בריוון פונעם ראש ישיבה שליט"א

#81 - מ'דארף זייער אכטונג געבן אויף איסור יחוד
קדושה, סיפורי צדיקים, הלכה, מלכות הרשעה

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת מטות-מסעי, כ"ד תמוז, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איסור יחוד ביי א פעטער מיט א ניס איז גארנישט אנדערש ווי ביי א פרעמדע; דו טארסט נישט זיין מיט דיין ניס אליין. פון די דריי יאר הייבט זיך אן איסור יחוד, מענטשן ווייסן נישט, מען כאפט זיך נישט, מען לאזט איבער די קינדער ביי ברידער און שוועסטער; מען איז עובר אויף איסור יחוד.


אזוי אויך ביי א נעפיו מיט א מומע איז אויך דא איסור יחוד; פון די ניין יאר טאר מען נישט זיין מיט א מומע אליין אין א הויז, הגם עס זענען דא וואס זאגן אז עס איז נישטא קיין איסור יחוד ביי א נעפיו מיט א מומע (עיין רבינו ירוחם נתיב כ"ג חלק א', קצב-א'; ועוד), אבער מיר זענען נישט מקיל נאר אויב עס איז א גרויסער שעת הדחק און מען באקומט א היתר פון א רב.


געב זיך זייער אכטונג נישט עובר צו זיין אויף איסור יחוד, לויט רוב פוסקים איז איסור יחוד אן איסור דאורייתא (טור אבן העזר סימן כב, ועוד ראשונים); מענטשן קענען נישט די הלכות, מען ווייסט נישט ווי הארב דאס איז.


עס ווערט געברענגט א שרעק פון א מעשה (קונטרס שביבי לב להרב הגאון רבי אליהו לפיאן זכרונו לברכה, אות קכד) וואס האט פאסירט מיט די טאכטער פונעם הייליגן צדיק רבי יעקב זכר צדיק לברכה, דער רב פון שטאט ליסא, דער מחבר פונעם ספר נתיבות המשפט. נאך זיין פטירה האט זיין ווייב די אלמנה געדארפט איינרישן זיין טאכטער צו חתונה האבן, זי איז געפארן מיט א גוי איינקויפן אלעס פאר די טאכטער'ס חתונה, דער גוי דער בעל עגלה האט זיך בארעכנט אינמיטן וועג אז ער גייט זיי אויסנארן, ער האט זיי גענומען צו זיך אהיים, די מאמע מיט די כלה זענען אנגעקומען צום גוי אין שטוב, דער גוי האט גערופן זיינע חברים, זיי האבן צוגענומען די גאנצע געלט פון די מאמע און זיי האבן געוואלט פארברענען די מאמע מיט די כלה. זיי האבן אנגעצינדן די אויוון און זיי האבן שוין געוואלט אריינווארפן די מאמע מיט די כלה אין אויוון, פלוצלונג איז אנגעקומען דארט א דייטשער אפיציר און די רוצחים זענען אנטלאפן, דער אפיציר האט אויפגעבינדן די מאמע מיט די כלה, זיי צוריק געגעבן די געלט און זיי אהיים געטראגן.


ביינאכט חלומ'ט זיך די כלה ווי איר טאטע דער הייליגער צדיק קומט איר אין חלום און זאגט איר: "ווען איך האב זיך דערוויסט אז איר זענט אין א צרה בין איך ארויף אין זייער א הויכע פלאץ אין הימל, איך האב געבעטן מען זאל רחמנות האבן אויף ענק, האט מען געענטפערט אז מען קען נישט רחמנות האבן אויף ענק ווייל איר האט עובר געווען אויף איסור יחוד מיט דעם גוי, האב איך געבעטן מען זאל רחמנות האבן אויף ענק בזכות די תורה וואס איך האב געלערנט, בזכות דער ספר נתיבות המשפט וואס איך האב מחבר געווען, האט מען ענק באפרייט; געב אכטונג אויף דעם, איר זאלט נישט נכשל ווערן אין איסור יחוד". די כלה האט דאס פארציילט פאר די ראשי קהילה און זיי האבן דאס פארשריבן, מען זאל געדענקען די מעשה, כדי מען זאל זיך אכטונג געבן פון דעם איסור.


בנוגע דאס וואס די מלכות הרשעה שלעפט דיר צו קומען ביי זייער טריפה'נע מיליטער; נעם די עצה פון רבי'ן, דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן כד; ועיין ליקוטי הלכות נפילת אפים, הלכה ד' אות ה): "עַל כֵּן צָרִיךְ לְהַכְרִיחַ אֶת עַצְמוֹ בְּכֹחַ גָּדוֹל לִהְיוֹת בְּשִׂמְחָה תָּמִיד, וּלְשַׂמֵּחַ אֶת עַצְמוֹ בְּכָל אֲשֶׁר יוּכַל וַאֲפִילּוּ בְּמִלֵּי דִּשְׁטוּתָא", מען קען נישט זיין פרייליך נאר אז מען מאכט זיך נאריש, דורך מילתא דשטותא; אז דו וועסט פאלגן דעם רבי'ן, דו וועסט זיך נאריש מאכן - וועסטו פטור ווערן פון זייער טריפה'נע מיליטער, דו וועסט זוכה זיין צו זיין פרייליך, ודי למבין.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


 


 

#80 - די צעבראכענע סמארטפאון איז מיין שענסטע מתנה
קדושה, סמארטפאון, תשובה

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת קרח, א' דראש חודש תמוז, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך מוז דיר זאגן א גרויסן יישר כח פאר די הערליכע מתנה וואס דו האסט מיר געגעבן; אסאך ברענגען מיר מתנות, רוב מתנות נוץ איך בכלל נישט, איך דארף נישט קיין מתנות; אבער די מתנה וואס דו האסט מיר געברענגט, די 'צעבראכענע סמארטפאון', האסט צעבראכן דיין סמארטפאון און דאס שיין איינגעפאקט און געשריבן א בריוו אז דאס איז בזכות די שיעורים, די ווערטער פון רבי'ן האט דיר געברענגט יראת שמים - דאס איז פאר מיר די שענסטע מתנה.


דו ביסט נישט דער ערשטער וואס שיקט מיר אזא מתנה, איך האב שוין באקומען אסאך צעבראכענע טעבלעטס, אייפאדס, סמראטפאונס; מען זעט ממש וואס דער רבי האט געזאגט: דריי זאכן האב איך גע'פועל'ט ביים אייבערשטן, איינע פון זיי אז אן עבירה וועט אייך קרענקן, עס וועט זיין אן קיין הענט און אן קיין פיס, איר וועט שוין נישט קענען טון אן עבירה גאנצערהייט; ווען מען ווערט מקורב צום רבי'ן, מען הייבט אן הערן די חיזוק, די יראת שמים אויף אזא זיסע וועג, עס גייט אריין שטילערהייט אינעם מענטש און דאס הייבט אן פייניגן, עס לאזט נישט מנוחה; אפילו דער מענטש איז נאך צוגעקלעבט צו זיינע תאוות רעות און מידות רעות, ער פאלט נאך אראפ, דאך הייבט אן די ווערטער פון רבי'ן דרייען די קישקעס, ביז מען ווערט אן ערליכער איד.


וואויל איז דיר אז דו האסט צעבראכן די געטשקע, האסט צעבראכן די סמארטפאן דיינע; האסט געהאט די שטארקייט צו זאגן 'ניין' פאר'ן יצר הרע, אן דעם וואס איינער זאל בכלל וויסן אז דו האסט א טעלעפאן. שטילערהייט געקויפט, שטילערהייט געקוקט וכו' און שטילערהייט צעבראכן און געברענגט א מתנה פאר'ן ראש ישיבה.


וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#79 - מען דארף אסאך בעטן דעם אייבערשטן צו בלייבן ביים צדיק
קדושה, שידוכים, צדיקים, חסידות ברסלב, טעלעפאן

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת שלח, י"ט סיון, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


איך פריי זיך זייער אז דו ביסט צוריק געקומען אין ישיבה, האסט בוחר געווען בטוב; איך האף דו וועסט שוין בלייבן דיין גאנץ לעבן אין היכל הקודש.


מען דארף גרויס רחמים פון הימל צו בלייבן ביים צדיק, ווייל די קליפות פארלייגן זיך זייער אויף יעדן איינעם אוועק צו שלעפן פון צדיק; מען דארף אסאך בעטן אויף דעם פרט יעדן איינציגסטן טאג, מען זאל בלייבן מקושר צום רבי'ן. דער רבי קען יעדן איינעם מתקן זיין, דער רבי איז אזוי גרויס, ער קען יעדן איינעם פאררעכטן; רבי נתן האט געזאגט: "דער גרעסטער בעל עבירה, אויב וועט ער זיך האלטן ביים רבי'ן - וועט ער ביים סוף תשובה טון און אלעס פאררעכטן".


