בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#157 - מ'וועט אלץ געדענקען וואס איר האט זיך אוועקגעגעבן צו בויען מוסדות התורה
חינוך הילדים, אמונה, מוסדות

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תצוה, ה' אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איר קענט זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון העלפן אויפשטעלן מוסדות אויפ'ן רבינ'ס נאמען; מוסדות התורה וואו קינדער ווערן נתחנך צו לעבן מיט אמונה פשוטה, וואו קינדער וואקסן אויף מיט די זיסע וועג וואס מיר האבן מקבל געווען פון מוהרא"ש זכותו יגן עלינו, די וועג פון הייליגן רבי'ן.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן כח ווייטער ממשיך זיין מיט אייער ארבעט, יעדן טאג און יעדע מינוט וואס איר לייגט אריין אין די מוסד וועט בלייבן א זכות פאר אייך און פאר אייערע דורות.


עס וועט פארשריבן ווערן אינעם ספר הזכרונות אז איר האט אוועקגעגעבן פון אייער באקוועמע לעבן צו העלפן בויען מוסדות התורה, איר וועט פארשריבן ווערן מיט אלע נשים צדקניות וואס האבן געבויט אידישקייט.


אין אמת'ן אריין וואלט איך אייך געדארפט שרייבן יעדן טאג א בריוו פון חזוק, אבער איך בין אזוי פארנומען אז איך קום נישט אן.

#156 - מען דארף מחנך זיין קינדער צו דאווענען
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת תצוה, ט' אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואס איז בכלל דיין שאלה? אודאי דארף מען מחנך זיין קינדער צו דאווענען; פון ווען זיי זענען קליינע קינדער דארף מען זיי מחנך זיין צו דאווענען. אפגערעדט דיין זון וואס ער איז שוין עלף יאר, ער איז א גרויס קינד, נאר אפילו קליינע קינדער, קינדער פון פינף זעקס יאר - דארף מען שוין מחנך זיין צו דאווענען.


וויסן זאלסטו אז עס איז זייער א גרויסע זאך צו ברענגען קינדער אין שול, זיי זאלן אויפוואקסן מיט'ן שול, דאס זאל זיין א חלק פון לעבן. אבער מען דארף וויסן אז מען קען נישט ברענגען קינדער און שול און זיי לאזן שפילן אינדרויסן וכו', מען דארף אכטונג געבן אויף די קינדער זיי זאלן דאווענען און אויסהערן דאס ליינען, הגדול לפי גדלו והקטן לפי קטנו; קליינע קינדער, פיר יעריגע קינדער רופט מען אריין צו קדושה און כתר, גרעסערע קינדער דארפן שוין דאווענען וואס זיי דאווענען אין חדר, און ווען זיי ווערן נאך גרעסער - ניין יעריגע, צען יעריגע - דארפן זיי שוין מיטהאלטן דאס גאנצע דאווענען און אויך אויסהערן קריאת התורה. אז מען איז מחנך די קינדער פון ווען זיי זענען נאך יונג וועט מען זען שיינע פירות שפעטער.


וויסן זאלסטו אז קינדער ווען זיי ווערן עלטער איז שווער זיי צו טוישן, די צייט פון חינוך איז ווען זיי זענען יונג דעמאלט הערן זיי אויס; שלמה המלך זאגט (משלי יג, כד): "חוֹשֵׂךְ שִׁבְטוֹ שׂוֹנֵא בְנוֹ, וְאֹהֲבוֹ שִׁחֲרוֹ מוּסָר", ווער עס האט ליב זיין קינד איז ער אים מחנך בדרך התורה; ווידעראום ווער עס איז נישט מחנך די קינדער, ער שוינט זיינע קינדער, וועלן זיי אראפ גיין פון אידישן וועג. אזוי ווי מיר זעען ביי אברהם אבינו, ער האט געזען זיין זון ישמעאל קומט אהיים מיט א צלם און ער שפילט זיך דערמיט, ער האט אים געשוינט און גארנישט געזאגט, האט ער אים געמוזט שפעטער פארטרייבן פון שטוב ער זאל נישט קאליע מאכן זיין ברודער יצחק, אויך זעען מיר, עס שטייט (בראשית כה, כח): "וַיֶּאֱהַב יִצְחָק אֶת עֵשָׂו כִּי צַיִד בְּפִיו", יצחק האט ליב געהאט עשו, ער האט אים נישט מחנך געווען, ער האט אים געלאזט טון וואס ער האט געטון, צום סוף איז ער ארויס לתרבות רעה, ווייל ווען מען איז נישט מחנך די קינדער ווען זיי זענען נאך יונג איז זייער ביטער ביים סוף. עס איז כדאי דו זאלסט נאכקוקן דעם מדרש (שמות רבה, א; תנחומא שמות, א) וועסטו זען ווי ער רעכנט אויס נאך מעשיות פון אבשלום און אדוניה – די קינדער פון דוד המלך, וואס דוד המלך האט זיי נישט מחנך געווען, און וואס עס איז געווען מיט זיי. פון די אנדערע זייט זעט מען אז אברהם אבינו האט מחנך געווען יצחק, און יצחק אבינו האט מחנך געווען יעקב און אזוי ווייטער, דורכדעם זענען זיי געווארן גרויסע צדיקים און מען האט געהאט פון זיי אסאך נחת.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#155 - די קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה
חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, שבת קודש, תעניתים, הלכה, פורים

די קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה


בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת תרומה, ב' דראש חודש אדר, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


אז איר זענט געווען אין שפיטאל שבת וכו' און איר האט נישט געקענט צינדן שבת ליכט - הייסט דאס אן אונס, וואס אין אזא פאל דארף מען נישט צולייגן א גאנץ לעבן נאך א ליכט; נאר ווען די פרוי פארגעסט דעמאלט קנס'ט מען איר אז זי דארף צולייגן (עיין משנה ברורה סימן רסג, סיעף קטן ז).


בנוגע זיך פארשטעלן וכו'; זייער אסאך קינדער ווילן זיך פארשטעלן מיט די סארט פארשטעלאכץ וכו', עס איז נישט געפערליך אז זיי זאלן זיך פארשטעלן מיט דעם.


מיידלעך קענען זיך אויך פארשטעלן אבער עס מוז זיין אן איידעלע פארשטעלאכץ בגדרי צניעות.


איך פריי זיך אז איר האט איינגעליידנט משפחת ... נרו יאיר אויף די סעודות פורים, דאס איז דאך דער עיקר מצוה פון פורים - צו פארמערן שלום און אחדות.


פרויען דארפן נישט פאסטן עשרה בטבת, תענית אסתר, שבעה עשר בתמוז און צום גדליה, אבער מענער - פון די בר מצוה דארפן אלע פאסטן אן קיין אויסנאם. דאס אז אייער מאן נרו יאיר פאסט נישט די אלע תעניתים, ער עסט א געהעריגע פרישטאג אין שטוב; איך וועל רעדן צו אים, מן הסתם מיינט ער אז מען דארף נישט פאסטן, ער ווייסט נישט אז דאס איז אן הלכה מפורשת.


בנוגע וואו צו וואוינען וכו'; ווייסט דען א מענטש וואו זיין פלאץ איז? דער עיקר דארף מען קוקן אויף חינוך הבנים והבנות. א איד קען נישט וואוינען וואו אימער, א איד דארף זען אז זיינע קינדער זאלן האבן א גוטע סביבה און א גוטע חינוך, מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן מען זאל וואוינען אין א פלאץ וואו מען קען אויפציען ערליכע דורות.


מוהרא"ש האט דערציילט אז ער פלעגט זייער אסאך וויינען צום אייבערשטן, אים בעטן ער זאל אים ווייזן וואו זיין חלק איז אין ארץ ישראל, ביז דער אייבערשטער האט אים געברענגט קיין יבנאל.


שטארקטס אייך ווייטער אויפצוציען די קינדער אזוי ווי מיר האבן געלערנט ביי מוהרא"ש.

#154 - געבן מער אויפמערקזאמקייט פאר'ן יתום
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת תרומה, כ"ח שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן די הודעה.


ביים פרעגן די פראגע זאגסטו אליינס דעם ענטפער. דו פרעגסט וואס איר קענסט טון מיט דעם קליינטשיגן יתום וואס איר ציעט אויף, ער טשעפעט אייער קליינע טאכטער, ער הערט נישט אויף טשעפען; יעדעס מאל איר געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייער טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ וכדומה, איר פרעגט וואס צו טון.


