רעדט דארף מען אכטונג געבן ווי אזוי מען רעדט וכו'; מען דארף רעדן צו זיי לפי דרגתם, לויט זייער עלטער, זיי נישט דערשרעקן וכו'. דאס בעסטע איז אז מען זאגט: "דער אייבערשטער לאזט נישט לייגן די הענט וכו', עס איז א גרויסע עבירה אויב מען לייגט די הענט דארט"; אז דו וועסט רעדן צו דיינע תלמידים וועסטו זיי מציל זיין פון אלעם שלעכטס.


בנוגע קומען שבת חנוכה דאווענען מיט ברסלב'ע חסידים ניצול צו ווערן פון עולם התוהו; אודאי זאלסטו קומען דאווענען צווישן ברסלב'ע חסידים כאטשיג איין תפילה, קוק אריין אין ספר פעולת הצדיק (סימן תתמו) די גאנצע מעשה באריכות וואס דער רבי האט דערציילט מיט'ן רב וואס האט געהאט א חבר און זיי האבן צווישן זיך אפגעמאכט מיט א 'תקיעת כף' אז ווער עס וועט פריער נסתלק ווערן וועט קומען דערציילן פאר'ן צווייטן וואס עס טוט זיך אפ אויבן אין הימל. דער רב איז קודם נפטר געווארן און עס איז אריבער געלאפן גאנצע אכט און צוואנציג יאר ביז ער איז געקומען אין חלום צו זיין חבר, עס האט זיך אויסגעשטעלט אז דער רב האט בכלל נישט געוויסט אז ער איז נפטר געווארן, ער איז נעבעך געווען אין עולם התוהו אכט און צוואנציג יאר; ווען דער רבי האט אויסגעפירט די מעשה האט דער רבי געזאגט בזה הלשון: "ווער עס וועט קומען צו מיר דריי מאל א יאר - 'ראש השנה', 'שבת חנוכה' און 'שבועות', וועט געראטעוועט ווערן פון דעם עונש פון עולם התוהו"; א פחד פון א מעשה, א מענטש גייט אוועק מזה העולם און זיין נשמה דריידט זיך אין 'עולם התוהו', ער מיינט אז ער לעבט נאך; דאס איז שרעקליכע יסורים פאר די נשמה.


בנוגע אויב מען מעג טראגן שבת די קמיע פון מוהרא"ש אין א מקום וואס איז נישט דא קיין עירוב; די פוסקים נעמען אן (עיין משנה ברורה סימן שח, סעיף קטן קכט) אז אפילו א קמיע וואס איז נישט קיין קמיע מומחה, עס איז נישט קלאר אז עס העלפט, קען מען טראגן היינטיגע צייטן וואס מיר האבן נישט קיין געהעריגע רשות הרבים, כל שכן אין דעם פאל וואס די קמיע פון מוהרא"ש איז איתמחי גברא ואיתמחי קמיע קען מען דאס טראגן שבת; מען דארף נאר אכטונג געבן עס זאל זיין אנגעטון אויפ'ן גוף, מען טאר דאס נישט האלטן אין די הענט אדער אין טאש (עיין משנה ברורה סימן שא, סעיף קטן פח).


איך האב נישט געוויסט אז דו קוקסט מיר אזוי נאך וכו'; איך זאג יא דעם לשם יחוד פאר'ן לייגן תפילין, נאר אסאך מאל ווען עס ווערט שפעט, איך בין אזוי טרוד וכו' זאג איך דעם לשם יחוד פאראויס, פאר איך קום אריין אין שול וכו'.


דער עיקר בעט איך דיר זייער, שטארק זיך; בעט דעם אייבערשטן זאלסט בלייבן מקושר צום הייליגן רבי'ן אויף די וועלט און אויף יענע וועלט, געב א קוק דער הייליגער רבי נתן וואס ער איז דאך געווען אזוי מקושר צום רבי'ן, ווער איז נאך געווען אזוי נאנט מיטן רבי'ן ווי רבי נתן, דאך האט ער געבעטן דעם רבי'ן ער זאל אים צובינדן צו אים ער זאל נישט אוועק גיין, דער רבי האט געזאגט פאר רבי נתן: "איך האב דיר שוין אריין געכאפט אין מיין זאק", האט רבי נתן געזאגט: "רבי, בינד מיר צו אינעם זאק איך זאל נישט אוועק גיין".


א ליכטיגן חנוכה.