געב אכטונג עס זאל נישט זיין קיין בחורים ביי דיר אין דארמיטארי וואס האבן טעלעפאונס אדער אנדערע כלים וואס מען קען זען עבירות. אויב דיין דארמיטארי וועט זיין ריין פון די כלים וועלן אלע בקרוב טרעפן שידוכים, אבער אויב מען וועט האבן די כלים - וועט אייך זיין ביטער, דער רבי זאגט (לקוטי מוהר"ן חלק ב', סימן פז) אז מען איז מתקן אות ברית קודש ברענגט מען נענטער און נענטער די שידוך, ווידעראום אז מען זינדיגט אין פגם הברית פארלירט מען דעם שידוך.


הלוואי וועסטו פאלגן דיין ראש ישיבה, וועסטו - נאר דו פארדינען פון דעם.

#78 - ביי אונז דארף מען האבן שלום בית
קדושה, שלום בית, שטעטל, אינטערנעט

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בהעלותך, ט"ז סיון, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


איך פריי זיך זייער אז דו קויפסט יעצט א דירה אין שטעטל, דו קומסט וואוינען אין קרית ברסלב, דארפסטו וויסן די תקנות פון אונזער שטאט.


ביי אונז דארף מען האבן שלום בית, מען דארף זיך מוסר נפש זיין אויף שלום בית. מען מוז רעדן שיין צו די ווייב, מען מוז מכבד זיין די ווייב; דאס איז ביי אונז א יסוד היסודות. דער רבי האט אוועקגעשטעלט שלום בית פאר א יסוד צו זיין אן ערליכער איד; ליידער אין ברסלב זענען נישט אלע דאס מקיים, אבער אין היכל הקודש איז מען זיך מוסר נפש אויף דעם.


אז דיין הויז וועט זיין אפגעהיטן פון די אלע כלים וואס האבן אינטערנעט וכדומה - וועל איך קומען צו דיר אויף א באזוך, איך וועל איבערלאזן א ברכה ביי דיר אין שטוב.


 

#77 - מקבל זיין די תורה מיט ריינקייט
קדושה, שבועות

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת במדבר, כ"ז אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


מיר שטייען שוין נאנט צום הייליגן יום טוב שבועות, מיר גייען נאכאמאל מקבל זיין די תורה פונדאסניי. ביי מתן תורה שטייט אז די אידן האבן זיך געדארפט רייניגן פון אלע טומאות פאר מתן תורה, דארפן מיר זיך יעצט אנהייבן רייניגן, מיר זאלן זיין גרייט צו מקבל זיין די תורה.


אין אונזערע צייטן, ווען די וועלט בכלל און די ביזנעס וועלט בפרט פארלאנגט מען זאל האבן א טעלעפאן און קאמפיוטער וכדומה, דארפן מיר זען אז די טעלעפאן, קאמפיוטער און טעבלעט זאל זיין פארמאכט, מען זאל נישט זען דארט שלעכטס. די הייליגע חכמים זאגן (יומא כט:): "הִרְהוּרֵי עֲבֵירָה", טראכטן פון עבירות, "קָשִׁים מֵעֲבֵירָה", איז ערגער ווי טון אן עבירה, רש"י זאגט: "תאות נשים", טראכטן פון פרויען, "קשים להכחיש את בשרו יותר מגופו של מעשה; אויב מען וויל מקבל זיין די תורה – דארף מען זיין אפגעהיטן די אויגן און מחשבה.


מאך זיך א שמירה אויף די זאכן, וועסטו מקבל זיין די תורה מיט ריינקייט; אלעס וועט דיר גיין גרינגער.

#76 - מ'דארף רעדן צו קינדער פון אמונה און פון צדיקים
קדושה, חינוך הילדים, מלמדים, אמונה, מדות טובות, אמונת חכמים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בהר-בחוקותי, כ"ד אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


וואויל איז דיר און וואויל איז דיין חלק אז דו ביסט א מלמד פאר קינדער, דו לערנסט מיט זיי, דו לייגסט אריין אין זיי תורה און יראת שמים.


חכמינו זכרונם לברכה זאגן (בבא בתרא ח:): אויפ'ן פסוק (דניאל יב, ג): "וּמַצְדִּיקֵי הָרַבִּים כַּכּוֹכָבִים לְעוֹלָם וָעֶד - אֵלּוּ מְלַמְּדֵי תִּינוֹקוֹת". איינער וואס לערנט תורה מיט אידישע קינדער איז צוגעגליכן צו די שטערנס וואס באלייכטן און באשיינען די וועלט.


דער עיקר זאלסטו רעדן צו זיי פון גוטע מידות, פון בין אדם לחבירו; דערצייל זיי מעשיות פון דאס הארבקייט פון טשעפען א צווייטן און די שכר פון די וואס געבן אכטונג אויף אנדערע.


דערצייל זיי מעשיות בכלליות פון צדיקים, אלע מעשיות פון צדיקים איז סם החיים. דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א', סימן רמח): "דַּע שֶׁסִּפּוּרֵי מַעֲשִׂיּוֹת מִצַּדִּיקִים, הוּא דָּבָר גָּדוֹל מְאֹד", וויסן זאלסט אז דערציילן מעשיות פון צדיקים איז זייער א גרויסע זאך, "כִּי עַל יְדֵי סִפּוּרִים מִצַּדִּיקִים נִתְעוֹרֵר וְנִתְלַהֵב הַלֵּב בְּהִתְעוֹרְרוּת גָּדוֹל לְהַשֵּׁם יִתְבָּרַךְ, בְּחֵשֶׁק נִמְרָץ מְאֹד", ווייל ווען מען הערט א מעשה פון א צדיק ווערט אויפגעפלאמט דאס הארץ, מען באקומט א מורא'דיגע בענקעניש צו ווערן אן ערליכער איד. ווען מען הערט ווי דער צדיק האט זוכה געווען און איז בייגעשטאנען אלע זיינע נסיונות וויל מען אויך זוכה זיין צו דעם און ווערן א צדיק.


אויך זאלסטו רעדן צו זיי פון יראת שמים, זיי זאלן זיך היטן די אויגן און זיך היטן בקדושת היסוד; אבער אלץ זאלסטו רעדן מער פון עשה טוב, מען דארף רעדן פון סור מרע, אבער די עיקר דארף מען רעדן פון אמונה און פון צדיקים.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


 

#75 - אין זכות פון אוועקווארפן די אינטערנעט, וועט איר זוכה זיין צו קינדער
קינדער, קדושה, סגולות, נחת, אינטערנעט

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת אחרי קדושים, י' אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד משפחת ... שיחיו


יעצט הער איך די גוטע נייעס אז איר ביידע, סיי ... און סיי איר האבן ביידע אפגעמאכט אוועק צו ווארפן די אינטערנעט; איר האט געמאכט די בעסטע שריט פאר אייער לעבן און פאר אייערע דורות העתידים.


אין דעם זכות וואונטש איך אייך איר זאלט שוין בקרוב נפקד ווערן בזרע של קיימא, איר זאלט זען ליכטיגע דורות.


איך ווייס אז עס וועט אייך באלד צוריק ציען אהין; ווען מען טוט א גוטע שריט מיינט נישט אז מען גייט אלץ זיין שטארק, אפשר וועט איר איין טאג טראכטן 'וואס איז אזוי שלעכט צו האבן אינטערנעט?' אפשר וועט אריינקומען די אלטע גליסטעניש, עס וועט ציען אויף צוריק; זאלט איר געדענקען אז בזכות די גוטע קבלה וועט איר זוכה זיין צו נפקד ווערן מיט קינדער, און אויב איר וועט נישט האבן אין שטוב די אלע כלים און ביי די ארבעט וועט איר האבן נאר א געפילטערטע אינטערנעט - וועט איר האבן ערליכע קינדער, בנים צדיקים.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#74 - חינוך איז א פיר און צוואנציג שעה'דיגע ארבעט
קדושה, חינוך הילדים

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת אחרי קדושים, ו' אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, אלעד


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


עלטערן וואס ווילן האבן נחת פון זייערע קינדער דארפן אסאך בעטן דעם אייבערשטן; טאג און נאכט דארף מען בעטן דעם אייבערשטן פאר די קינדער, זיי זאלן אויסוואקסן ערליך, הייליג און ריין.


מוהרא"ש דערציילט, א איד איז געקומען צום הייליגן חפץ חיים זכותו יגן עלינו בעטן א ברכה אויף גוטע קינדער, האט זיך דער הייליגער חפץ חיים אויפגעשטעלט פון זיין פלאץ, ער האט ארויס גענומען פון ספרים שאנק אן אלטן תהלים וואס איז געווען אויפגעבלאזן פון נאסקייט, ער האט דאס געוויזן פאר דעם איד און אים געזאגט: "זעסט? דאס איז דער תהלים פון מיין מאמע עליה השלום וואו זי פלעגט יעדן טאג וויינען אז זי זאל האבן גוטע קינדער, אזוי איז מען זוכה צו גוטע קינדער".