איר דארפט פארשטיין אז דער יתום'ל דארף מער אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פון סתם א קינד; עס שטערט אים צו זען ווי די יונגערע מיידל באקומט אסאך ליבשאפט, דאס מאכט אים ער זאל זוכן ווי ער קען איר וויי טון, אזוי ווי דו זאגסט: "יעדעס מאל מען געבט אויפמערקזאמקייט (עטענש"ן) פאר אייערע יונגע טאכטער קומט ער און געבט איר א ציפ אדער א שטופ" וכדומה; זאלט איר פון היינט זייער אכטונג געבן אים צו געבן אסאך ליבשאפט. דאס איז דאך די גרעסטע צדקה, אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (כתובות נ.) אויפ'ן פסוק (תהלים קו, ג): "עֹשֵׂה צְדָקָה בְכָל עֵת - רֶבִּי שְׁמוּאֵל בַּר נַחְמֵנִי אָמַר, זֶה הַמְגַדֵּל יָתוֹם בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ", דער וואס ציעט אויף א יתום אדער יתומה, דער איז מקיים מצות צדקה א גאנצן צייט - טאג און נאכט.


יעדעס מאל דו זעסט ווי ער געבט א טשעפע, אנשטאט אים זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען", רוף אים אין די זייט און געב אים א גלעט, נעם אים צו דיר און שמועס מיט אים, אנשטאט זאגן טויזנט מאל: "דער אייבערשטער לאזט נישט טשעפען, זאלסט אים זאגן טויזנט מאל: "איך האב דיר אזוי ליב!" "דו ביסט אזוי וואויל!" "דו ביסט אונזער בעסטע קינד!" וועט ער מיט די צייט זיך אינגאנצן איבערדרייען.


דער אייבערשטער זאל געבן כח פאר דיר און דיין ווייב איר זאלט קענען מגדל זיין אלע קינדער געזונטערהייט, זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידן.

#153 - קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון
חינוך הילדים, בית המדרש

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת משפטים, כ"ד שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


איך פארשטיי נישט דעם פראבלעם, איר שרייבט אז אייערע קינדער ווילן נישט גיין דאווענען אינעם שול וואו אייער מאן דאווענט ווייל עס איז נישט דא קיין קינדער און זיי האבן נישט וואס צו טון, זיי האבן נישט מיט וועם צו שפילן; איר פרעגט וואס צו טון.


עס זעט מיר אויס אז איר ווייסט נישט די א-ב פון חינוך; עלטערן דארפן נישט פרעגן די קינדער וואס צו טון און קינדער זענען נישט די וואס זענען מחליט וואס צו טון; קינדער דארפן פאלגן די עלטערן, זיי דארפן באקומען א חינוך צו פאלגן וואס די עלטערן זאגן, זיי זענען נישט די וואס זאגן פאר טאטע מאמע וואו צו גיין און וואס צו טון. דאס דארף מען אריין לייגן אין זיי ווען זיי זענען נאך גאר יונג, צוויי יאר, דריי יאר, פיר און פינף יאר אלט. די פאר יאר זענען די וויכטיגסטע יארן פון חינוך, די קינדער זאלן וויסן אז טאטע מאמע זענען נישט קיין חברים, טאטע מאמע דארף מען פאלגן און מכבד זיין.


איך דאנק דעם אייבערשטן אז ער האט מיר געגעבן א טאטע וואס האט מיר מחנך געווען; איך בין געווען דער איינציגסטער קינד וואס איז געזיצן אין בית המדרש פון אנהויב דאווענען ביז'ן סוף דאווענען, אזוי אויך ביי קריאת התורה - נעבן מיין טאטע שליט"א, נישט ווייל איך האב געוואלט נאר ווייל אזוי האב איך געדארפט טון, איך האב געוואוסט אז איך האב נישט צוויי וועגן, נאר אזוי דארף איך טון. דאס איז געווען אלע וואכן ווען איך בין געווען אין שול, פון פאר די דריי יאר, נאך פאר מען האט מיר געמאכט פיאות. שפעטער ווען איך בין געווען צען יאר בין איך געוואויר געווארן אז אינדרויסן איז לעבעדיג, די קינדער שפילן, טאנצן און ווילדעווען, מען ווארפט מיסט, מען שפארט אפ די גאס וכו', וכו' - וואס קינדער טוען בשעת'ן דאווענען, דעמאלט האט מיר דאס שוין נישט געצויגן ווייל די רגילות פון זיצן אין שול איז שוין געווארן ביי מיר ווי א נאטור.


באזונדער דארפט איר זאגן פאר אייער מאן אז ווען מען ברענגט קינדער אין שול דארפן זיי זיצן נעבן זייער טאטע פון אנהויב דאווענען ביז'ן ענדע; מען ברענגט די קינדער אין שול נישט צו שפילן און פארברענגען נאר צו דאווענען, אפילו די קליינע קינדער וואס קענען נאך נישט ליינען, זיי דאווענען נאך נישט - דארף מען אויך האלטן נעבן זיך און זיי אויסלערנען זאגן: "בָּרוּךְ הוּא וּבָרוּךְ שְׁמוֹ" און "אָמֵן". אזוי ווי דער רמ"א זאגט אין שלחן ערוך (אורח חיים סימן קכד, סעיף ז): "וִילַמֵּד בָּנָיו הַקְּטַנִּים שֶׁיַּעֲנוּ אָמֵן", מען זאל אויסלערנען די קינדער זאלן זאגן אמן, "כִּי מִיָּד שֶׁהַתִּינוֹק עוֹנֶה אָמֵן, יֵשׁ לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא", ווייל ווען א קינד זאגט אמן איז ער זוכה צו עולם הבא.

#152 - ווי מער מ'בעט פאר די קינדער, אלץ מער זענען זיי מצליח
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת יתרו, חמשה עשר בשבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


מוהרא"ש האט דערציילט, אמאל איז א איד געקומען צום הייליגן חפץ חיים זכותו יגן עלינו און ער האט געבעטן א ברכה אויף גוטע קינדער, האט דער הייליגער חפץ חיים זי"ע גענומען א תהילים וואס איז געווען אויפגעבלאזן פון נאסקייט און דאס געוויזן פאר דעם איד, און אים דערביי געזאגט: "דאס איז דער תהלים פון מיין מאמע עליה השלום, וואו זי פלעגט יעדן טאג וויינען אז זי זאל האבן גוטע קינדער, אזוי איז מען זוכה צו גוטע קינדער".


דערפאר זאלסטו אסאך בעטן דעם אייבערשטער אז דו זאלסט זוכה זיין צו קינדער וואס וועלן באלייכטן די וועלט; מיין נישט אז איר קענט נישט זוכה זיין צו האבן קינדער וואס וועלן זיין גרויסע צדיקים, עס זענען געווען גרויסע צדיקים וואס האבן ליכטיג געמאכט די גאנצע וועלט און זיי האבן געהאט פשוט'ע עלטערן. בעט דעם אייבערשטן: "רבונו של עולם העלף מיר אז איך זאל זוכה זיין צו קינדער און אייניקלעך וואס וועלן לערנען די הייליגע תורה און וועלן נאר דיך דינען; רבונו של עולם, הער אויס מיינע פשוט'ע תפילות וואס איך בעט דיר און געב מיר קינדער וואס וועלן ליכטיג מאכן די וועלט, קינדער וואס וועלן זיין דבוק צו דיר. העלף מיר אייבערשטער אז איך זאל וויסן ווי אזוי צו מחנך זיין מיינע קינדער, מיינע קינדער זאלן וועלן זיין ערליך און חסידי'ש און זיי זאלן נישט זוכן צו זיין קאלט וכו'".


ווי מער מען בעט דעם אייבערשטן און ווי מער א מאמע וויינט פאר אירע קינדער - באוואסערט זי איר גארטן. פונקט אזוי ווי ביימער און גראז וואקסן שיין נאר דורכדעם וואס מען באוואסערט עס, אזוי אויך - און נאך מער וואקסט אויף א שיינע דור ערליכע אידן אז מען זאגט יעדן טאג תהילים און מען בעט דעם אייבערשטן.


בנוגע דיין פראגע וכו'; עס איז נישט כדאי צו נוצן בילדער פון די קינדער פאר עדוועטייזמענטס צוליב כמה סיבות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#151 - מיט'ן הייליגן רבי'ן קען מען זיך אן עצה געבן
פחדים, צניעות, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען, חסידות ברסלב, תפלות אויף אידיש

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בשלח, י"א שבט, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך בעט אייך זייער איר זאלט זיך שטארקן; דער אייבערשטער וועט אייך העלפן, איר וועט זיין א גוטע מאמע פאר אייערע קינדער, איר וועט זיי שיין ערציען.