זייער גוט אז איר לערנט אויס אייערע קינדער זאלן אכטונג געבן, זיין הייליג; זאגסט זיי אז מען טאר נישט לייגן די הענט ביים אות ברית קודש. עס איז זייער וויכטיג אנצוגרייטן קינדער זיי זאלן וויסן ווי אזוי צו זיין הייליג; פון וואו זאלן קינדער וויסן אז מען דארף זיין אפגעהיטן, נישט פוגם זיין בברית? אז מען זאגט נישט - ווייסט מען נישט; מען דארף אויסלערנען די קינדער ווען זיי זענען נאך קליין אז מען טאר נישט אנרירן דעם אות ברית קודש.


דאס וואס דו פרעגסט אויב מען זאל מסביר זיין וכו', דער תירוץ איז ניין; ווען מען רעדט פון קדושה זאגט מען דאס אן קיין הסברים, אן קיין טעמים; מען רעדט קורץ און שארף, מען זאגט די ווערטער: "דער אייבערשטער זאגט מען דארף זיין הייליג, דאס טאר מען נישט טון"; אן קיין פארוואס אן קיין פארווען, לייגט נישט צו און נעמט נישט אראפ.


דערציילט זיי וואס די הייליגע חכמים זאגן (שבת קיח:) אז רבינו הקדוש האט באקומען דעם טיטל "הקדוש" ווייל ער איז געווען זייער אפגעהיטן אין קדושה; ער האט זיך געמאכט א גדר, ער האט נישט אראפגעלייגט זיינע הענט אונטער די גארטל כדי ער זאל נישט צוקומען צו נישט גוטע זאכן, דעריבער רופט מען אים 'רבינו הקדוש'; דאס איז אויך א גדר פאר קדושה און צניעות, אויסלערנען די קינדער זיי זאלן נישט לייגן די הענט אין טאש.


אויך דארף מען זען זיי זאלן גיין אנגעטון איידל; דאס איז אויך א גדר אין קדושה, זיי אנטון געהעריגע קליידער, נישט אויסגעפאסט; עס איז נישט איידל און נישט גוט אנצוטון די אינגלעך מיט אויסגעפאסטע הויזן.


אויך דערמאנט מען זיי כסדר אויף שמירת עיניים; דאס איז דאך דאס וויכטיגסטע זאך פאר קדושה, ווען מען גייט מיט די קינדער אין גאס און עס איז דא פריצות זאגט מען זיי מען זאל אראפקוקן, מען זאל היטן די אויגן. מען דערציילט זיי מעשיות פון צדיקים ווי זיי האבן געהיטן די אויגן, צו וואס זיי האבן זוכה געווען.


ווען מען נעמט די קינדער אין מקוה זאגט מען זיי אן זיך צו היטן די אויגן.


חינוך איז א פיר און צוואנציג שעה'דיגע ארבעט, חינוך איז וואו מען גייט און וואו מען שטייט; ווען מען איז אויף און ווען מען שלאפט. ווען מען לייגט שלאפן די קינדער זאגט מען זיי ווי אזוי צו שלאפן, מען לערנט זיי אויס צו שלאפן ווי א איד - שלאפן אויף די זייט, דאס איז אויך א זאך וואס ברענגט קדושה, נישט שלאפן אויף די רוקן און נישט אויפ'ן בויך.


אויך לערנט מען זיי אויס זיי זאלן אלץ גיין אנגעטון, נישט ארום גיין אין שטוב בלויז מיט אונטער וועש; ערליכע אידן גייען אלץ אנגעטון, ביי טאג גייט מען מיט טאג קליידער און ביינאכט גייט מען מיט נאכט קליידער.


מען זעט קינדער שפילן מיט אנדערע קינדער, זיי ליגן איינער אויפ'ן צווייטן, זיצן איינער אויפ'ן צווייטן; איז גאר וויכטיג פאר קדושה זיי אויסצולערנען דאס נישט צו טון.


ווען מען טראגט קינדער שווימען לערנט מען זיי אויס צו שווימען מיט קדושה; מען לערנט זיי אויס אז אויב איינער זוכט זיי אנצוכאפן און באטאפן זאלן זיי אוועק שווימען און ארויסגיין פון דארט.


אז מען לייגט אריין אין די קינדער פון יונגעווייז אן יראת שמים, איז מען זוכה, ווען זיי ווערן עלטער - צו שעפן פון זיי אסאך נחת דקדושה.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.


 

#73 - געלט קומט פונעם אייבערשטן
תפילה והתבודדות, קדושה, פרנסה, דרייוון, הלכה

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת טהרה, ב' אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


א גרויסן יישר כח פאר'ן דאווענען פאר מיר; איך וויל דיר בעטן זאלסט ווייטער מתפלל זיין פאר מיר, איך זאל קענען ממשיך זיין מיט'ן משמש זיין דעם רבי'ן מיט די ישיבה און אזוי ווייטער.


בנוגע נעמען לייסענס; איך פארשטיי נישט וואס דיין שאלה איז, וואס זאל זיין דער פראבלעם? נעם ארויס לייסענס צו דרייוון, אזוי וועסטו קענען גיין און קומען, נישט זיין אנגעהאנגען אין אנדערע; דו וועסט קענען גיין התבודדדות.


אויף דיין פראגע 'ווי אזוי קען מען זיין אפגעהיטן אין די טעג וואס מען דארף האלטן הלכות וכו'?' אז מען לעבט ווי די תורה זאגט, אן קיין חומרות און אן קיין פרישות - קען מען זיין אפגעהיטן אין אלע טעג און אין אלע צייטן. אז מען מאכט זיך אן אייגענע תורה - דעמאלט פאלט מען אראפ, אבער אז מען גייט אין די וועג פון די תורה, מען לעבט ווי די תורה זאגט - דעמאלט קען מען זיין אפגעהיטן אין אלע צייטן.


בנוגע גיין צו א מכון וואס זיי זאגן וואס איז גוט פאר'ן מענטש, מיט וואס מען זאל זיך באשעפטיגן; ביי מיר איז דאס א געלעכטער, דאס איז זיכער אז דער מכון מאכט געלט, זיי האבן פרנסה. די אלע וואס גייען און רעדן ווי אזוי צו מאכן פרנסה און ווי אזוי מען האט פרנסה - די האבן פרנסה, די זענען גוט פאר זיך. פרנסה געבט דער אייבערשטער; בעט דעם אייבערשטן זאלסט טרעפן א מלאכה קלה ונקיה, זאג נאך א קאפיטל תהילים; וועסטו אנקומען צו טרעפן דיין פרנסה.


געלט קומט פונעם אייבערשטן; מען קען האבן א גוטע פרנסה און מען האט גארנישט אין מויל צו נעמען, ווידעראום קען מען האבן א שוואכע פרנסה און עס גיסט זיך גרויס שפע. אזוי ווי דער הייליגער תנא רבי מאיר זאגט (קידושין פב:): "לְעוֹלָם יְלַמֵּד אָדָם אֶת בְּנוֹ אֻמָּנוּת נְקִיָּה וְקַלָּה, וִיבַקֵּשׁ רַחֲמִים לְמִי שֶׁהָעשֶׁר וְהַנְּכָסִים שֶׁלּוֹ", נאכן זיך לערנען א גרינגע ריינע פרנסה זאל מען בעטן דעם אייבערשטן מען זאל האבן הצלחה, "שֶׁאֵין עֲנִיּוּת מִן הָאֻמָּנוּת", מען ווערט נישט ארעם פון ארבעט, "וְאֵין עֲשִׁירוּת מִן הָאֻמָּנוּת", און מען ווערט נישט רייך פון ארבעט, "אֶלָּא לְמִי שֶׁהָעשֶׁר שֶׁלּוֹ", עשירות קומט פונעם אייבערשטן, אזוי ווי עס שטייט (חגי ב, ח): "לִי הַכֶּסֶף וְלִי הַזָּהָב נְאֻם ה' צְבָאוֹת".


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#72 - שטארק זיך און הייב זיך נאכאמאל אויף
מקוה, קדושה, שידוכים, התחזקות, תשובה, התחדשות, תיקון הכללי

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת טהרה, ב' דראש חודש אייר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר, תלמיד ישיבת תפארת התורה


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך בעט דיר זייער, שטארק זיך און הייב זיך אויף; הייב אן נאכאמאל פון ניי, אפילו דו האסט שוין אנגעהויבן טויזנט מאל - הייב אן טויזנט מיט איין מאל; אז דו ביסט אראפגעפאלן - הייב זיך אויף, ביסט נכשל געווארן אין פגם הברית - זאלסטו תשובה טון, זאלסט צוריק קומען צום אייבערשטן.


דער רבי האט אונז געגעבן א תיקון פאר די עבירה; די צען קאפיטלעך תהילים איז א תיקון אויף די עבירה. דער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן קמא): "אסאך צדיקים האבן געוואלט אראפברענגען א תיקון פאר דעם, אבער זיי האבן דאס נישט געקענט משיג זיין; א טייל האבן יא אנגעהויבן משיג זיין, אבער זיי זענען אוועק פון דער וועלט אינמיטן, איך - האט דער רבי אויסגעפירט - האב זוכה געווען משיג צו זיין און מגלה זיין דעם תיקון הכללי".