טראכטס נישט אז איר וועט זיין אזוי ווי וכו'; איר וועט יא זיין א גוטע מאמע, איר האט א צדיק, איר זענט מקורב צום הייליגן רבי'ן וואס לערנט אונז די וועג ווי אזוי מען ברענגט אויף קינדער, ווי אזוי מען ערציט קינדער, וועט איר זיכער זיין א גוטע מאמע. אן א צדיק איז זייער שרעקעדיג, אן א צדיק ווייסט מען נישט ווי אזוי צו זיין א געטרייע מאמע, מען ווייסט גארנישט אליינס, אנדערש איז דער וואס לעבט מיט'ן הייליגן רבי'ן, דער ווייסט גענוי ווי אזוי זיך אן עצה צו געבן, מען ווערט נישט פארלוירן.


בנוגע די שרעקליכע מעשה וכו'; איר זאלט זיך נישט באשולדיגן, עס איז נישט אייער שולד. דער אייבערשטער וועט יענעם באצאלן, ער וועט האבן א מיאוס'ע ענדע, דאס וואס אלע מניוולים האבן, עס וועט נישט נעמען לאנג ביז ער וועט אנקומען אין תפיסה פאר די רעשט פון זיין לעבן.


האטס נישט מורא צו גיין אין גאס, זייטס נישט דערשראקן צו פארן מיט די שטאטישע באסעס; האטס נישט מורא פון קיינעם אויף די וועלט, דער אייבערשטער איז מיט אייך, ביי אייך און נעבן אייך; חזר'טס זיך אמונה, זינגטס צו זיך שטילערהייט: "דער אייבערשטער איז דא, דער אייבערשטער איז דארט, דער אייבערשטער געפינט זיך אין א יעדע ארט; דומם, צומח, חי, מדבר, אלעס איז ער, אלעס איז דער אייבערשטער, אלעס לעבט פון אים, אלעס קומט פון אים, קיינער קען מיר גארנישט טון"; דורכדעם וועט איר באקומען א שטארקייט, איר וועט זיין רואיג און פרייליך.


זעטס צו הערן אסאך מוזיק, בעיקר פרייליכע ניגונים; ניגונים וואס ברענגט שמחה.

#150 - ברענגען אין חדר נאר ערליכע הכשרים
חינוך הילדים, מוסדות, כשרות

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת שמות, י"ח טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיין חלק אז דו ביסט א מלמד, דו לערנסט תורה און אמונה מיט אידישע נשמות. טאנץ פאר שמחה אז דאס איז דיין חלק, דו ווערסט נישט פארשווארצט אויף די וועלט מיט זאכן וואס בלייבט נישט; יעדע רגע וואס דו זיצט מיט די קינדער איז א זכות פאר דיר לנצח נצחים.


בנוגע א"ו י"ו ד"י (OU-D) וכו'; רעד צו די קינדער זיי זאלן אכטונג געבן ווען זיי בעטן א עסן אדער א טרינקען פון א חבר אז זיי זאלן דאס בודק זיין אויב עס איז כשר, אויב עס האט אן ערליכן הכשר; ווייל אז מען טרינקט אדער מען עסט חלב עכו"ם ווערט די בלוט פאר'סמ'ט און פארטאמט רחמנא לצלן.


איך האב געשריבן פאר'ן מנהל ער זאל נאכאמאל אהיים שיקן צעטלעך פאר אלע עלטערן אז זיי זאלן נישט שיקן עס און טרינקען מיט די א"ו י"ו הכשר און זיכער נישט א"ו י"ו ד"י.


אז א קינד זאגט אז ביי זיי אין שטוב נוצט מען דעם הכשר זאלסטו נישט אוועק מאכן זיינע עלטערן, נאר זאגן קלאר אין זיכער: "דא אין חדר קען מען דאס נישט ברענגען, דא אין חדר פירט מען זיך אזוי ווי עס שטייט אין אשר בנחל, אז מען זאל נישט עסן א"ו י"ו".

#149 - לערן אויס פאר די קינדער אז מ'קען נאר לויפן צום אייבערשטן
חינוך הילדים, אמונה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך בענק זיך זייער צו הערן פון דיר, איך ווארט צו הערן וואס טוט זיך אין חדר.


איך האף אז דו שטארקסט זיך, דו האסט סבלנות צו די טייערע יונגע ריינע קינדער, דו רעדסט מיט זיי אזוי ווי מען רעדט צו דערוואקסענע מענטשן. מוהרא"ש זאגט, א מלמד זאל זיך פארשטעלן ווי ער לערנט מיט דערוואקסענע מענטשן, דעמאלט וועלן זיינע דיבורים זיין אזוי ווי עס דארף צו זיין.


יעצט ווען מען לערנט די פרשיות פון מצרים זאלסטו זיי דערציילן ווי פרעה מיט די מצריים האבן געשלאגן און גע'הרג'עט אונזערע עלטערן, און אונזערע עלטערן די אידן האבן גארנישט געקענט טון, מען האט נישט געקענט אנטלויפן, מען האט נישט געקענט רופן די פאליציי ווייל די פאליציי זעלבסט האבן גע'הרג'ט און געשלאגן, מען האט נישט געקענט רופן שומרים, חברים וכו', וכו'; מען האט נאר געקענט גיין צום אייבערשטן, האבן די אידן געשריגן צום אייבערשטן, אזוי ווי עס שטייט (שמות ב, כג): "וַיֵּאָֽנְחוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל מִן הָֽעֲבֹדָה, וַיִּזְעָקוּ, וַתַּעַל שַׁוְעָתָם אֶל הָאֱלֹהִים מִן הָעֲבֹדָה", און דער אייבערשטער האט זיי צוגעהערט און געשיקט א גרויסער צדיק – משה רבינו; דאס זאלסטו אריינפרעגלען אין די קינדער.


לערן מיט די קינדער שרייבן, ליינען וכו', וכו'; דאס איז זייער וויכטיג, אז אונזערע קינדער זאלן קענען שרייבן און ליינען. לייג ביי דעם לימוד א שטארקע דגוש, פארשטייט זיך מיט גוטנ'ס, מיט פרסים וכדומה.


זע צו רעדן אין בית המדרש שיחות חברים מיט אינגעלייט, שיחות פון רבי'ן און פון מוהרא"ש.

#148 - ווער נישט פארלוירן ווען א קינד פאלגט נישט
לערערין, סקול, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מרת ... תחי', טיטשער בית פיגא.


איך דאנק דיר פאר'ן זיין אזא גוטע לערערין; יעדער איז זייער צופרידן פון דיין ארבעט. די קינדער האבן ליב צו קומען אין סקול, זיי רעדן מיט עקסטאז פון סקול און זיי זענען שטאלץ צו זיין א "בית פיגא" תלמידה.


ווער נישט פארלוירן ווען א קינד פאלגט נישט; איך בין שוין לאנגע יארן ראש ישיבה, מיר פאלגט מען אויך נישט. נישט יעדע בחור און תלמיד פאלגט, איך דארף איבערזאגן זאכן איינמאל, צוויי מאל, צען מאל און הונדערט מאל, דאך ווער איך נישט מיד; איך זאג נאכאמאל און נאכאמאל ביז מען פאלגט, ביז מען פועל'ט.


מיט גוטע ווערטער און א זיסע שמייכל פון הארץ קען מען אונטער קויפן אלע תלמידות; אז מען איז רואיג און מען איז זיכער מיט זיך ווערט מען נישט דערשראקן ווען מען פאלגט נישט.


דער אייבערשטער זאל דיר געבן כח ווייטער ממשיך זיין מיט די הייליגע ארבעט.

#147 - יונגע קינדער דארפן שפילן און זיך אויסגעבן
חינוך הילדים, שלום בית, פרנסה

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת שמות, י"ז טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין מעסידזש.


יונגע קינדער איז נישט כדאי צו שטופן לערנען משניות און גמרא, יונגע קינדער דארפן שפילן און זיך אויסגעבן. מען לערנט מיט זיי אין חדר גאר אסאך, יעצט איז די צייט זיי זאלן זיך אויסגעבן; שפרינגען, טאנצן, קריכן און לויפן, וכו', וכו'.