אויך זאלסטו זיין נזהר צו גיין אין מקוה. ווען דער רבי האט מגלה געווען דעם תיקון הכללי, האט דער רבי געזאגט (שיחות הר"ן, שם): "דאס ערשטע זאך איז מקוה"; ווען א מענטש גייט אין מקוה וואשט ער אפ זיין נשמה, אין די זעלבע צייט וואס ער טובל'ט זיין גוף דא אונטן דעמאלט טובל'ט מען זיין נשמה אויבן.


איך בעט דיר זייער, גיי נישט צו די אלע פלעצער וכו' וכו'; זיי שטארק נישט צו טון עבירות, אז דו וועסט צעברעכן דיין יצר הרע - וועסטו באקומען שנעל דיין שידוך. יעדעס מאל מען האט א נסיון און מען שטארקט זיך אויפ'ן נסיון - איז מען זוכה צו גרויסע ניסים.


איך האף אז דו וועסט אנהייבן פונדאסניי, דו וועסט אפלאזן די אלע עבירות; איך ווייס אז עס איז דיר ביטער שווער, ווייל דער וואס האט זיך שוין צוגעוואוינט צו די ביטערע עבירה פון פגם הברית - אים איז זייער שווער, ער ליגט שוין אין די הענט פונעם יצר הרע, ער האלט אין איין אראפפאלן אין פגם הברית - הוצאת זרע לבטלה; וויפיל מען וויל אפלאזן - פאלט מען צוריק אין דעם. מיט דעם אלעם, אויב מען נעמט דעם רבינ'ס עצה, די עצה פון התבודדות; מען שרייט צום אייבערשטן ער זאל ראטעווען פון דעם - איז מען זוכה צו ווערן אן ערליכער איד.


בעיקר זאלסטו ארבעטן אויף שמחה, זאלסט זיין פרייליך און אז עס איז דיר שווער צו זיין פרייליך - זאלסטו זיך מאכן פרייליך, ווייל שמחה היט דעם מענטש פון די עבירה. דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן חלק א', סימן קסט) עס שטייט (תהילים קד, לד-לה): "אָנֹכִי אֶשְׂמַח בַּה', יִתַּמּוּ חַטָּאִים מִן הָאָרֶץ, וּרְשָׁעִים עוֹד אֵינָם", ווען איך פריי זיך מיט'ן אייבערשטן איז: "יִתַּמּוּ חַטָּאִים מִן הָאָרֶץ" - עס איז מער נישטא קיין עבירות.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#71 - אז איינער האט געטון עבירות, איז נאכנישט יעדער ערליכער איד א מושחת
קינדער, קדושה, התחזקות, מנוולים, עונשים

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויקרא, ג' ניסן, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


דיין ווייב האט געשריבן זייער שיינע זאכן פון דיר; זי זאגט אז דו ביסט א גוטער מענטש מיט גוטע נאטורן, זי בעט מיר איך זאל דיר שרייבן אויף די ווייטאג וואס דו האסט וכו' וכו'.


באמת איז דאס איינע פון די גרויסע סיבות פארוואס מענטשן גייען אוועק פון די תורה; בפרט יונגע מענטשן, בחורים, ווען זיי דערזעען זיך אז די מענטשן וועמען זיי האבן שטענדיג ארויפגעקוקט, די וואס דארפן זיי לערנען תורה און מצוות - די אליינס זענען מניוולים, די זענען מענטשן וואס טוען מעשה תועבה - דאס צעשאקלט זיי, ביז זיי לאזן אלעס אפ; זיי קענען מער נישט מקבל זיין קיין יראת שמים, קיין תורה און קיין הדרכה - ווייל זיי האבן נישט קיין נאמנות אין אנדערע, ביז זיי קוקן אן יעדן ערליכער איד פאר א מניוול, פאר א מושחת.


איך בעט דיר זייער, אז דו האסט זיך יעצט דערוויסט פון דיינע געשוויסטער וואס ענקער טאטע האט געטון רחמנא לצלן, זאלסטו נישט אפלאזן און אוועק ווארפן דעם הייליגן באשעפער; פארקערט, דאס דארף דיר געבן חיזוק אז די וועלט איז נישט הפקר און ביים סוף קומט ארויס אלע שמוציגע מעשים.


מענטשן מיינען אז מען קען זיך באהאלטן, מען קען טון מעשה נבלה; אבער ביים סוף ווערט מען פארשעמט פאר אלעמען. אזוי ווי חכמינו זכרונם לברכה זאגן (במדבר רבה ט, א): "הַנּוֹאֵף אוֹמֵר אֵין בְּרִיָה יוֹדַעַת בִּי, לְפִי שֶׁכָּל מַעֲשָׂיו אֵינָן אֶלָּא בַּחשֶׁךְ", דער זינדיגער מענטש זאגט 'איך קען זיך באהאלטן פונעם אייבערשטן, קיינער זעט נישט וואס איך טו', וואס טוט דער אייבערשטער? "וְהַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מְפַרְסְמָן בָּעוֹלָם", דער אייבערשטער פארשעמט אים אויף די גאנצע וועלט.


איך בעט דיר זייער, קוק נישט אן יעדן איד מיט א לאנגע בארד אז דער איז א מושחת. ליידער זענען דא וואס זענען נישט געזונט, עד כדי כך אז עלטערן טוען מיט די אייגענע קינדער השם ישמרינו און עס איז שווער נאכדעם אנצוגיין מיט'ן לעבן, בפרט די קינדער וואס ווערן בא'עולה'עט - די ווערן חרוב פאר די גאנצע לעבן, אבער דאס זאגט נישט אז יעדער איד איז אזוי; חס ושלום אזוי צו זאגן און אזוי צו טראכטן.


שטארק זיך מיט אלע כוחות. געב א קוק וואס דער אייבערשטער האט דיר געגעבן א מתנה; דו האסט א ווייב וואס פארשטייט דיר, א ווייב וואס האט רחמנות אויף דיר. זי בעט מיר איך זאל דיר שרייבן חיזוק ווערטער, זי דערציילט מיט איר הארץ אלעס וואס דו ביסט אריבער, ווי שווער עס איז דיר און ווי שטארק זי וויל ווייטער האלטן די שטוב מיט דיר, אינאיינעם אויפציען די קינדער, אינאיינעם זען נחת פון די קינדער און פון די ווייטערדיגע דורות.


איך וועל דיר נאך שרייבן נאך חיזוק; עס איז יעצט ערב פסח, איך בין פארנומען העלפן אין שטוב. אויך האבן מיר געהאט א קינד למזל טוב, מיין וויייב איז היינט אהיים געקומען פון זיך אפרוען, דארף איך מקצר זיין.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#70 - זע תיכף ומיד ארויף צו לייגן פילטערס אויף די קאמפיוטערס
קדושה, מוסדות, קאמפיוטער

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויקרא, ג' ניסן, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


מען זאגט מיר פון אפיס אז עס איז נישטא קיין פילטער אויף די קאמפיוטערס; איך האב שוין געשריבן כמה פעמים אז עס מוז זיין א שטארקע פילטער אין אפיס, איך ווייס נישט וואס איז אזוי שווער צו טון מיין ווילן.


איך בעט דיר נאכאמאל, זע תיכף ומיד ארויף צו לייגן פילטערס אויף די קאמפיוטערס; סיי אין שטעטל און סיי אין וויליאמסבורג. איך וויל נישט ביי אונז זאל זיין אפענע אינטערנעט, עס זאל ארויסקומען מכשולות.


א פלאץ וואו עס איז דא א דבר ערוה גייט אוועק די שכינה הקדושה; די תורה זאגט (דברים כג, טו): "כִּי ה' אֱלֹקֶיךָ מִתְהַלֵּךְ בְּקֶרֶב מַחֲנֶךָ לְהַצִּילְךָ וְלָתֵת אֹיְבֶיךָ לְפָנֶיךָ, וְהָיָה מַחֲנֶיךָ קָדוֹשׁ, וְלֹא יִרְאֶה בְךָ עֶרְוַת דָּבָר, וְשָׁב מֵאַחֲרֶיךָ", דער אייבערשטער זאגט: "איר זאלט זיך פירן הייליג, ווייל אויב איר וועט זיך נישט פירן בצניעות וועל איך אוועק גיין פון אייך"; עס איז נישטא קיין גרעסערע דבר ערוה ווי האבן אפענע אינטערנעט רחמנא לצלן.

#69 - די קאמפיוטערס זאלן זיין גוט געפילטערט
קדושה, קאמפיוטער

בעזרת ה' יתברך


יום ג' פרשת ויקרא, ג' ניסן, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


מרת ... תחי', קרית ברסלב


איך האב ערהאלטן אייער בריוו.


זייער גוט אז איר שרייבט מיר וואס טוט זיך אין אפיס; איך גיי שוין היינט טון אין דעם, די קאמפיוטערס זאלן זיין גוט געפילטערט.


שרייבט מיר יעדע פרט וואס איר זעט און איר טראכט אז מען דארף פאררעכטן; איך וויל נישט ביי אונזערע ד' אמות זאלן זיין מכשולות.


דער אייבערשטער זאל אונז היטן פון אלעם שלעכטס.

#68 - מאוויס ברענגט אריין אין שטוב שדים, שידות און רוחות רעות
קדושה, שלום בית, חיזוק פאר פרויען, מאוויס

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויקהל-פקודי, כ"ז אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


מרת ... תחי'


איך וויל אייך זייער בעטן, רעדט נישט צו אייער שוועסטער ... תחי' פון זאכן וואס איז פאר חתונה געהאטע ווייבלעך. אפילו מיט חתונה געהאטע ווייבלעך דארף מען נישט רעדן פון די זאכן, זיכער נישט מיט יונגע מיידלעך; דאס צעמישט זיי און עס קומט נישט ארויס קיין גוטס פון דעם.


איך בעט אייך פון מיין הארץ, פון היינט און ווייטער זאלט איר נאר רעדן מיט שכל; איך פרוביר אזוי שווער אריינצולייגן אין די בית פיגא תלמידות ריינקייט, זויבערקייט און הייליגקייט; וואס דארפט איר רעדן מיט זיי פון זאכן וואס זיי דארפן נישט וויסן? אייער שוועסטער שרייבט מיר אז די זאכן מאכן איר טראכטן נישט גוטע מחשבות.


נאך א זאך בעט איך אייך זייער, קוקט נישט קיין מאוויס; א אידישע מאמע, א אידישע פרוי - טאר נישט קוקן די זאכן, אז מען קוקט מאוויס ברענגט מען אריין אין שטוב די שדים, שידות און רוחות רעות; וואס ווילט איר? איר ווילט די בייזע זאכן אין שטוב? אדער א לויטערע שטוב - א הייליגקייט?


איר האט דאך א טייערער מאן, איר האט דאך מיט וועם צו רעדן, איר האט דאך מיט וועם צו לעבן; איז דאך ענדערש איר זאלט נעמען גוטס אנשטאט שלעכטס, זיס אנשטאט ביטער, ליכטיגקייט אנשטאט טונקלקייט.


איך שרייב אייך נאר ווייל איר זענט זייער טייער, איך זע אין אייך א הייליגע נשמה.

#67 - תהלים איז געמישט פון צוויי זאכן, פון לויבן און בעטן
צניעות, קדושה, חיזוק פאר פרויען, תהלים

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת ויקהל-פקודי, כ"ז אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


מרת ... תחי'


דאנקט דעם אייבערשטן אויף אלעס גוטס וואס ער טוט מיט אייך; איר האט אזוי גוט חתונה געהאט, און אויף אלע חסדים וואס ער טוט מיט ענק.


איך האף אז איר זענט נאך שטארק מיט זאגן תהלים אזוי ווי איר פלעגט זיין אלס מיידל. זאגט יעדן טאג תהלים; תהלים איז געמישט פון צוויי זאכן, פון לויבן און בעטן; איין פסוק איז דאנק און לויב ווערטער און אינעם צווייטן פסוק בעט מען אויף ווייטער.


איך וויל אייך בעטן נישט צו רעדן מיט מיידלעך פון זאכן וואס איז נוגע פאר נאך די חתונה. אפילו מיט חתונה געהאטע ווייבלעך רעדט מען נישט פון די זאכן; נישט פון די הלכות און אויך נישט וכו'. איך לייג אריין מיין לייב און לעבן אז אונזערע תלמידות זאלן אויסוואקסן הייליג און ריין, בעט איך אייך איר זאלט אכטונג געבן אויף דעם.


אייער צניעות איז א קידוש השם; אלע זעען ווי שיין עס איז צו זיין א איד, אלע זעען ווי שיין אידישקייט איז. מען זעט אין אייך אז מען קען זיין סיי ערליך און סיי אנגעטון לויט די היינטיגע טעג.


ווי מער איר וועט דאנקען דעם אייבערשטן אלץ מער ניסים וועט איר זען.

#66 - תיקון הכללי מעקט אפ די עבירה
תפילות אויף אידיש, קדושה, שידוכים, תיקון הכללי

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת תצוה, י' אדר, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


א תיקון אויף מקרה לילה איז צו זאגן די צען קאפיטלעך תהלים - טז, לב, מא, מב, נט, עז, צ, קה, קלז, קנ.


דער הייליגער רבי האט געזאגט (שיחות הר"ן, סימן קמא), דער וואס זאגט דעם תיקון הכללי מעקט אפ די עבירה.


אז דו ביסט אראפגעפאלן אין מקרה לילה רחמנא לצלן זאלסטו גיין אין מקוה און גלייך זאגן די צען קאפיטלעך; מיט דעם וועסטו אלעס אפמעקן.


גיי אביסל התבודדות, וויין צום אייבערשטן ער זאל רחמנות האבן אויף דיר און דיר מקרב זיין צו אים, דו זאלסט גארנישט וועלן, נאר זיין נאנט צו אים.


בעט דעם אייבערשטן ער זאל דיר מוחל זיין, בעט אים פאר א שידוך, זאג: "רבונו של עולם, מה פשעי ומה חטאתי, וואס בין איך שולדיג אז איך האלט אין איין אראפפאלן אין פגם הברית רחמנא לצלן? איך בין א פלג גוף, איך וויל שוין היינט חתונה האבן, העלף מיר, פארגעב מיר און פארציי מיר".


זע צו זיין פרייליך, וועסטו זיין אפגעהיטן פון די עבירה.

#65 - דיין נסיון איז אז דו מיינסט ביסט שוין פארפאלן
קדושה, התחזקות, הפצה, מחלוקת, תשובה, לשון הרע, שובבי"ם

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת יתרו, כ"א שבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיינע טייערע ליבע חברים, אנשי שלומינו פון ארץ ישראל, ה' עליהם יחיו


מיר שטייען שוין ביים ענדע פון די ימי השובבי"ם, מען קען זוכה זיין אין די טעג צו וואס מען קען נישט זוכה זיין א גאנץ יאר.


די טעג פון שובבי"ם זענען זייער מסוגל צוריק צו קומען צום אייבערשטן, אפילו ווען מען איז נכשל געווארן אין די עבירה פון פגם הברית - הוצאת זרע לבטלה רחמנא לצלן, וואס די הייליגע חכמים זאגן (נדה יג.): "כָּל הַמּוֹצִיא שִׁכְבַת זֶרַע לְבַטָּלָה חַיָיב מִיתָה", ווער עס איז פוגם בברית איז חייב מיתה, און אין זוהר הקדוש שטייט (פרשת ויחי, ריט:): "מָאן דְּאוֹשִׁיד זַרְעָא בְּרֵיקַנְיָא, חַס וְשָׁלוֹם, אֵין מוֹעִיל תְּשׁוּבָה", ווער עס איז פוגם בברית און ער איז מוציא זרע לבטלה רחמנא לצלן, העלפט נישט קיין תשובה; אבער דער אייבערשטער האט אונז געשיקט א מתנה אין אונזער דור - דער הייליגער רבי, דער רבי מיט זיין גרויס רחמנות ווייזט אונז א וועג צוריק צו קומען צום אייבערשטן, ער ווייזט פאר די אלע וואס פאלן אראפ אין די עבירה זיי זאלן זיך נישט מייאש זיין, זיי זאלן צוריק קומען צום אייבערשטן. דער הייליגער רבי זאגט (שיחות הר"ן, סימן עא): "שֶׁבְּזֶה הַמַּאֲמָר זוֹהַר אֵין שׁוּם אָדָם מֵבִין הַפְּשָׁט, רַק הוּא לְבַד", אין דעם שטיקל זוהר פארשטייט נישט קיינער פשט, נאר ער, "וְהַכְּלָל, שֶׁבֶּאֱמֶת מוֹעִיל תְּשׁוּבָה בְּוַדַּאי עַל חֵטְא זֶה, אֲפִילּוּ אִם הִרְבָּה לִפְשֹׁעַ, חַס וְשָׁלוֹם", און עס העלפט יא תשובה.


שטעלט זיך א שטארקע קשיא, ווי אזוי קען זיין אזא זאך, דער זוהר הקדוש זאגט אז אויב א מענטש איז פוגם אין פגם הברית העלפט נישט קיין תשובה און דער רבי קומט און זאגט אז עס העלפט יא תשובה?! רבי נתן פרעגט די שאלה (ליקוטי הלכות תפילין, הלכה ד, אות ד): "ווי קען זיין אז דער רבי זאל זאגן פארקערט פון הייליגן זוהר - אז עס העלפט יא תשובה?!"