חוץ מזה, זיי כאפן נאך נישט די זאך פון זאגן די ווערטער; זיי הויבן אן מישן די דפים און מאכן יעדן טאג סיומים... (אויך נישט שלעכט, צו בלעטערן די הייליגע דפים גמרא).


בנוגע פרנסה וכו'; ווי מער דו וועסט שעצן דיין ווייב וועט זיך עפענען פאר דיר מער און מער שפע, איר באמת שעצן און האלטן טייער, נישט סתם זאגן. זי זאל שפירן אז דו האלסט פון איר, פון איר צניעות און פון איר וועג ווי אזוי זי גייט אנגעטון וכו', וכו'; דורכדעם וועסטו האבן שפע.


 

#146 - מחנך זיין די קינדער צו רעדן איידל
חינוך הילדים, שלום בית, חובות, ניבול פה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויחי, י"ב טבת, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


אז אייער זון קומט אהיים פון חדר מיט מיאוס'ע ווערטער, זאלט איר אים מחנך זיין און אים לערנען נישט צו רעדן אזעלכע ווערטער.


דייקא יעצט ווען ער איז נאך גאר קליין - איז די צייט פון חינוך, יעצט איז די צייט אים אויסצולערנען רעדן איידל; אח און וויי פאר די עלטערן וואס מאכן זיך נישט וויסנדיג, זיי לאזן די קליינע קינדער רעדן מיאוס'ע ווערטער מיט די טענה אז "זיי זענען נאך קליין, עס איז נישט געפערליך וכו'".


חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (תנא דבי אליהו רבא, פרק יג): "מַעֲשֶׂה בְּאָדָם אֶחָד שֶׁהָיָה עוֹמֵד הוּא וּבְנוֹ בְּבֵית הַכְּנֶסֶת; וְכָל הָעָם הָיוּ עוֹנִין אָמֵן וְהַלְלוּיָהּ אַחַר הָעוֹבֵר לִפְנֵי הַתֵּיבָה, וּבְנוֹ עוֹנֶה דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת, וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר", עס איז געווען אמאל יום טוב סוכות אין שול, אלע מתפללים האבן שיין געדאווענט הלל און עס איז געווען א איד וואס זיין זון האט נישט געדאווענט און נישט געזאגט הלל, נאר ער האט גערעדט ניבול פה וכו' אין שול הויעך פאר אלעמען, "וְאָמְרוּ לוֹ הַבְּרִיּוֹת שֶׁיִּמְחֶה בִּבְנוֹ, וְהֵשִׁיב וְאָמַר לָהֶם: 'מָה אֶעֱשֶׂה לוֹ? תִּינוֹק הוּא! יְשַׂחֵק!'" מענטשן זענען געגאנגען רעדן צו דעם איד ער זאל אכטונג געבן אויף זיין זון, מען האט אים געזאגט: "געב אכטונג אויף דיין זון, ער דאווענט נישט און ער רעדט שמוציג וכו'", דער איד האט זיך נישט וויסנדיג געמאכט, ער האט געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "שׁוּב לְמָחָר עָשָׂה כֵּן, כָּל אוֹתָן יְמֵי הֶחָג עָנָה בְּנוֹ דְּבָרִים שֶׁל תִּפְלוּת וְלֹא אָמַר לוֹ אָבִיו שׁוּם דָּבָר". אזוי איז געווען א גאנץ יום טוב סוכות, טאג נאך טאג, מען האט אים געבעטן ער זאל אכטונג געבן אויף זיינע קינדער, אבער ער האט אלץ געזאגט: "ס'איז גארנישט, ער איז נאך א קינד", "לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה לֹא שְׁנִיָּה וְלֹא שְׁלִישִׁית עַד שֶׁמֵּתוּ אִשְׁתּוֹ וּבָנָיו וּבֶן בְּנוֹ וְיָצְאוּ לוֹ חֲמֵשׁ עֶשְׂרֵה נְפָשׁוֹת בְּתוֹךְ בֵּיתוֹ, וְלֹא נִשְׁתַּיֵּר לוֹ אֶלָּא שְׁנֵי בָּנִים: אֶחָד חִגֵּר וְסוּמָא וְאֶחָד שׁוֹטֶה וְרָשָׁע", פירט אויס אליהו הנביא: עס איז נישט אריבער אפאר יאר ביז זיין גאנצע משפחה איז אים אויסגעשטארבן און עס איז נאר געבליבן צוויי קינדער - איינער א בלינדער און א הינקעדיגער, און א קינד א שוטה א רשע; זעט מען פון דעם אז מען דארף מחנך זיין קינדער אפילו ווען זיי זענען נאך גאר קליין.


בנוגע ענקערע חובות וכו', אז איר קענט נישט אויסהאלטן ווען אייער מאן איז בעצבות פון זיינע חובות; איר זאלט זען אים צו מאכן פרייליך, איר זאלט אויפהייבן זיין מוט ער זאל ארויסגיין פון זיין קטנות הדעת, דורכדעם וועט ער ארויסגיין פון אלע חובות. רוב מאל פאסירט אז די חובות פארמאכט דעם מח פונעם מענטש אז מען קען זיך נישט צוזאמנעמען אויף גארנישט, אבער די ווייב - זי קען פרייליך מאכן דעם מאן ער זאל ארויסגיין פון זיין קטנות הדעת, ער זאל גיין ארבעטן, ער זאל גיין הפצה וכו' וכו'.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#145 - די כלי צו מקבל זיין אלע ברכות איז "שלום"
תפילה והתבודדות, חינוך הילדים, חנוכה, שלום בית

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת ויגש, ב' טבת, זאת חנוכה, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


היינט זאת חנוכה איז א גרויסע טאג, היינט קען מען פועל'ן ביים אייבערשטן גרויסע ניסים, בעטס דעם אייבערשטן פאר אייך פאר אייער מאן און בעיקר פאר אייערע דורות זיי זאלן זיין ערליכע אידן וועט איר זוכה זיין צו קינדער צדיקים. חכמינו זכרונם לברכה דערציילן (תנא דבי אליהו רבא, פרק יח): "מַעֲשֶׂה בְּכֹהֵן אֶחָד שֶׁהָיָה יְרֵא שָׁמַיִם בַּסֵּתֶר", עס איז געווען א כהן זייער אן ערליכער איד, "וְהָיוּ לוֹ עֲשָׂרָה בָּנִים מֵאִשָּׁה אַחַת, שִׁשָּׁה זְכָרִים וְאַרְבַּע נְקֵבוֹת", ער האט געהאט צען קינדער - זעקס זון און פיר טעכטער, "וּבְכָל יוֹם וָיוֹם הָיָה מִתְפַּלֵּל, וּמִשְׁתַּטֵּחַ, וּמִתְחַנֵּן, וּמְבַקֵּשׁ רַחֲמִים, וּמְלַחֵךְ בִּלְשׁוֹנוֹ עָפָר, כְּדַי שֶׁלֹא יֵצֵא אֶחָד מֵהֶן לִידֵי עֲבֵירָה וְלִידֵי דְּבַר מְכֹעָר", ער פלעגט זיך יעדן טאג אראפווארפן אויף דער ערד וויינען און בעטן דעם אייבערשטן אז אלע זיינע קינדער זאלן זיין ערליכע אידן; "אָמְרוּ לֹא יָצְתָה אוֹתָהּ שָׁנָה וְלֹא שֵׁנִית וְלֹא שְׁלִישִׁית, עַד שֶׁבָּא עֶזְרָא וְהֶעֱלָה אֶת יִשְׂרָאֵל מִבָּבֶל, וְהֶעֱלָה אֹתוֹ כֹּהֵן עִמָּהֶם, לֹא נִכְנַס אֹתוֹ כֹּהֵן לְבֵית עוֹלָמוֹ, עַד שֶׁרָאָה כֹּהֲנִים גְּדוֹלִים וּפִרְחֵי כְּהוּנָה מִבָּנָיו וּמִבְּנֵי בָּנָיו עַד חֲמִשִּׁים שָׁנָה, וְאַחַר כָּך נִכְנַס אוֹתוֹ כֹּהֵן לְבֵית עוֹלָמוֹ", ביז ער האט זוכה געווען ארויף צו גיין קיין ארץ ישראל מיט אלע זיינע קינדער צוזאמען מיט עזרא הסופר און אלע זיינע קינדער זענען געווארן כהנים אינעם בית המקדש. דער כהן האט זוכה געווען צו קינדער און אייניקלעך וואס אלע פון זיי האבן געטון די עבודה אין בית המקדש; זעט מען פון דעם אז תפילה איז די עצה זוכה צו זיין צו ערליכע קינדער.