זאגט רבי נתן זייער א וויכטיגע זאך, א זאך וואס איז זייער וויכטיג פאר פרישע מקורבים. באמת העלפט יא תשובה אויף די עבירה, עס איז נישטא קיין עבירה וואס תשובה זאל נישט העלפן; ווען א מענטש טוט תשובה, ער האט חרטה אויף וואס ער האט געטון - נעמט דער אייבערשטער אן זיין תשובה און רעכנט דעם מענטש אזוי ווי ער וואלט קיינמאל נישט געזינדיגט, אבער וויבאלד די עבירה פון פגם הברית איז א שרעקליכע עבירה און זייער א ביטערע עבירה; ווען מען איז פוגם בברית רייסט מען זיך אפ פונעם אייבערשטן, מען בלייבט אן א מח, דער גאנצער מענטש ווערט פארדריידט, מען ווערט ממש א משוגענער, אזוי ווי דער רבי זאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן לו): "וְזֶה שֶׁכָּתְבוּ חַכְמֵי הָרְפוּאוֹת, שֶׁהַסֵּרוּס רְפוּאָה לִמְשֻׁגָּע", די דאקטורים זאגן אז פאר א משוגע'נער איז נאר דא איין רפואה - אים מסרס זיין, ווייל אז מען זינדיגט ווערט מען משוגע וכו'.


דערפאר מוז דער מענטש אריבערגיין אזא שווערע נסיון, מען שטעלט אים די נסיון וואס מען האט געשטעלט פאר אחר. אחר האט געהערט א בת קול וואס רופט אויס (חגיגה טו.): "שׁוּבוּ בָּנִים שׁוֹבָבִים חוּץ מֵאַחֵר", זיין תלמיד דער הייליגער תנא רבי מאיר האט זיך געבעטן ביי זיין רבי, "רבי, טו תשובה, קום צוריק צום אייבערשטן", האט ער געזאגט פאר רבי מאיר: "איך האב געהערט א בת קול רופט אויס פון הימל 'יעדער איינער קען תשובה טון - חוץ איך'"; שטעלט זיך א פראגע, וואס איז אחר שולדיג אז מען לאזט אים נישט תשובה טון, ווי איז שייך אזא זאך?! נאר ער האט געדארפט אריבערגיין דעם נסיון, ער זאל הערן ווי מען דארף אים נישט, ער זאל מיינען אז ער איז שוין פארפאלן - דאך זאל ער אזוי שטארק תשובה טון און זאגן: 'מיר גייט נישט אן אויב מען דארף מיר יא, אויב מען דארף מיר נישט; איך לאז נישט אפ דעם אייבערשטן, איך גיי נישט אוועק פונעם אייבערשטן".


זאגט רבי נתן אז דאס איז פשט; דער זוהר הקדוש זאגט פאר'ן מענטש 'דו ביסט פארפאלן', כדי אים אויסצופרואוון און זען וואס ער גייט טון; גייט ער זאגן 'שוין, איך בין פארפאלן' און ער גייט אויפגעבן, אדער גייט ער זאגן 'איך שטופ זיך אריין אין די קדושה, איך גיי צוריק צום אייבערשטן אפילו מען וועט מיר נישט געבן קיין עולם הבא, איך דארף דעם אייבערשטן'.


מוהרא"ש דערציילט (פעלת הצדיק, סימן תכא): דער הייליגער רבי נתן זכר צדיק וקדוש לברכה איז געווען אן איידעם ביי הרב הגאון המפורסם רבי דוד צבי אויערבאך זכר צדיק לברכה. רבי דוד צבי פלעגט פארן צו צדיקים; אין אנהייב איז ער געפארן צום הייליגן צדיק רבי פנחס קאריצער זכותו יגן עלינו, עס איז אים זייער געפאלן די הנהגה פון דעם צדיק, אבער עס האט אים געשטערט פארוואס זיינע חסידים רעדן קעגן דעם צדיק רבי מיכל זלאטשובער זי"ע, האט רבי דוד צבי געטראכט אז ער גייט פארן צו דעם צדיק רבי מיכל זלאטשובער זי"ע, ער וויל זען וואס דארט טוט זיך. ווען ער איז אנגעקומען צו רבי מיכל זלאטשובער זכותו יגן עלינו און צוגעזען זיין עבודה איז אים זייער געפאלן זיין התנהגות, אבער עס האט אים זייער געשטערט צו הערן פון זיינע חסידים ליצנות אויף רבי פנחס קאריצער זי"ע, ער האט געזען אז דער איז אפגע'פסק'נט מיט זיינע מענטשן וכו' און דער איז אפגע'פסק'נט מיט זיינע מענטשן וכו'.


עס האט אים זייער וויי געטון די מחלוקות און פירוד לבבות צווישן די גרויסע צדיקים, ביז ער האט מחליט געווען און געזאגט: "איך גלייב אז ביידע זענען אמת, וואס זיי רעדן אויף אים און וואס זיי רעדן אויף אים"; דאס האט אים געמאכט ער זאל פיינט האבן חסידים. פון דעמאלט האט ער יעדן טאג געמאכט א שיעור מיט זיינע קינדער און איידימער, ווי ער פלעגט רעדן צו זיי קעגן חסידים.


זאגט מוהרא"ש, עס האט זייער געשטערט פאר רבי נתן פארוואס עס פעלט אויס די אלע מחלוקות און קריגערייען; ווען רבי נתן איז געקומען דעם ערשטן ראש השנה צום רבי'ן, אום שנת תקס"ג און ער האט געהערט די תורה וואס דער רבי האט געזאגט (ליקוטי מוהר"ן, חלק א', סימן ה), איז אים פארענטפערט געווארן די שטארקע קשיא וואס האט אים לאנגע יארן געשטערט, דער רבי זאגט דארט: "וְתַאֲמִין, כִּי כָּל מַצּוּתָא וּמְרִיבָה שֶׁיֵּשׁ בֵּין הַצַּדִּיקִים הַשְּׁלֵמִים אֵין זֶה אֶלָּא כְּדֵי שֶׁיְּגָרְשׁוּ סִטְרִין אָחֳרָנִין", דו דארפסט גלייבן אז אלע מחלוקות וואס איז דא צווישן די צדיקים איז נאר ווייל מען וויל דיר פארטרייבן פון זיי, "כְּשֶׁאַתָּה שׁוֹמֵעַ מְרִיבוֹת שֶׁבֵּין הַצַּדִּיקִים תֵּדַע, שֶׁזֶּה מַשְׁמִיעִין אוֹתְךָ תּוֹכָחָה עַל שֶׁפָּגַמְתָּ בְּטִפֵּי מֹחֲךָ", ווען דו הערסט רעדן אויף צדיקים זאלסטו וויסן אז דאס איז נאר ווייל מען וויל דו זאלסט תשובה טון אויף וואס דו האסט פוגם געווען; רבי נתן האט געזאגט: "ווען איך האב געהערט די תורה פון רבי'ן איז מיר גלייך פארענטפערט געווארן פארוואס מען רעדט אויף צדיקים און מען קריגט זיך השם ישמרינו, נאר מיר צו פארטרייבן, אז איך בין נישט ראוי צו זיין צווישן זיי".


טייערע חברים, אלע לשון הרע'ס וואס איר הערט אויף ברסלב, אלע קשיות, שאלות און בלבולים - דאס אלעס מוז זיין; מיר זענען נישט ראוי צו קומען צום רבי'ן, דערפאר שטעלט מען אונטער פאר יעדן איינעם שווערע נסיונות, מען פארדריידט דעם קאפ מיט מחלוקות, אדער אנדערע בלבולים - אבי מען זאל אפלאזן דעם רבי'ן; אויב מען וועט זיין שטארק, מען וועט זאגן צו זיך 'איך האב געטראפן א רבי און איך גיי אים נישט אפלאזן; עס אינטערעסירט מיר נישט וואס דער זאגט און וואס יענער זאגט, עס אינטערעסירט מיר נישט אז די מענטשן וואס דרייען זיך דא רעדן אויף דעם און אויף יענעם, עס אינטערעסירט מיר נישט קיין סתירות וכו', איך בלייב ביים רבי'ן וואס ברענגט מיר צום אייבערשטן', דורכדעם וועלן מיר אלעס פאררעכטן און זוכה זיין צו די גרעסטע מדריגות.


נעמט ספרים, קונטרסים, גליונות און גייט מזכה זיין אנדערע מיט דעם, דער רבי זאגט (ספר המידות, אות ניאוף, סימן מא): "תִּקּוּן לְהוֹצָאַת זֶרַע לְבַטָּלָה - שֶׁיִּשְׁתַּדֵּל לְהַחֲזִיר בְּנֵי אָדָם בִּתְשׁוּבָה", ווי אזוי קען מען פאררעכטן די עבירה פון פגם הברית? אז מען ברענגט צוריק מענטשן צום אייבערשטן; עס איז נישט דא קיין גרעסערע זאך וואס א מענטש קען טון צו פאררעכטן זיינע נישט גוטע מעשים - ווי אז ער זאל עוסק זיין אין הפצה.


איך קען נישט מאריך זיין, איך דארף אריין לויפן צו די בחורים.


דער אייבערשטער זאל העלפן איר זאלט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#64 - א שאד איר זוכט פרעמדע גליק; די גליק ליגט ביי אייך אין שטוב
קדושה, שלום בית, מאוויס

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בשלח, חמשה עשר בשבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


מרת ... תחי', קרית ברסלב


א שאד אז איר קוקט קליפס, א שאד איר זוכט פרעמדע גליק; די גליק ליגט ביי אייך אין שטוב.


פארוואס זאלט איר קוקן די געמאכטע פאלשע חתונה קליפס ווי דער חתן שמייכלט צו די כלה און די כלה צום חתן? עס איז עקלדיג, גרויליג - וואס די היינטיגע חתנים און כלות טוען; נעבעך אויף די וואס קוקן דאס, זיי קענען נישט האבן שלום בית. נאכן קוקן די עקלדיגע חתונה קליפס קען מען נישט ווערן איינס מיט'ן מאן, די מח לויפט אלץ צו די קליפס; מען טראכט פון פרעמדע, נאר נישט פון די אייגענע לעבן.


איר האט מיר צוגעזאגט אז איר גייט אוועקווארפן די מלאך המות פון אייער הויז, יעצט זע איך אז איר זענט צוריק געפאלן; א שאד אז איר פאלגט נישט, וואלט איר געפאלגט - וואלט איר שוין לאנג געהאט אמת'ע ליבשאפט מיט אייער מאן, איר וואלט זיך נישט אזוי סאך ארויסגעדרייט מיט תירוצים וכו' וכו'.

#63 - קוק נישט קיין חתן כלה בילדער
קדושה, שלום בית, מאוויס, חתן, בילדער

בעזרת ה' יתברך


יום ה' פרשת בשלח, חמשה עשר בשבט, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר


קוק נישט קיין חתן כלה בילדער, עס איז עקלדיג ווי אזוי מענטשן פירן זיך; מען שיקט בילדער פון זיך מיט די כלה. דער אייבערשטער האט דיר געגעבן א ווייב זאלסטו קוקן אויף איר, אז מען היט זיך די אויגן האט מען שלום בית.


איך בעט דיר, קוק נישט קיין חתונה קליפס פון חתן כלה; אז מען קוקט די קליפס הייבט זיך אן בויען א דמיון אין מח: 'יענער האט א בעסערע לעבן', 'יענער האט ליבשאפט', עס מאכט קאליע די שלום בית.


אזוי אויך טארן פרויען אויך נישט קוקן די קליפס, עס מאכט חרוב די לעבן.


איך שרייב דיר ווייל איך האב דיר ליב, איך וויל דו זאלסט האבן גוטע שלום בית.

#62 - לערן אויס דיינע קינדער זיי זאלן נישט קוקן אין קיין טעלעפאונס
קדושה, חינוך הילדים, טעלעפאן

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת וארא, כ"ז טבת, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין מעסידזש.


לערן אויס דיינע קינדער זיי זאלן נישט קוקן אין קיין טעלעפאונס; היינט איז עס דער בחור, מארגן איז עס א צווייטער, נאכדעם א דריטער; אז דיין זון וועט וויסן נישט צו קוקן ביי יענעמ'ס טעלעפאן, וועסטו קענען זיין רואיג.


ליידער איז די וועלט זייער געפאלן, מען קען נישט וויסן ווער עס איז אפגעהיטן און ווער נישט; מען קען גיין אנגעטון מיט שמונה בגדים און האבן א טעלעפאן אנגעפילט מיט די ערגסטע בילדער און מאוויס רחמנא לצלן.


וואס קען מען טון מיט די קינדער זיי זאלן זיין הייליג? די ערשטע זאך דארף מען זייער אסאך בעטן זיי זאלן זיין הייליג. די צווייטע זאך, מען דארף אסאך רעדן צו זיי, זיי זאלן נישט קוקן ביי קיינעם אין טעלעפאן, אפילו עס זעט אויס ווי א כשר'ע טעלאפאן.

#61 - א קליינע שמועס וואס עלטערן רעדן צו די קינדער, קען זיי געבן לעבן
קינדער, תפילות אויף אידיש, תודה והודאה, קדושה, חינוך הילדים, שמירת עינים, מעביר סדרה

בעזרת ה' יתברך


יום א' פרשת וארא, כ"ו טבת, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


איך האב ערהאלטן דיין בריוו.


איך פריי זיך זייער צו הערן אז דו האסט יעצט דאס ערשטע מאל אין לעבן געענדיגט ספר בראשית שנים מקרא ואחד תרגום; דו ביסט מעביר סדרה יעדן טאג אביסל, זונטאג הייבסטו אן די פרשה און דו לערנסט ביז שני, מאנטאג לערנסטו ביז שלישי און אזוי ענדיגסטו יעדע וואך די פרשה.


דער הייליגער אריז"ל זאגט (פרי עץ חיים, שער הנהגת הלימוד [ע' שנז]) מען זאל מעביר סדרה זיין ערב שבת; אבער א מענטש טאר זיך נישט נארן, מען דארף קוקן צי מען איז מעביר סדרה, אז עס גייט אריבער וואך נאך וואך אן קיין חומש רש"י, אן קיין מעביר סדרה זיין - דארף מען טון אזוי ווי די הלכה זאגט, דער שולחן ערוך פסק'נט (אורח חיים סימן רפה, סעיף ג): "מִיּוֹם רִאשׁוֹן וְאֵילַךְ חָשׁוּב עִם הַצִּבּוּר", פון זונטאג קען מען שוין אנהייבן מעביר סדרה זיין, און דער משנה ברורה ברענגט אראפ (שם) פונעם הייליגן גר"א זכר צדיק לברכה, אז ער האט זיך אזוי געפירט, יעדן טאג האט ער מעביר סדרה געווען אביסל; זונטאג ביז שני, מאנטאג ביז שלישי, דינסטאג ביז רביעי און אזוי ווייטער. אז מען גייט אויף דעם וועג, דעמאלט קען מען זיין זיכער אז מען וועט ענדיגן יעדע וואך די פרשה.


אויף דיין פראגע וועגן רעדן צו די טעכטער וכו'; וויסן זאלסטו אז מיידלעך דארפן א שטארקע שמירה, חכמינו זכרונם לברכה זאגן (במדבר רבה יא, סימן ה): "וְיִשְׁמְרֶךָ בְּבָנוֹת", א מיידל דארף א שטארקע שמירה; בפרט היינטיגע טעג איז דא אסאך פריצות, דארף מען אכטונג געבן אויף די קינדער, זיי אנזאגן זיי זאלן זיך אכטונג געבן פון מניוולים און משחיתים.


ווען מען רעדט צו די קינדער טאר מען נישט דערשרעקן; מען טאר נישט אריינלייגן אין קינדער זיי זאלן לעבן אין שרעק, מען דארף זיי אבער אנגרייטן זיי זאלן זיך אכטונג געבן נישט אריין צו פאלן אין שלעכטע זאכן.


די אלע אויבער חכמים וואס האלטן זיך קלוג און זאגן מען זאל נישט רעדן, מיט'ן טענה 'וואס דארף מען רעדן צו קינדער וכו'?' די זענען נישט גערעכט, ווייל דער הייליגער רבי זכותו יגן עלינו מסאטמאר האט געהייסן די מלמדים זאלן רעדן צו די קינדער זיי זאלן זיין הייליג; וויפיל מען האט געזאגט דעם רבי'ן 'פארוואס פעלט אויס צו רעדן צו קינדער?' האט דער רבי זיך גע'עקשנ'ט און געזאגט: "ענדערש זאלן זיי דאס הערן פונעם מחנך אויף א הייליגע וועג ווי איידער אריינפאלן אין עבירות".


יפה שעה אחת קודם, מיט א קליינע שמועס וואס טאטע מאמע רעדן צו די קינדער קענען זיי געבן לעבן דעם קינד; ווער עס טוט מיט מענטשן ווייסט וויפיל מענטשן ליידן אין לעבן און וויפיל מענטשן זענען צוגרינד געגאנגען נאר פון דעם וואס מען האט זיי ב'עולה'ט רחמנא לצלן, מען האט זיי גענוצט פאר עבירות; וואלטן זיי געוויסט זיך צו היטן וואלטן זיי זיך נישט געלאזט און זיי וואלטן געבליבן געזונט און ערליך.


בנוגע וואס איר זענט אריבער; דו פרעגסט וואס מען וויל פון הימל, פון הימל וויל מען ענק אויפוועקן איר זאלט אנהייבן דאנקען דעם אייבערשטן אויף די חסדים וואס ער טוט מיט אייך. מענטשן כאפן זיך נישט וויפיל מען דארף דאנקען דעם אייבערשטן אויף די חסדים, מען קוקט אויפ'ן לעבן ווי א זאך וואס קומט אזוי צו זיין, ביז זאכן הייבן אן גיין שלא כסדר, דעמאלט וועקט מען זיך אויף פון שלאף.