בפרט היינטיגע טעג וואס עס פאלן שטיקער פון כלל ישראל, פון יעדע שטוב זעט מען קינדער וואס גייען אוועק פון אידיש'ן וועג, עס כאפט א פחד און א שרעק צו זען ווי פון די שענסטע און בעסטע משפחות פאלן אוועק קינדער, בחורים דרייען זיך מיט טעלעפאונס וואס איז אפן צו אלע עבירות, מען קוקט אויף דעם עבירות, מיידלעך ווארפן אראפ פון זיך צניעות, זיי גייען אנגעטון נישט איידל השם ישמרינו, דארפן מיר וויינען און בעטן און שרייען צום אייבערשטן פאר אונזערע דורות זיי זאלן בלייבן אויפ'ן דרך התורה.


היינט זאת חנוכה איז א טאג וואס מען קען פועל'ן ישועות, אבער מיר דארפן מאכן א כלי צו קענען נעמען די ברכות און ישועות פונעם אייבערשטן, א מענטש בעט דעם אייבערשטן ער זאל אים העלפן, דער אייבערשטער וויל אים העלפן אבער ער האט נישט קיין כלי צו קענען נעמען די ברכות און ישועות. דאס איז אזוי ווי א מענטש קומט בעטן ער וויל טרינקען ער איז דורשטעריג, אבער אז ער האט נישט קיין כלי קען מען אים נישט געבן קיין טרינקען, וואס איז די כלי? חכמינו זכרונם לברכה זאגן (עוקצין ג, יב): "לֹא מָצָא הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא כְּלִי מַחֲזִיק בְּרָכָה לְיִשְׂרָאֵל אֶלָּא הַשָּׁלוֹם", ביים אייבערשטן איז דער גרעסטער זאך שלום; שלום איז די כלי וואס דער אייבערשטער פארלאנגט פון אונז, אז מען לעבט בשלום האט מען א כלי לקבל אלע ברכות, אז מען בעט זיך איבער מען געבט נאך, מען איז מוותר מאכט מען זיך א גרויסע כלי מען קען נעמען אן א שיעור ברכות און ישועות פונעם אייבערשטן.


וואס מיינט שלום? זאגט דער הייליגער רבי (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן פ): "שֶׁמְּחַבֵּר תְּרֵי הֲפָכִים", ווען מען שטעלט צוזאמען צוויי פארקערט זאכן - דאס איז שלום, אזוי ווי עס שטייט (איוב כה, ב): "עוֹשֶׂה שָׁלוֹם בִּמְרוֹמָיו", דער אייבערשטער מאכט שלום אין הימל צווישן די מלאכים פון פייער און די מלאכים פון וואסער, "שֶׁהֵם תְּרֵי הֲפָכִים - כִּי מַיִם מְכַבֶּה אֵשׁ", זיי זענען צוויי פארקערטע זאכן, ווייל וואסער לעשט אויס פייער, "וְהַקָּדוֹשׁ בָּרוּך הוּא עוֹשֶׂה שָׁלוֹם בֵּינֵיהֶם וּמְחַבְּרָם יַחַד", גייט דער אייבערשטער און מאכט שלום צווישן זיי און ער באהעפט זיי צוזאמען.


זעט מען וואס מיינט שלום, מען איז מחבר צוויי פארקערטע זאכן; יעדער מענטש האט זיינע נאטורן, זיין וועג ווי אזוי ער טראכט, קיינער טראכט נישט ווי דער צווייטער, חכמינו זכרונם לברכה זאגן (סנהדרין לח.): "לְהַגִּיד גְּדוּלָּתוֹ שֶׁל מֶלֶך מַלְכֵי הַמְּלָכִים הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, שֶׁאָדָם טוֹבֵעַ כַּמָּה מַטְבְּעוֹת בְּחוֹתָם אֶחָד וְכוּלָּן דּוֹמִין זֶה לָזֶה, אֲבָל הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא טוֹבֵעַ כָּל אָדָם בְּחוֹתָמוֹ שֶׁל אָדָם הָרִאשׁוֹן וְאֵין אֶחָד מֵהֶן דּוֹמֶה לַחֲבֵירוֹ", ווען א מענטש מאכט א זאך, קען ער מאכן א פארעם דערפון און נוצן דעם פארעם נאכצומאכן די זעלבע זאך און אלעס וואס ער מאכט מיט דעם פארעם זעט אויס די זעלבע, אבער דער אייבערשטער האט באשאפן אן א שיעור מענטשן אויף דער וועלט, אלע זעען אויס ווי אדם הראשון אבער קיין איינער זעט נישט אויס גענוי ווי דער אנדערער און זיכער טראכט נישט איינער ווי דער צווייטער.


בעט איך אייך זייער, מאכטס אייך א כלי צו קענען נעמען די ברכות פונעם אייבערשטן, לעבטס בשלום מיט אייער מאן, אפילו ער האט פארקערטע נאטורן פון אייך, ער איז פייער און איר זענט וואסער, אדער פארקערט – איר זענט פייער און ער איז וואסער, שלום איז ווען עס איז דא צוויי פארקערטע מענטשן מיט פארקערטע נאטורן אבער ביידע ווילן איין זאך, ביידע ווילן טון דעם רצון השם, אויפשטעלן א ערליכע שטוב, ערליכע אידישע דורות, קינדער און קינד'ס קינדער וואס וועלן דינען דעם הייליגן באשעפער.


איר זאלט זוכה זיין צו א גמר חתימה טובה און א גוט קוויטל.

#144 - ס'איז א חוב אויפ'ן מלמד צו רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיין הייליג
חינוך הילדים, מלמדים, חנוכה, חסידות ברסלב, תפלין, קמיע

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת מקץ, כ"ח כסליו, ד' דחנוכה, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


בנוגע רעדן צו קינדער וכו'; אודאי זאלסטו רעדן צו קינדער פון זיין הייליג בקדושת הברית. עס ליגט א חוב אויפ'ן מלמד צו רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיין הייליג, נישט צורירן מיט די הענט וכו'; וויפיל בחורים וויינען אז מען האט זיי נישט מחנך געווען זיי זאלן זיין הייליג און דערפאר האב זיי זיך צוגעוואוינט צו טון שלעכטס רחמנא לצלן, ווען מען וואלט ווען גערעדט צו זיי אין די יונגע יארן קלארע ווערטער וואלטן זיי זיך נישט געמוטשעט אין די עלטערע יארן.


פארשטייט זיך אז ווען מען רעדט דארף מען אכטונג געבן ווי אזוי מען רעדט וכו'; מען דארף רעדן צו זיי לפי דרגתם, לויט זייער עלטער, זיי נישט דערשרעקן וכו'. דאס בעסטע איז אז מען זאגט: "דער אייבערשטער לאזט נישט לייגן די הענט וכו', עס איז א גרויסע עבירה אויב מען לייגט די הענט דארט"; אז דו וועסט רעדן צו דיינע תלמידים וועסטו זיי מציל זיין פון אלעם שלעכטס.


בנוגע קומען שבת חנוכה דאווענען מיט ברסלב'ע חסידים ניצול צו ווערן פון עולם התוהו; אודאי זאלסטו קומען דאווענען צווישן ברסלב'ע חסידים כאטשיג איין תפילה, קוק אריין אין ספר פעולת הצדיק (סימן תתמו) די גאנצע מעשה באריכות וואס דער רבי האט דערציילט מיט'ן רב וואס האט געהאט א חבר און זיי האבן צווישן זיך אפגעמאכט מיט א 'תקיעת כף' אז ווער עס וועט פריער נסתלק ווערן וועט קומען דערציילן פאר'ן צווייטן וואס עס טוט זיך אפ אויבן אין הימל. דער רב איז קודם נפטר געווארן און עס איז אריבער געלאפן גאנצע אכט און צוואנציג יאר ביז ער איז געקומען אין חלום צו זיין חבר, עס האט זיך אויסגעשטעלט אז דער רב האט בכלל נישט געוויסט אז ער איז נפטר געווארן, ער איז נעבעך געווען אין עולם התוהו אכט און צוואנציג יאר; ווען דער רבי האט אויסגעפירט די מעשה האט דער רבי געזאגט בזה הלשון: "ווער עס וועט קומען צו מיר דריי מאל א יאר - 'ראש השנה', 'שבת חנוכה' און 'שבועות', וועט געראטעוועט ווערן פון דעם עונש פון עולם התוהו"; א פחד פון א מעשה, א מענטש גייט אוועק מזה העולם און זיין נשמה דריידט זיך אין 'עולם התוהו', ער מיינט אז ער לעבט נאך; דאס איז שרעקליכע יסורים פאר די נשמה.