בנוגע וואס דו מוטשעסט זיך מיט שמירת עיניים וכו'; איידער דו גייסט ארויס פון שטוב זאלסטו בעטן דעם אייבערשטן ביי די מזוזה אז דו זאלסט האבן שמירת עיניים. זאג דעם פסוק (ישעיה לג, ז): "הֵן אֶרְאֶלָּם צָעֲקוּ חֻצָה, מַלְאֲכֵי שָׁלוֹם מַר יִבְכָּיוּן", אזוי ווי דער רבי זאגט (ספר המידות אות ראיה, חלק ב', סימן ט): "כְּשֶׁאָדָם יוֹצֵא לַשּׁוּק וּמִתְיָרֵא שֶׁלֹּא יָבוֹא לִידֵי הִרְהוּר עַל יְדֵי הָרְאִיָּה שֶׁיִּרְאֶה נָשִׁים יָפוֹת, יֹאמַר הַפָּסוּק 'הֵן אֶרְאֶלָּם צָעֲקוּ חוּצָה' וְכוּ', וְעַל יְדֵי זֶה יִנָּצֵל מֵרְאוֹת", אויב מען האט מורא אז מען וועט נכשל ווערן מיט ראיות אסורות ווען מען גייט אין גאס זאל מען זאגן דעם פסוק פאר מען גייט ארויס פון שטוב; און בעט דעם אייבערשטן: "רבונו של עולם, העלף מיר איך זאל זיך קענען היטן מיינע אויגן, העלף מיר איך זאל נישט ווערן פארברענט פונעם יצר הרע וואס וויל מיר אויסרייסן פון די וועלט און פון יענע וועלט, ברענג מיר צוריק אהיים בשלום.


רבונו של עולם, העלף מיר איך זאל היטן מיינע אויגן, העלף מיר איך זאל געדענקען פון דיר, איך זאל נישט נאכגיין דעם יצר הרע".


די פאר ווערטער ביי די מזוזה וועט דיר געבן הימלישע כוחות צו קענען היטן די אויגן.


דער אייבערשטער זאל העלפן זאלסט האבן הצלחה אין אלע ענינים.

#60 - ענדערש בלייבן מיט בלויז אפאר בחורים, אבער די ישיבה זאל זיין ריין
קדושה, ישיבה, ניבול פה

בעזרת ה' יתברך


יום ד' פרשת ויגש, ח' טבת, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר, תלמיד ישיבת תפארת התורה ברסלב


איך בעט דיר זייער, אויב דו ווייסט אדער דו הערסט איינעם רעדן ביי אונז אין בית המדרש ניבול פה - זאלסטו מיר קומען דערציילן; איך וויל נישט אונזער שול, אונזער ישיבה וואס מיר האבן געבויט מיט בלוט און שווייס זאל צעפאלן. א ישיבה וואו מען רעדט ניבול פה - צעפאלט, א שול וואס מען רעדט דארט ניבול פה - קען נישט האבן קיין קיום.


איך בעט דיר, קום מיר דערציילן אויב דו הערסט רעדן ניבול פה. דער רבי זאגט (ספר המידות, אות ניבול פה, סימן א): "מִי שֶׁמְּדַבֵּר נִבּוּל פֶּה", ווער עס רעדט ניבול פה, "בְּיָדוּעַ שֶׁלִּבּוֹ חוֹשֵׁב מַחֲשָׁבוֹת אָוֶן", איז א סימן אז זיין גאנצע מח און הארץ איז פול מיט שמוץ; ווער עס רעדט שמוציג – איז א שמוציגער, פון אזא איינעם דארף מען אנטלויפן.


עס גייט מיר נישט אן צו בלייבן מיט בלויז אפאר בחורים, איך דארף נישט קיין גרויסע ישיבה; איך דארף א ריינע ישיבה, די מויל דארף זיין ריין. זאל זיין ווער עס זאל זיין, אויב איך וועל הערן רעדן ניבול פה וועט מען נישט קענען זיין אין ישיבה.

#59 - האב רחמנות אויף דיין לעבן, רעד נישט קיין ניבול פה
מקוה, קדושה, בחור, שידוכים, ישיבה, ניבול פה

בעזרת ה' יתברך


ערב שבת קודש פרשת מקץ, ג' טבת, זאת חנוכה, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד ... נרו יאיר


עס טוט מיר וויי, איך הער אויף דיר נישט גוטע זאכן; דו זיצט אפ גאנצע נעכט מיט בחורים אין מקוה, דו דרייסט זיך מיט בחורים וואס רעדן ניבול פה, בחורים וואס רעדן פון מיידלעך.


דו האסט זייער א חשוב'ער טאטע, דיין טאטע איז אן ערליכער איד; דו האסט גרויסע זיידעס, דיין זיידע נאך וועם דו הייסט האט געקענט גאנץ הלכות שבת בעל פה; איך האב זייער פיל צער און ווייטאג צו הערן אז דו גייסט נישט אין די וועגן, דו גייסט א נייעם וועג.


בפרט אז דו דארפסט א חתן ווערן דארפסטו דאך אכטונג געבן אויף דיין נאמען; קיינער פון אנשי שלומינו וועט נישט נעמען פאר זיין טאכטער א בחור וואס זיצט גאנצע נעכט אין מקוה און רעדט פון בחורים און מיידלעך.


אויב דו וועסט זיך נישט פארבעסערן וועל איך דיר פארשיקן מיט בזיונות; מוהרא"ש האט מיר מדריך געווען ווי אזוי צו פירן די ישיבה, ער האט אוועקגעשטעלט די יסודות; אויב בחורים רעדן ניבול פה זאל איך זיי פארשיקן.


ווי צעבראכן א בחור איז, ווי שטארק ער שלאגט זיך מיט זיינע נסיונות בארעכטיגט עס נישט דאס רעדן ניבול פה. ניבול פה; רעדן פון מיידלעך, פון בחורים - ברענגט צרות, עס ברענגט שלעכטס.


איך בעט דיר האב רחמנות אויף דיין לעבן, לאז זיך אפ פון הבחור השיכור ... וואס שלעפט דיר גאנצע נעכט און פון די אנדערע מנולים.


איך בעט דיר און איך ווארן דיר.

#58 - נישט גיין צו א חתונה וואו ס'איז נישטא קיין מחיצה מיט יראת שמים
צניעות, קדושה, מוהרא"ש, חתונה

בעזרת ה' יתברך


ב' פרשת מקץ, כ"ט כסליו, ה' דחנוכה, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד החתן ... נרו יאיר


איך האף דו האסט פארשטאנען וואס מיר האבן גערעדט; פון היינט וועסטו נישט בלייבן ביי א חתונה וכדומה וואס די מחיצה עפנט זיך אויף און עס ווערט תערובות מענער און פרויען, דו וועסט גלייך ארויסגיין.


איך האב געהאט א מעשה יארן צוריק מיט מוהרא"ש, מוהרא"ש איז געווען אויפ'ן וועג צו א חתונה אין וויליאמסבורג, איך בין אויך געווען אויפ'ן וועג אהין. א בחור האט מיר אנגערופן אז עס איז נישט אזוי גלאטיג ביי די חתונה, בחורים האבן געעפנט די מחיצה און עס איז נישטא קיין יראת שמים, די זיידעס האבן פרובירט צוריק צו שטעלן די מחיצה - זענען געקומען בחורים און נישט געלאזט. איך האב גערופן מוהרא"ש דאס דערציילן און מוהרא"ש האט זיך גלייך צוריק געדריידט, אויך האט ער מיר געהייסן איך זאל נישט גיין צו חתונות וואס איז נישט מיט יראת שמים.


איך האף דו וועסט האבן שכל צו וויסן צו וועלכע חתונות און מסיבות צו גיין; נאר וואו עס איז דא א פארמאכטע מחיצה מיט יראת שמים.

#57 - איך וואלט נישט אריינגענומען אזא טעלעפאן אין שטוב פאר קיין געלט
קדושה, טעלעפאן, אידישע שטוב

בעזרת ה' יתברך


יום ב' פרשת וישב, כ"א כסליו, שנת תשפ"א לפרט קטן


 


לכבוד מיין טייערער ... נרו יאיר.


איך האב ערהאלטן דיין שאלה.


פרעג א דיין וואס דו זאלסט טון, אויב דו מעגסט אריינברענגען אין שטוב די טעלעפאון צו מאכן געלט פון די שטאט וכו', אפשר וועט ער טרעפן א וועג דיר מתיר צו זיין.


איך קען דיר זאגן וואס איך וואלט געטון, איך וואלט נישט אריינגענומען ביי מיר אין שטוב א טעלעפאון - אפילו אהער אפילו אהין, אפילו עס איז נאר אזא טעלעפאון - אזי טעלעפאון; ביי מיר איז די שטוב וויכטיגער פון אלעס אויף די וועלט. אזוי האב איך געלערנט ביי מהרא"ש זכותו יגן עלינו, די שטוב דארף זיין ריין.


עס איז מיר נישט גרינג דיר צו זאגן וואס צו טון ווען דו האסט די ברירה צו פארדינען שווערע געלטער פון די שטאט פאר דיין קינד וכו', איך זאג דיר נאר וואס איך וואלט געטון.


שטארק זיך, זיי ממשיך מיט דיינע שיעורים כסדרן; גיי נישט שלאפן אן לערנען א בלאט גמרא.