בנוגע אויב מען מעג טראגן שבת די קמיע פון מוהרא"ש אין א מקום וואס איז נישט דא קיין עירוב; די פוסקים נעמען אן (עיין משנה ברורה סימן שח, סעיף קטן קכט) אז אפילו א קמיע וואס איז נישט קיין קמיע מומחה, עס איז נישט קלאר אז עס העלפט, קען מען טראגן היינטיגע צייטן וואס מיר האבן נישט קיין געהעריגע רשות הרבים, כל שכן אין דעם פאל וואס די קמיע פון מוהרא"ש איז איתמחי גברא ואיתמחי קמיע קען מען דאס טראגן שבת; מען דארף נאר אכטונג געבן עס זאל זיין אנגעטון אויפ'ן גוף, מען טאר דאס נישט האלטן אין די הענט אדער אין טאש (עיין משנה ברורה סימן שא, סעיף קטן פח).


איך האב נישט געוויסט אז דו קוקסט מיר אזוי נאך וכו'; איך זאג יא דעם לשם יחוד פאר'ן לייגן תפילין, נאר אסאך מאל ווען עס ווערט שפעט, איך בין אזוי טרוד וכו' זאג איך דעם לשם יחוד פאראויס, פאר איך קום אריין אין שול וכו'.


דער עיקר בעט איך דיר זייער, שטארק זיך; בעט דעם אייבערשטן זאלסט בלייבן מקושר צום הייליגן רבי'ן אויף די וועלט און אויף יענע וועלט, געב א קוק דער הייליגער רבי נתן וואס ער איז דאך געווען אזוי מקושר צום רבי'ן, ווער איז נאך געווען אזוי נאנט מיטן רבי'ן ווי רבי נתן, דאך האט ער געבעטן דעם רבי'ן ער זאל אים צובינדן צו אים ער זאל נישט אוועק גיין, דער רבי האט געזאגט פאר רבי נתן: "איך האב דיר שוין אריין געכאפט אין מיין זאק", האט רבי נתן געזאגט: "רבי, בינד מיר צו אינעם זאק איך זאל נישט אוועק גיין".


א ליכטיגן חנוכה.

#143 - פארוואס שטאמלט דאס קינד
חינוך הילדים, רפואה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישב, כ"א כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד האברך היקר ... נרו יאיר.


אז א קינד שטאמלט ביים רעדן איז דאס פון פחדים; קען זיין אז דארט אין ... פלעי גרופ לייגט א טיטשער פחדים אויף די קינדער, פון דעם הייבט ער אן שטאמלען (סטאדער"ן).


זיי מברר אויב דאס קומט טאקע פון דעם, האלט דיין קינד אין שטוב אפאר טעג און זע אויב דאס ווערט בעסער; אויב עס ווערט אים בעסער זאלסטו רעדן מיט די טיטשערס זיי זאלן זיך אומגיין מער ווייך צו אים.


דער עיקר זאלסטו אסאך בעטן דעם אייבערשטן פאר גוטע ערליכע געזונטע קינדער, ווייל קינדער זענען אזוי ווי ביימעלעך און די תפילות זענען צוגעגליכן צו וואסער; פונקט ווי ביימער וואקסן נאר אז מען באוואסערט זיי אזוי וואקסן די קינדער אויף געזונטע און ערליכע דורך תפילות פון עלטערן.

#142 - פרויען צוזאמקום
חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישב, כ"א כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך בין היינט צוריק געקומען פון ארץ ישראל, איך בין נישט דא געווען פאר צוויי טעג, איך האב נישט געדענקט צו שיקן פאר דיין ווייב די שיעור וואס מען האט געוויזן פאר די פרויען די וואך ביים חינוך אווענט.


זאג פאר דיין ווייב אז עס איז א שאד זי זאל נישט מאכן די וואך א פרויען צוזאמקום; אין וויליאמסבורג און אין שטעטל האט מען געמאכט די וואך דעם חינוך אווענט (P.T.A.) אנשטאט די פרויען צוזאמקום. די שיעור איז נוגע פאר אלע פרויען, אפילו די וואס שיקן די קינדער אין אנדערע מוסדות; אלע דארפן חיזוק, אלע דארפן גוטע עצות ווי אזוי צו מחנך זיין די קינדער.


פרעג דיין ווייב אויב זי וויל, אויב זי האט כח צו מאכן א צוזאמקום, וועל איך דיר שיקן דעם שיעור. ווייל דעם קומענדיגן פרויען צוזאמקום וועט זיין מיטוואך פרשת וארא, כו טבת; איז א שאד פאר די פרויען ביי אייך אין שטאט זאלן דארפן ווארטן אזוי לאנג.


שטארק זיך מיט אמונה, וואס דו דארפסט בעט דעם אייבערשטן.

#141 - זאלסט נישט שלאגן קיין קינדער
חינוך הילדים, מלמדים

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת וישלח, ט"ו כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


שטארק זיך ווייטער ממשיך צו זיין מיט דיין הייליגע ארבעט – מלומדות; דו קענסט זיך נישט פארשטעלן דאס גרויסקייט פון א מלמד, וואס פאר א זכותים ער האט אויבן אין הימל.


איך בעט דיר זייער זאלסט נישט נוצן דיינע הענט, זאלסט נישט שלאגן קיין קינדער. אויב עס מאכט זיך א פאל וואס דו האלסט אז מען דארף געבן א פאטש זאלסטו מכבד זיין דעם מנהל מיט די גרויסע מצוה, דו זאלסט נישט אליינס פסק'ענען אזעלכע שאלות. רוב מאל ווען מען שלאגט איז דאס פון "פארלוירנקייט", אדער צוליב "פערזענליכע געפילן", מען נעמט פערזענליך ווען דער קינד שמייכלט זיך אונטער וכו'.


איך האב הנאה געהאט אז דו האסט מיר אנגערופן דערציילן וואס עס האט פאסירט אין חדר און דו האסט געפרעגט אויב דו האסט גוט געטון מיט'ן געבן א פאטש; קומענדיגע מאל קענסטו מיר רופן פרעגן פאר'ן געבן די פאטש אדער זאלסטו פרעגן דעם מנהל, און אויב דער מנהל וועט פסק'נען אז עס קומט זיך א פאטש פאר'ן קינד צוליב חוצפה וכדומה, זאלסטו גלייך מכבד זיין דעם מנהל מיט די מצוה.


שטארק זיך און שטארק דיין ווייב. דו ווייסט נישט די נס וואס דו האסט; איך זאג דיר דאס מיט א ריינעם אמת, איך זאג דיר אז דו ווייסט נישט אפצושאצן דאס טייערקייט פון איר.


בלייבט נאר איבער איין זאך, דו זאלסט נישט אויפהערן דאנקען און לויבן דעם אייבערשטן אויף די גרויסע חסדים און ניסים וואס ער טוט מיט דיר שטענדיג.


א גוט שבת.

#140 - די ריכטיגע וועג פון קנס'ענען קינדער
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


שטארק זיך ווייטער מיט דיין הייליגע ארבעט פון לערנען מיט די קינדער.


ווען א מיידל פאלגט נישט זאלסטו עס נישט נעמען פערזענליך און נישט ווערן פארלוירן; קינדער וואס זענען לעבעדיג זענען גאר גוטע סחורה, קינדער וואס הערן נישט גלייך ווען מען רעדט צו זיי זענען געווענליך שארפע קעפ, זיי זענען נישט שלעכט, מען דארף זען מיט חכמה ווי אזוי מען קען זיי מאכן זיי זאלן הערן וואס מען רעדט צו זיי און זיי מאכן פאלגן.


בנוגע קנס'ענען מיט'ן אריינשטעלן אין א נידעריגע כתה; דאס איז נישט קיין ריכטיגע וועג פון קנס'ענען, דאס קען זייער שטארק וויי טון און זייער שטארק פארשעמען; עס זענען דא גענוג וועגן ווי אזוי מען קען קנס'ענען א קינד, אים מחנך זיין צו זיין דרך ארץ'דיג.


אויך איז נישט גוט צו קנס'ענען קינדער מיט'ן הייסן זאגן תהלים, כדי עס זאל נישט אריינגיין א שנאה צו תהלים.


געדענק וואס מוהרא"ש זאגט אויפ'ן מאמר חז"ל (סנהדרין צט:): "כָּל הַמְלַמֵד אֶת בֶּן חֲבֵירוֹ תּוֹרָה", דער וואס לערנט תורה מיט קינדער, "מַעֲלֵה עָלָיו הַכָּתוּב כְּאִילוּ עֲשָׂאוֹ", איז אזוי ווי ער האט זיי געבוירן; אז דאס איז נישט קיין קאמפלימענט נאר אן התחייבות, מען זאגט פאר'ן מלמד: "טראכט אז די קינדער זענען דיינע קינדער".


שטארק זיך און זיי ממשיך מיט דיין הייליגע ארבעט.

#139 - לייג אריין אין די קינדער אמוּנה
חינוך הילדים, זעלבס זיכערקייט

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


יישר כח פאר דיין געטרייע ארבעט אין סקול, יעדער איז זייער צופרידן פון דיין איבערגעגעבנקייט פאר די קינדער.


דער עיקר זאלסטו אויפבויען די קינדער; לייג אריין אין זיי א זעלבסט זיכערקייט, זיי זאלן האבן אמונה אין זיך אליין. ווייל רוב פראבלעמען קומען פון נישט האבן אמונה אין זיך אליין, פון נישט זיין זעלבסט שטענדיג.


ווי אזוי בויט מען אויף די זעלבסט זיכערקייט אין קינדער? דורך אמונה אינעם אייבערשטן; ווי מער מען לייגט אריין אמונה אין קינדער, מען רעדט פונעם אייבערשטן – פאלן אוועק אלע פחדים און דמיונות, עס פאלט אוועק דאס ווארט: "איך"; "איך קען יא?" "איך קען נישט", "איך בין יא?" "איך בין נישט".


אלע פראבלעמען הויבן זיך אן ווען מען פארגעסט פונעם אייבערשטן, אבער איינמאל מען נעמט אריין אין זיך די אמונה, פאלן אוועק אלע ספיקות, דאגות, מחשבות רעות און דמיונות וכו', וכו'.


בעט איך דיר און איך בעט אלע טיטשערס פון "בית פיגא", מען זאל רעדן צו די קינדער אסאך דיבורי אמונה און אסאך מעשיות פון תפלה; מען זאל אריינלייגן אין זיי אז אלעס וואס מען וויל און אלעס וואס מען דארף זאל מען בעטן פונעם אייבערשטן.


קינדער וואס פאלגן נישט און קינדער וואס הערן נישט גלייך ווען מען רעדט צו זיי – זענען נישט קיין מחוצפים אדער שלעכטע קינדער וכו', די קינדער זענען געווענליך שארפע און קלוגע קינדער, זיי דארף מען מקרב זיין און טרעפן די ריכטיגע צוגאנג ווי אזוי מען קען זיי מאכן זיי זאלן הערן פון פאלגן.


בעט פאר מיר מיט די קינדער יעדן טאג אז איך זאל מצליח זיין; מיין נאמען איז יואל בן ריצא רעכל.

#138 - נישט פארלאנגען פון די קינדער צו זיין קלעצער און זיך נישט רירן
חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר וזוגתו ... תחי'.


איך בין בקשר מיט די מלמדים און טיטשערס פון אייערע קינדער, זיי זענען קיין עין הרע ליכטיגע קינדער, לעבעדיגע קינדער, פול מיט חיות.


איך בעט אייך זייער איר זאלט נישט פארלאנגען פון אייערע קינדער זיי זאלן זיין קלעצער און זיך נישט רירן, עס איז זייער געזונט אז קינדער געבן זיך אויס אין זייערע יונגע יארן, מוהרא"ש שרייבט אן א שיעור מאל אז קינדער וואס געבן זיך אויס אין די יונגע יארן, זיי טאנצן, שפרינגען, לויפן און שרייען וכו', וכו', - וואקסן אויף קלוג און געזונט, ווידעראום קינדער וואס מען לאזט זיי נישט טאנצן, שפרינגען, לויפן און שרייען וכו', וכו', וואקסן אויף שטייט און איינגעגעסן השם ישמרינו.


מיר האבן טייערע מלמדים און טיטשערס וואס געבן זיך גוט אן עצה מיט די קינדער און מיר שמועסן זיך דורך כמעט יעדן טאג בנוגע די קינדער, מיר זענען זייער צופרידן פון אייערע קינדער און אויב מיר פארשטייען אז מיר דארפן הילף פון די עלטערן בעטן מיר.


בנוגע קויפן א גוטע חנוכה מתנה פאר די קינדער; די שענסטע מתנה וואס עלטערן קענען געבן פאר די קינדער איז אז מען זאל זיך ליב האבן איינער מיט'ן צווייטן און שיין רעדן איינער מיט'ן צווייטן, קינדער דארפן נישט מער פון דעם.


ענקער ראש ישיבה.

#137 - רעדן צו די קינדער אפענע דיבורים
סקול, קדושה, חינוך הילדים, חיזוק פאר פרויען

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד אונזער חשוב'ע מנהלת תחי'.


איך האב נישט קיין ווערטער וואס צו זאגן, ווייל וויפיל מען וועט זאגן איז ווייניג געזאגט, אבער דאך דארף מען זאגן.


מיר דאנקען אייך פון טיפן הארצן אויף וואס איר טוט מיט אונזערע קינדער, איר בויט זיי אויף בגוף ובנפש זיי זאלן אויסוואקסן געזונט ברוחניות ובגשמיות, זיי זאלן ליב האבן די תורה, ליב האבן אידישקייט און ליב האבן דאס עכטע לעבן.


די קליינע קינדער אין סקול זענען מער רייף און דערוואקסן ווי חתונה געהאט'ע ווייבלעך; זיי ווייסן וואס דער לעבן איז, זיי וואקסן אויף געזונט.


א גרויסן יישר כח בשם אלע עלטערן איז איר רעדט צו די קינדער ווי נאנט מען מעג זיין מיט חבר'טעס, איר רעדט צו די קינדער אפענע דיבורים פון זיך אכטונג געבן נישט צו טון זאכן וואס וועט חרוב מאכן דאס געזונטע לעבן ווי אזוי דער אייבערשטער האט באשאפן די וועלט.


מנהלת תחי', האטס נישט מורא צו רעדן צו אונזערע קינדער זיך אכטונג צו געבן פון מניוולים; ליידער ליידער איז דער דור אזוי געפאלן אז אייגענע ברידער טשעפען די שוועסטערס רחמנא לצלן, עס איז נישט דא קיין ברירות, מען דארף רעדן צו אונזערע טעכטער, זיי אנגרייטן זיך צו היטן פון מניוולים.


איך וויל זייער שטארק איר זאלט רעדן פאר די פרויען שבת התוועדות – סיום הש"ס, מיר וועלן באשטימען א צייט ווען די מענער זענען אין שול ביים דאווענען, דעמאלט זאלט איר רעדן פאר די פרויען, זיי מחזק זיין אז זיי זאלן מחשיב זיין לימוד התורה, זיי זאלן האלטן חשוב און טייער ווען דער מאן לערנט, זיי זאלן מחזק זיין די מאן צו גיין לערנען וכו'.


דאס וואס איר טוט מיט די חתונה געהאט'ע תלמידות – איז עולה על הכל, ווייל עס נעמט אביסל צייט ווילאנג א פארפאלק איז זיך מסדר און הייבן אן לעבן, דארף מען זיי מחזק זיין.


נאכאמאל, יישר כח בשם אלע עלטערן און די גאנצע קהילה.

#136 - דערצייל פאר די קינדער מעשיות פון צדיקים
חינוך הילדים, מלמדים, סיפורי צדיקים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ליבער ... נרו יאיר.


וויפיל איך זאל דיר שרייבן איבער דאס גרויסקייט פון א מלמד – האב איך נאך גארנישט אנגעהויבן צו שרייבן.


דא זעט א מלמד אויס ווי א פשוט'ע זאך, א פשוט'ער מענטש; מענטשן האבן נישט קיין עקסטערע דרך ארץ פאר זיי, אבער אויבן אין הימל זענען זיי זייער חשוב.


דערצייל פאר די קינדער מעשיות פון צדיקים; דאס וועט זיי אויפפלאקערן זייערע ריינע הערצער, זיי זאלן אויך וועלן זיין צדיקים.


דערצייל זיי דעם סיפור וואס דער הייליגער דגל מחנה אפרים ברענגט (דגל מחנה אפרים פרשת וישלח, דבור המתחיל עוד יש לומר) אויפ'ן פסוק (בראשית לב, יא): "כִּי בְמַקְלִי עָבַרְתִּי אֶת הַיַּרְדֵּן", אז יעקב אבינו איז אריבער דעם ירדן מיט אמונה פשוטה, אזוי ווי דער הייליגער בעל שם טוב איז אריבער דעם גרויסן טייך דעניעסטער מיט זיין גארטל – בלויז מיט אמונה פשוטה, טייטשט ער "כִּי בְמַקְלִי", מַקְלִ"י באטרעפט וויפיל יעק"ב וואס זיין מדה איז אמת, אז דורך אמת, דורך אמונה קען מען אריבער גיין אלע שוועריקייטן, אלע וואסערן.


איך האב זייער הנאה צו הערן אז דו דערציילסט פאר אנדערע אלע שמועסן וואס מיר שמועסן; אסאך מאל ווען מען רעדט איינער מיט'ן צווייטן התחזקות קען ארויסקומען אזעלכע טייערע דיבורים, א שאד אז מען טראגט דאס נישט ווייטער פאר אנדערע, אז אלע זאלן זיך מחזק זיין.


אויב עס קומט דיר אויס א שאלה צי מען זאל געבן א פאטש פאר א קינד, זאלסטו דאס דורך רעדן מיט ... און אויב מען פסק'נט אז דער קינד דארף באקומען א פאטש דאן זאלסטו מכבד זיין ... ער זאל האבן די זכות וכו'.

#135 - דאס וויכטיגקייט פוּן לערנען הלכוֹת מיט די מיידלעך
חיזוק פאר מיידלעך, סקול, חינוך הילדים, הלכה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת וישלח, י"ד כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


מרת ... תחי'.


יישר כח פאר'ן העלפן די סקול, אייער לימוד איז זייער א חשוב'ע לימוד. איר לערנט הלכה מיט די מיידלעך, דאס איז זייער וויכטיג, ווייל פון אלע לימודים וואס מען לערנט מיט די מיידלעך איז הלכה דאס וויכטיגסטע, דאס נעמט מען מיט נאך די חתונה.


די קליינע מיידלעך גייען גרויס ווערן, זיי וועלן חתונה האבן און זיין מאמע'ס, וועלן זיי דארפן וויסן ווי אזוי מען פירט א אידישע קאך; הלכות בשר בחלב, הלכות תולעים, הלכות שבת און הלכות ברכות. דעריבער איז זייער חשוב אייער פאסטן; בעט איך אייך זייער איר זאלט ווייטער לערנען מיט די קינדער הלכות, זיי זאלן קענען פירן א אידישע שטוב.


 אויך איז וויכטיג צו לערנען הלכות יחוד מיט די מיידלעך, זיי זאלן זיין קלאר פאר זייער לעבן וואס מען מעג און וואס מען טאר נישט.


א גרוס פון אייער טייערער מאן נרו יאיר, ער איז זייער א געטרייער מלמד; איך פערזענליך האב זייער הנאה פון אים, און אלע עלטערן האבן הנאה פון זיין ארבעט.


אין דעם זכות וואס איר לערנט מיט די מיידלעך און ער לערנט מיט די אינגלעך, וועט איר אינאיינעם זען נחת ביי אייערע קינדער.


פון ענקער ראש ישיבה.

#134 - מיט כח קומט מען אין ערגעץ נישט אן, עס וועט נאר ווערן ערגער
כיבוד אב ואם, חינוך הילדים, שלום בית, שערן די האר

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת ויצא, ח' כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר.


זיי מיר מוחל אז איך האב נישט געקענט ענדיגן רעדן מיט דיר נעכטן נאכן שיעור, איך בין געלאפן צו א משפחה שמחה.


איך ווייס אויך דאס הארבקייט פון אייגענע האר; איך בין געזיצן ביי מוהרא"ש יארן לאנג און געהערט ווי מוהרא"ש זכרונו לברכה וויינט און בעט זיך ביי די פרויען זיי זאלן זיך אפשערן זייער האר, אבער מיט כח וועט דאס נישט גיין.


געדענק וואס מוהרא"ש האט אונז געלערנט אלע יארן: מען קען נישט צווינגען א ווייב וכו'; אז מען וויל פועל'ן ביי די ווייב איז דא איין וועג: "רעדן שיין", מער פון דעם קען מען נישט. דאס האט מוהרא"ש געלערנט מיט אונז און גע'חזר'ט אלע יארן, "מיט כח קומט מען אין ערגעץ נישט אן, עס וועט נאר ווערן ערגער".


גלייב מיר, איך ווייס דאס הארבקייט פון אייגענע האר; ברוך ה' ביי אונז אין סקול אין "בית פיגא" שערן זיך אלע תלמידות די האר. מיר גייען אין די וועגן פון די הייליגע צדיקים, מיר האבן נישט צו טון מיט חכמים וואס פארשטייען בעסער פון די הייליגע צדיקים; אבער אז דיין ווייב האט זיך בארעכנט אז זי וויל נישט מער שניידן די האר וכו', קענסטו נאר טון תפילה, און חס ושלום זיך קריגן.


דעריבער בעט איך דיר מיין טייערע ליבער חבר, נעם די עצה פון רבי'ן; גיי אין א שטילע פלאץ וואו קיינער איז נישט דארט, האסט דאך א באקוועמע קאר, פאר מיט דיין קאר צו א שטילע פלאץ, שטעל דיין קאר אין א זייט, צינד אן א ווארעמע ניגון וואס עפנט די הארץ און גיס זיך אויס דיין הארץ, בעט דעם אייבערשטן אויף אלעס וואס דו דארפסט, זאג אים אלעס אויס, זאג אים דיינע ווייטאגן, וועסטו זען גרויסע נסים.


הער אויף רעדן צו דיינע קינדער אנטקעגן דיין שווער; מען טאר נישט זאגן פאר קינדער: "זיידי איז א שגץ!" אז דו וועסט ווייטער אזוי רעדן וועסטו ביים סוף אלעס פארלירן, אלע וועלן לאכן פון דיר. פיר נישט קיין מלחמות מיט קיינעם נישט, דו זאלסט שיין רעדן צו דיינע קינדער וועלן זיי טון דיין ווילן.


איך פארשטיי זייער גוט דיין ווייטאג; מיין נישט אז איך נעם זיך אן פאר דיין ווייב, איך נעם זיך אן מער פאר דיר, איך וויל דו זאלסט האבן א גוט לעבן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#133 - די ניינטע יאר אין "בית פיגא"
סקול, חינוך הילדים, מוסדות

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויצא, ה' כסליו, שנת תש"פ לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


שטארק זיך און שטארק דיין ווייב תחי' זי זאל ווייטער ממשיך זיין מיט איר ארבעט אין סקול. עס לאזט זיך פשוט נישט גלייבן אז מיר האלטן שוין יעצט די ניינטע יאר אין "בית פיגא". דיין ווייב תחי' איז א מתנה פאר אונזער סקול, זי איז אן איבערגעגעבענע מנהלת; אלע מיידלעך, אלע תלמידות שפירן ווי זי איז ווי א מאמע פאר זיי, איר גאנצע קאפ און הארץ לייגט זי אריין אין די תלמידות.


וויפיל דארפן מיר דאנקען דעם אייבערשטן אז מיר האלטן דא, מיר האבן מוסדות פאר די אינגלעך און פאר די מיידלעך, וואו זיי ווערן נתחנך מיט די וועג פונעם הייליגן רבי'ן.


ווער האט אמאל געקענט טראכטן אז מיר וועלן האלטן דא, ווען פאר נישט לאנג צוריק האט מען זיך אזוי געשעמט מיט ברסלב; אנשי שלומינו - תלמידי היכל הקודש האבן נישט געקענט רעדן אפן פון רבי'ן און פון מוהרא"ש, אבער היינט האבן מיר אויפגעשטעלט א דור פון מפיצים ומפיצות, קינדער, בחורים און מיידלעך, אינגעלייט און ווייבלעך - גייען פארשפרייטן אין אלע גאסן דעם רבינ'ס התחזקות.


שטארק זיך און שטארק דיין ווייב זי זאל ווייטער אנגיין ביתר שאת וביתר עוז, אויפצובויען די קינדער מיט אמונה פשוטה, מיט צניעות און מידות טובות.